1. Ẹlịyẹ iJisọsị à tị́ ya je angịjụgbẹyị nyamwụ u-uhye nya ụka ocheju? Ọna oyina ọ tị́ daa?

 AHYẸẸNỤ ịmanyị-ịmanyị ene ká iJisọsị gbu, angịjụgbẹyị nyamwụ angị ine tọọ wo yẹkẹẹ: ‘Ịịyẹ a tị́ ka ri ang o-ju ẹjẹẹ nya ọmyịmyị nya ọdehe ọlẹ?’ (Mat. 24:3) Ọhẹka, angịjụgbẹyi ịwẹ wẹẹ tọ wo nya abwọlẹ kị ka bwu jẹ́ ụka ká iJerusalẹm bala ube ịgọgọ ọlụwa ka ta ayịreji. Ụka ká iJisọsị wẹẹ waa ẹla, ọ́ ya ẹla rụ ayịreji ọtata nya iJerusalẹm bala ube ịgọgọ ọla ụwa kem ka, ma ọ ya ẹla rụ “ụka ọlẹ kọ myịmyị nya odehe ọlẹ ka pwụ eji,” kọ ri ụka ọlẹ kahị jị lẹẹlẹẹ. IJisọsị ya ẹla rụ ụka ohyẹẹkpẹ ọọwa yẹkẹẹ: “ọngọngọhẹ á juwa kọ jẹ́ ẹnụtụrụ lee awa ọọwa kpangga, ọlẹ ká Ọnyị nya ọngịnyị ehe ka warị ka. Alegu-ẹrụ nya Ohe Oluhye ilepwoohe á dọmwụ jẹ́ ka, tụ Ọnyẹwẹ nya Ohe Oluhye ayịdang ịnyịnyị. Kẹnẹ-kẹnẹ, Ohe Oluhye adịda ụbwọọmwụ a jẹ́ lẹlẹ.” Ọọwa lẹ ọ da angịjụgbẹyị nyamwụ ọna yẹkẹẹ: “Anụ juwa gbeji giri-giri kanụ kpahị ju ọgwọgụ mẹ” lẹlẹ.—Mak. 13:32-37.

2. Ịyẹ tị́ du ká angịnyị nya ịKịrayịsị ịla iJerusalẹm baba nyọka gbeji giri-giri?

² Angịnyị nya ịKịrayịsị ịla oyi ọhọhẹ ịlẹ kị ri ala iJuu baba nyọka kịnyaa la o-gbeji giri-giri chajị ọhịhị nyaa dopịlẹ ọọwa. IJisọsị ya je angịjụgbẹyị nyamwụ ang ọlẹ kị ka ya ẹhị rịrị nyọka yẹ chajị kị ka jẹ́ ụka ọlẹ ká ayịreji ọtata nya iJerusalẹm ju chwẹẹ. Ọ yẹkẹẹ: “Ụka kanụ yẹ alẹwụ nya aluji nyanụ kị bá urwe dagaga ju epweji nya iJerusalẹm wuu chọnụ lẹ aalẹ, anụ jẹ́ mẹ. Ụka nya epepe onyinyi gbanggbang hi iJerusalẹm ju chwẹẹ lẹ.” Ụka kọ la ịnyị bwaa lẹ, ị ka ju ihi nya ọna ọlẹ ká  iJisọsị daa nyị “rụnyẹ rụ kaka kpịbaa ẹ-ẹpwụ nya ịgbọdọ mẹ.” (Luk. 21:20, 21) Angịlẹ kị ba ọna ọdada ọọwa jẹ chịda ụka ka ala ịRom ta iJerusalẹm ayịreji.

3. Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

³ Alẹ, ahị jam hịhị lụka nya ocheju nya odehe onyobi ọlẹ. Lẹ, ahị baba nyọka kpẹhị chịng bala ọ-ka gbeji giri-giri ịnyịnyị. Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka ya ẹla u-uhye nya abwọlẹ kahị ka godayị kpakpa jaabwọ kahị wẹẹ ya ẹhị rịrị u-uhye nya ang ịlẹ kị jam họ odehe, abwọlẹ kahị ka bwu kpahị ju ịlọhị, bala abwọlẹ kahị ka kpa ụka ohihi họ ụkụrwọ yẹẹyẹẹ.

4. Ịyẹ à tị́ du kahị ka ya ẹhị reeji nya abwọlẹ ká iwe-ahụrụ nya odehe wẹẹ họ ọmwụ ọyẹyẹ ịla ịBayịbụụ jịra?

⁴ O ri ang o-pwoku kahị ka ya ẹhị nọ nyọka yẹ jaabwọ ká ang ịlẹ kị wẹẹ họ odehe juwa họ ọmwụ ọyẹyẹ ịla ịBayịbụụ jịra. Ọ-chụ pwokwita, iJisọsị ya ẹchẹ nya ang ịhyẹ ịlẹ kpangga kị ka dahị ụbwọ nyọka jẹ́ ụka ká ocheju nya odehe nya Olegu Onyobyi ja ju chwẹẹ lẹ. (Mat. 24:3-14) Ọlẹrụ iPita juhi ọhụ nyọka kụ irya u-uhye nya ọ-họ jịra nya ọmwụ ọyẹyẹ ịwẹ chajị ká ọmyịmyị nyahị ka la ọngịrị ka ịlahị-ịlahị. (2 Pit. 1:19-21) Ụpwụ ohyẹẹkpẹ nya ịBayịbụụ dọmwụ la omyi ẹla ịlẹ: “Ọwụrụụ-wụrụ nya iJisọsị ịKịrayịsị ọlẹ ká Ohe Oluhye ya họọ chajị kọ ka mọọ jẹ anchẹ nyamwụ. Ang ịịwa juwa ka họ jịra lụka o-kpii lẹ.” (Ọwụ. 1:1) Lẹ, ọ baba kahị ka kpahị ju ẹ-ẹga nya ang ịlẹ kị jam họ odehe ọlẹ bala ahị ọ-ka jẹ́ jaabwọ ká iwe-ahụrụ ịwẹ wẹẹ họ ọmwụ ọyẹyẹ ịla ịBayịbụụ chọnụ. Ọ tị ka kpụhị ịpyọ myị́ nyọka ja awụlẹ oja u-uhye nya iwe-ahụrụ ịlịnyị.

5. Ịyẹ ahị tị ka hu abwọ la ọhọhọ? Ịyẹ ahị tị ka họ? (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

⁵ Ma ụka kahị ja ya ẹla rụ ọmwụ ọyẹyẹ ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ, ahị hu abwọ la ọ-kpa apwụ-apwụ chị ala. Ịyẹ tị́ du? Chajị áhị tịtọ nyọka ya ẹlẹlẹhẹ ọlẹ kọ ka kpa ojigi-jigi wẹ ẹpwụ nya ọjịra-jịra ka. Ọ-chụ pwokwita, ọhẹka ahị ka wo ká angịkpeji nya odehe juwa ya jaabwọ kị ka myị ẹla ọmwọmwọ ọhẹ bala ọ-ka họ ká okpunyi ka ji ká angịnyị ka yé ewu ọ-chịke. Ọkọkọ kahị ka kpa apwụ-apwụ chị ala nyori ẹla oyaya nyaa ọọwa nyị ri ọ-họ jịra nya ọmwụ ọyẹyẹ ọlụpwụ nya 1 Ala ịTẹsalonika 5:3, ahị baba nyọka jẹ́ ẹla ọlẹ kị gba kpehe kpangjẹ u-uhye nya ẹlẹwẹ. Ụka ká ẹla oyaya nyahị á kpụnịrọ ẹla ịlẹ ká ogu nya iJihova gba kpehe, ahị ka họ ọjịra-jịra ka la o-wo lawụlẹ ẹ-ẹpwụ nya “irya ọlẹpwụ nya obyi omeme” ookpokpo.—1 Kọr. 1:10; 4:6.

