San niuetskatejki kema kiampa kiijtok. Nimoiljuiyaya nouampo amo tlaneltokayaya ipan toTeotsij, yeka nikiljuik: “¿Nelia tikixmati Biblia?”. Uan ya amo tleno kiijtok. Uan teipa nechiljuik inana eliyaya se Jehová itlajtoltemajka uan kimachtijtoya se keski tlamantli. Nopa kichijki ma nijneki nijmatis sekinok tlamantli uan yeka pejki nijtlatsintokia.

Tlauel tlayoua titlankej timokamanaljuiaj. Nouampo nechiljuik Satanás kinauatia Tlaltipaktli (Juan 14:30). Maske uelis ta ya tijmati ni tlamantli, na tlauel nimosentlachilik kema nijmatki pampa nechiljuijtoyaj tlanauatia toTeotsij katli kichiua tlen xitlauak uan teiknelia. Maske kiampa nechiljuijtoyaj, amo kiampa nikitstoya. Maske nijpiayaya san 26 xiuitl, amo ueliyaya nikochi pampa nechtekipachouayaya miak tlamantli.

Notata eliyaya se soldado uan kinemiltiyaya se avión tlen fuerza aérea tlen Estados Unidos. Yeka maske nojua nieliyaya se okichpil, nijmatiyaya ueliskia peuas se tlauilankayotl ika bombas nucleares. Nopa soldados ya kikualchijchijtoyaj tlen kitekiuisej uan san poliuiyaya kipacholisej se botón uan peuas totopokas. Tlauel ouij nijmatki nimomachtis universidad ipan California pampa mochiuayaya tlauilankayotl ika Vietnam. Tiauiyayaj tiojtsakuaj uan policías yauiyayaj techtojtokaj ika kuauitl uan ika gas lacrimógeno. Nopa techijiyotsakuayaya uan amo titlachiayayaj. Tlauel ouij kej tipanotiauiyayaj ipan nopa tonali. Kinmiktiyayaj políticos, kampa ueli ojtsakuayayaj uan mokualaniyayaj. Maseualmej kiijtouayayaj miak tlamantli, yeka amo nijmatiyaya tlake nijneltokas.

Ipan 1970, niajki nitekitito ika norte tlen Alaska uan nopaya nijtlanki miak tomij, teipa niajki Londres (Inglaterra), nijkojki se moto uan niajki ika sur maske amo nijmatiyaya kanke nias. Uan kema panok se keski metstli niasito África. Ojtipa nikinixmatki miakej maseualmej katli nojkia cholouayayaj uan kinekiyayaj kuali itstosej.

Nochi tlen nikitstoya uan nijkaktoya, kichijki  ma nimoiljui Tlaltipaktli nelnelia kiyakanayaya se akajya katli amo kipia kuali iyolo kej Biblia kiijtoua. Nojkia kichiuayaya ma nimoiljui tlake kichiuayaya toTeotsij ika nochi tlen panoyaya.

Kema panok se keski metstli, nijmatki ni tlamantli. Teipa nikinixmatki uan nikiniknelik miakej maseualmej katli amo kema kitlauelkajkej Jehová maske kiixnamijkej miak tlaouijkayotl.

Kema nitlakuepilik Londres, niajki nikitato inana nouampo uan ya nechmakak se Biblia. Teipa niajki Ámsterdam (Países Bajos). Se tonali, nijpojtoya Biblia ipan se calle kampa onkayaya tlauili, panok se toikni uan nechiljuik ya ueliskia nechixtomilis tlen nijpouayaya. Teipa kema niitstoya Dublín, niajki kali Betel. Kema nitlanojnotsato, nechkaltlapojkej uan nopaya nikixmatki Arthur Matthews, se toikni katli kimatiyaya miak tlamantli. Nikiljuik nijnekiyaya nimomachtis Biblia uan ya kiijtok ueliskia nechmachtis.

Tlauel nechpaktiyaya tlen nijyekojtiauiyaya, yeka nochipa nijpouayaya amochtli uan pilamochtsitsij tlen kichijchiuayayaj Jehová itlajtoltemakauaj, uan nojkia nijpouayaya Biblia. Tlauel nimosentlachiliyaya kema nikitayaya ipan tlanechikoli, konemej kimatij tlen ixtlamatinij amo kimatij. Inijuantij kimatiyayaj kenke titlaijiyouiaj, ajkia toTeotsij uan kenke timikij. Nochi nouampoyouaj eliyayaj Jehová itlajtoltemakauaj. Nopa kichijki amo ouij ma nikixmati Jehová pampa amo aka nikixmatiyaya ipan nopa altepetl. Inijuantij nechpaleuijkej ma nikikneli Jehová uan ma nijchiua tlen kineki.

