1. Buumy bwiitut budy ni buseeb kaay ku mees kwa Yehow?

 LANG neey mulund neeb ukwaakwaakish pency wa kal ni ukiish ni buseeb, i ciit cilong cya kulengej naacy. Ukaady mutootok, munyanguk, ni ulong mitash. Ning mukaadyey munyanguk nook, pency udy ni buseeb bwa miliyo ya dolar yivul. Biin-biin wiiyiiy kwanyish ni wiiyiiy kulam ciit cya kulengej naacy eecy. Bya mushind aakaabumw, Yehow i mwiitwaakish cya bukish cya buseeb, cya bukish cya kwiikal ni buumy. Nook, Yehow uleeleej mudyey mwangat buumy bwiitut ni buseeb hakutwaaley Mwaan indiy bwa kwiitukuuloh.—Jah 3:16.

2. Teng mudyeby bileej mu 2 Biin Korent 7:1, i biny bidy Yehow ukaam bwa tulong?

² Yehow i yiy Humb a buumy. (Mis. 36:9, NWT) Mupostol Pool waakady mumanyik bwaal bwa biin-biin oobw haleebeley neey: “Ku bukash bwindiy, tudy ni buumy, twend ni diikand, tudyok.” (Yil. 17:25, 28) Nook tudy mwa kuleeb neey buumy bwiitut i cya bukish cya kudy Mawej. Wiitwaakakish ni lukat biit bikwaabw bitukaakaam bwa kwiikal ni buumy. (Yil. 14:15-17) Ki Yehow kiin ulamoh bend buumy mu cishim. Hamut a kulongey nook, i mukat bwa tulong cyoos citudy mwa kulong bwiitut kwiikal ni makand ma nyeet malengel ni bwiitut kutungunuk bwa kumukadil mudimw. (Bal 2 Korent 7:1.) Bwabiny tudy mwa kulong mwiitut moos bwa kwiikal bilengel habitaatal makand ma nyeet ni bwiitut kwiikalok ni buumy, ni i mushind kaay utudy mwa kulong nook?

3. I kabingil kaay kiitusaasak bwiitut kulam makand miitut ma nyeet?

³ Kabingil kiitusaasak bwiitut kulam makand miitut ma nyeet i ka neey tudy ni mushind a kukadil Yehow mudimw bilondeshel diikand  diitut. (Mark 12:30) Tudy bakat ‘kwiilambul tut kaayeet bu mulambw udy ni buumy, mulambul Mawej ni udyey mukat,’ nook katwiin mwa kulong myand yitudy bamanyik neey yidy mwa kwiitwaakish lutat bwa makand miitut ma nyeet. (Rom 12:1) Biin-biin, kudy myand yivul menmen yitudy mwa kulong bwiitut kwiikal ni makand ma nyeet malengel. Ki tudy mwa kulong bwa kulam makand miitut ma nyeet bwaal tudy bakat kuleej Taat iitut a mu diiwul neey twanyanyish buumy cya bukish cidyey mwiituh.

4. I biny byaakady Mukaleng Davih ukaam bwa kulong?

⁴ Mukaleng Davih umvwiijil cyaakady cimusak bwa kukatey buumy cya bukish cidy Mawej mutwaal hafundiley neey: “Cingany ciwudy mwa kuhetomw mim mwiikal mufw, mim mukatweel mu majaamw? Mufw ukaady teng bulab udy mwa kukufwiijok eeny? Udy mwa kuleeb bwa kukooyel kwiibuh eeny?” (Mis. 30:9, NWT) Davih udy mwa kwiikal mufund may aam ku bulekel kwa mafuk ma buumy bwindiy. Ki waakady mwiiswiik bwa kushaaley ni buumy ni bwa kutungunukey ni kutumbish Yehow. Biin-biin, tut boos tudy ni diihangadik dyaakaabumw eedy.

5. Ning mutukaady baat bakuluuh menmen eecy mutubeebeel, i biny bitudy mwa kulong?

⁵ Mabenj ni bukuluuh bidy mwa kwiitukaaakesh bwiitut kulong myand yivul yitwaakady tulong kuuhal. Bu cihet, tudy mwa kumvw bibiih ni tuhetok kaakunying. Ki bikaam tutungunuk ni kulam makand miitut ma nyeet. Bwabiny? Bwaal ning tut ki tukaady bakuluuh menmen ning tut tubeel, tudy teng ni mushind iitut kutumbish Yehow, teng bu mulongel Mukaleng Davih. Bitukaakashish biin-biin bwa kumanyik neey tudy ni buseeb kudy Mawej ning tut tubeel eecy tut biikal ki bakuluuh menmen! (Mat. 10:29-31) Ni tut biikal baman kufw, wiiyiiy teng kwiitusangul. (Yoobw 14:14, 15) Hatucidyok ni buumy, tudy bakat kulong cyoos citudy mwa kulong bwa kulam makand miitut ma nyeet ni buumy bwiitut.

