1. De vbene arrọọ ọghe ima ru ekpataki sẹ hẹ vbe aro e Jehova?

 GIA kha wẹẹ, ọse ruẹ mu efoto ne mose mose ọghe ighobioye, nọ khian ọmaẹn nẹ nuẹn (painting). Ẹmu na ya ru nene efoto i ghi mose vberriọ, iruẹn kherhe vbe rrọọ, ọ vbe va vbe ihe eso nẹ. Ọrheyerriọ, a gha wẹẹ na khiẹn ọnrẹn, igho ọrhẹnrhẹn ẹre a khian ya khiẹn ọnrẹn (millions of dollars). Ọghe ne ẹmwata, aro nọ ghaan ẹre u khian wa ya gha ghee efoto na, u i khian kue ne emwi rhọkpa ru ẹre. Erriọ arrọọ ne Jehova ya ru ima ẹse vbe ye, ẹse ọhẹ nai sẹtin ya igho dẹ ẹre nọ. E Jehova wa ya aro nọ ghaan ghee arrọọ ọghe ima, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na gie Ovbi ẹre nọ do wu ne ima.​—Jọn 3:16.

2. Zẹvbe nọ rre ebe 2 Kọrinti 7:1, de emwi ne Jehova hoo ne ima gha ru?

² Obọ e Jehova ẹre arrọọ ke rre. (Psm 36:9) Ukọ e Pọl wa vbe ya ọna yi, ọni ẹre ọ si ẹre nọ na kha wẹẹ: “Irẹn ẹre ọ zẹe ighẹ ima rre agbọn, irẹn ẹre ọ zẹe ighẹ ima khian yo khian rre, irẹn ẹre ọ vbe zẹe ighẹ ima rrọọ.” (Iwinna 17:25, 28) Nọnaghiyerriọ, ma gha sẹtin kha wẹẹ, ẹse ọhẹ nọ ke obọ Osanobua rre ẹre arrọọ ọghe ima khin. Ọ vbe kpemehe emwi ughughan nọ gha ya ima gha rre agbọn. (Iwinna 14:15-17) E Jehova i wa gbogba gae arrọọ ọghe ima vbe odẹ ọghe ọyunnuan. Sokpan ọ hoo ne ima hia vbene ẹtin ima sẹ, ne ima gha gbaroghe egbe ima kevbe ne ima ye gha gae. (Tie 2 Kọrinti 7:1.) Vbọzẹ nọ na khẹke ne ima hia ne ima mieke na ye gha rre agbọn kevbe ne ima gbaroghe egbe ima, ne ima ghẹ mieke na mu emianmwẹ?

3. De emwi ọkpa nọ si ẹre nọ na khẹke ne ima gha gbaroghe egbe ima?

³ Ọkpa vbe usun emwi nọ si ẹre nọ na khẹke ne ima gha gbaroghe egbe ima ọre wẹẹ, egbe gha rran ima, ẹre ima khian na  gele sẹtin rhiegba ye ugamwẹ e Jehova. (Mak 12:30) Ma hoo ne ima ya egbe ima “fi ohan ne Osanobua zẹvbe emwi izọese nọ ye rre agbọn, nọhuanrẹn kevbe nọ yẹẹ Osanobua,” rhunmwuda ọni, ma keghi gban egbe ne emwi ke emwi nọ gha ya ima mu emianmwẹ. (Rom 12:1) Ẹmwata nọ rrọọ ọre wẹẹ, ẹi mwẹ vbene ima khian hia sẹ hẹ, ma sẹtin ye khuọnmwi. Sokpan, ọ khẹke ne ima hia vbene ẹtin ima sẹ rhunmwuda, ma hoo ne ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Erha mwa nọ rre ẹrinmwi ya ru ima ẹse.

4. De emwi ne Ọba e Devid ghaa hoo nọ ru?

⁴ Ọba e Devid gi ima rẹn evbọzẹe ne irẹn na gbọyẹmwẹ ye arrọọ nọ ke obọ e Jehova rre. Ọ khare wẹẹ: “De ere nọ rrọọ nuẹn deghẹ I wu? De ere nọ rrọọ deghẹ I la idin? Avbe orinmwi vbe sẹtin rho ruẹ ra? Iran gha sẹtin ta ẹmwẹ emwi esi ne u he ru ma emwa ọvbehe ra?” (Psm 30:9) A sẹtin miẹn wẹẹ, te ọ ghi bu ẹghẹ ne Devid khian ya wu vbe ọ ta ẹmwẹ na. Sokpan te ọ ye gha hia nọ ru emwi nọ gha yae gha rre agbọn, nọ mieke na sẹtin ye gha ga e Jehova. Ma rẹnrẹn wẹẹ, erriọ ima hia wa vbe ye.

