1. I yini leswi kombisaka leswaku Matsalwa a ma ri ya nkoka eka Yesu?

 ANAKANYA ndlela leyi a swi ri hayona ku twa Yesu a ri karhi a dyondzisa. Mikarhi yo tala a a tirhisa Matsalwa yo Kwetsima naswona a a ma tiva hi nhloko! Entiyisweni, marito yo sungula ya Yesu lama a va vuleke endzhaku ko khuvuriwa ni marito man’wana yakwe yo hetelela a nga si dlayiwa u ma tshahe eMatsalweni. b (Det. 8:3; Ps. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Eka malembe wolawo manharhu ni hafu, mikarhi yo tala Yesu a a hlaya ni ku tshaha Matsalwa a tlhela a ma hlamusela.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. I yini leswi pfuneke Yesu a ma tiva kahle Matsalwa loko a ri karhi a kula? (Vona xifaniso lexi nga eka xifunengeto.)

² Loko Yesu a nga si sungula ntirho wakwe wo chumayela, u hlaye ni ku twa Rito ra Xikwembu mikarhi yo tala. A swi kanakanisi leswaku a twa Mariya na Yosefa va ri karhi va tshaha Matsalwa eka mabulo ya vona tanihi ndyangu siku ni siku. c (Det. 6:6, 7) Hi nga tiyiseka leswaku Yesu a ya esinagogeni Savata yin’wana ni yin’wana ni vandyangu wakwe. (Luka 4:16) Loko a ri kwalaho, u fanele a yingisele hi vurhon’wana loko Matsalwa ma hlayiwa. Hi ku famba ka nkarhi, Yesu u dyondze ku tihlayela Matsalwa wolawo yo Kwetsima. Yesu a ngo lo tiva Matsalwa ntsena kambe u tlhele a ma rhandza ni ku ma pfumelela leswaku ma n’wi kongomisa. Hi xikombiso, tsundzuka leswi endlekeke etempeleni loko a ri ni malembe ya 12 ntsena. Vadyondzisi lava a va wu tiva kahle Nawu wa Muxe va “[hlamarile] hikwalaho  ka ku twisisa [ka Yesu] ni tinhlamulo takwe.”—Luka 2:46, 47, 52.

3. Hi ta kambisisa yini eka nhlokomhaka leyi?

³ Na hina hi nga rhandza ni ku tiva Rito ra Xikwembu loko hi hlaya Matsalwa nkarhi ni nkarhi. Kambe, hi nga vuyeriwa njhani eka leswi hi swi hlayaka? Hi nga dyondza eka leswi Yesu a swi byeleke lava a va tiva Nawu ku katsa ni vatsari, Vafarisi ni Vasaduki. Mikarhi yo tala, varhangeri volavo a va ma hlaya Matsalwa kambe a va nga vuyeriwi eka leswi va swi hlayaka. Yesu u boxe swilo swinharhu leswi vavanuna lava a va fanele va swi endlile leswaku va vuyeriwa loko va hlaya Matsalwa. Leswi a va byeleke swona swi ta hi pfuna hi antswisa vuswikoti bya hina byo (1) twisisa leswi hi swi hlayaka, (2) byo kuma tidyondzo ta nkoka ni (3) ku pfumelela Rito ra Xikwembu ri hi kongomisa.

4. Luka 10:25-29 yi hi dyondzisa yini hi ku hlaya Rito ra Xikwembu?

⁴ Loko hi hlaya Rito ra Xikwembu hi lava ku twisisa leswi ri vulaka swona. Hikuva loko hi nga endli tano, a hi nge vuyeriwi. Hi xikombiso, xiya bulo leri Yesu a veke na rona ni “wanuna un’wana loyi a a tiva Nawu.” (Hlaya Luka 10:25-29.) Loko wanuna loyi a vutisa leswaku u fanele a endla yini leswaku a kuma vutomi lebyi nga heriki, Yesu u n’wi kongomise eRitweni ra Xikwembu hi ku n’wi vutisa a ku: “Nawu wu ri yini? Xana u hlayisa ku yini?” Wanuna loyi u nyikele nhlamulo leyi kongomeke hi ku tshaha matsalwa lama vulavulaka hi ku rhandza Xikwembu ni warikwavo. (Lev. 19:18; Det. 6:5) Kambe u tlhele a vutisa a ku: “Kahlekahle i mani warikwerhu?” Wanuna loyi u kombise leswaku a nga yi twisisi nhlamuselo ya leswi a swi hlayeke. Hikwalaho, a a nga swi tivi ku tirhisa matsalwa wolawo hi ndlela leyi faneleke evuton’wini byakwe.