6. Ẹlịyẹ ahị tị ka jẹ́-ẹ jẹ́ bwu ụpwụ nya 2 iPita 3:11-13?

⁶ Wa 2 iPita 3:11-13. Ọlẹrụ iPita dahị ụbwọ nyọka kụ irya u-uhye nya ang odudu kahị wẹẹ kụ ẹhị yẹ ọmwụ ọyẹyẹ ịlẹpwụ nya ịBayịbụụ. Ọ byihi nyori ahị nyị ‘juwa ku ọlọyị gbe ọwẹwẹ nya ẹnụtụrụ ọtụka nya iJihova giri-giri.’ Ịyẹ à tị́ du? Ọọlajị nyori ahị tịtọ kahị ka jẹ́ “ẹnụtụrụ lee awa” ọlẹ ká iJihova ka kpa Amagẹdọn warị ka, ma chajị kahị ka kpa ụka ọlẹ kọ hị hahị wẹ họ ụkụrwọ nya “ọhịhị nya ịgọgọ ọlala bala ịnya ọngịnyị nya Ohe Oluhye oriri nyahị” ịnyị. (Mat. 24:36; Luk. 12:40) Nyọka yoo ụ-ụgbẹyị ọkịla, ahị tịtọ nyọka la ọhịhị ọlẹ kọ la kpakpa bala ọ-ka maga ká ụkụrwọ ịlẹ kahị kaa họ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova ka mẹjẹ jaabwọ ká iJihova háahị kaka ba. Nyọka jẹ́-ẹ họ ịnyị, ahị baba nyọka kpahị ju ịlọhị.

7. Ányị ahị tị́ ka mẹjẹ nyori ahị juwa kpahị ju ịlọhị? (ILuku 21:34)

⁷ IJisọsị á byi angịjụgbẹyị nyamwụ nyị kpahị ju ẹ-ẹga nya iwe-ahụrụ nya odehe kem ka, ma ọ byaa nyị kpahị ju ịla ịnyịnyị. Ẹla ọọwa la  gbadaa ẹ-ẹpwụ nya ọna ọdada ọlẹ kị da ju ụpwụ nya iLuku 21:34. (Wọọ.) Wo ẹla ọlẹ ká iJisọsị ya lẹẹ: “Anụ kpahị ju ịlọnụ.” Ọngọlẹ kọ kpahị ju ịlọmwụ kaa yẹhị rịrị nyọka yẹ ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka bịrị igu nyamwụ bala iJihova, ọ tị kaa hu ẹta-ẹdịyẹ nyọka cheji ba hi ang ịịwa. Bwula ụgbẹyị ọwẹ, ọ ka godayị rịrị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ọháha nya Ohe Oluhye pyịyọọ.—Etu 22:3; Jud. 20, 21.

8. Ẹlịyẹ ọlẹrụ ịPọlụ a tị́ byi Angịnyị nya ịKịrayịsị nyị họ?

⁸ Ọlẹrụ ịPọlụ byi Angịnyị nya ịKịrayịsị nyị kpahị ju ịlaa. Ọ-chụ pwokwita, o byi Angịnyị nya ịKịrayịsị ịla Efesọsị yẹkẹẹ: “Anụ juwa kpahị ju ịlọnụ ọgwọgụ mẹ. Kanụ juwa hịhị lala aluchi kaka. Ma, kanụ juwa hịhị lala angị jẹ́ ẹla ị-ịlahị nya Ohe Oluhye mẹ.” (Efe. 5:15, 16) Olegu Onyobyi kaa maga ụka wuu nyọka bịrị igu oriri nyahị bala iJihova, ọọwa à du ká ịBayịbụụ gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ yẹkẹẹ: “Anụ juwa maga chajị kanụ ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang ọlẹ ká irya nya Ọngọlahị ri kpangga mẹ.” Ọọwa ka du kahị ka jẹ-ẹ kụrụ ịmayẹ ụma ọnyị myị́ onyị.—Efe. 5:17.

