1. Yova ká adi kodhó shinga nja ngbaribbai?

 ADDINGA nidzá kau bbʉ ni dho ná drrdrr bblo le thɨ ji djó ná ddikpa tablo djo. Ri djó rangi nga kʉ bblo ri ndirigoti ri nanga thani tha. Nzá mai ri d’ani ro, ri ró dzi i kʉ bbo dhé. Bbʉbbʉ dhé, ni ka ni ji fø tablo ji ndirigoti ni ka ni b’o ri ronga b’o. Føri bbai Yova bbʉrie bbo na mana kʉ ná kado ko dho ná føri kʉ shinga. Bbʉbbʉ dhé, Yova dho ndi adi kodhó shinga nja mana na nari ndidhi Dduna ndi bbʉ le ødha dhi be ko dho nari chulu.​—Yoh. 3:16.

2. Ddiddi 2 Wakorinto 7:1 ridho nari bbai, Yova ká adi riji ko njí addu?

² Yova kʉ shinga tø ná nga. (Zb. 36:9) Mutume Paulo ungʉe fø bbʉbbʉlo u ndirigoti ke pongʉeri ɨ: “Ke chulu ko e shi, ko ronga adi já ndirigoti ko kʉ.” (Mdo. 17:25, 28) Føri dzá lo dho ko ka ko pori nari kʉ, kodhó shinga kʉ Mungu dhó ro si ná kado. Jidha na ke adi kodhó lo u nja ko di shi d’e ná ritsi bbʉ ko dho. (Mdo. 14:15-17) Ro, Yova nzɨ adi kodhó shinga ronga b’o ddù chulu ri. Ro, føri rɨngana ke adi riji ko njí ko dho ka ná lo krʉ ndiro ko b’o kodhó afya ma, ko kana e ke ma na ná kau ma na ronga d’e. (Azø 2 Wakorinto 7:1.) Ri ká ngani ko b’o kodhó afya ma, kodhó shinga ma na ronga addudho ndirigoti ko ká ka ko njiri fø ngbaribbai?

3. Kpakpanga ko adi nji nja ko é bblo afya na d’e dho ná ddikpa ri ká kʉ ngbá sababu?

³ Ringani ko njí kpakpanga ko é bblo afya na dho ná ddikpa sababu kʉ, ko njinjí Yova dho bblo d’e. (Mk. 12:30) Ko adi riji ko bbʉ “ko ndí shi di ná bbʉdha, takatifu  ndirigoti u ndi tso uni Mungu na ro,” føri dzá lo dho ko adi che ka ndi njí ko ná ritsi pʉpʉ ko ró ro. (Ro. 12:1) Bbʉbbʉ dhé, addu ma ko njí ró, ko nzá ka ko cho dhe ka ndi lø ko ná chu tso ro krʉ ri. Ro, ko adi ko dho ka ná lo nji dhonalo ko riji ko dhori kodhi ra nǎ Baba dho nari kʉ, ko nja shinga dhi kado mana na ngbà.

4. Pi Daudi ká jingʉeri ndi njí addu?

⁴ Pi Daudi dhongʉe ndi nja shinga dhi kado mana na nari ɨ ndi ndingʉeri nari na: “Madzá dhe nǎ ká kʉ ngbá bblonga ndirigoti ma thʉ kabbuli na nari nǎ? Dz’ hø ká ka ndi má ni ngbà? Ri ká ka ndi tilo nidzá chi njí djo ngbà?” (Zb. 30:9) Ri njani nari kʉ, Daudi ndingʉe fø lo ngó ndi ngʉe ro. Ro, ke vʉngʉeri shi ndi di nari kana ndi má Yova ngbà ri ka ndi dho ná ngatsi. Bbʉbbʉ dhé, ko krʉ adi riji ko njiri fø.

5. Rie thɨ ma kodhó cho kʉ inga dhe ma ko nji ri ró, ká ko ka ko njí addu?

⁵ Dhe le nji nari ma, ngó le ngʉ nari ma na ka ndi liri nzɨ ko njinjí anziro ko e rinji nari bbai. Ná føri ka ndi di rili ko di ko mbu cho tso choni nari bbai ndirigoti ko é njedha na. Ro, ri nzá ngani ko di kodhó afya ronga ko b’oé nari nja pá ri. Ká addudho? Dhonalo rie ngbá ngatsi ma ko kʉ dhe na ndirigoti thɨ ma kodhó cho kʉ ri ró, ko ka ko má Yova ngbà dhé Pi Daudi bbai. Ko iso adi pɨni pɨ dhonalo ko churi nari kʉ, njati rie dhe ma ko nji inga ngó ma ko ngʉ ri ró kodhi Mungu adi ko nja mana na dhé. (Mt. 10:29-31) Njati ko dhedhe ma ró, ke si kʉ ko gaga dhé. (Yob. 14:14, 15) Go ko kʉ shi ro, ko adi riji ko nji kpakpanga ndiro ko b’o kodhó shinga ma, kodhó afya ma na ronga d’e.

