Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 9

Bu Nyamenle Ngoane Ahyɛlɛdeɛ Ne

Bu Nyamenle Ngoane Ahyɛlɛdeɛ Ne

“Ɔlua ɔ nwo zo a yɛlɛ ngoane na yɛkɔ yɛba na yɛwɔ ɛkɛ a.”—GYI. 17:28.

EDWƐNE 141 Ngoane Yɛ Nwanwane

MƆƆ YƐBAZUKOA a

1. Kɛzi Gyihova bu yɛ ngoane ɛ?

 FA YE kɛ ɛ gɔnwo bie ɛhyɛ wɔ sua. Nwolɛ peenti ne bie ɛkpa, ɛleka bie ɛyɛ evinli yɛɛ ɛleka bie nwu. Ɔnva nwo kɛ gyima wɔ sua ne anwo la, ye bolɛ yɛ se kpalɛ. Ye biala anu, ɛbahile nwolɛ anyezɔlɛ na wɔanlea zolɛ boɛ. Zɔhane ala a Gyihova noko ɛmaa yɛ ahyɛlɛdeɛ bie mɔɔ sonle bolɛ la a, yemɔ a le ngoane ahyɛlɛdeɛ ne. Nɔhalɛ nu, Gyihova maa yɛnwu kɛzi yɛ ngoane sonle bolɛ maa ye la ɔlua ɔ Ra ne mɔɔ ɔvale ye ɔyɛle ɛkpɔnedeɛ ɔmaanle yɛ la azo.​—Dwɔn 3:16.

2. Kɛ mɔɔ 2 Kɔlentema 7:1 kile la, duzu a Gyihova kulo kɛ yɛyɛ a?

2 Gyihova ɛkɛ ne a ngoane vi a. (Edw. 36:9) Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo liele nɔhalɛ edwɛkɛ ɛhye dole nu na ɔhanle kɛ: “Ɔlua ɔ nwo zo a yɛlɛ ngoane na yɛkɔ yɛba na yɛwɔ ɛkɛ a.” (Gyi. 17:25, 28) Ɔti yɛkola yɛka ye bɔkɔɔ kɛ yɛ ngoane le ahyɛlɛdeɛ mɔɔ vi Nyamenle ɛkɛ. Ɔfi ɛlɔlɛ nu ɔmaa yɛ sa ka mɔɔ yɛhyia nwo la amaa yɛadɛnla ngoane nu. (Gyi. 14:15-17) Noko Gyihova ɛnlua nwanwane adenle zo ɛmbɔ yɛ ngoane nwo bane kɛkala. Emomu, ɔkulo kɛ yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛnyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ na yɛkɔ zo yɛsonle ye. (Kenga 2 Kɔlentema 7:1.) Duzu ati a ɔwɔ kɛ yɛbɔ yɛ kpɔkɛdelɛ nee yɛ ngoane nwo bane a, na kɛ ɔkɛyɛ na yɛahola yɛayɛ zɔ ɛ?

BU NGOANE AHYƐLƐDEƐ NE

3. Debie ko mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛnea yɛ kpɔkɛdelɛ boɛ la a le boni?

3 Debie ko mɔɔ ɔti ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbanyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ la a le kɛ ɔbamaa yɛahola yɛazonle Gyihova kpalɛ. (Maake 12:30) Yɛkulo kɛ yɛfa yɛ sonlabaka ne yɛmaa “Nyamenle kɛ afɔlebɔlɛ mɔɔ de ngoane nu, nwolɛ te na ɔsɔ Nyamenle anye” la, ɔti yɛnyɛ ninyɛne mɔɔ yɛze kɛ ɔbamaa yɛ nwo ado yɛ la. (Wlo. 12:1) Nɔhalɛ nu, ɔnva nwo mɔdenle biala mɔɔ yɛbabɔ la, kɛ ɔde biala la yɛ nwo bado yɛ. Noko yɛbɔ yɛ nwo mɔdenle ɔluakɛ yɛkulo kɛ yɛ anwuma Selɛ ne nwu kɛ yɛ nye sɔ ngoane ahyɛlɛdeɛ ne mɔɔ yeva yemaa yɛ la.