6. I biny bidy Yehow mukat bwa tulong habitaatal kudy ni kun?

⁶ Nook, Bibl kiin mukand udy mwa kukwambil bwa muwudy mwa kulam makand miibuh ma nyeet eecy mukand udy mwa kukuleej byaakudy bidy muut mwa kudy, ki wiitwambambil myand yivul habitaatal mudy Yehow ulang bwa myand eey. Cileejel, wiitubeebel bwa ‘kulek biit bileelel kaakunying eecy mabeej’ bwaal bidy mwa kwiikal buuhund bwa makand miitut ma nyeet. (Mul. 11:10) Bibl uleeleeb neey kabiin bikaam twiikal mu mulong a badyaavy ni bakanwaay bwaal bibiidil eeby i biit bidy ni buuhund bwa makand miitut ma nyeet ni cikwaabw bidy mwa kwiituzuh. (Tus. 23:20) Yehow i mukat bwa twiikal twiikand hatwangangat diihangadik bwa buuny bwa biit bitudy mwa kudy ni bitudy mwa kun.—1 Kor. 6:12; 9:25.

7. I mushind kaay udy mubel udy mu Tusumw 2:11 mwa kwiitwambulwiish bwa kwangat mahangadik malengel habitaatal makand miitut ma nyeet?

⁷ Tudy mwa kwangat mahangadik bwa kuleej neey tudy ni dyanyish divul kudy Mawej bwa mudyey mwiitwaakish buumy hakukal mudimw ni bukash budyey mwiitwaakish bwa kulang ni kumanyik cidy cilengel ciitut kulong. (Mis. 119:99, 100, NWT; bal Tusumw 2:11.) Cileejel, bikaam twiikal ni meej hakusungul bilengel bitudy mwa kudy. Tut bakat cyaakudy kaahand ki tut bamanyik neey cidy mwa kwiitubelesh, tudy mwa kulek kwiicidy. Tuleeleej cikwaabw neey tulaalang bilengel hatulaalalok tul, hatunyeenyekesh nyeet eecy hatuloolong kalasis, hakwiikal ni ciibidil cya kwiilam ni mankend, ni hatuloolongol ku cibel kwiitut.

8. I mushind kaay udy Bibl uleeb habitaatal mudy Mawej utal biituloolong bwa kwiilam ku buuhund?

⁸ Mu may maakady Yehow mwaakish cis cya Izaleel mwaakady cikwaabw may ma kulond  maakady mwa kwiibambulwiish bwa kudimukilobw myand ya buuhund bukasakan yaakady mwa kwiibafikil ku maabab eecy ku byaab byaakadyobw balongel mudimw. (Cim. 21:28, 29; Mmu. 22:8) Muut yiy muzuh mukwaabw kabiy ku lukat, byaakady biy bwaal butam. (Mmu. 19:4, 5) Mu may aamw baakady balomb cikwaabw bwa kunyook aab baakady bakaamish buuhund kabiy ku lukat lwaabab cileejel hakutenek mwaan mukaj udy ni diifw bwa kuzokoley diifw. (Cim. 21:22, 23) Diiy dya Mawej i ditookesh biin-biin hakuleej neey Yehow i mukat bwa tulong mwiitut moos bwa twiikal tudimukil myand ya buuhund.

9. I biny bitudy mwa kulong bwa kweehuk buuhund? (Tal cikwaabw bifwaatul.)

⁹ Tuleeleej neey twanyanyish buumy cya bukish cidy Mawej mwiitwaakish hatuloolong mwiitut moos bwa kwiilam ku biit bya buuhund ku nzubw kwiitut ni ku mudimw. Cileejel, tudy mwa kuteek kuleeh biit bisambul bidy mwa kutahangan, mang ma luleng eecy kuteek mang ha cyaab cilengel bwa kaay byalongel bakwaabw bibiih, ni hatuleelek kuteek biit bya nook cyaab cidy baan bazabil. I biitudimwiij bwa diib dituteetemesh mudil, twiihik biit bya mwanz-mwanz, ni biit bya nzembw, bikaam twiikal badimuk hatudy  ni biit bya nook. Katwiin mwa kwendesh mashiny tut batal neey tunwaan mang mady mwa kukaamish buuhund, tut biikal bakol mal eecy tut tuzewuk, ni kabiin bikaam twiikal ni meej matum kwa bituh hakukal mudimw ni cyaamw kaahand diib ditwendendesh mashiny.