9. Ányị ahị tị́ ka bwu jẹ́ irya nya iJihova?

⁹ ỊBayịbụụ á ya ang myị ang ịlẹ wuu kị ka da igu oriri nyahị bala iJihova uya jehi ka. Ụka lụmẹ-lụmẹ, ahị ka cheje u-uhye nya iwe-ahụrụ ịhyẹ ịlẹ ká Ụpwụ Ịgọgọ á ya ẹla ọhẹ kpangga u-uhye nyaa ka. Nyọka jẹ́-ẹ cheje ọnyịịla, ahị baba nyọka maga kahị ka jẹ́ “irya nya [iJihova].” Ahị ka jẹ́-ẹ họ ịnyị bwula ọ-jẹ́ ang bwu Omyi Ẹla nya Ohe ụka myị́ ụka bala o-me irya jwoo. Jaabwọ kahị wẹẹ jẹ́ irya nya iJihova gụ ọwọwa bala ọ-la “irya ọlẹpwụ nya ịKịrayịsị ayịdang,” ịnyịnyị ọ ka chịhị kpẹẹ nyọka jẹdịyẹ “lala angị jẹ́ ẹla” gụ ọwọwa lẹ, kori ká ehile ọhẹ á ji kpangga u-uhye nyọka kpahị ụgbẹyị nya ẹla ọọwa wẹwẹ ka. (1 Kọr. 2:14-16) Ịmayẹ ịhyẹ kaa chịkpẹẹ nyọka yẹ hyaa; ịkịla á tị kụ ehe ịnyị ka.

10. Ịyẹ à tị́ ri ang ị-há ka ịhyẹ ịlẹ kahị ka cheji ba?

¹⁰ Ang ị-há ka ịhyẹ ịlẹ kahị ka cheji ba ri ang lala abwẹla lee ẹla oyaya ọlẹ kọ ka kpa irya nya ụya wẹ ọkịlẹtụ nyahị, ere ọ-nwa lụmẹ, ang oriri kpoye, ẹla ọtịpyọ oyaya, bala ọ-yẹ ifim lee ifoto nya alabwẹga, angị ji lọhị-lọhị, bala ang ịkịla ịlịịwẹ. (Eje. 101:3) Ohe Onyobyi, kori oluji nyahị, kaa pịlahị nya iwe ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ kọ ka kpa bịrị igu nyahị bala iJihova. (1 Pit. 5:8) Kori kahị gbeji giri-giri ka, Olegu Onyobyi ka ya ẹjẹ nya ijiiji onyobyi, ọnọọkịla omeme, ẹhị ọ-chị nyanya, awụlẹ ọ-ba ẹtẹ, ịlọhị ọ-kpa ka uhye, bala ẹla nya ọngịnyị ọ-kpa ẹ-ẹpwụ, tọ ọ-ọkịlẹtụ bala irya nyahị. (Gal. 5:19-21) Ụka nya ọgbanye, irya ịwẹ á ka la ọngịrị lụmẹ ka. Ma kori kahị hwaa latẹ-latẹ ahyaahị ka aalẹ, ị ka nwa lala ụkọ bala ọ-ka bịrị ang ịnyịnyị myị́.—Jem. 1:14, 15.