5. De emwi ne ima gha sẹtin ru, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, ima khian ọmaẹn nẹ ra ma khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe?

⁵ A sẹtin miẹn wẹẹ, rhunmwuda wẹẹ ima khian ọmaẹn nẹ ra ma khuọnmwi, ma i ghi sẹtin ru emwi nibun ne ima te ka ru. Sokpan, ọ ma khẹke ne ọna ya egbe wọọ ima ra ne ima rhunmwuda ọni kha wẹẹ, ma i ghi gbaroghe egbe ima. Vbọzẹ? Rhunmwuda ẹi mwẹ vbene ima khian khian ọmaẹn sẹ hẹ ra vbene emianmwẹ nii khian wegbe sẹ hẹ, ma gha ye sẹtin ga e Jehova vbene Ọba e Devid ru ẹre. Ọ keghi fu ima ẹko rre ne ima na rẹn wẹẹ, Osanobua ya aro nọ ghaan ghee ima agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma gba ne ima fo! (Mat 10:29-31) Ọ gha khọnrẹn wẹẹ ima wu, e Jehova gha huẹn ima kpaegbe, rhunmwuda, emwi ne irẹn wa gualọ ẹre ọni khin. (Job 14:14, 15) Te ọ wa khẹke ne ima gha gbaroghe egbe ima, ne egbe mieke na rran ima kevbe ne ima mieke na ye gha rre agbọn.

6. De emwi ne Jehova hoo ne ima ru, vbọ gha de ọghe evbare na re kevbe ayọn na da?

⁶ E Baibol i re ebe ne avbe ọbo ebo loo ra ebe nọ gie evbare nọ khẹke ne ọmwa gha re ma ọmwa, ọrheyerriọ, ọ ye gi ima rẹn aro ne Jehova ya ghee emwi vbenian. Vbe igiemwi, ọ wẹẹ ne ima gban egbe ne emwi ke emwi nọ gha sẹtin “si obalọ” ye ima egbe. (Asan 11:10) E Baibol gbodan ye oregbe kevbe ayọn na da gbe egbe, rhunmwuda, emwi eva na gha sẹtin rhie ikuanegbe ne ọmwa. (Itan 23:20) E Jehova hoo ne ima gha dia egbe ima vbọ gha de ọghe evbare na re kevbe ayọn na da.​—1 Kọr 6:12; 9:25.

7. De vbene ibude nọ rre ebe Itan 2:11 khian ya ru iyobọ ne ima ya gha ru azẹ nọ maan, ne egbe mieke na rran ima?

⁷ Ma ghaa loo ẹwaẹn, ma gha sẹtin gha ru azẹ nọ gha rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Jehova ya ru ima ẹse. (Psm 119:99, 100; tie Itan 2:11.) Vbe igiemwi, ẹi re emwi hia ne ima wa miẹn ẹre ima re. Gia kha wẹẹ, ọ mwẹ evbare nọ wa kakabọ yẹẹ ima, sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, ma gha rri ọre, ọ gha si emianmwẹ ye ima egbe, ẹi re ọmwa ẹre ọ khian tama ima wẹẹ, ne ima lẹẹ ne evbare vberriọ. Te ima vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ima mwẹ ẹwaẹn deghẹ ima na gha vbiẹ ẹse, ma na gha ku iku isasegbe vbe ẹghẹ hia, ma na hia ne ima ghẹ gha re emwa ni gbiruẹn, kevbe deghẹ ima na gha kpe owa ima huan.

8. De emwi ne Baibol tae vbekpa emwi ne Jehova hoo ne ima ru, ne ima ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe?