Nimoatsonpoliuiltik ipan 1972. Kema panok se xiuitl, nimochijki niprecursor uan nitlatekipanoto ipan Newry (Irlanda del Norte). Nimotlanejki se kali tlen mokauayaya ipan se tepetl. Nechka itstoyaj uakaxmej, yeka niauiyaya nopaya uan ininixpa nimomachtiyaya kenijkatsa nitlamachtis. Kema tlakuajkuajtoyaj nesiyaya kejuak nelia nechtlakakilijtoyaj. Maske amo nechnankiliyayaj, nechpaleuiyayaj kuali ma nitlamachti ininixpa toikniuaj. Ipan 1974, nechtekimakakej kej precursor especial uan nechtitlankej ma nitlatekipanoti iuaya Nigel Pitt, katli nojua eli nouampo.

Ipan nopa tonali, ipan Irlanda del Norte mochiuayaya se tlauilankayotl. Se keskij maseualmej kitokaxtiyayaj nopa altepetl “tlali kampa onka bombas uan balas”. Mojmostla moteuiyayaj ipan calle, kinuejkatoponiyayaj se keskij maseualmej,  tlatotopotsayayaj uan kimajkauayayaj bombas. Mochiuayaya nopa tlauilankayotl pampa onkayaya kualantli ipan religiones uan ipan política. Protestantes uan católicos kimatiyayaj Jehová itlajtoltemakauaj amo mokalakiyayaj ipan política, yeka techkauayayaj ma titlajtolmoyauakaj uan amo tleno techchiuiliyayaj. Kemantika, maseualmej katli tikinkamanaljuiyayaj ika Biblia techiljuiyayaj amo ma tiakaj kanajya pampa panoskia tlen amo kuali.

Maske techkauayayaj titlajtolmoyauasej, kemantika techpanoyaya sekinok tlamantli. Se tonali niajki nitlajtolmoyauato ipan se pilaltepetsi iuaya Dennis Carrigan, katli nojkia eliyaya precursor. Nopaya amo itstoya yon se toikni uan san sempatsi tiajtoyaj. Se siuatl techistlakauik uan kiijtok tieliyayaj soldados británicos, uelis pampa amo kuali tikamanaltiyayaj irlandés, tlauel timajmajkej. Tijmatiyayaj maske kuali tikinnojnotsakiaj nopa soldados, ueliskiaj techmiktisej o techtlankuatoponisej. Dennis uan na tijchixtoyaj autobús, amo aka itstoya uan tlauel tlaseseyayaya. Teipa tikitakej se carro monechkauito kampa cafenemakaj uan kampa nopa siuatl techistlakauijtoya. Nopa siuatl kiski tlen nopa kali, yajki kamanaltito ininuaya nopa omej tlakamej katli itstoyaj ipan nopa carro, uan pejki techmanextia. Teipa nopa tlakamej yolik monechkauijtiajkej kampa tiitstoyaj uan pejkej techtlajtlaniaj tlake hora pano nopa autobús. Kema asiko nopa autobús, inijuantij kiichtakakamauijkej nopa chofer. San tojuantij tiauiyayaj ipan nopa autobús. Maske amo tleno techpanok, timoiljuiyayaj kinekiyayaj techuikasej sejkanok uan techchiuilisej tlen amo kuali. Kema nitemoto nijtlajtlanik nopa chofer: “¿Tlake kinekiyayaj nopa tlakamej?”. Ya techiljuik: “Amo ximotekipachokaj, nikiniljuik ajkia inelij, amo tleno inmechpanos”.

Ipan 1976, ipan se ueyi tlanechikolistli tlen distrito, a tlen mochijki ipan Dublín, nikixmatki Pauline Lomax, se precursora especial tlen Inglaterra uan yajtoya paxaloua nopaya, amo moueyimatiyaya uan nochipa yolpaktoya. Ya uan iikni Ray, kiixmatkej Jehová kema nojua eliyayaj konemej. Kema panok se xiuitl, Pauline uan na timosenkajkej, uan nojua titlatekipanojkej kej precursores especiales ipan Ballymena (Irlanda del Norte).

