'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 9

-Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë, ˗kwaa ꞊bhlëë ˗ya

-Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë, ˗kwaa ꞊bhlëë ˗ya

«Kwa ˗bha ˗tosɛa kë ˗sü waa˗ kwa ˗bha ˗pa diëë ˗sü ˗nu waa˗ ˈpë ˈö ˈkwa˗ ˈka ˗a ꞊gban˗ ˗go yö ꞊në˗ ˈgü.»—KËW. 17:28.

ˈˈTAN 141 ˗Tosɛta ꞊bhlëë ˗yö ꞊va!

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ a

1. Kwa ˗bha ˗tosɛta ꞊bhlëë ˗yö ꞊va ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ˗KWA kwa ˗zota kö kwa ˈˈtɔŋdë ˗yö ˈkɔ do gbɔɔ kwa ˗gɔ. ˗A ˈkɔ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗a shiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗nu ˗wa ˗bha, ˈö ˈˈyi ˗yö bhɔ ˗a bha. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈkɔ ˈdhɔ sɔnŋ ˗yö ˗mɔn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗bha. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈkɔ ˈö bhë ˗yö ˗dho kë kwa ˗dhɛ ˗së, ˈö ˈkwa kwa ˗zokë ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, Zoova ˗ya pë do ꞊bhlëësü gbɔɔ kwa ˗gɔ. Pë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗tɔ kwa ˗bha ˗tosɛta. Zoova ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗tosɛta ˗wɔn ˗yö ö ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ö Gbö nu kwa ˗gɔtadhɔpë ˈka.—Zan 3:16.

2. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 2 Kodhɛngtö 7:1 ˈgü, ˈmën Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë?

2 Zoova ˈnën ˗tɔ ˗këdhösü ˗gɔ ˈgodhɛ. (Ps. 36:9) Pë ꞊dede ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya pö ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö: «Kwa ˗bha ˗tosɛa kë ˗sü waa˗ kwa ˗bha ˗pa diëë ˗sü ˗nu [...] ˗go [˗Zlan] ꞊në˗ ˈgü.» (Këw. 17:25, 28) ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˈnën kwa gba ˗këdhösü ˈka. Pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha kö ˈkwa ˈto kwa ˈˈɲaan, ˗yö ˗an ˗nu kwa ˗dhɛ ˗dhɔ ˈgü. (Këw. 14:15-17) ˈˈKɛɛ Zoova ˈyaa ˗dhidha kë kö ˈkwa kwa bo ga ˗sü ˈka. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa kë kwa ˈflëëgü, ˈkwa ö ˗dhɔkë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈. (2 Kodhɛngtö 7:1 ˗wo pö.) ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˗zokë kwa kwigüdhɛ waa kwa ˗bha ˗tosɛta ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo? Kwa ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

GBƆƆDHE ˈÖ ˗KË ˗TOSƐTA ˈKA BHË, ˗KWAA ˈSÜ ꞊BHLËËSÜ

3. ˈMën ˗wɔn ˈgü ˈkwa ˗dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa kë kwa ˈflëëgü ˗kplawo?

3 ˈPë ˗wɔn ˈgü ˈkwa ˗dho kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa kë kwa ˈflëëgü ˈnën ˗tɔ kö ˈkwa Zoova ˗dhɔkë kwa ꞊faan ˈka. (Mak. 12:30) Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ‹˗dɩ nu ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈˈsaa˗ pë ˈˈyaandhe ˈö ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˈö˗ ˈˈdhia˗ dho ˈma˗ ˈgü ˗a ˈdhö.› ˗A ˗wɔn ˈgü, pë ˗nu ˈwo ˗dho ˈˈyua ˗da kwa ˈgü kwa ˗kan ˗an ˗bha. (Wlɔ. 12:1) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö ˈˈyua ö bo ˗ya kwa ˗bha ˗sü ˈka. ˈPë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˈkwa kwa zokë kwa kwigüdhɛ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗zɔn kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗këdhösü ˈö nu kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së.

4. ˈMën ˗gblüdë Davi kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ kë?