⁸ Vbe Uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl, ọ keghi gi iran rẹn emwi eso ne iran gha ru ne iran ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe vbe iran ghaa rre  owa ra vbe iran ghaa winna. (Ẹks 21:28, 29; Diut 22:8) Ọmwa gha gbe ọmwa ọvbehe rua vbe nẹi na re ẹmwẹ ọnrẹn, ọ mwẹ oya na rri ọre. (Diut 19:4, 5) Uhi nii khare wẹẹ, ọmwa gha dekun ẹkpoliyẹkẹ vbe nẹi na re ẹmwẹ ọnrẹn, emwi na sunu daa ọmọ nọ rrọọ ọre ẹko, a ghi rri ẹre oya yọ. (Ẹks 21:22, 23) Evbagbẹn Nọhuanrẹn gi ima rẹn emwi ne Jehova hoo ne ima ru, ne ima kevbe emwa ọvbehe ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe.

9. De emwi eso nọ khẹke ne ima ru ne ima ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe? (Ghee avbe efoto nọ rre ipapa 22.)

⁹ Deghẹ ima na gha begbe ne ima ghẹ miẹn ikuanegbe vbe owa ra vbe iwinna, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Osanobua ya ru ima ẹse. Vbe igiemwi, adeghẹ ima na gha mwẹ emwi eso ne ima i ghi loo nọ gha sẹtin rhie ikuanegbe ne ọmwa vbe na ghee abẹ, e chemical ra ukhunmwu, ọ khẹke ne ima filo ẹre kua. Ọ ma vbe khẹke ne ima mu avbe egbe emwi vbenian ye eke ne obọ ibiẹka gha sẹtin sẹ. Ọ khẹke ne ima gha begbe vbe egbe erhẹn, amẹ nọ tọn, kevbe emadogua eso na ya ru emwi, ọ ma khẹke ne ima ya avbe emwi vbenian gbe ezagha. Ọ ma khẹke ne ima gha fi imọto vbe ima gha rhie ukhunmwu nọ wegbe, vbe ima gha  da ayọn, ra deghẹ ima ma vbiẹ ẹse vbe asọn, ọ ma vbe khẹke ne ima gha piẹn efoni vbe ima ghaa fi imọto.

10. De emwi eso ne ima gha sẹtin ru, a te miẹn wẹẹ emwi nọ wegbe sunu, kevbe vbọ ghaa sunu?

¹⁰ Ẹmwata nọ wẹẹ, ma i khian sẹtin ru ẹre ne emwi nọ wegbe nọ gha sẹtin miẹn ọmwa uhunmwu ghẹ sunu, vbe na ghee odekun ẹrhia, okpe emianmwẹ nọ vẹwae kevbe okhọn. Vbọrhirhighayehẹ, emwi vbenian gha sunu, emwi eso rrọọ nọ khẹke ne ima ru, ne ima mieke na miẹn uhunmwu. Ọ khẹke ne ima rhie owẹ lele adia nọ ke obọ arriọba rre, iran gha wẹẹ ne ima ghẹ kpa hin owa rre, ma ghi dia owa ya, iran gha vbe wẹẹ ne ima kpa, ma ghi vbe kpa. (Rom 13:1, 5-7) Ma gha sẹtin mu egbe khẹ emwi eso nọ gha sẹtin sunu, rhunmwuda ọni, te ọ khẹke ne ima rhie owẹ lele adia nọ ke obọ arriọba rre, nọ gha mu ima egbe khẹ odekun ẹrhia. Vbe igiemwi, ọ khẹke ne u hia na miẹn wẹẹ u mwẹ amẹ, evbare nẹi rherhe rhia kevbe ukhunmwu eso ne u gha sẹtin loo vbe emwi nọ wegbe gha sunu.

11. De emwi nọ khẹke ne ima ru vbe emianmwẹ ghaa vẹwae?

¹¹ De emwi nọ khẹke ne ima ru vbe emianmwẹ ghaa vẹwae vbe ẹdogbo ne ima ye? Ọ khẹke ne ima rhie owẹ lele adia nọ ke obọ arriọba rre. Vbe Igiemwi, iran sẹtin tama ima ne ima gha kpe obọ, ne ima ghẹ gha sikẹ emwa ọvbehe gbe, ne ima gha yọ e mask, kevbe ne ima dia efọnkpa ya vbe ẹghẹ eso. Ma gha zẹ owẹ lele avbe adia na vbobọvbobọ, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Osanobua ya ru ima ẹse.

12. De vbene ibude nọ rre ebe Itan 14:15 khian ya ru iyobọ ne ima, ya gha begbe vbe nọ dekaẹn iyẹn ne ima danmwehọ ẹre, vbe emwi nọ wegbe gha sunu vbe udemwurri?