Ipan se keski xiuitl techtekimakakej kej tepaxalouanij ipan Belfast, Londonderry uan sekinok pilaltepetsitsij kampa mauilili. Toikniuaj tlauel kuali tlaneltokayayaj, yeka kema kiixmatkej Jehová, ayokmo kineltokakej tlen achtouia kineltokayayaj, ayokmo tekualankaitakej yon techikoitakej uan Jehová kinmokuitlauiyaya uan kinteochiuayaya.

Tiitstoyaj Irlanda 10 xiuitl. Ipan 1981, techtlanejkej ipan Galaad, clase 72. Kema titlankej timomachtiaj, techtitlankej Sierra Leona (África Occidental).

Tiitstoyaj ipan se kali ininuaya sekinok 11 misioneros. Tijpixtoyaj se cocina, eyi baño, onkak kampa timaltiyayaj, se teléfono, se lavadora uan se secadora. Nochipa yauiyaya tlauili kampa tiitstoyaj, kampa tlapamitl itstoyaj kimichimej uan tlatsintla tochaj kampa timotlaajokuiliyayaj, kalakiyayaj kouamej.

Maske amo tlauel titlapijpiayayaj, tlauel tiyolpakiyayaj kema titlajtolmoyauayayaj. Maseualmej  kipatiitayayaj Biblia uan kuali techtlakakiliyayaj. Miakej momachtiyayaj uan pejkej kitekipanouaj Jehová. Maseualmej nechtokaxtiyayaj “Señor Robert” uan Pauline kitokaxtiyayaj “Señora Robert”. Teipa pejki nitlapaleuia se keski tonali ipan kali Betel, yeka ayokmo tlauel nitlajtolmoyajki. Uan maseualmej pejkej kiiljuiaj Pauline “Señora Pauline” uan na “Señor Pauline”. Maske mopatlak se keski tlamantli, ya tlauel yolpakiyaya.

Maske miakej toikniuaj eliyayaj teikneltsitsij, Jehová nochipa kinteochiuayaya ika tlamantli tlen amo kichiayayaj uan kiampa kipiayayaj tlen ika mopanoltisej (Mat. 6:33). Nikilnamiki se tosiuaikni uan ikoneuaj kipixtoyaj se kentsi tomij tlen ika tlakuaskiaj san ipan se tonali. Nikilnamiki nopa tomij kimakak se toikni katli kipiayaya malaria uan amo kipiayaya tlen ika mopajkouis. Uan ipan nopa tonali, se toaui yajki ichaj tosiuaikni uan kitlanejki ma kixiljui. Toikniuaj miakpa kiitstokej, Jehová kiampa kinpaleuia.

Tiitstoyaj Sierra Leona chiknaui xiuitl. Teipa techtitlankej ipan kali Betel tlen Nigeria, eliyaya tlauel ueyi. Maske nojua nijchiuayaya nopa tekitl tlen ipa nijchiuayaya, Pauline mopatlak iteki uan kimatki ouij. Ya ayokmo tlajtolmoyajki 130 horas ipan se metstli, uan ayokmo tlauel kinpaleuiyaya maseualmej ma kiixmatikaj Jehová. Nama san kiijtsomaskia uan kikualchijchiuaskia yoyomitl. Maske kiouijmatki, teipa kiitak toikniuaj kitlaskamatiyayaj tlen kichiuayaya. Yeka mosentlalik kinyolchikauas katli nojkia nopaya tlatekipanouayayaj.

Amo tijmatiyayaj tlen momajtoyaj kichiuaj ipan Nigeria, yeka monekiyaya tijyekosej miak tlamantli. Nikilnamiki se toikni kiuikak ipan nooficina se tosiuaikni katli namanok asitoya Betel pampa kinekiyaya ma nikixmati. Na nijnekiyaya nijmatlajpalos, uan ya nima motlankuaketski. ¡Tlauel nechmajmatik! Uan nima nikilnamijki tlen kiijtoua Hechos 10:25, 26 uan Apocalipsis 19:10. Uan nimoiljuik: “¿Tlake nijchiua? ¿Nikiljui se tlamantli?”. Teipa nimochixki uan sampa nimoiljuik: “Tlaj kitlanejkej Betel, uajka ya kimati tlen tlamachtia Biblia”.