4. Duzu a ɛnee Belemgbunli Devidi kulo kɛ ɔyɛ a?

4 Belemgbunli Devidi hanle deɛmɔti ɔ nye sɔ Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne la wɔ mekɛ mɔɔ ɔhɛlɛle kɛ: “Duzu nvasoɛ a wɔ me ewule nee kuma ne mɔɔ melɛkɔ nu la azo a? Asoo ndɛtɛlɛ baye wɔ ayɛlɛ? Asoo ɔbaha wɔ nɔhalɛlilɛ ne anwo edwɛkɛ?” la. (Edw. 30:9) Bie a Devidi hɛlɛle edwɛkɛ ɛhye wɔ mekɛ mɔɔ ɔka ekyii ɔwu la. Noko ɛnee ɔkulo kɛ ɔkɔ zo ɔtɛnla ngoane nu na ɔnyia kpɔkɛdelɛ kpalɛ mekɛ tendenle amaa yeahola yeaye Gyihova ayɛlɛ. Nɔhalɛ nu, zɔhane ala a yɛ muala yɛkulo kɛ yɛyɛ a.

5. Ɔnva nwo kɛ yɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ yɛnde kpɔkɛ la, duzu a yɛbahola yɛayɛ a?

5 Bie a anwodolɛ nee kpanyinliyɛlɛ ɛnrɛmaa yɛnrɛhola yɛnrɛyɛ ninyɛne dɔɔnwo mɔɔ ɛnee yɛyɛ ye mekɛ bie la. Na wɔannea a ɛhye bamaa yɛ adwenle adu afonyia na yɛali nyane. Noko ɔnle kɛ yɛmaa yɛ sa nu to na yɛbu yɛ nye yɛgua yɛ kpɔkɛdelɛ zo. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ, ɔnva nwo kɛ yɛyɛ mgbanyinli anzɛɛ yɛnde kpɔkɛ la, yɛbahola yɛaye Gyihova ayɛlɛ kɛ mɔɔ Belemgbunli Devidi yɛle la. Nea kɛzi ɔle arɛlekyekyelɛ kɛ yɛze kɛ yɛsonle bolɛ yɛmaa yɛ Nyamenle ne ɔnva nwo kɛ yɛnde kpɔkɛ anzɛɛ yɛyɛ mgbanyinli la! (Mat. 10:29-31) Saa ɔwɔ kɛ yɛwu bɔbɔ a, Gyihova anwo balɔ kɛ ɔbadwazo yɛ. (Dwobu 14:14, 15) Mekɛ ala mɔɔ yɛde aze la, yɛkulo kɛ yɛyɛ mɔɔ yɛbahola la yɛfa yɛbɔ yɛ kpɔkɛdelɛ nee yɛ ngoane nwo bane.

MMAYƐ NINYƐNE MƆƆ BAHOLA ABODA WƆ LA

6. Mɔɔ fale yɛ aleɛlilɛ nee yɛ nza ɛnlonlɛ nwo la, duzu a Gyihova kulo kɛ yɛyɛ a?

6 Baebolo ne ɛnle kpɔkɛdelɛ nwo buluku anzɛɛ ɔngile yɛ aleɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛdi la ɛdeɛ, noko ɔmaa yɛnwu adwenle mɔɔ Gyihova lɛ wɔ ninyɛne ɛhye mɔ anwo la. Kɛ neazo la, ɔtu yɛ folɛ kɛ yɛye “ninyɛne mɔɔ boda” mɔɔ kola sɛkye yɛ sonlabaka ne la yɛvi yɛ nwo. (Nol. 11:10) Baebolo ne tendɛ tia adidikpoku nee nza dɔɔnwo ɛnlonlɛ ɔluakɛ bɛfa yɛ ngoane bɛto esiane nu. (Mrɛ. 23:20) Gyihova kulo kɛ yɛkomo yɛ nwo zo wɔ mekɛ mɔɔ yɛlɛsi aleɛ mɔɔ yɛbali nee nza mɔɔ yɛbanlo yɛɛ dodo mɔɔ yɛbali nee dodo mɔɔ yɛbanlo la anwo kpɔkɛ la.​—1 Kɔl. 6:12; 9:25.