¹² Emwi nọ wegbe gha sunu vbe udemwurri, avbe ọse, emwa ni rre ẹdogbo ne ima ye kevbe ugha iyẹn sẹtin wa gha ta emwi eso nọ ma gba. Ne ima gha te ya gha ya “ẹmwẹ” hia ne ima họn yi, iyẹn nọ ke obọ avbe arriọba kevbe avbe ọbo ebo rre, ne ima rẹnrẹn wẹẹ, ima gha sẹtin ya ẹmwẹ ne iran ta yi, ẹre ọ khẹke ne ima gha danmwehọ ẹre. (Tie Itan 14:15.) Ẹbu Nọ Su kevbe avbe abotu i wa gheghe rhie adia ne ima, sokpan iran keghi kakabọ ru ezanzan, na mieke na miẹn wẹẹ, adia nọ khẹke ẹre iran khian rhie ne ima vbe nọ dekaẹn iko kevbe iwinna ikporhu. (Hib 13:17) Ma ghaa zẹ owẹ lele avbe adia na, te ima gbogba ga egbe ima kevbe emwa ọvbehe. Ẹi re ọni ọkpa, emwa sẹtin rhunmwuda ọni gha rhie ọghọ ne Avbe Osẹe Jehova vbe ẹdogbo ne ima ye.​—1 Pit 2:12.

13. Vbọ gha de ọghe na do mu esagiẹn, de vbene ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma ya aro nọ ghaan ghee arrọọ ne Osa ya ru ima ẹse?

¹³ Emwa nibun rẹnrẹn wẹẹ, Avbe Osẹe Jehova yayi wẹẹ, emwi nọ hin usi ẹre esagiẹn khin vbe aro Osanobua. Ọ gha khọnrẹn ne ọbo ebo tama ima wẹẹ, te esagiẹn khian ghi fo vbe egbe ima, ima i ye mu esagiẹn rhunmwuda, uhi e Jehova gbodan yọ. (Iwinna 15:28, 29) Sokpan ọni ma rhie ma wẹẹ, te ima hoo ne ima wu. Aro nọ ghaan ẹre ima wa ya ghee arrọọ ne Osa ya ru ima ẹse. Ọbo ebo nọ gha sẹtin gbaroghe ima ẹse vbe nẹi khian na mu esagiẹn ye ima egbe ẹre ima gualọ.

14. De emwi eso ne ima gha sẹtin ru, ne ima ghẹ mieke na miẹn ikuanegbe nọ gha ya ima yo owa isinmwiegbe?

¹⁴ Adeghẹ ima na gele gha gbaroghe egbe ima ẹse zẹ vbene ima tae sin, a sẹtin miẹn wẹẹ, ima i khian khuọnmwi emianmwẹ nọ wegbe sẹrriọ wẹẹ, a ghi do mu ima gha rrie owa isinmwiegbe, amaiwẹ te a khian mwaan ima egbe. Ma gha gele gha gbaroghe egbe ima ẹse, ẹre egbe khian na rherhe rran ima vba gha mwaan ima egbe. Deghẹ ima i ya emwi nọ gha sẹtin rhie ikuanegbe ne ima gbe ezagha vbe owa kevbe isiwinna, ma na vbe gha lele uhi arriọba nọ  dekaẹn vbe nọ khẹke na ya gha fi imọto hẹ, ma i khian miẹn odekun nọ gha ya ima yo owa isinmwiegbe, amaiwẹ te a khian mwaan ima egbe.

15. (a) Ọ ghaa mwẹ emwi eso nọ khẹke ne ima fi werriẹ vbe kad, na tie ẹre durable power of attorney, vbọzẹ nọ na khẹke ne ima fi ẹre werriẹ vbobọvbobọ? (Ghee efoto nọ rre ipapa 24.) (b) Zẹvbe ne u bẹghe ẹre vbe nene vidio, vbe ima khian ya sẹtin ru azẹ nọ maan vbe nọ dekaẹn esagiẹn na mu ye egbe?