6. Yova ká adi riji ko é ngbá ngaddidha na nyodha dhi ritsi ma, jødha dhi ritsi ma na djo?

⁶ Nga mai Biblia kʉ afya dhi lo djo tilo inga nyo dhi lo djo tilo ná buku ro, ri adi Mungu dhó ngaddidha dhodho fø lo djo. Loroji na, ke ripo ko “pʉ sa ka ndi sa ko ndí ná ritsi pʉ” ko ró ro. (Muh. 11:10) Bbo le nganyo nari ma, bbo le wa jø nari ma na krʉ kʉ che kodhó shinga dho. Biblia ripo ri nzá ngani ko nyó nga ndirigoti ko jø wa nga djolu ri dhonalo fø ritsi ka ndi é che kodhó afya dho ndirigoti ri ka ndi hwi ko hwi maddi. (Mez. 23:20) Yova adi riji ko cho ko tso cho njati rie addu ma ko ji ko nyó inga ko jø ndirigoti ngbá ngatsi ma nari nanga ko vʉ ná saa na.​—1 Ko. 6:12; 9:25.

7. Mezali 2:11 nǎ kʉ ná shauri ká ko tsotso kó ko di lonangavʉ kodhó afya dhi lo djo ngbaribbai?

⁷ Ko ka dhǒ ko nja Mungu dhó shinga dhi kado mana na nari kodhó ngaddidha dhi kpakpanga na ko njínji bblo nari chulu. (Zb. 119:99, 100; azø Mezali 2:11.) Loroji na, ringani ko vʉ lonanga bblo nyodha dhi ritsi djo. Njati rie ji ma ko jirie ddikpa nyo, ro ko churi nari kʉ ri adi ko nji che ró ko adi ri nyodha tso bbabbba. Ko adi ko ngaddi bblo nari dhǒ, ngbà ka ná ngatsi ko ddo, mazoezi ko nji, safi ko kʉ ndirigoti ko bbá dza nanga é tse ndi tse ro nari na.

8. Biblia ká addu ddi ko dho ngbaribbai ma Yova adi kodhó shinga nja mana na nari djo?

⁸ Yova bbʉngʉe Waizraeli dho ná sheria nǎ ngʉe kpa ronga ka ndi b’oe aksida ró adzá inga njí dhi ngana ná chutso  ddadha maddi. (Kut. 21:28, 29; Kum. 22:8) Njati ddikpa ke hwi e ndi lai ke nzá ndi ji ro ró, fø lo nǎ ro fø ke ka ndi bae che bbo kʉ ná matokeo. (Kum. 19:4, 5) Føri kina, sheria pongʉeri ddikpa ke vó nzá d’e gøni ná ngba ronga nzá ndi ji ro ró, fø ke dho ri ngʉ ngani le bbʉ malipizi. (Kut. 21:22, 23) Maandiko ridho wazi nari kʉ Yova adi riji ko njí ko dho ka ná lo krʉ ndiro ko nyi aksida tso d’e.

9. Ko ká ka ko njí ngbá lo ndiro ko b’o ko ronga aksida ró d’e? (Anja ji.)

⁹ Ko adi ko nja Mungu bbʉ ko dho ná shinga dhi kado mana na ngbà nari dhǒ, hatari na ka ndi tsu ko ná ritsi tso ko nyi abba inga njí dhi ngana nari na. Loroji na, njati ko ji ko bu vo ka ndi vo ndrŭ ronga na ritsi ma, sumu dhi ritsi ma, inga dawa ma ró, ko adi ri bu da ndiro nzɨ ri vo nja ndrŭ ronga ró. Ndirigoti ko adi rili nzá nzø ka ndima ba ri ná ngana. Ko e krr kazz ma, líli ka ná ritsi ma, elektronike dhi ritsi ma na na ko njínji ná saa na ndirigoti ko nzɨ adi ri bba nga ko kʉ ná ngana ri. Ko nzɨ adi moto inga motokari dya njati ko ba ná dawa é nzá ndi ka ndi liri  ko njiri fø ro ri ró ndirigoti rie wa ko jø inga bbo ko njeni ri ró. Føri kina ko nzɨ adi njinjí telefone na moto inga motokari ko dya ná saa na ri.