5. Ku khongela ni ku nga tsutsumi loko hi ri karhi hi hlaya swi nga hi pfuna njhani hi twisisa leswi hi swi hlayaka?

⁵ Hi nga ya hi ri twisisa kahle Rito ra Xikwembu hi ku antswisa ndlela leyi hi hlayaka hayona. Hi leswi swiringanyeto swin’wana leswi nga ku pfunaka. Khongela u nga si sungula ku hlaya. Hi lava leswaku Yehovha a hi pfuna hi twisisa Matsalwa kutani hi nga kombela moya lowo kwetsima leswaku wu hi pfuna hi nga kavanyeteki loko hi ri eku hlayeni. Loko u hlaya u nga tsutsumi. Sweswo swi ta ku pfuna u twisisa leswi u swi hlayaka. Swi nga ha ku vuyerisa ku hlaya hi rito ra le henhla kumbe ku fambisana ni Bibele leyi rhekhodiweke loko u ri karhi u hlaya. Loko u twa marito lama rhekhodiweke ni ku fambisana na wona eBibeleni, sweswo swi ta ku pfuna u twisisa, u tsundzuka ni ku dyondza swo tala eka leswi u swi hlayaka eRitweni ra Xikwembu. (Yox. 1:8) Loko u heta ku hlaya, khongela nakambe u khensa Yehovha hikwalaho ka nyiko ya Rito rakwe naswona u n’wi kombela leswaku a ku pfuna u tirhisa leswi u swi hlayeke.

6. Ku tivutisa swivutiso ni ku tsala tinhla swi nga ku pfuna njhani loko u ri karhi u hlaya? (Nakambe vona xifaniso.)

⁶ Hi leswi swin’wana swiringanyeto swimbirhi leswi nga ku pfunaka u twisisa Bibele. Tivutise swivutiso mayelana ni leswi u swi hlayaka. Loko u ri karhi u hlaya mhaka yo karhi, tivutise leswi: ‘Ku vulavuriwa hi vamani? I mani a vulavulaka? U vulavula na mani naswona hikwalahokayini? Swiendlakalo leswi swi endleka kwihi naswona rini?’ Swivutiso swo tano swi ta ku pfuna u ehleketisisa ni ku fambisana ni mongo wa leswi u swi hlayaka. Nakambe,  tsala tinhla to koma loko u ri karhi u hlaya. Loko u swi tsala ehansi, swi endla u ehleketisisa hi leswi u swi hlayeke ni ku ku pfuna u swi twisisa kahle. Ku tsala swi tlhela swi ku pfuna u tsundzuka leswi u swi hlayeke. U nga ha tsala swivutiso, tinhla leti u ti kumeke loko u endla ndzavisiso, u katsakanya tinhlankulu, ndlela leyi u nga swi tirhisaka hayona leswi u swi kumeke kumbe ndlela leyi u titweke hayona loko u ri karhi u hlaya. U nga ha kuma leswaku ku tsala tinhla ehansi swi ku pfuna u teka Rito ra Xikwembu tanihi rungula leri tsaleriweke wena.

7. I yini leswi lavekaka loko hi ri karhi hi hlaya naswona hikwalahokayini? (Matewu 24:15)

⁷ Nchumu wa nkoka lowu Yesu a vuleke leswaku hi fanele hi va na wona leswaku hi vuyeriwa eka leswi hi swi hlayaka eRitweni ra Xikwembu i ku twisisa. (Hlaya Matewu 24:15.) Swi vula yini ku twisisa? I vuswikoti byo vona ndlela leyi mhaka yo karhi yi fambisanaka hayona ni yin’wana ni ndlela leyi yi hambanaka ni yin’wana hayona ni ku vona swilo leswi tumbeleke. Ku engetela kwalaho, hilaha Yesu a swi kombiseke hakona, swi lava leswaku hi twisisa swiendlakalo leswi kombisaka ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele. Nakambe swi lava hi twisisa leswaku hi kota ku vuyeriwa hi xitalo eka hinkwaswo leswi hi swi hlayaka eBibeleni.

8. Hi nga yi hlaya njhani Bibele leswaku hi yi twisisa?

⁸ Yehovha u nyika malandza yakwe ku twisisa. Kutani khongela eka yena u n’wi kombela a ku pfuna u twisisa. (Swiv. 2:6) U nga swi kombisa njhani leswaku leswi u swi endlaka swi fambisana ni leswi u swi khongeleleke? Kambisisa leswi u swi hlayaka ni ku xiya ndlela leyi swi fambisanaka hayona ni swin’wana leswi u swi tivaka. Leswaku u pfuneka, tirhisa tibuku to pfuneta ku dyondza Bibele to fana ni leyi nge, Nkongomiso Wo Endla Ndzavisiso Wa Timbhoni Ta Yehovha. Tibuku leti ti ta ku pfuna u twisisa leswi ndzimana yo karhi eBibeleni yi  vulaka swona ni ku vona tindlela leti u nga swi tirhisaka hayona evuton’wini. (Hev. 5:14) Loko u endla tano, ndlela leyi u ma twisisaka hayona Matsalwa yi ta kula.