4 ˈPë ˗wɔn ˈgü ˈö Davi ˗yö ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë ˗a sü ꞊bhlëësü ˗ya ˗blɛɛ, ˈö˗ pö: «N ˗man ga ˗sü kö ˗a ˈdho ˗gblüdhi ˈgü bhë, ˗a ꞊trɔɔn ˈnën ˗tɔ ˗mën? ˈˈSɛ ˗bi ˗dho ü ˈtɔ bhɔ ee? ˗Yö ˗dho ü ˗bha ˗towotasü ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗ee?» (Ps. 30:9) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗wo ˈö bhë ˈdhɛ Davi ˗ya ˗bɛnzë kö ˗a ga ˗yi ˗ya ˈto ꞊klöö˗. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈto ö ˈˈɲaan ˗kplawo kö ˈö Zoova ˈtɔ bhɔ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈.

5. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa kë zii ɛɛnˈˈ ˈˈyua ˗yö kwa ˗bha, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë?

5 ˈˈYua ˗ya kwa ˈkun ɛɛnˈˈ ˈkwa kë zii kö pë ꞊vadhɛ ˈkwa kun ˗a kë ˗ni ˈgü ˗be ˈkwaa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha ˈzü. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kë kwa ˗de ˈgü ˈya˗. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗kwa kwa ˗zokë kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗kë zii ɛɛnˈˈ ˈˈyua ˗yö kwa kë ˗ni ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗kplawo ˈkwa Zoova ˈtɔ bhɔ ꞊dhɛ Davi ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ ˈˈyua ˗yö kwa ˗bha ɛɛnˈ ˈkwa kë zii, kwa ˗wɔn ˗yö kwa ˗bha ˗Zlan ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo. -Yö kwa ˗zogban ˗wɔn ꞊dede ˈka! (Mat. 10:29-31) ˈKö ˗kë ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗ga, Zoova ˗dho kwa bho ga ˈgü. (Job 14:14, 15) Kwa ꞊kun ˈkwa ˈˈɲaan, kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa kwa ˗zokë kwa kwigüdhɛ waa kwa ˗bha ˗tosɛta ˗an ˈˈpiʋ̈.

PË ˗NU ˈWO ˗DHO PË ˈˈDHIƲ̈˗ KË KWA ˈKA, ˗KWA ˈˈKAN ˗AN ˗BHA

6. ˈMën Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ˈö ˗gban ˗bhöpë waa we ˗an ˗bha?

6 Biblö ˈti ˗kɔ ˈkwa ˗dho kwa ˈˈdhɛkë ˗a ˈka ɛɛnˈˈ pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an ˗bhö ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˈˈkɛɛ ˗yö Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˈö ˗gban ˗an ˗bha ˗a ꞊vadhɛ ˗zɔn. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗ya ˗pö ˈkwa «pë yaa ˗nu» ˈwo ˗dho kwa kwigüdhɛ shiʋ̈ˈˈ ˗an bho kwa ˗bha. (Eccl. 11:10) ˗Bhöpë ꞊va ˗bhö ˗sü waa we ꞊va mü ˗sü ˈwo bhë Biblö ˗ya ˗pö ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˈˈyua ˗ya kwa ˗bha, ˗wo kwa zë. (Prov. 23:20) Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗mɔn kwa ˗de ˈkun ˗sü ˗bha ˗bhöpë waa we ˗an ˗bha.—1 Ko. 6:12; 9:25.

7. Proverbes 2:11 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa kwa kwigüdhɛ ˈkun ˗së?

7 ˈWɔn yö ˗kɔ ˗së ˗ya kë kwa ˗gɔ ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈkwa ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. (Ps. 119:99, 100; Proverbes 2:11 ˗wo pö.) ˗A wɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈkwa˗ pö ˈkwa pë ˈbha ˗bhö, ˗kwa kwa zota ˗së ˈka. ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ ˈkwa ˗bhöpë suu ˈbha ˗bhö ˈkwaa kwa ˗de ꞊slɔɔ, ˗kwa ˈˈkan ˗a ˗bha. ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa yi zë ˗së ˈka, ˈkwa kwa kwi ˗nu ˈpa ˈö ˗diëë zoodhö zoodhö, ˈkwa kwa ˗bha ˈkɔɔdhɛ ˈkun ˗së kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ꞊kpɔɔsü.