10. I biny bitudy mwa kulong kuuhal ni mukacy mwa mal kaahand matumoomon mu shikacil?

¹⁰ Bisang bikwaabw, katwiish ni mushind a kukaakeesh shikacil kaahand ya buuhund bwa kaay yalongek. I bwaal bwa biin-biin menmen bwa bikumin biloolongek, bihuh biloolongek ha bulab butuutul, ni bimvund ni cikis. Nook, hady makab ma nook miitukwaat, tudy mwa kwiikashishomw bwiitut kulam buumy bwiitut kuk mushind ni bwa kuhanduk ku buuhund oobw hakukooyel cidyobw biitwambil bwiitut kwaaluk ha cyaab aacy ni myand yikwaabw yidyobw biitwambil bwa kulong myand lwang-lwang kudy biin mbul-matady. (Rom 13:1, 5-7) Kuk kwiikal mushind a kwiilongolol ku myand yitudy mwa kulong lwang-lwang, nook tuloolong bilengel tut tulond may ma kulond matwaatwaalobw kudy biin mbul-matady ba ha cyaab citudy bashikacil bwaal mady bwa kwiitwambulwiish bwiitut kwiikal habwiih. Cileejel, i bya meej bwiitut kwiikalok ni mwanz ni byaakudy bidy kabiy bibol ni biit bikwaabw bya buseeb bikaakaam bwa twiikal naaby.

11. Hady lubeel lwambambulukilangan lwiikal lwend lumwangalal mu baat ba ha cyaab citudy, bikaam tukat bwa kulong biny?

¹¹ Bikaam tulong biny tut batal neey lubeel kaahand lwambambulukilangan lwendend ni kumwangalal mu baat ba ha cyaab citudy? Bikaam tukooyel ku buludik bwa biin mbul-matady, bu mudy mibel eey: koow mwanz ku bikam, kwiikalok haleeh ni muut mukwaabw, kuvwaal kazang kajiijik myuul ni mishik, ni kuteek kwa muut ha kaayend. Hatuloolong myand eey, tuleeleej neey twanyanyish bikasakan buumy cya bukish cidy Mawej mwiituh.

12. I mushind kaay udy diiy ditam didy mu Tusumw 14:15 mwa kwiitwambulwiish bwa kumanyik citudy mwa kwiitab hadyobw baleeb bwa lutat kaahand ludy lukwaat baat?

¹² Cisang cya kulong myand lwang-lwang, tudy mwa kumvw myand yikiish yijaalal kudy bamw ba ku balund neet, ba ku biin mutumb neet ni cikwaabw ku bisanj. Hamut a kwiitab “byoos” biitumvumvw, ki tuloolong bilengel bwa kukun mat ku myand yijaalal yidyobw baleeb kudy biin mbul-matady ni kudy bamingang. (Bal Tusumw 14:15.) Biin Kasumbw Kaludik ni baan beet baloolombol Filiyal baloolong mwaabab moos bwa kuhet myand yijaalal kuuhal kwaabab kutwaal buludik habitaatal bisangil bya cisumbw ni bwa mudimw a bukajaady. (Ebr. 13:17) Hakulond buludik oobw, twiilam ni tulaalam bakwaabw ku myand yidy mwa kwiibalongel bibiih. Tudy mwa kwambulwiish bakwaabw bwa kwiikalobw baleeb bilengel habitaatal Batemw ba Yehow.—1 Py. 2:12.

13. I mushind kaay utuleeleej neey twangangat buumy ni buseeb hatukokooyel ku mukenj udy Yehow mutwaal habitaatal mash?

¹³ Baat bavul i bamanyik bilengel neey Batemw ba Yehow baneeneemek mash ni baleeleeb neey i majilang. Tukookoyel mukenj udy Yehow mutwaal habitaatal mash hakulek kwiitab bwa kay biitumb mash, ning diib dikaakaam kulong myand lwang-lwang bwa kwiitondahobw. (Yil. 15:28, 29) Ki, kabiin byumvwiij neey tudy bakat kufw. Ki byumvumvwiij neey, tudy bakat buumy cya bukish cidy Mawej mwiitwaakish. Tukaakaam dyambulwiish kudy bamingang bahiluk bady bakat kwiitondah ni mang malengel mady kamay malomb bwa biitumb mash.

14. ITudy mwa kulong biny bwa kaay twaahet menmen lutat ludy mwa kulong bwa tukaam londah lukasakan ludy mwa kwiikal lwa mukody?

¹⁴ Tut balam makand miitut ma nyeet hakulong myand yitubiisambil mu ciin bwaal eecy, misang yikwaabw kabyakukaam bwa biituhand  eecy katwakuhiciloh bend cikwaabw ku londah lukasakan lwa mukody. Ni tut biikal ni makand ma nyeet malengel, twiiyiiy kwiikal ni diikand divul diib ditukaakaam bwa biituhand. Katwiin mwa kwiiteek cikwaabw mu buuhund menmen bwa kukaam londah lwa lwang-lwang luloolomb bwa biituhand hakuteek bilengel biit bya buuhund kwiitut ni ha cyaab cituloolongel mudimw ni hakukooyel kakuy bilel mikenj habitaatal mushind a kwendel mu njil.