Maske nipinajki, nojua nikamanaltik ininuaya. Uan teipa nitlajtlanki kenke kiampa kichiuaj. Nijmatki nopa tosiuaikni kiampa kichijki pampa kanajya ipan nopa altepetl kiampa momajtoyaj  kichiuaj. Uan tlakamej nojkia kiampa kichiuayayaj. Kema kiampa kichiuaj, amo teueyichiuaj, kinextiaj tlatlepanitaj. Biblia kiijtoua, se keskij toTeotsij itekipanojkauaj nojkia kiampa kichijkej (1 Sam. 24:8). Tlauel kuali pampa amo tleno nikiljuik nopa tosiuaikni uan amo nijyolkokok.

Tikinixmatkej miakej toikniuaj tlen Nigeria katli nochipa kuali tlaneltokakej. Se tlen inijuantij elki Isaiah Adagbona. b Ya kiixmatki Jehová kema nojua eliyaya telpokatl uan teipa kipixki lepra. Teipa kititlankej kampa kinkauayayaj leprosos uan nopaya san ya kitekipanouayaya Jehová. Maske amo techkauayayaj ma titlajtolmoyauakaj, ya kinpaleuik kipano 30 maseualmej, katli nojkia kipiayayaj lepra ma kitekipanokaj Jehová. Uan kampa itstoya mochijki se tlanechikoli.

Ipan 1996 techtitlankej ma titlatekipanotij ipan Kali Betel tlen Kenia. Amo kema nitlakuepiljtoya ipan nopa altepetl kampa mopatlak nonemilis kej nikijtok kampa peua nitlatenpoua. Ipan Betel asiyayaj monos tlen kiniljuiyayaj cercopitecos verdes. Nopa monos kinichtekiliyayaj tosiuaikniuaj tlakualistli. Se tonali, se tosiuaikni kikajtejki tlapojtok iventana. Uan kema tlakuepilik, kinpantito miakej monos tlakuayayaj. Tsajtsitejki uan kistejki ipan icuarto. Nopa monos nojkia tsajtsitejkej uan cholojtejkej.

Pauline uan na pejkej titlatekipanouaj ipan se tlanechikoli suajili. Amo uejkajki, uan nechiljuijkej ma nijyakana nopa Estudio de Libro de Congregación (nama kiiljuiaj kampa techmachtiaj ika Biblia) uan amo kuali nikamanaltiyaya suajili. Kuali nimomachtiyaya nopa amochtli pampa nijnekiyaya kuali nijtenkixtis nopa tlajtlanili. Maske kiampa nijchiuayaya, tlaj se akajya tlanankiliyaya ika itlajtol, amo nijkuamachiliyaya. Tlauel nimotetsopayaya uan amo kuali nijyolmatiyaya. Toikniuaj kinextiyayaj kipiayayaj ininyolo uan amo moueyimatiyayaj, uan nopa tlauel nechyolchikauayaya.

Amo tikaxitijkej yon se xiuitl ipan Kenia. Ipan 1997 techtlanejkej ipan Kali betel tlen Brooklyn (Nueva York). Nama tiitstoyaj ipan se altepetl kampa tlapijpiaj, uan nopa ueliskia kichiuas ouij ma titlatekipanokaj (Prov. 30:8, 9). Maske onka miak tlamantli, toikniuaj amo kitlauelkauaj Jehová. Inijuantij kitekiuiaj tonali uan tlen kipiaj uan kiampa tlapaleuiaj ipan Jehová itlanechikol.

Kej panotiajtok tonali, tikitstokej toikniuaj tlauel kuali tlaneltokaj. Toikniuaj tlen Irlanda, maske onka kualantli. Ipan África, maske teikneltsitsij uan uejka itstokej. Uan ipan Estados Unidos, maske tlauel tlapijpiaj. Jehová tlauel yolpaki kema kinita itekipanojkauaj tlauel kiikneliaj maske kinpano miak tlamantli.

Toxiui nima panotok kej kiijtoua Job 7:6: “Noyolis nimantsi tlantia”. Nama titlatekipanouaj ipan Ueyi Kali Betel tlen Warwick (Nueva York), ininuaya sekinok katli tlauel teikneliaj. Tlauel techpaktia uan tiyolpakij pampa tijpaleuiaj toTlanauatijka Jesucristo, katli nechka kinteochiuas katli amo kema kitlauelkauaj Jehová (Mat. 25:34).