˗KWAA ˈˈSLÖ MƐƐNˈˈ KÖ ˈKWA KWA ˗DE ˗TAKPA ˗SIDAN ˗GƆ

8. ˗Mën ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗kɔ ˈö Zoova kwa ˗bha ˗kë kwa ˈflëëgü ˗sü yö ˗a ˈka, ˗a ˗bha?

8 ˈTɔŋ˗ ˈö Zoova ˗ya nu Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü, ˗yö pë ˈwo ˗dho ˗a kë kö ˗wo wo ˗de ˗takpa sidan ˗gɔ wo ˗gɔ ˈkɔɔ ɛɛnˈˈ wo ˗gɔ yö ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. (Ex. 21:28, 29; Deut. 22:8) Mɛn ˗ya mɛn zë ˗sidan ˈgü, ˗a ˈgüwɔn yaa ꞊va ꞊dede ˗yö ˗go ˗a ˈgü. (Deut. 19:4, 5) ˗A ˗de ˗ʒiaan ˈtɔŋ˗ ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë ˈnën ˈö ö dhe ˈgu ˈgü ˗a ˈka ,˗an dua ˗mü kö ˗wo ˈwɔn bho ˗a ˗mɛn ˈgü. (Ex. 21:22, 23) Biblö ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö sidan ˈya dho kwa ˗kɔ ꞊slɔɔ.

ˈWɔn ˗nu ˈwo yö ˗an ˈgü, kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗tosɛta ˗sü ꞊bhlëësü? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 9 ˈgü.)

9. ˈMën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë kö sidan ˈya dho kwa ꞊slɔɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha)

9 ˈKwa ˈwɔn ˗nu kë kwa ˈsuan˗ ˈka kwa ˗gɔ ˈkɔɔ ɛɛnˈˈ yö ˈˈdhiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë, ˗yö kwa ˗dhɛ ꞊bhlëësü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ pë ˈzoo ˗nu, mɛn zë pë yi ˗nu ɛɛnˈˈ blɛɛdhɛ ˗nu ˗wa kë kwa ˗gɔ ˈkɔɔ, ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˗an bho ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗gɔ ˈˈshia˗. ˈKwa ˈˈwo yö ˈkwëë˗, ɛɛnˈˈ ˈˈyi ˗yö trëëˈˈ ˗ni ˈgü, yökë ˗a ˈka ˗piö ˗nu wa kë kwa ˗gɔ ˈkɔɔ, ˗kwa kë kwa ˈsuan˗ ˈka ˗an ˗gɔ. ꞊Blɛɛdhɛ ˈö mɛn ꞊yaa˗ ˈsü ˈö ˈyaa gɔ ɛɛnˈˈ ꞊soo ˗nu ˗blü ˈkwa ˗an ˗sü, ɛɛnˈˈ we ˗ya kwa ˈkun ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa ˈto kwa ˈˈɲaan ˈpiŋpiŋdhö, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ꞊soo ɛɛnˈˈ gɔ ˗blü. ˗Ya ˈgo mü ˈzü kwa gɔ ɛɛnˈˈ ꞊soo ˗blu ˗ni ˈgü, ˈyaa ˗së kö ˈkwa telefɔnö ˈkun kwa ꞊kwɛɛ ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗a ˈgü.

ˈˈYI ˗YA PA, ˈˈTƐƐ ˈˈGBƖƖ˗ ˗YA ƷIÖ ƐƐNˈˈ ˈˈSƐ ˗YA ꞊ZII

10. ˈˈSanni ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗yö kë, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kë?