9. Hi yihi dyondzo ya nkoka eMatsalweni leyi Vasaduki va yi beke hi makatla?

⁹ Vasaduki a va ti tiva kahle tibuku ta ntlhanu to sungula ta Matsalwa ya Xiheveru kambe va yi be hi makatla dyondzo ya nkoka leyi tameriweke hi tibuku toleto leti huhuteriweke. Hi xikombiso, xiya ndlela leyi Yesu a hlamuleke hayona loko Vasaduki va n’wi vutisa mayelana ni ku pfuxiwa ka vafi. U va vutise a ku: “Xana a mi hlayanga hi mhaka ya Muxe ya xihlahla xa mitwa, leswaku Xikwembu xi vulavule na yena xi ku: ‘Hi mina Xikwembu xa Abrahama, Xikwembu xa Isaka ni Xikwembu xa Yakobo’?” (Mar. 12:18, 26) Hambileswi va yi hlayeke mikarhi yo tala mhaka leyi, xivutiso xexo xi kombise leswaku Vasaduki va honise dyondzo ya nkoka leyi nga eMatsalweni ya ku pfuxiwa ka vafi.—Mar. 12:27; Luka 20:38. d

10. I yini leswi hi faneleke hi swi tekela enhlokweni loko hi ri karhi hi hlaya?

¹⁰ I yini leswi hi nga swi dyondzaka? Loko hi hlaya, hi lava ku swi tekela enhlokweni hinkwaswo leswi hi nga swi dyondzaka eka mhaka kumbe ndzimana yo karhi eBibeleni. A hi lavi ku twisisa tidyondzo leti tolovelekeke ntsena kambe hi lava ku kuma tidyondzo ta nkoka ni milawu leyi fihliweke.

11. Hi ku fambisani na 2 Timotiya 3:16, 17, u nga ti kuma njhani tidyondzo ta nkoka eBibeleni?

¹¹ U nga ti kuma njhani tidyondzo ta nkoka loko u ri karhi u hlaya Bibele? Xiya leswi 2 Timotiya 3:16, 17 yi swi vulaka. (Yi hlaye.) Xiya leswaku “Matsalwa hinkwawo . . . ma pfuna” ku (1) dyondzisa, (2) ku tshinya, (3) ku lulamisa swilo na (4) ku laya. U nga vuyeriwa eka tindlela leti ta mune hambiloko u hlaya tibuku ta Bibele leti u nga ti tirhisiki ngopfu. Kambisisa mhaka yo karhi ku vona leswi yi ku dyondzisaka swona hi Yehovha, xikongomelo xakwe kumbe milawu ya Xikwembu. Xiya ndlela leyi yi pfunaka hayona ku tshinya. Endla sweswo hi ku xiya ndlela leyi tindzimana ta Bibele ti ku pfunaka u vona ni ku papalata mikhuva kumbe langutelo ro biha ni ku tshama u tshembekile. Xiyisisa ndlela leyi ndzimana yo karhi yi nga tirhisiwaka hayona ku lulamisa kumbe ku ololoxa vonelo leri hoxeke leri kumbexana u nga ha vaka u ri tweke loko u ri entirhweni wa nsimu. Pfumela ku layiwa hi tindzimana ta Bibele leswaku ti ku letela ku languta swilo hi ndlela leyi Yehovha a swi langutaka hayona. Loko u tirhisa tindlela leti ta mune, u ta kuma tidyondzo ta nkoka ta Bibele leti nga ta endla leswaku u vuyeriwa loko u ri karhi u hlaya Bibele.

12. Hikwalahokayini Yesu a vutise Vafarisi xivutiso lexi nge, “Xana a mi hlayanga?”

¹² Yesu u tlhele a vutisa Vafarisi xivutiso lexi nge, “Xana a mi hlayanga?” ku kombisa leswaku a va ri ni langutelo leri hoxeke hi Matsalwa. (Mat. 12:1-7) e Eka xiendlakalo xexo, Vafarisi va vule leswaku vadyondzisiwa va Yesu va tlule nawu wa Savata. Yesu u va hlamule hi ku tirhisa swikombiso swimbirhi swa le Matsalweni ni ku tshaha ndzimana ya Hosiya ku kombisa leswaku Vafarisi a va hupe yinhla eka nawu wa Savata naswona va tsandzeke ku kombisa ntwelavusiwana. Hikwalahokayini vavanuna lava va nga kongomisiwanga hi leswi va swi hlayeke eRitweni ra Xikwembu? Hikuva a va hlaya va ri karhi va ri xopaxopa naswona a va ri ni manyunyu. Langutelo leri a va ri na rona ri endle leswaku va nga swi twisisi leswi va swi hlayaka.—Mat. 23:23; Yoh. 5:39, 40.