7. Kɛzi folɛdulɛ mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 2:11 la boa yɛ maa yɛsi yɛ kpɔkɛdelɛ nwo kpɔkɛ kpalɛ ɛ?

7 Adwenlenubukelɛ bahola aboa yɛ yeamaa yɛasisi kpɔkɛ mɔɔ bahile kɛ yɛ nye sɔ Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne kpalɛ la. (Edw. 119:99, 100; kenga Mrɛlɛbulɛ 2:11.) Kɛ neazo la, yɛdwenle mɔɔ yɛbali la anwo kpalɛ. Saa yɛ nye die aleɛ bie anwo noko yɛze kɛ yɛdi a ɔmaa yɛ nwo to yɛ a, ɔwɔ kɛ yɛ adwenle ka kile yɛ kɛ yɛmmadi. Eza saa yɛda kpalɛ, yɛta yɛkpundikpundi yɛ agbɔkɛ nu, yɛdi yɛ nwo eni na yɛyɛ yɛ sua nu bɔkɔbɔkɔ a, ɛnee yɛlɛda ye ali kɛ yɛze nrɛlɛbɛ.

MAA BANEBƆLƐ NWO EDWƐKƐ ƐHYIA WƆ

8. Duzu a Baebolo ne maa yɛnwu ye wɔ adwenle mɔɔ Nyamenle lɛ wɔ yɛ nuhua ko biala banebɔlɛ nwo la anwo a?

8 Ɛnee adehilelɛ ngakyile mɔɔ baboa Yizilayɛma yeamaa bɛazi ninyɛne mɔɔ bahola aboda bɛ wɔ sua nu nee gyima nu adenle la boka Mɛla mɔɔ Gyihova vale maanle bɛ la anwo. (Ɛzɛ. 21:28, 29; Dit. 22:8) Saa awie anye ɛnla nwo na ɔku sonla a, ɔkola ɔnwu nwolɛ amaneɛ kpole. (Dit. 19:4, 5) Mɛla ne hanle kɛ ɔwɔ kɛ bɛtwe bɛdabɛ mɔɔ bɛ nye ɛnla nwo na bɛ nyɛleɛ bamaa edwɛkɛ ara kakula mɔɔ la bɛ kunlu bɔbɔ la anwo la anzo. (Ɛzɛ. 21:22, 23) Ngɛlɛlera ne maa ɔda ali wienyi kɛ Gyihova kulo kɛ yɛmaa banebɔlɛ nwo edwɛkɛ kyia yɛ kpalɛ.

Wɔ tɛnlabelɛ ɛhye mɔ anu, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛbu ngoane ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 9)

9. Duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa esiane ando yɛ a? (Eza nea nvoninli ne mɔ.)

9 Saa yɛbɔ mɔdenle yɛnea yɛ nwo boɛ wɔ sua nu nee gyima nu a, ɛnee yɛlɛda ye ali kɛ yɛ nye sɔ Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne. Kɛ neazo la, yɛfa ninyɛne mɔɔ ɔ nloa yɛ nla, nyile mɔɔ le pɔezen anzɛɛ nyile mɔɔ yɛno la yɛsie ɛleka kpalɛ yɛɛ yɛnea kɛ ngakula ɛnrɛnwu ɛleka mɔɔ ninyɛne ɛhye mɔ wɔ la. Saa yɛsɔ senle, yɛsie nzule anzɛɛ nwole zo, yɛɛ yɛlɛfa milahyinli mɔɔ fa lateleke yɛ gyima la yɛayɛ gyima a, yɛmaa yɛ nye kɔ nwolɛ kpalɛ. Saa yɛnlo ayile bie, yɛnlo nza anzɛɛ yɛannyia nlafelɛ kpalɛ yɛanla la ati yɛ nye zo ɛyɛ yɛ monzomonzo a, yɛnva yɛnga kale, yɛɛ saa yɛlɛka kale a, yɛmmiemia yɛ fonu ne azo yɛmmaa ɔndwehwe yɛ adwenle.