10. Ko ká ka ko njiri ngbǎ nzá go hatari na ka ndi tsu kodhó shinga ná lo d’è ngaba ró ndirigoti b’lo ri banga ná saa na?

¹⁰ Nja saa na rie kpakpa ko nyí hatari kʉ ná lo tso. Føri kʉ chʉ ngaba ná lo ma, nya ndi nanga nyá ná dhe ma, fudjo ndrŭ nji nari ma na banga ná saa na. Nì mai ri kʉ føro, ko ka ko b’o ko ronga ndirigoti ko ka ko gøgø njati ko rrnga guvernema po fø di ná lo djo ná lo dho ró. (Ro. 13:1, 5-7) Ri ka ndi kaka ko tayarisha lelenga lo u ró ka ndi kó ko tsotso ná ritsi, føri dzá lo dho ringani ko rrnga guvernema bbʉ ná chutso ddadha dho ndiri kó ko tsotso ko é tayari d’e. Loroji na, ri kʉ bblo kodhó é dda ma, nzá ka ndi sani lelé ná nyo ma, nja lazima dhi ritsi ma na.

11. Ko ká ka ko njiri ngbǎ njati nya ndi nanga nyá ná dhe nga ndi tso ko di ná ngana na ró?

¹¹ Ko ká ka ko njiri ngbǎ njati nya ndi nanga nyá ná dhe nga ndi tso ko di ná ngana na ró? Ko ka ko rrnga bbobbonga bbʉ ná chutso ddadha dho. Loroji na, ko di ko thó gbo bí ina, ko kana nga di di dada, ko di kash ne ma thó ndirigoti ko di da nja ndrŭ ró ro. Ko di rinji fø ró, ko ridho nari kʉ ko nja Mungu bbʉ ko dho ná shinga dhi kado mana na bbo.

12. Mezali 14:15 nǎ kʉ ná kanuni ká ka ndi kó ko tsotso ngbaribbai ko vʉ ko rr ná lo nanga bblo chʉ ngaba ná lo dhi saa na d’e?

¹² Nya ndi nanga nyá ná dhe si ná saa na, ko ka ko rr njonjo kʉ ná lo kodhó bbakau dhó ro ma, ko di nanga nǎ ma, ndirigoti eternete djó ma. “Krʉ ko rr ná lo” ko ué nari rɨngana ringani ko ne bbʉbbʉ kʉ ná lo guvernema ma, wanganga ma na dhó ro. (Azø Mezali 14:15.) Lo dho chutso ddá ná Baraza ma, Tawi nǎ komite ma na adi kpakpanga nji ndiro ndima ba d’ʉ kʉ ná eformazio, njudha ma, lod’radha dhi njí ma na djo ndima chutso ddadha bbʉ nari njí. (Ebr. 13:17) Njati ko di ko tso gba kpa vʉ nanga ná lo na ró, ko ka ko b’o ko ronga ndirigoti nja ndrŭ ronga maddi chelo ró. Ndirigoti ko ka ko liri nja ndrŭ é bblo kʉ ná nganjadha na Yova dzá Dimu djo.​—1 Pe. 2:12.

13. Ko ká adi ko nja shinga dhi kado mana na ngbà nari dhǒ ngbaribbai ju dhi lo kana?

¹³ Yova dzá Dimu churieni chu ju dho adi heshima bbʉ ná ndrŭ dhonalo ri kʉ takatifu. Ko adi Yova dhó yadha dyø ju djo, nzɨ ko riu le tsu ri ko ro nari na, rie bbo ma dhe ko nji ri ró. (Mdo. 15:28, 29) Ro, føri na mana nga kʉ ko adi riji ko dhedhe ri. Føri rɨngana, ko adi Mungu bbʉ ko dho ná shinga dhi kado nja mana na bbo. Ko adi ngbà ka ndima bbʉ dawa bblo ko dho ndirigoti ngadhi ju ro ná wanganga dhó ngatsotso kodha ne.

14. Ko ká ka ko njiri ngbǎ ndiro nzɨ ko bani bbo adi matunzo kó ná kpakpalo na ró?

¹⁴ Njati ko b’o kodhó afya ronga i lo nǎ ko tilo djo ná lo na ko njínji nari na ró, njaro nzá dhe ka ndi nji ko ro bbo ri inga ko ró dhe nzá ka ndi uri ro le nji ko operasio ri. Ndirigoti kodhó afya é bblo ró, ko ka ko gø lele njati le njí ko operasio ma ró. Ko ka ko pʉ operasio adi u ná aksida ko ró ro njati ko b’o ko ronga hatari dhi lo ró abba ma, njí dhi ngana ma, inga chu lu ma ko bbí ró.