13. Hi rihi langutelo leri hi faneleke hi va na rona loko hi hlaya Bibele naswona hikwalahokayini?

¹³ Marito ya Yesu ma hi dyondzisa leswaku swi lava hi va ni langutelo lerinene loko hi hlaya Bibele. Ku hambana ni Vafarisi, hi fanele hi titsongahata hi tlhela hi tiyimisela ku dyondza. Hi fanele hi “ku amukela hi ku olova ku byariwa ka rito.” (Yak. 1:21) Loko hi olova, hi ta pfumelela Rito ra Xikwembu ri dzima timitsu etimbilwini ta hina. Tidyondzo ta Bibele ti nga hi pfuna leswaku hi va ni ntwelavusiwana, musa ni rirhandzu ntsena loko hi papalata ku solasola ni ku va ni manyunyu.

14. Hi nga swi vona njhani leswaku hi pfumelela Bibele yi hi kongomisa? (Nakambe vona swifaniso.)

¹⁴ Ndlela leyi hi khomaka van’wana hayona yi nga kombisa leswaku hi kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu. Vafarisi va tsandzeke ku pfumelela Rito ra Xikwembu ri va khumba  mbilu naswona hikwalaho ka sweswo, va “[gweve] lava nga riki na nandzu.” (Mat. 12:7) Hilaha ku fanaka, ndlela leyi hi va khomaka hayona van’wana yi nga ha kombisa loko hi pfumelela Rito ra Xikwembu ri hi kongomisa. Hi xikombiso, xana hi swi endla mukhuva ku byela van’wana swilo leswinene leswi hi swi vonaka eka vona kumbe hi hatlisela ku va byela hi swihoxo swa vona? Xana hi ni ntwelavusiwana naswona ha rivalela kumbe hi xopaxopa van’wana ni ku va ni xikhomela? Tinhlamulo ta swivutiso sweswo ti nga ha kombisa loko leswi hi swi hlayaka swi kongomisa miehleketo, ndlela leyi hi titwaka hayona ni swiendlo swa hina.—1 Tim. 4:12, 15; Hev. 4:12.

15. Yesu a a titwa njhani hi Matsalwa yo Kwetsima?

¹⁵ Yesu a a rhandza Matsalwa yo Kwetsima naswona ndlela leyi a titweke hayona yi hlamuseriwe eka vuprofeta lebyi nga eka Pisalema 40:8 leyi nge: “Ndzi tsakisiwa hi ku endla ku rhandza ka wena Xikwembu xanga, nawu wa wena wu le ndzeni ka mbilu ya mina.” Hikwalaho ka sweswo, swi n’wi fambele kahle loko a ri karhi a tirhela Yehovha naswona a a tsakile. Na hina hi nga tsaka ni ku humelela loko hi dyondza ni ku hlaya Rito ra Xikwembu.—Ps. 1:1-3.   

16. Xana u ta endla yini leswaku u vuyeriwa swinene loko u ri karhi u hlaya Rito ra Xikwembu? (Vona bokisi leri nge, “ Marito Ya Yesu Ma Nga Ku Pfuna U Twisisa Leswi U Swi Hlayaka.”)

¹⁶ Hi ku pfumelelana ni marito ya Yesu ni xikombiso lexi a hi vekeleke xona, a hi antswiseni vuswikoti bya hina byo hlaya Bibele. Hi nga antswisa ndlela leyi hi twisisaka Bibele hayona hi ku khongela, hi nga tsutsumi loko hi ri karhi hi hlaya, hi tivutisa swivutiso ni ku tsala tinhla to koma. Hi nga twisisa leswi hi swi hlayaka hi ku kambisisa hi vukheta tibuku leti hi pfunaka ku twisisa Bibele. Hi nga dyondza ku ma tirhisa hi ndlela leyinene Matsalwa hambi ku ri tindzimana leti hi nga ti tolovelangiki hi ku lavisisa tidyondzo ta nkoka eka tindzimana teto. Hi nga pfumela ku kongomisiwa hi Rito ra Xikwembu hi ku tshama hi ri ni langutelo lerinene loko hi ri karhi hi hlaya. Loko hi tirhisa tindlela leti, hi ta vuyeriwa swinene loko hi hlaya Bibele naswona hi ta ya hi tshinela eka Yehovha.—Ps. 119:17, 18; Yak. 4:8.