15. a) Bwabiny i bya buseeb bwa kwiikal diib dyoos ni kaalat kaleeleeb ha cyaab ciitut habitaatal londah ( kaalat ka DPA)? (Tal cikwaabw cifwaatul.) b) Teng mudyobw bileej mu video, i mushind kaay utudy mwa kwangat diihangadik bwa myand yidyobw biitwambil habitaatal londah lwa kukal mudimw ni mash?

¹⁵ Bu mutwanyanyish buumy cya bukish cidy Mawej mwiituh, twiiwuwuj kaalat ka DPA (mibel ya kulond habitaatal londah) ni wiikal naak diib dyoos. b Ku dyambulwiish dya mukand oow, tuleeleej citudy bakat habitaatal kumb kwa muut mash ni mishind yikwaabw ya londah. Kaalat ka DPA kiibuh i ka kaabaak eeny? Uw ukaam kwiikiwuj eecy uw ukaam kwiikal ni kadyobw balongolol kaabaak, kuladikij myand. Kuleej hatook citudy bakat ku dyambulwiish dya bitudy bafund kwiiyiiy kwiitwambulwiish bwa kuhet lwang-lwang londah bwaal katwakujimbaj diib dya kwiisambil ha myand eey ni baadokteer biitut. Twiiyiiy kwambulwiish cikwaabw bamingang bwa kwiibajaadikil neey katwiin bakat  londah eecy mang mady mwa kwiitulongel bibiih. c

16. I biny bitudy mwa kulong tut biikal katuy bamanyik mwa kwiiwuj kaalat ka DPA (kaalat ka kulek kwiitab bwa kwiitumbobw mash)?

¹⁶ Ning tut biikal baasand eecy biikal ni makand ma nyeet makumban, tut boos tudy mwa kuhet buuhund ni tudy mwa kubeel. (Mul. 9:11) Nook, biiyiiy kwiikal biin-biin bwaal bwa meej bwa kwiiwuj bilengel kaalat ka DPA. Uw kuy mumanyik kwiiwuj mukand oow eecy kaalat aak, ambil bakul ba mu cisumbw ciwudy bwa bakwambulwiish. Biikaakashishomw bwa kwiibidilangan ni mushind udyobw mwa kwiiwuj mukand oow, ki kabakwangatoh bend mahangadik habitaatal londah ha cyaab ciibuh. I bujit bwiibuh kaayeeb. (Kal. 6:4, 5) Ki bady mwa kukwambulwiish bwiibuh kumvw ciwudy mwa kufund ni bwa kuleej ciwudy mukat hawendend ni kwiiwuj mukand oow.

17. I mushind kaay utudy mwa kuleej neey tudy ni meej malengel bwa myand yitaatal makand miitut ma nyeet?

¹⁷ Twangangat mahangadik miitut mavul habitaatal makand miitut ma nyeet ni londah bilondeshel myand yitudy balong mu Bibl. (Yil. 24:16; 1 Tim. 3:9) Hatwangangat mahangadik ni hatwiisaasambiloh ni bakwaabw, tuloolong bilengel bwa kukooyel diiy ditam didy mu mukand a Biin Filipw 4:5 dya neey: “Leej ku mees kwa baat boos muwudy kuy muut wa myand yikasakan.” Tut biikal katuy biin myand yikasakan, katwaakwiikaloh bend tutat teng ni micim habitaatal makand miitut ma nyeet; ni katwiin tukaamoh bend bwa kusak bakwaabw bwa kwiitabobw meej miitut bwa mushind a kutal myand. Tudy bakat ni tuneeneemek biin-kweet baan-balum ni baan-bakaj, ning iikaleby neey mahangadik madyobw bangat i mashilangan ni miitut.—Rom 14:10-12.

18. I mushind kaay utudy mwa kuleej dyanyish diitut bwa buumy cya bukish cidy Mawej mwiituh?

¹⁸ Tufwiifwiijok bikasakan Yehow, Humb a buumy, hakulam buumy bwiitut ni hakumwaakish cidy cilengel bwiitut. (Yis. 4:11) Bwa kaabaak, bikaam tutaatamen mabenj ni bikumin. Ki wiinoow kiin shikacil waakady Cyakahang iitut mukat bwiitut. Mu kalung kakeeh oomw, wiiyiiy kwiituh buumy bwa mwendelel kakuciy biitiit ning lufw. (Yis. 21:4) Nook, kwiikal ni buumy ni kukadil Yehow Taat iitut a mu diiwul udy ni lukat mudimw hatucidy batakamin buumy bwa mwendelel aah, i bwaal bulengel bweeh!