SAA ESIANE BIE SI A

10. Duzu a yɛbahola yɛayɛ kolaa na esiane bie mɔɔ kola ku yɛ la azi nee mekɛ mɔɔ yezi la anu a?

10 Ɔdwu mekɛ ne bie a yɛnrɛhola yɛnrɛzi ninyɛne mɔɔ bahola ahu yɛ la adenle. Ɛhye mɔ bie a le esiane, ewulenzane nee basabasayɛlɛ. Noko saa edwɛkɛ ɛhye mɔ sisi na bɛmaa yɛ mɛla ngakyile, bɛka bɛkile yɛ kɛ yɛdu yɛvi ɛleka mɔɔ yɛde la anzɛɛ yɛmmayɛ ninyɛne bie mɔ na yɛdi zo a, yɛbahola yɛabɔ yɛ nwo bane na yɛanyia yɛ ti. (Wlo. 13:1, 5-7) Bɛkola bɛnwu kɛ esiane bie bazi ɔti yɛbɔ mɔdenle kɛ yɛbali adehilelɛ mɔɔ arane mgbanyima bava amaa yɛ la azo amaa yɛaziezie yɛ nwo yɛamaa esiane ne. Kɛ neazo la, bie a ɔbayɛ kpalɛ kɛ yɛbava nzule nee aleɛ mɔɔ ɔkyɛ na yeazɛkye nee nyile yɛazie yɛ nwo.

11. Saa ewulenzane bie ba ɛleka mɔɔ yɛde la a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛnyia ɛhulolɛ kɛ yɛbayɛ a?

11 Saa ewulenzane bie ba ɛleka mɔɔ yɛde la a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛyɛ a? Ɔwɔ kɛ yɛdi adehilelɛ mɔɔ bie a le kɛ yɛbakpuda yɛ sa anwo, yɛnrɛbikye menli somaa, yɛbawula mask anzɛɛ yɛbavea sua nu la azo. Saa yɛmaa yɛ nye bolo yɛdi adehilelɛ ɛhye mɔ azo a, ɔbahile kɛ yɛ nye sɔ ngoane ahyɛlɛdeɛ ne mɔɔ Nyamenle ɛva ɛmaa yɛ la kpalɛ.

12. Kɛzi ngyinlazo mɔɔ wɔ Mrɛlɛbulɛ 14:15 la baboa yɛ yeamaa yɛanwu edwɛkɛ mɔɔ yɛbalie yɛali wɔ mekɛ mɔɔ esiane bie bazi la ɛ?

12 Saa edwɛkɛ mɔɔ yɛ nye ɛnla la sisi a, bie a yɛbade edwɛkɛ mɔɔ ɛnle nɔhalɛ la yɛavi yɛ gɔnwo mɔ, yɛ kpalɛzoamra ɛkɛ yɛɛ riledio nee TV zo. Ɔnle kɛ yɛdie “edwɛkɛ biala” mɔɔ yɛte la yɛdi, emomu, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛtie nɔhalɛ edwɛkɛ mɔɔ arane ne nee ayileyɛlɛma baha la. (Kenga Mrɛlɛbulɛ 14:15.) Neazo Eku ne nee Bɛtɛle ngakyile ne mɔ bɔ mɔdenle kɛ bɛbanyia edwɛkɛ mɔɔ le nɔhalɛ kolaa na bɛava adehilelɛ mɔɔ fale debiezukoalɛ nee daselɛlilɛ ɛhɔlɛ nwo la bɛamaa yɛ. (Hib. 13:17) Saa yɛyɛ tieyɛ a, yɛbabɔ yɛ nee awie mɔ anwo bane. Eza bie a ɔbamaa awie mɔ anyia asafo ne anwo adwenle kpalɛ.​—1 Pita 2:12.

SIEZIE Ɛ NWO KƐ ƐBAHWE Ɛ NWO WƆAVI MOGYA NWO

13. Saa ɔba ye wɔ mogya nwo edwɛkɛ nu a, kɛzi yɛkile kɛ yɛbu ngoane ahyɛlɛdeɛ ne ɛ?

13 Menli dɔɔnwo ze Gyihova Alasevolɛ kɛ bɛbu mogya kɛ ɔle nwuanzanwuanza. Saa yɛ ngoane la esiane nu bɔbɔ a, yɛbu Gyihova mɛla mɔɔ fale mogya nwo la, ɔti yɛnlie mogya. (Gyi. 15:28, 29) Noko ɛhye ɛngile kɛ yɛkulo kɛ yɛwu. Emomu, yɛbu Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne kɛ ɔsonle bolɛ. Yɛkpondɛ dɔketama mɔɔ bɛlɛ ɛhulolɛ kɛ bɛbayɛ yɛ ayile kpalɛ mɔɔ bɛnrɛmaa yɛ mogya la yɛmaa bɛboa yɛ.

