ˈDhɛ˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈa ˈˈyɩɩ to ˗a ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ n ˗man ˈgü ˈyaa pë gbɛ˗ dɔ ˗zlanwo ˈgü. A˗ dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈa˗ pö: «˗Mën ˈü˗ dɔ ˈö ˗gban Biblö ˗bha?» ˗Yö ˈti ˈto mü kö ˗ya ˗daakë n ˗gɔ. ꞊Taabha, ˈyö pö n ˗dhɛ ö dhe ˈö kun Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö do ˈka bhë ˗yö ö ꞊klaŋkë Biblö ˗wo ˈbha ˗nu ˈka. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈa˗ pö ˗a ˗dhɛ ˈwɔn ˈö ˗gban Biblö ˗bha ˗ya ˈbha blɛɛˈˈ n ˗dhɛ.

Gbeŋ ˈö bhë ˗a ˈka, yi ˈˈdoodɔ piŋdhö. N ˈˈtɔŋdë ˗ya ˗zɔn n ˗dhɛ ꞊dhɛ Biblö ˗ya ˗pö Sɔtraan ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü. (Zn 14:30) ˗A ˈbha ˗ya kë kö gagade ˈö bhë, ka˗ ˗dɔ ˗a yi ˗ya ꞊gwëë. ˈˈKɛɛ n ˗man ˗a man ˗sü ˗blɛɛsü ˗mü. ˗A ˈwɔn ˗yö n ˗kun ꞊dedewo, ˈyö ˗tɔ ˗wa ˗pö n ˗dhɛ ˗kplawo ꞊dhɛ ˗Zlan ˈö˗ ˈˈklʋʋ ˈdhö ˗së ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn. ˈYaa kun n ˗zokun ˗ni ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ n ˗kwɛ ˗kun 26, n ˈˈɲan ˗ya ˗kpan ˈwɔn ꞊va ꞊dedewo ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˗kaankwöö ˗a ˗bha.

N dë ˗yö ˗kun ˈˈsɔdha ˈka Amedhikö ˗sɛ ˈgü, ˈö kun ˈviɔn˗ ˗blümɛn ˈka. A ˗to ˈˈtɩtɩ ˈa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈˈsɔdha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo bɔnbö ˗zuö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dhi ˗a ˗dhɛ ˗a ˈka. ˗Dhɛ ˈa kun ꞊klaŋ ˈkpii˗ ˈka Kalifɔni ˈˈpian ˗ta, kö Viɛtönamö ˗gblü ˗ya dɔ ˈya˗ ꞊dedewo. A ˗da ꞊klaŋnën ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈyi ˈˈtasü. ˈˈSɔdha ˗nu ˈö mɛn ˗man ˗a ˈka ˈˈdhünën kun ˗an ˗gɔ ˗wo ˈyi ˗kë ˗bia kö yi ˈˈɲan ˈˈyi ˗yö bhɔ ni ˈgü pë ˈwo ꞊kpëŋ yi ˗ta ˗a ꞊fii ˗wɔn ˈgü. ˗Yö ˗kun ˗bluubludhe waa ˗gban ˈˈsɛgɔmɛn ˗nu ˗gɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˗Wo ˈˈsɛkɔɔmɛn ˈbha ˗nu ˗zë ˈö mɛn ˗nu ˗wo ˈˈtasü zoodhö zoodhö. Mɛn ˈö ˗dhö ˗kɔ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˗nu ˗wo kë ˗a ˈka ˗yö ˗kë ˗a ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü, pë ˈö mɛn ˗nu dho ˗a kë ˈwaa kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü.

˗Kwɛ 1970 ˈgü, a ˗ya yökë ˗sü ˗bha Alaska ˈˈdhuŋ ˗ʒian ˈka, ˈa ˈwëëga ꞊va ꞊slɔɔ. A dho ˈa moto do dhɔ Lɔndrö, ˈa dho ˈˈshiaŋ ˗ʒian ˈka. ˗Dhɛ kpɛnŋdhö ˈa dho ˈdho ˗a ˗bha ˈmaan kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü. ˈDhɛ ˈˈsü ˗nu ˗wo ˗ʒiö, ˈa ˗dho ˈa ˗wo Aflikö. Kö a ˈdho ˗ni ˈgü, a ˗kpan mɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈpö kö ˈwo ꞊duëë wo ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗gɔ ˗an ˗bha.