11. Ijẹẹhị onyobyi oyina ahị tị́ ka cheji ba hi pyii? Ịyẹ à tị́ du?

¹¹ Ijẹẹhị onyobyi ọhẹ ri ogu ọtịpyọ. Kụ ẹhị yẹ iwe-ahụrụ ọlẹ wẹẹ. A kaa họ ụkụrwọ bala ọngọhẹ ọlẹ kọ ri Olibeenu nya iJihova ka. A tịtọ ká ọngọ ọlụkụrwọ nyang ka kpẹhị ọnyịịla yẹ Alibeenu nya iJihova, lẹ à kaa họ ọngọọwa ọnahị bala ọ-dọọ ụbwọ. Ọhẹka à dọmwụ myọnụ nyọka ri ang oriri nya ẹnụ balọọ ụka ọhẹ bala ụka ọkịla lẹ. Ọ ka nọ chẹẹ, anụ dọmwụ nyọka ri ang lawụlẹ ụka myị ụka. Ụka ọhẹ, oja o-jaja nyamwụ ka ri ẹla nya ụya. Ma ụka nya ọgbanyẹ, á kaa ya ọnụ ju ka. Ma jaabwọ ká ụka wẹẹ jẹ ká oja ịlịnyị wẹẹ bang ahị, ị́ kaa wụng ẹjẹ ịnyị kaka. Ọọwa ẹnẹhẹ lẹ, ọngọ ọlụkụrwọ nyang ọwẹ à wụrụng nyọka hụhụ nwa ere ụka kanụ tụ ku bwu ọlụkụrwọ lẹ, a myị lẹlẹ. Dụmwọ-dụmwo lẹ, a dọmwụ nyọka kụ ịrya lala ọngọ ọlụkụrwọ nyang ọwẹ lẹlẹ. Ụka ọwẹ wẹẹ, ányị a tị́ me irya kọ ka tata ka ba ene ká ka dọmwụ nyọka họ ẹla lala ọngọwẹ? O-ri ịnyịlẹhị, ahị kaa họ ẹla dụmwọ  bala o-ju ọng myị ọng ihi, ma ahị tị ka kpịtịya nyori ahị kaa họ ẹla gbịla angịlẹ kahị kaa ji ogu bala ụka myị́ ụka. (1 Kọr. 15:33) Kori kahị kpẹhị ju ịlọhị, jaabwọ ká iJisọsị byihi nyị họ, ahị ka hu abwọ la o-ju ogu bala angịlẹ kị kaa ba ehile nya iJihova jẹ ka. (2 Kọr. 6:15) Ahị ka jẹ́-ẹ yẹ ang ọ-ka kịlaahị ata, ahị tị ka cheji bọọ hwẹẹ ịnyịnyị.

12. Ịyẹ angịjụgbẹyị nya iJisọsị à tị́ ka juwa họ jaabwọ kị wẹẹ godayị gbe ocheju nya odehe?

¹² IJisọsị tịtọ ká angịjụgbẹyị nyamwụ ka ja họ ụkụrwọ jaabwọ kị wẹẹ ya ẹhị rịrị gbe ocheju nya odehe ọlẹ. IJisọsị ya ụkụrwọ haa kị ka họ. Ọ daa ehile nyọka kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ “ụ-ụwa e-epweji nya iJerusalẹm bala ụ-ụwa ị-ịpyị nya iJudiya wuu bala ị-ịpyị nya ala ịSameriya wuu lalala ju kele ka ọbaba nya odehe ọlẹ wuu.” (Ụkụr. 1:6-8) Ụkụrwọ ọtụka à wẹ ká angịjụgbẹyị nya iJisọsị ka họ lẹ! Bwula ọ-kpa ọngịrị nyaa wuu họ ụkụrwọ ọọwa, ị mẹjẹ nyori ị kpa ụka nyaa họ ụkụrwọ ọnyịịla.

13. Ịyẹ tị́ du kahị baba nyọka kpa ụka nyahị họ ụkụrwọ ọnyịịla? (Ala iKolosi 4:5)

¹³ Wa Ala iKolosi 4:5. Nyọka kpahị ju ịlọhị, ahị baba nyọka mẹ irya ju ang ọlẹ kahị kaa kpa ụka nyahị họ. Ẹla ka họ tọ ọng myị́ ọng nyahị lụka ọ-kpahị ju ka myị́. (Ọngọ. 9:11) Ọhịhị nyahị ka myị la ẹhị ọ-mwụ biri myị́.