14. Duzu a yɛbahola yɛayɛ amaa yɛade ngyegyelɛ mɔɔ bamaa yɛ nwo ado yɛ kpole la azo a?

14 Saa yɛdi kpɔkɛdelɛ nwo nzuzulɛ mɔɔ yɛlimoa yɛha nwolɛ edwɛkɛ wɔ edwɛkɛ ɛhye anu la azo a, ɔbamaa yɛade ngyegyelɛ mɔɔ bahola amaa yɛ nwo ado yɛ kpole la azo. Saa yɛnea yɛ kpɔkɛdelɛ zo boɛ na bɛyɛ yɛ apelehyɛne bie bɔbɔ a, ɔbamaa yɛade kpɔkɛ ndɛndɛ. Eza saa yɛye ninyɛne mɔɔ bahola aboda yɛ la yɛfi yɛ azua nu nee yɛ gyima nu na yɛdi kale ɛhanlɛ nwo mɛla ne mɔ azo pɛpɛɛpɛ a, ɔbade ninyɛne mɔɔ ɔbamaa yeara ye kɛ ɔwɔ kɛ bɛyɛ yɛ apelehyɛne arɛlevilɛ nu la azo.

Kɛmɔ yɛbu ngoane ahyɛlɛdeɛ ne la ati, yɛhyehyɛ yɛ mogya kɛlata ne na yɛfa yɛfea yɛ nwo mekɛ biala (Nea ɛdendɛkpunli 15) d

15. (a) Duzu ati a ɔhyia kɛ yɛfa mogya kɛlata mɔɔ ɛra fofolɛ la bie yɛsie yɛ nwo dahuu a? (Nea nvoninli ne.) (b) Kɛ mɔɔ yɛnwunle ye wɔ vidio ne anu la, kɛ ɔkɛyɛ na yɛazi mogya mɔɔ bɛfa bɛdi gyima wɔ ayileyɛlɛ nu la anwo kpɔkɛ kpalɛ ɛ?

15 Kɛ mɔɔ yɛ nye sɔ ngoane ahyɛlɛdeɛ ne la ati, yɛhyehyɛ mogya kɛlata na yɛfa yɛsie yɛ nwo mekɛ biala. b Yɛdua kɛlata ɛhye azo yɛda kpɔkɛ mɔɔ yɛzi ye wɔ mogya ɛlielɛ nee ayileyɛlɛ bie mɔ anwo la ali. Ɛlɛ mogya kɛlata fofolɛ ne bie ɔ? Saa ɔhyia kɛ ɛhyehyɛ fofolɛ anzɛɛ ɛyɛ nzenzaleɛ wɔ mɔɔ ɛlɛ la anu a, mmatu ɛsie. Saa yɛkɛlɛ kɛzi yɛkulo kɛ bɛyɛ yɛ ayile la wienyi a, ɔmmaa bɛnzɛkye mekɛ wɔ mekɛ mɔɔ ɔwɔ kɛ bɛyɛ yɛ ayile bie la. Eza yɛbaboa ayileyɛlɛma ne yɛamaa bɛade mɔɔ yɛkulo kɛ bɛyɛ la abo kpalɛ amaa bɛammaa yɛ ayile mɔɔ bahola aboda yɛ la. c