ˈˈKɛɛ ˗a pö ˈö Biblö ˗ya wo ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü bhë ˗yö n ˗zokun. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa ˈnën ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn, kö ˗mën ˈö˗ kë ˗ni ˈgu ˈsa? A ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ ˗yɔ dɔ.

 ˈˈSu ˗nu ˈwo dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗an ˈgü, ˈyö ˈa˗ ˗yɔ ꞊slɔɔ. ˈDhɛ ˗kwɛ ˗nu ˗wo ˗ʒiö, a ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗kun gɔn˗ ˗nu waa dhebɔ ˗nu ꞊va ˈö ˗an ˗dhɔ ˗yö n ˗kë ˗an ˈka. -Wo ˗kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ꞊vadhɛ ˈgü, ˈˈkɛɛ ˗wo ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ꞊dedewo ˗bha.

˗Dhɛ ˈa n ꞊yɛɛ˗ ˗kë Lɔndrö, a ˗dho n ˈˈtɔŋdë dhö ˈˈpiʋ̈ ˈyö n gba Biblö do ˈka. ꞊Taabha, a ˗dho Amstɛdamö Olandö ˗sɛ ˈgü. Gbeŋ do ˈka kö a ˈsëëdhɛ ˗wo ˗ni ˈgü ˈˈwo bhü ˗löö kpiŋ˗ ˈˈpiʋ̈, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö do ˗yö ˗kpan n ˗bha ˈö n ˗takun Biblö ˈgüman ˗sü ˗bha. ꞊Taabha ˈzü, a ˗dho Dublɛn Ilandö ˗sɛ ˈgü ˈa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗bha Betɛdhö ˗dhɛ ꞊mɛɛn ˈa ˗kpan ˗a ˗bha, ˈa n ˗de ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. ˈDhɛ bhë˗ ˈgü ˈyö ˈa ˗kpan Aati Matiusö ˈö kun mɛn ꞊kpɔɔsü do ˈö ˗ya bɔ ˈwɔn ꞊va ˈgü ˗a ˈka, ˗a ˗bha. ˈA˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö Biblö ˗zɔn n ˗dhɛ, ˈö ˗wɩ ˗a ˗bha.

A n ˗de ˗nu Biblö draansü ˗dhɛ ˈö ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu waa ˈˈsu ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wa ˗yökë ˗an ˗wo pö. A Biblö ꞊dede ˗wo ˗pö ˈzü ˈö ˗kë n ˗dhɛ ˗së ˈgbɛ. ˈYa ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, a ˗yö ꞊dhɛ ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗wo dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö ˈsëëdhɛdɔmɛn ˗nu ˗wa kpɔ wo ˗de ˗gɔ ˗kwɛ këŋ ꞊va ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗an ˗daakë. ˗A ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ: «ˈMën ˗kë ˈö ˈwɔn yaa ˗nu ˗wo ˗kë? De ˈö ˗tɔ ˗Zlan? ˈKwa ga kwa ˗dho ˈˈmɛn?» Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu dosɛnŋ ˈnën ˈa kun ꞊nënŋ ˗ni ˈgü ˗an ˗bha. ˈYaa kun ˈˈgbɩɩ˗ n ˗bha ˈka ˈyö sü ꞊dhɛ ˈmaan mɛn gbɛ˗ dɔ ˈˈsɛ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗Wo n ˗takun ˈö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗da n ˈgü, ˈa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ dhɔɔbhaawɔn kë.

˗Kwɛ 1972 ˈgü, ˈa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˗Dhɛ ˈö ˗kwɛ do ˗yö ˗ʒiö, ˈa ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka ˗zlanwokɔdhi ˈnën ˗dɛdɛ ˈö kun Nuri Ilandö ˈˈdhuŋ ˗ʒian ˈka, ˗a ˈgü. A ˈkɔnen ˈˈtɩtɩ ˗sü ˗tɔn ˈˈpiʋ̈dhɛ do ˈgü. ˗Du ˗nu ˗wo ˗kun ˗a ˗dhɛ ˈˈsuee, ö ˗ya kë ꞊shiöŋ ˈa ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ zë ˗an wëëdhö kö ˗wo wo ˗bha ˈˈdhɛ ˗bhö ˗ni ˈgü, ö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈwo wo ˈˈtʋ̈ to n ˗bha ˗a ˈdhö. ˈWaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗dhioo ˗nu ˈa ˗an dɔ ˗ni ˈgü ˗wa man, ˈˈkɛɛ ˗wo n ˗takun ˈa ˈˈtʋ̈tomɛn ˗nu ˗ga ˗kɔ dɔ. ˗Kwɛ 1974 ˈgü a ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˗detasü ˈka, ˈö yaa Nigɛl Pitö ˈö ˗dho kë n ˈˈtɔŋdë ˈka ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈, ˈyi ˗ya yökë ˗sü ˗bha yi ˈkwëë˗.

ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë˗ ˈgü kö ˈˈvaanvandhɛ ˗ya ˈˈsɛ bho Ilandö ˈˈdhuŋ ˗ʒian ˈka. ˗A ˗de ˗ʒiaan mɛn ˈbha ˗nu ˗kun ˗a ˗dhɛ ˗ni ˈgü «ˈˈsɛ ˈö bɔnbö waa bu ga ˈwo mü ꞊va.» ˗Ya kë ꞊shiöŋ ˗wo ˗kpan mɛn ˗nu ˗bha kö ˗wo ˈkozë ˗ni ˈgü ˗kpinŋ ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈwo bu ˗da mɛn ˗nu ˗bha, ˈwo bɔnbö ˗da gɔ ˗nu ˈgü. ˈˈSɛkɔɔsü waa ˗zlanwo ˗an ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˈˈdhinaan ˗kë wo ˈˈkwöö.  ˈˈKɛɛ Katolikö ˗nu waa Protɛstan ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwaa wo ˗kɔ ˗da ˈˈsɛkɔɔwɔn ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, yi ˗zlanwopö yi ˈflëëgü, ˈö ˈwaa pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë yi ˈka. Mɛn ˗nu ˈyi kun ˗wo ˗ni ˈgü ˗an ˗dhɛ bhë, ˗dhɛ ˗nu ˈö ˈko dho zë ˗an ˗bha ˗wa ˗blɛɛ yi ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈyi ˈto ˗an ˈka ꞊gblɛɛn kö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗ya ˈdho kë yi ˈka.

ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kun mü. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, yaa Denisö Kariganö ˈö kun ˗yödhiʋ̈ ˈka, yi ˗kun ˗zlanwopö ˗ni ˈgü ˈˈkwipö do ˈö kun yi ˈˈsuee ˗a ˈgü. Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö gbɛ˗ ˈyaa kun mü. ˈÖ go mü, ˈya ˗wo ˗a ˗dhɛ ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗be dosɛnŋ ˈˈkpaan. Dhebɔnën do ˗ya ˗pö yi ˗dhɛ ꞊dhɛ Angletɛɛ ˗bha ˈˈsɔdha ˗mü yi ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈyaa Ilandö ˗wo pö ˗së ˈka. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö ˈˈsuʋ̈ ˗da yi ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka, ˈbha ˈwɔn blɛɛˈˈ ˈˈsɔdha ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ü zë ɛɛnˈˈ ˈwo bu ˗da ü kpɔn ˗bha. ˈDhɛ yi kun ˈˈduannu ˗sü ˈka ˈˈkpɛnŋ ˈnɛnnɛn ˈgü kö ˈyi gɔ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü, ˈyö gɔ do ˈbha ˗yö nu ö dɔ yi ˈwëëdhö. Dhebɔnën ˈö ˈwɔn ꞊blɛɛ yi ˈka ꞊klöö˗ yö bhë, ˈö go kafeyi ˈˈdhoodɔ ˗dhɛ ˈgü ˈö ꞊ɲɔɔn gɔ ˈö gɔn˗ ˗nu ꞊plɛ ˈdhö˗ ˈgü ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha, ˈö ö ˗kɔ ˗zɔn yi ˈka kö ˗yö dhiaŋzë ˗ni ˈgü ˗an ˗dhɛ. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö gɔn˗ ˗nu bhë ˈwo ꞊ɲɔɔn yi ˗bha ˈwo yi dhɛɛˈˈ kpɔ gɔ nu ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˈDhɛ gɔ ˗yö nu, ˈwo dho ˈwo dhiaŋzë ˗a ˗blümɛn ˗dhɛ. ˈPë ˈwo˗ pö ˈyaa kun ˗a man ˗ni ˈgü. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö dho kë gɔ ˈgü kö ˈyii kë yi ˈka bhë, yi˗ ˗pö yi ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈya ˈgo ˈˈkwipö bhë ˗a ˈgü, ˈwo pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë yi ˈka. ˈˈKɛɛ pë ˈbha ˈti kë yi ˈka. ˈDhɛ yi go gɔ ˈgü, ˈyö ˈa˗ ˗blümɛn dhɛɛˈˈ kpɔ ˈa˗ pö: «Mɛn ꞊plɛ ˈwo ꞊klöö˗ yö ˗mën ˈwo ü dhɛɛˈˈ kpɔ ˗a ˈka ˈö ˗gban yi ˗bha?» ˈYö pö n ˗dhɛ: «Mɛn ˈö ˈka˗ ka a˗ ˗dɔ, ˈa˗ pö ˗an ˗dhɛ. ˈˈSuʋ̈ ˈya dho ˈka kë, ˈwɔn ˈbha ˈyaa mü.»