15. (a) Ká addudho ri kʉ bblo ko é kodhó afya djo tilo ná dokima na? (Anja ji) (b) Video dhori nari bbai, ko ká ka ko liri ndrŭ chu ko vʉ nanga ju djo ná lo ngbaribbai?

 ¹⁵ Ko nja shinga dhi kado mana na bbo nari dho, ko ka ko jaza afya djo tilo ná dokima (pas de sang) ndirigoti krʉ saa ró ringani ri é ko dhona. b Fø dokima chulu ko ka ko dhǒ ko vʉ nanga ju djo ndirigoti nja kʉ ná matunzo djo ná lo. Nde, ni ká jaza fø dokima ngbà? Njati rie nzá ni d’e ri jaza inga nidhó ri é b’lo ndi ddo da ro ró, nzɨ b’o nga ró ajaza d’i ri. Ko ndi ko vʉ nanga matunzo djo ná lo pʉlʉpʉlʉ ró, ri sie sʉsʉ le tunza ko lele kpakpalo na ko si bani ná saa na. Ndirigoti ri ka ndi liri nzɨ le si nzá gbani kodhó afya na ná ddawa inga che ka ndi njí ko ná dawa bbʉ ko dho. c

16. Ko ká ka ko njí addu njati rie nzá ko chu ngbaribbai ma ko ka ko jaza afya djo tilo ná dokima nari ró?

¹⁶ Njati ko é jadda ma inga blo afya na ma ró, ko nzá ka ko nyi aksida inga dhe le nji nari tso ro ri. (Muh. 9:11) Føri dho,  ri kʉ nyodyu dhi lo ko jaza afya djo tilo ná dokima. Njati rie nzá ni chu ngbaribbai ma ni ka ni jaza fø dokima nari ró, anziri wazee tso kpa kó ni tsotso. Kpa ka nidma kó ni tsotso ni chu ngbaribbai ma ni ka ni jaza fø dokima nari, ro kpa nzá ka ndima vʉ lonanga nidho dawa dhi lo djo ri. Føri kʉ ni nganga dho bbʉni ná bbonga. (Ga. 6:4, 5) Nì mai ri kʉ føro, kpa ka ndima kó ni tsotso ni famu ni ka ni vʉ nanga ná lo ndirigoti kpa ka ndima kó ni tsotso ri ni jaza ná saa na.

17. Afya dhi lo kana ká ko ka ko dhǒ usawaziko ngbaribbai?

¹⁷ Kodhó afya ma, kodhó matunzo ma na djo ko nanga vʉ ná lo dho ringani ndi dyʉ ndi Biblia nǎ ro ko jifunza ná lo ro. (Mdo. 24:16; 1 Ti. 3:9) Lonanga ko vʉ ndirigoti ri djo ko loti nja ndrŭ na ná saa na, ringani ko nó Wafilipi 4:5 nǎ kʉ ná i kanuni nga: “Abba nidhó usawaziko chuni krʉ kʉ ná ndrŭ dho.” Njati ko é usawaziko na ró, ko nanga nzá kodhó afya dhi lo ka ndi di d’o nga djolu ri inga ko nzá ka ko di nja ndrŭ cho ndima dhó nganjadha é kodhó ri bbai ri. Ko jirie ko djoi ma, ko vei ma na ji ndirigoti ko adi heshima bbʉ kpadhó lonangavʉdha dho njati rie njonjo ma kodhó ri ró ro ró.​—Ro. 14:10-12.

18. Shinga dhi kado dho ko po mbai ngbà nari ká ko ka ko dhǒ ngbaribbai?

¹⁸ Ko adi mbai po Yova dho shinga tø nanga ndi kʉ ro, kodhó shinga ronga ko b’o ndirigoti ko thí nǎ ro krʉ ko njínji ke dho nari chulu. (Ufu. 4:11) Nì mai dhe ko nji ndirigoti ko bani kpakpalo na ro, føri nga ngʉe ko No ná ke jingʉe ko di nǎ ná maisha ri. Ro, karr nga goti ke si nŭnŭ di ná shinga bbʉ ko dho, fø saa na nga le ronga ndí nari ma, dhe ma na ro sieri. (Ufu. 21:4) Fø ddo ko b’o nari kana, akonji kpakpanga ko di shi ndirigoti ko njinji kodhi ra nǎ ji dhi Baba Yova dho!