¹⁵ Ma gha gele gha ya aro nọ ghaan ghee arrọọ, ọ khẹke ne ima fill e kad na tie ẹre durable power of attorney ne ima ya gi emwa rẹn wẹẹ, ima i mu esagiẹn, ma ghi vbe gha rhie ẹre lele egbe vbe ẹghẹ hia. b E kad na ẹre ima ya gi avbe ọbo ebo rẹn wẹẹ, ma i mu esagiẹn, ọ vbe ya iran rẹn odẹ eso ne ima hoo ne iran ya gbaroghe ima. Emwi ne u fill ye kad na ye gba ra? Adeghẹ ọ ma gba dọlegbe fill ọvbehe, adeghẹ u i ka mwẹ, hia ne u fill vbobọvbobọ, ghẹ la ẹdẹ yọ. Deghẹ ima na gbẹn ọnrẹn ye kad na, odẹ ne ima hoo ne avbe ọbo ebo ya gbaroghe ima, ma i khian ghi mu ẹghẹ rhia ya gha ta vbene ima hoo ne iran ya gbaroghe ima hẹ. Emwi ne ima fill ye kad na, gha ya avbe ọbo ebo rẹn odẹ eso nọ ma khẹke ne iran ya gbaroghe ima kevbe ukhunmwu eso nẹi maan vbe egbe ima. c

16. Vbọ khẹke ne ima ru deghẹ ima ma rẹn vbene a ya fill e DPA kad hẹ?

 ¹⁶ Ai miẹn ọmwa nẹi khian sẹtin miẹn odekun kevbe nẹi khian sẹtin khuọnmwi, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, igbama ẹre ima khin ra egbe rran ima. (Asan 9:11) Te ọ wa ru ekpataki ne ima fill e DPA kad ọghe ima. Adeghẹ u ma rẹn vbene a ya fill e kad na hẹ, tama ediọn ni rre iko ruẹ ni iran ru iyobọ nuẹn. Iran wa rẹn vbene a ya fill e kad na hẹ, sokpan ẹi iran ẹre ọ khian tama ruẹ vbene ọ khẹke ne u ya gbaroghe egbuẹ hẹ. Uwẹ ẹre ọ khian tobọ ruẹ ru azẹ na. (Gal 6:4, 5) Vbọrhirhighayehẹ, iran gha sẹtin ru iyobọ nuẹn ya fill e kad na ẹse vbene u gualọe yi.

17. Vbe ima khian ya loo ẹwaẹn hẹ, vbọ gha de ọghe vbe nọ khẹke ne ọmwa ya gbaroghe egbe ẹre?

¹⁷ Ilele ni rre Baibol ẹre ọ dia azẹ ne dọmwadẹ ima ru vbe nọ dekaẹn vbene ima khian ya gbaroghe egbe ima hẹ. (Iwinna 24:16; 1 Tim 3:9) Vbe ima gha khian ru azẹ kevbe vbe ima ghaa gu emwa ọvbehe ziro emwi ne ima khian ru, ọ khẹke ne ima lele ilele nọ rre ebe Filipai 4:5, nọ khare wẹẹ: “Uwa gi emwa hia rẹn uwa ye emwa ni mwẹ amuroro. Enọyaẹnmwa sikẹ ima.” Ma ghaa loo ẹwaẹn, ma i khian gha si osi ye ẹmwẹ egberranmwẹ ọghe ima vbe ẹghẹ hia, ma i khian vbe gha kpikpi emwa ne iran gbaroghe egbe iran vbene ima gualọe yi. Ma hoẹmwẹ etẹn ima, erriọ ima vbe ya rhie ọghọ ne iran, ọ gha khọnrẹn wẹẹ, azẹ ne iran ru lughaẹn ne ọghe ima.​—Rom 14:10-12.

18. Vbe ima khian ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ ne Osa ya ru ima ẹse?

¹⁸ Ma ghaa gbaroghe egbe ima, ma na vbe gha ru vbene ẹtin ima sẹ vbe ugamwẹ e Jehova, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma gbọyẹmwẹ ye arrọọ nọ ya ru ima ẹse. (Arhie 4:11) Emianmwẹ kevbe ọlọghọmwa i khian fo vbe agbọn dan ne ima ye na. Sokpan ẹi re egbe agbọn vbenian ẹre Jehova hoo ne ima gha ye. Vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe, ọ gha ya arrọọ ọghe etẹbitẹ ru ima ẹse, vbe ẹghẹ nii, ma i ghi miẹn obalọ, ma i ghi vbe wu. (Arhie 21:4) Sokpan vbe nọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, ma wa ya ekhọe hia gbọyẹmwẹ yọ ne ima na rre agbọn kevbe ne ẹkpotọ na kie ne ima ya gha ga Erha ima nọ rre ẹrinmwi!