˗Kwɛ 1976 ˈgü ˗bhɔkwëë ˈkpii˗ do ˗ta Dublɛn, a ˗kpan Polinö Lomasö ˈö kun ˗yödhiʋ̈ ˗detasü ˈka Angletɛɛ ˗a ˗bha mü. ˗Yö ˗kun ˈnëndhiënŋ ˗së ˈö ˗Zlan ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö ö ˗de sü ˈˈtɩtɩ ˗a ˈka. Waa ö ˈzlaa˗ Re ˗wo ˗an ˗to gagade ˈgü. ˗A ˗kwɛ ˈö dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈyi yi ˈko sü ˈö yi to ˗yödhiʋ̈ ˗detasü Balimena, Ilandö ˈˈdhuŋ ˗ʒian ˈka.

Yi ˗kun ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈, ˈyi yi ˗zokë kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈ Bɛlfasö Lɔndɔnderi ˗dhɛ ˈgü, ˈˈsɛ ˈˈpian ˈö ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ ˗a ˈgü. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo kun mü ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗yö n ꞊faanmën ꞊dedewo, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wa ˈˈkan ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ yaa waa ˈko ˗san ˗an ˗bha kö ˈwo Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo. ˗A ˈwɔn ˈgü ˗yö ˈdhuëë˗ ˗kpɔ ˗an ˗bha, ˈö ˗an ˗takpa.

˗Kwɛ ˗kɔŋ do ˈnën ˈa˗ ˗kë Ilandö ˗sɛ ˈgü. ˈYö ˗kwɛ 1981 ˈgü ˈwo yaa n ˗man dhebɔ yi ˗dhɛ Galaadö ꞊klaŋ ˗kɔ 72 ˗bha ˗naan ˈˈdhiʋ̈. ˈDhɛ yi ˈyi bo ˗a ˈka ˈwo yi bɔ Siera Leɔnö ˗sɛ ˈgü, Aflikö ˈɲënŋ˗ ˗pö ˗ʒian ˈka.

Yaa ˈkwa ꞊dhegblü ˗nu 11 ˈwo kun ˗tiaandhö ꞊dedewo yi ˗kun bɔmɛn ˗nu ˗gɔ ˈkɔɔ. ˗Gbabukɔ do, ˗mënblükëdhɛ ˗yaaga, ˈˈzudhɛ ꞊plɛ, telefɔnö do, sɔ ˗zu ˗a ˈka ꞊manŋzi do waa˗ ˈˈkpɛɛ ˈkpɔ ˗bha do ˈnën ˈwo kun mü. ˗Wo ˈˈshiʋ̈ ˗kan zoodhö zoodhö ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗wo ˗kan yi ˈgü. ˗Mɔn ˗nu ˗wo ˗kë ˈkɔ ˗ta ˈˈdhuŋ ˈö ˗gbaa ꞊mlɛɛn ˗nu ˗wo ˗kë ˈpö ˈkɔ gɛnŋdhö.

ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗tosɛta ˈyaa kun ˈˈplëëplë mü, ˗zlanwopösü ˗zë ˗yö yi zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ꞊dedewo. Mɛn ˗nu ˗wo Biblö ꞊bhlëë ˗ya ˈwo wo ˈˈtʋ to yi ˗bha ˗së ˈka. ˗A mɛn ꞊vadhɛ ˗wo ˗wɩ Biblö draansü ˗bha ˈwo ˗kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka. ˈMɛn ˗nu ˗wo ˗kun n ˗dhɛ ˗ni ˈgü «Mishe Lobɛɛ,» ˈwo Polinö ˗dhɛ «Madamö Lobɛɛ.» ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒiö, yö ˗kë n ˗kɔ ˗ta ꞊va Bethɛdhö ˈö ˈmaan kun yö ˗ni  ˈgü ˈˈkpɛnŋ ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈplɛ ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgu, ˗wo ˗ya Polinö ˗dhɛ ˗sü ˗bha «Madamö Polinö» ˈö man ˗zë ˈa ˗kë «Mishe Polinö» ˈka. ˗Yö ˗kun Polinö ˗dhɛ ˗së.

Kwa ꞊dhegblü ꞊vadhɛ ˗nu ˗wo ˗kun ˈˈflɛɛsü, ˈˈkɛɛ Zoova ˗yö ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan ˗bhɔ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ˈö˗ ˈbha ˗nu ˈwɔn mɛn kun. (Mat. 6:33) N ˗zo ˗yö ˗da kwa ꞊dhegblüdhe do ˈbha ˈˈpiʋ̈. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, ˈwëëga ˈyaa kun ˗a gɔ ꞊va. Pë ˈö ˗mɔn ˗a ˈdhɔ ˗sü ˗bha ˈyö ˗tɔ ˗bhöpë ˈö waa ö ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo ˗dho ˗a ˗bhö yi ˈö bhë ˗a ˈka. ˈˈKɛɛ ˈyö˗ ꞊gban nu kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ˈˈgɔɔn ˗yua kun ˗a ˗bha ˗a ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗bha ꞊blëëdhɛ ˈdhɔ. ꞊Taabha, dhebɔ do ˗yö ˗nu ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö ˗yö ö ˗bha wun bɔ kö ˈö˗ ꞊saabho. ˈWɔn suu ˗nu ˈwo bhë, ˗a ˗gɔa ꞊va ˗yö ˗kë mü.

ˈDhɛ yi kwɛ ˈˈseishiö ˗kë Siera Leɔnö, ˗wo yi ˗bɔ Betɛdhö ˈö Niʒeria ˗a ˈgü. ˗Yö ˗kun Betɛdhö ˗dhɛ ˈkpii˗ do ˈka. Yö do ˈa kun ˗a kë ˗ni ˈgü Siera Leɔnö bhë ˈnën ˈwo˗ nu n ˗dhɛ Niʒeria. ˈˈKɛɛ Polinö ˗bha ˈyaa kun ˈˈdhʋ̈, ˈö go mü ˗a pë ˈˈtɩtɩ ˗kun ˈˈgbɩɩ˗. ˗Yö ˗kun ˈˈlɛlɛ 130 kë ˗ni ˈgü ˗zlanwopösü ˈgü ˈˈsu do ˗bha, ˈö Biblö ꞊klaŋnën ˗nu ˗sɛŋbɔ ꞊dede kun ˗a ˗gɔ. ˗Dhɛ ˗dɛɛ ˈyi nu ˗a ˗bha bhë ˗a ˈgü, ˗wa ˗bɔ sɔwɔdhɛ ˈgü ˈö ˈto mɛn ˗nu ˗bha sɔ ˗dhɛdhi ˗wɔ ˗sü ˗bha ˗dhɛkpaɔyi do ˗todhʋ̈sü ˈgü. ˗A yi ˈyii ꞊gwëë ˈyö˗ yö ꞊dhɛ ö ˗bha sɔ ˗wɔ ˗yö ˈö bhë ˗yö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së, ˈwo ˗a ˈˈnuɛ bho. ˗Yö ˗ya ˈzü ö ꞊dhegblü ˗nu ˈwo Betɛdhö ˗an ꞊faanmën ˗sü ˗bha.