10 ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo bo kë ˗sü ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˈˈyi ˗bha pa ˗sü, ˈˈtɛɛ ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha ʒiö ˗sü, ˈˈsɛ ˗bha ꞊zii ˗sü, ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha ˗pɛn ˗sü waa ˗gblü ˗bha ˗da ˗sü ˗nu. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wa kë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa dha ˗an ˗gɔ. ˈˈSɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗wa ˗dhioo dɔ kwa ˗ta, ꞊waa˗ pö ˈkwa ˈgo kwa ˗bha ˈˈyasa ˈgü ɛɛnˈˈ ˈkwa pë ˈbha kë, ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dha. (Wlɔ. 13:1, 5-7) ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗nu ˈwo bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈkwa kwa de ˗baa ˗an ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ ˈto ˗dhioo ˗nu ˈö ˈˈsɛkɔɔmɛn ˗nu ˗wa dɔ ˗an ˗bha. ˗A wɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa kwa ˗bha ˈˈyi ˗nu, ˗bhöpë ˗nu, ˈˈshiʋ̈ waa ꞊blëëdhɛ ˈbha ˗nu ˗da kwa ˗bha ˈˈkpɔɔ ˈgü.

11. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗ya ˗pɛn kwa ˗bha ˈˈpian ˗ta, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë?

11 ˈˈYua ˈbha ˗ya ˗pɛn ˈkwa ˗bha ˈˈpian ˗ta, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a ˗kë? Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗bha ˗dhioo ˗nu. ˗A ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗kɔ ˈˈzu ˗sü, ˗naan ˗da kwa ꞊ziŋgü ˗sü, pë kpa kwa ˈˈdhi waa kwa ɲun ˗an ˗ta ˗sü waa kwa ˗bha ˗kë kwa do ˈka ˗sü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë kwa˗ ˗sü ꞊bhlëësü.

12. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa ˗da, Proverbes 14:15 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈö ˈkwa kwa ˈˈtʋ to ˗nɔɔn ˗së ꞊dede ˗bha?

12 ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu ˈgü, kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu waa kwa ˗yayoo ˗nu ˗wo ˗nɔɔn ˗nu ˈö ˈwaa gagade ˈka ˗an ˗bɔ wo ˈko ˗dhɛ. ꞊Ladio ɛɛnˈˈ zunalö ˗yö ˗nɔɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗pö ˈpö. ˈˈSanni ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ» ˈkwa˗ man ˗a ˗bha, ˗yö ˗dho kë ˗së ꞊ʒiaan kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ ˈto ˈwɔn ˈö ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu waa ꞊dhɔtrɔɔ ˈwo˗ pö ˗a ˗bha. (Proverbes 14:15 ˗wo pö.) Kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu waa kwa ˗bha Betɛdhögümɛn ˗nu ˗wo wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈwo ˗gban ˗nɔɔn ꞊dede ˗nu ˗ta ˈwo ˈdhiʋ̈sü kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu waa kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˈka. (Ebl. 13:17) ˈKwa ˈto ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho kwa ˗de ˗takpa ˈö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takpa ˈpö ˈwɔn yaa ˗nu ˗gɔ. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, kwa ˗dho ˗a kë ˈö mɛn ˗nu ˗wo Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu sü ˗tiaandhö.—1 Piɛ. 2:12.

˗KWA KWA ˗DE BAAˈˈ KÖ ˈKWA ˗DHO ꞊ƝƆƆN ˈSÜ

13. Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban ꞊ɲɔɔn ˗bha bhë ˈkwa ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗tosɛta ˗sü ꞊bhlëësü?

13 Mɛn ꞊vadhɛ ˗wo Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ꞊bhlëë ˗ya ꞊ɲɔɔn ˗bha ˗an ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö kwa ˗kë, kwa Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban ꞊ɲɔɔn ˗bha bhë ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˈö ˈkwa ˗kɔ ˗a ˈsü ˗sü ˈka. (Këw. 15:28, 29) ˈˈKɛɛ ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ga. Kwa ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë ˗a ˗sü ꞊bhlëësü ꞊ʒiaan. ꞊Dhɔtrɔɔ ˈˈgbɩɩgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo mɛn ˗nu ˈˈdhɛkë ˈö ˈwaa ꞊ɲɔɔn ˗da ˗an ˈgü bhë ˈnën ˈkwa ˗dho ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo kwa ˈˈdhɛkë.

14. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈkwa dha ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗gɔ ꞊dhɔtrɔɔplöö?

14 ˈKwa kwa ˗zokë kwa kwigüdhɛ ˈˈpiʋ̈, pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˈgü ˗an kë ˗sü ˈka, ˗a ˈbha ˗ya kë ˗yö ˗dho kwa ˗gɔ bho ˈˈpɛ ˗sü ɛɛnˈˈ kwa ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗gɔ ˈö kwa kwigüdhɛ ˗yö to ˗së. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbha ˗wɔn ˈgü ˗wo kwa ˗pɛ, kwa ˗dho kwa ˗de ꞊slɔɔ ˈˈvaandhö. ˈKwa kë kwa ˈsuan˗ ˈka kwa ˗gɔ ˈkɔɔ ɛɛnˈˈ kwa ˗gɔ yödhiʋ̈, kwa ˗dho dha sidan ˗nu ˗gɔ ˈö kwa ˗bhawɔn ˈti ˗dho yö kwa ˈˈpɛ ˗sü ˗bha.

Gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë kwa˗ ˗sü ꞊bhlëësü. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa pë ˗ya kwa ˗bha ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ˗ta ˈö ˗kë kwa ˗ta yi ˗꞊gban ˈka. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 15 ˈgü.) d

15. (1) ˈMën ˗kë ˈö ˗dho kë ˗së kö ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈti ʒiö ꞊köŋ ˗yö kë kwa ˗ta? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha) (2) ꞊Dhɛ kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka video ˈgü bhë ˗a ˈdhö, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kë kö ˈwɔn ˈö ˗gban ꞊ɲɔɔn ˈsü ˗sü ˗bha, ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha ˗së ˈka?

15 ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗tosɛta ˗sü ꞊bhlëësü bhë, kwa pë ˗ya ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ˗ta ˈö ˗kë kwa ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. b ˈSëëdhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈwɔn ˈö ˗gban ꞊ɲɔɔn ˈsü ˗sü waa kwa ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˈbha ˗nu ˗bha, kwa˗ bɛnzë ˗a ˗ta. Ka ˗bha ˗yö ꞊kun ˗së ˗kplawo ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈyaa ˗së, ka ˈto mü ˈka˗ yökë. ˈKa dho ˗a kë ˗yi ˗blü ˈˈdhiʋ̈. ˗Kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo kwa ˈˈdhɛkë ˗a ˈka ˈkwa˗ ˗ya ˗a ˈgü, ˗yö ˗dho ꞊dhɔtrɔɔ ˗nu ˗takun kö ˗wo kwa ˈˈdhɛkë ˗së ˈka. c

16. Kwa ˈti pë ˗ya kwa ˗bha ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ˗ta ˗kɔ dɔ, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë?

16 Kwa ˗kë wlüünën ˈka ɛɛnˈˈ kwa ˗kë kwa ˈflëëgü, ˗sidan ɛɛnˈˈ ˈˈyua ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ꞊slɔɔ. (Eccl. 9:11) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa pë ˗ya kwa ˗bha ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ˗ta. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈkaa˗ ˗ya ˗kɔ dɔ, ˗kaa pö ka ˗bha mɛn zii ˗nu ˗dhɛ ˗wo ka ˗takun. ˗Wo pë ˗ya ˗a ˗ta ˗dhɛ ˗dɔ, ˈˈkɛɛ ˈwɔn ˈö ˗gban ka ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˗bha ˈwaa ˈnën ˈwo ˗dho wo ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha. Ka ˈnën ka ˗bha ˈwɔn ˈdhö ˗mü. (Ga. 6:4, 5) ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ka ˗takun kö ˈka mɛn ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˗nu ˈwo˗ ˈgü bhë, ˗an ˈgüman ˗së ˈka. ˗Ya ˈgo mü kö ˗a ˗dhɛ ˈö ˈka˗ ˈˈpiʋ̈, ˈka˗ ˗bɛnzë.