14-15. Ányị ahị tị́ ka bwu kpa ụka nyahị họ ụkụrwọ ọnyịịla? (Ala iHiburu 6:11, 12) (Yẹ ifoto ịnyịnyị.)

¹⁴ Ahị ka jẹ́-ẹ kpa ụka nyahị họ ụkụrwọ ọnyịịla bwula ọ-họ irya nya iJihova bala o-ju igu oriri nyahị balọọ ọngịrị. (Jọn. 14:21) Ahị baba nyọka họ jaabwọ ká ọlẹrụ ịPọlụ ya yẹkẹẹ: “Anụ-ụ́ juwa godayị kpakpakpa ẹ-ẹpwụ nya ọmyịmyị ọlala nyanụ mẹ. Anụ juwa pyị giri-giri kpong-kpong ka. Anụ cheri kanụ juwa họ ụkụrwọ nya Ọngọlahị nya ịlẹhị-ịlẹhị ọgwọgụ ụka wuu mẹ.” (1 Kọr. 15:58) Ó ri kahị họ ịnyị aalẹ, ụka ká ocheju nya ọhịhị nyahị lee ịnya odehe onyobi ọlẹ á ka pwụhị eji, áhị ka la ijẹma ọchịchị kaka.—Mat. 24:13; Rom. 14:8.

¹⁵ Alẹ, iJisọsị juwa kpa angịjụgbẹyị nyamwụ ụgbẹyị jaabwọ kị wẹẹ kpa ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ nya Ohe Oluhye pyẹ odehe wuu. Ọwa họ ụpa nya ịlọmwụ lẹ. Bwula ogu nya iJihova, iJisọsị mẹjẹ́ẹhị jaabwọ kahị ka bwu kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ bala ọ-ya ang abwọ ịlẹ kahị baba nyọka kpa họ ụkụrwọ ọwẹ hahị. (Mat. 28:18-20) Ahị ka họ ụpa nyahị bwula ọ-họ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ bala ịBayịbụụ ọmẹjẹ la ila ọchịchị bala ọ-gbeji giri-giri nyọlẹ kahị wẹẹ godayị gbe ụka ká iJihova ka kpa ocheju nya odehe ọlẹ warị. Bwula ọ-kpa ọna ọdada ọlụpwụ nya Ala iHiburu 6:11, 12 họ ụkụrwọ, ahị ka jẹ́-ẹ ya ụbwọ chị ẹhị ọrịrịị-rịrị nyahị “kịlahị-ịlahị” gbee ka da ocheju.—Wọọ.

16. Ẹlịyẹ ahị tị́ cheje nyọka họ?

¹⁶ IJihova hu ahyẹẹnụ bala awa ọlẹ kọ ka ta odehe nya Olegu Onyobi ayịreji nọ lẹ. Ụka ká ahyẹẹnụ ọọwa á pwụ lẹ, iJihova á ka dayi la ọ-họ ọmwụ ọyẹyẹ ịlẹ kị da ju Omyi Ẹla nyamwụ jịra kaka. Ma ụka ọhẹ, ọ ka lahị lala o-ri ocheju nya odehe ọlẹ nyị juwa họ atịmẹ lẹ myị́. Kpọkpọkpọ, ahyẹẹnụ nya iJihova á ka “tata lụmẹ ene ká ụka ọọwa ka họ kaka.” (Hab. 2:3) Lẹ ahị cheje nyọka “ya ẹhị rịrị gbe [iJihova],” kahị “godayị gbe Ohe Oluhye ọlẹ kọ ka [chịhị] da” mẹ.—May. 7:7.