Niʒeriamɛn ˗nu wɔkɔ ˗nu ˗kun pë ˗dɛɛ ˈka yi ˗bha ˈka, ˈö yi dua ˈdhö ˗mü kö ˈyi˗ draanˈˈ. Kwa ꞊dhegblü do ˗yö ˗nu n ˗man ꞊bidhoŋ ˈgü ˗dhɛkpaɔyi do ˈka kö ˈö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö nu Betɛdhö ˗a ˗zɔn n ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈa˗ ˗kë kö ˈa n ˗kɔ ˗da ˈnëndhe ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ꞊kwɛɛ, ˈyö to mü ˈö ˈˈgblëënnu n gɛnŋdhö ˈö˗ ˈwɔn ˗yö n kun ꞊dedewo. A n ˗zota Biblö ˈˈɲan ꞊plɛ ˈgü: Këwɔn ˗nu 10:25, 26 waa ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 19:10. A n ˗de dhɛɛˈˈ ˗kpɔ, ˈa˗ pö: «N dua ˗mü kö ˈa˗ pö ˗a ˗dhɛ ˈya dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee?» ˈˈKɛɛ ˈa˗ yö ˈzü ꞊dhɛ ˗wa wo ꞊kwaa ˗a ˗zü kö ˗yö nu Betɛdhö, kö ˈpë Biblö ˗ya pö ˗ya ˗dɔ.

N ˈˈtʋ̈ŋ ˗kun ˈsü ˗sü ˈka ꞊dedewo ˈˈdoodɔ ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈa ˗ya kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu blüüˈˈ ˗sü ˗bha ˈa˗ yö ꞊dhɛ kwa ꞊dhegblüdhe ˈö bhë ˗yö ˗kun ˈto ˗ni ˈgü wo wɔkɔ ˈö ˈˈsɛ ˈˈpian bhë˗ ˈgü, ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka ˗a ˈˈpiʋ̈. Gɔn˗ ˗nu ˗de pö ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈. Mɛn ˗nu ꞊bhlëë ˗ya ˈˈslö ˗mü, mɛn gbasü ˈyaa ˗mü. ˗A ˈwɔnzuan ˈbha ˗nu ˗wo Biblö ˈgü. (1 Sam. 24:8) N ˈti pë ˈbha ˈö ˗dho ˗a kë kö kwa ꞊dhegblüdhe ˗yö kë ˈö ˗de ˈgü ˈya˗ ˗a pö. ˗A ˗wɔn ˈgü, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗to dhi ˗sü ˈka.

 Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo kun Niʒeria, ˗a mɛn ꞊vadhɛ ˈwo to ˗klu ˗sü ˗Zlan ˗bha ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈, yi yi ˈko ˗dɔ. ˗A mɛn do ˈnën ˗tɔ Izai Adagbona. a ˗Yö ˗to wlüünën ˈka ˈö gagade dɔ. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö yö mü, ˈyö ꞊wee ˗yua ˗yö ˗lo ˗a ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈwo˗ bɔ ꞊weemɛn ˗nu ˗bha ꞊kanŋgü. Yö do ˈnën kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka mü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ, ˗yö ˗dho ˈö ꞊weemɛn ˗nu 30 ˗takun ˈwo gagade dɔ, ˈwo ˗kë ˗zlanwokɔdhi do ˈka mü.

˗Kwɛ 1996 ˈgü, ˗wo yi ˗bɔ Betɛdhö ˈö Kenia ˗a ˈgü. ˗Wo ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˈa kun ˗a wo ˗ni ˈgü ˈˈsɛ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˈa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗kwɛzlan ˈö yö ˗a zübhodhɛ ˈgü bhë. Yi ˗kun ˗ya ˗sü Betɛdhö. ˗Klöö ꞊va kun mü. Kwa ꞊dhegblüdhe ˗nu ˗wo ʒiö ˗ni ˈgü wo ˗bha ˈˈtʋʋ ˗kwɛɛ ˗nu ˈka, ˗klöö ˗nu ˗wo ˗ɲɔɔn ˗an ˗bha ˈwo˗ ˈbha ˗nu sü ˗an ˗gɔ. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, kwa ꞊dhegblüdhe do ˗zo ˗yö bhɔ ö ˗bha fönɛtrë ˈˈdhi ta ˗sü ˈka. ˈDhɛ nu ˈkɔɔ, kö ˗klöö ꞊va ˗wo ˗bhöpë ˈö˗ to mü ˗a ˗bhö ˗ni ˈgü. ˈYö ˗gbla ˈö yö ˈˈkpɛnŋ ˗bia ˈka. ˗Klöö ˗nu ˗de ˈpö ˈwo ˗gbla ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, ˈwo bɔ fönɛtrë ˗bha ˈwo ˗ʒiö.