˗KWA KË ˈWƆNGÜMANMƐN ˈKA

17. ˈPë ˗gban kwa ˗bha ˗kë ˈflëëgüsü ˗bha bhë, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈkwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ˈwɔngümanmɛn ˗mü kwa ˈka?

17 ˈWɔn ˈö ˗gban kwa ˗bha ˗kë ˈflëëgü ˗sü waa kwa ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˗bha, kwa˗ ꞊vadhɛ ˗gban pë ˗nu ˈkwa ˗an ˗draan Biblö ˈgü ˗an ˗ta. (Këw. 24:16; 1 Tim. 3:9) ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë ˈkwa˗ pö ˈkwa ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta ɛɛnˈˈ kwaa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu kwa ˗an ˈˈdoodɔ ˗ni ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈto Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈö Fidhipö 4:5 bhë ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wa yö ꞊dhɛ ka ˈwɔngümanmɛn ˈka.» (NWT) ˈKwa kë ˈwɔngümanmɛn ˈka, kwa ˈti ˗dho ˗ya ˗kë ˈflëëgü ˗sü ˗wɔn ꞊zɔnŋta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ɛɛnˈˈ kwa ˈti ˗dho ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ mɛn ˗nu ˗ta kö ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wo ˗an yö ꞊dhɛ kwa ˈdhö ˈpö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu wo ˗kɔ ˗yɛ ˗an kë ˗sü ˗bha ˈwaa kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈdhö, ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa kë ˈkwa ˗an ꞊bhlëë ˗ya.—Wlɔ. 14:10-12.

18. ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë, kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗dhɛ ꞊bhlëësü?

18 ˈKwa kwa ˗bha ˗tosɛta ˈkun ˗së, ˈkwa Zoova ˈö ˗kë ˗tosɛta ˗gɔgodhɛ ˈka ˗a ˗dhɔkë, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗tosɛta ˈö˗ nu kwa ˗dhɛ bhë ˗yö kwa ˗dhɛ ꞊bhëesü. (˗Dhɛ. 4:11) ꞊Dɛɛ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈyua waa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bun. ˈˈKɛɛ ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈö kwa ˗Damɛn ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ ˗be kwa ˗bha ˈka ˈyaa ˈnën bhë. ˗A yi ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën, ˈö pë ˈˈdhiʋ̈˗ waa ga ˈwaa˗ ˈgü ˗a nu kwa ˗dhɛ. (˗Dhɛ. 21:4) ˈˈSanni ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗wo, ˈwɔn ˗së ꞊dede ˗mü kwa ˗bha ˈka kö ˈkwa kë kwa ˈˈɲaan, ˈkwa kwa Dë Zoova ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɔkë.

ˈˈTAN 140 Ü ˗dho ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka!

a ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˗Zlan ˗bha gbɔɔdhe ˈö ˗kë ˗tosɛta ˈka bhë ˈkwa˗ ˈsü ꞊bhlëësü. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˗bha ꞊ziisü ɛɛnˈˈ ˈˈyi ˗bha pa ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗wa kë, ˈpë ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa ˈto kwa ˈflëëgü, ˈkwa dha ɛɛnˈˈ zü kö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˈya dho kë kwa ˈka, kwa ˗dho ˗a yö. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, kwa ˗dho kwa ˗de baaˈˈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa ˈdho kwa ˈˈdhɛkë ꞊dhɔtrɔɔplöö, ˈpë ˈkwa ˗dho ˗a kë ˈkwa˗ dɔ?

b ˈSëëdhɛ ˈö bhë ˗wa ˗dhɛ ˈzü DPA

c ˗Bhö ˈdho jw.org ˗ta kö video ˈö ˗gɔ ˗kë Comment faire des choix médicaux concernant le sang ? ˈka bhë, ˈü˗ ˗ga.

d PË ˈˈBIN ꞊KLƆƆ˗: Kwa ꞊dhegblü wlüünën do ˗yö pë ˗ya ˗ni ˈgü ö ˗bha ꞊ɲɔɔn ˈsëëdhɛ ˗ta. ˗Yö ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˗yö kë ö ˗gɔ.