Yaa Polinö ˗wo yi ˗bɔ Swaidhi ˗wopömɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü. Yi ˈti ꞊gwëë mü, ˈyö ˈwo˗ pö ˈa ˈˈdhiʋ̈sü ˗zlanwokɔdhi ˗bha Biblö draansü ˈka. ˈˈKɛɛ kö ˈmaan kun ˗wo ˈö bhë ˗a pö ˗ni ˈgü ˗së ˈka ꞊köŋ. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ a ˗bhɔkwëë yi to ˈˈdhiʋ̈ ˈa n ˗de ˗baa ˗bhë, pë do ˈa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈyö ˗tɔ dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ ˗sü. ˗Ya kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn ˗daakë, ˗an ˗wo ˈti bhɔ pë ˗nu ˈwo dhɛɛˈˈ ˗nu bhë ˗an ˗bha, kö ˈman ꞊dhiɔŋ. A ˗kun n ˗de ˈgü ˈya˗ ꞊dedewo, ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wëë ˗yö n ˗kë. ˈˈKɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈö ˗kë n ˗dhɛ ˗së ˈyö ˗tɔ ˗ya kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo wo zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˈwo wo ꞊kwaa n ˗zü ˈa ˈˈdhiʋ̈sü ˗bhɔkwëë ˗nu ˈka.

Yi ˈti ˗kwɛ do ˈˈdhiʋ̈ta Kenia ˈwo yi bɔ Betɛdhö ˈö Bluklinö, Nuyɔɔkö ˈˈpian ˗ta ˗a ˈgü, ˗kwɛ 1997 ˈgü. ˈYa ˈdho ˈˈsɛ ˈö ꞊nɔɔn ˈdhö mɛn ˗nu ˗gɔ, ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö nu ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗an ˗ta, ˗a ˈgü. (Prov. 30:8, 9) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗kun ˈˈgbɩɩ˗. ˗Wo wo ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ waa wo ꞊slɔɔpë ˗nu ˗sü ˈwo wo ˗kɔ ˗da ˗a ˈka Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗dhɛ, ˈwaa ˈsü ꞊ʒiaan kö ˈwo kë ꞊bhɔɔsü.

˗Kwɛ ꞊va ꞊dede ˈˈpiʋ̈, yi ˗kpan yi ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗bha ˈwɔn ꞊va ˈgü. Kö yi Ilandö ˗sɛ ˈö kun ˈˈvaanvan ˗a ˈgü, yi kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗yö. ˗A mɛn ˗nu ˈwo kun ˈˈflɛɛsü mü ꞊gblɛɛn Aflikö, yi ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈsuan˗ ˗bho. ˈGo mü, ˗a mɛn ˗nu ˈwo kun Zeta zuni ꞊bhɔɔ ˈgü, ˈyi ˗an ˗bha ˗yö ˈpö. Zoova ˗ya ˗kpan ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˈˈsɛ ˗ta yö, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kë ˈwɔn suu ˈˈoo ˗su ˈgü, ꞊waa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗yö wo ˗kë ˗ya zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo.

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ «sɔbɔmɛn ˗bha ˈˈkpla ˈyaa ʒiö ˈvaandhö» ꞊dhɛ ˗kwɛ ˗nu ˈdhö. (Job 7:6) ꞊Dɛɛ, yaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo kwa ˗bha Betɛdhö ˗kɔ ˈkpii˗ ˈö Waawikö Nuyɔɔkö ˈˈpian ˗ta bhë ˗a ˈgü, yi zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗sü ˈka ˈyö sü ꞊dhɛ yi yökë ˗ni ˈgü ˗dhɛ do ˗bha ˈö yi ˗dhɔ yi ˈko ˗kë ꞊dedewo. Pë ˗nu ˈwo yi ˗gɔ ˗wo yi ˗zokun ˈö ˈpë yi ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈyi˗ ˗kë kö ˈyi yi ˗kɔ ˗da kwa ˗bha ˗Gblüdë Yesu, ˈö˗ yi ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗yö ˈwɔn ˗së kë ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗a ˗dhɛ.—Mat. 25:34.