16. Saa yɛnnwu kɛzi yɛbahyehyɛ mogya kɛlata ne bie la a, duzu a yɛbahola yɛayɛ a?

16 Saa yɛle kakula anzɛɛ yɛte kpɔkɛ bɔbɔ a, esiane bahola ado yɛ nuhua ko biala anzɛɛ yɛ nuhua ko biala anwo bahola ado ye. (Nol. 9:11) Ɔti nrɛlɛbɛ wɔ nu kɛ yɛbahyehyɛ mogya kɛlata ne bie. Saa ɛnnwu ye ɛhyehyɛlɛ ne anye zo a, biza wɔ asafo nu mgbanyima ne mɔ maa bɛboa wɔ. Bɛbɔ mɔdenle kɛ bɛbanwu kɛzi bɛhyehyɛ mogya kɛlata ne la anye zo, noko bɛnrɛzi ayileyɛlɛ nwo kpɔkɛ bɛnrɛmaa wɔ. Yemɔ le ɛdawɔ wɔ ɛzonlelilɛ. (Gal. 6:4, 5) Noko bɛbahola bɛaboa wɔ bɛamaa wɔade edwɛkɛ mɔɔ wɔ kɛlata ne azo la abo na wɔahɛlɛ mɔɔ ɛkulo la.

DA NDELEBƐBO ALI

17. Saa ɔba ye wɔ kpɔkɛdelɛ nwo edwɛkɛ nu a, kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛlɛ ndelebɛbo ɛ?

17 Yɛ adwenle ne mɔɔ yɛva Baebolo ne yɛtete ye la azo a yɛgyinla yɛsi ayileyɛlɛ dɔɔnwo anwo kpɔkɛ a. (Gyi. 24:16; 1 Tim. 3:9) Saa yɛsisi kpɔkɛ bie mɔ na yɛ nee awie mɔ ɛlɛka nwolɛ edwɛkɛ a, ɔwɔ kɛ yɛbɔ mɔdenle yɛfa ngyinlazo mɔɔ wɔ Felepaema 4:5 la yɛdi gyima. Ɔse: “Bɛmaa menli kɔsɔɔti ɛnwu kɛ bɛlɛ ndelebɛbo.” Saa yɛlɛ ndelebɛbo a, yɛnrɛva yɛ adwenle yɛnrɛzie yɛ kpɔkɛdelɛ zo somaa; yɛɛ yɛnrɛtinlitinli awie mɔ anwo zo kɛ bɛlie adwenle mɔɔ yɛlɛ wɔ kpɔkɛdelɛ nwo la bɛdo nu. Saa kpɔkɛ mɔɔ yɛ mediema sisi la le ngakyile fi yɛ ɛdeɛ ne mɔ anwo bɔbɔ a, yɛkulo bɛ yɛɛ yɛbu bɛ kpalɛ.​—Wlo. 14:10-12.

18. Kɛ ɔkɛyɛ na yɛahile kɛ yɛ nye sɔ ngoane ahyɛlɛdeɛ ne ɛ?

18 Saa yɛbɔ yɛ ngoane nwo bane na yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛmaa Gyihova a, ɛnee ɔkile kɛ yɛ nye sɔ mɔɔ Gyihova, ngoane Maavolɛ ne ɛyɛ ɛmaa yɛ la. (Yek. 4:11) Noko kɛkala, ɔwɔ kɛ yɛgyinla anwodolɛ nee esiane ngakyile nloa. Noko tɛ asetɛnla mɔɔ ɛnee yɛ Bɔvolɛ ne kpondɛ kɛ yɛnyia la ɛne. Ɔnrɛhyɛ, ɔbamaa yɛ dahuu ngoane, na yɛnrɛli nyane yɛɛ yɛnrɛwu. (Yek. 21:4) Noko kɛkala, ɔle kpalɛ kɛ yɛde aze na yɛlɛsonle Gyihova, yɛ anwuma Selɛ ne mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la!

EDWƐNE 140 Dahuu Ngoane Ɛra!

a Edwɛkɛ ɛhye baboa yɛ yeamaa yɛanyia anyezɔlɛ kpole yɛamaa Nyamenle ngoane ahyɛlɛdeɛ ne. Yɛbanwu ninyɛne fɔɔnwo mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa yɛabɔ yɛ kpɔkɛdelɛ nee yɛ ngoane nwo bane wɔ mekɛ mɔɔ esiane bie kɛzi nee ninyɛne mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa yɛamboda la. Eza yɛbazuzu mɔɔ ɔwɔ kɛ yɛyɛ amaa yɛaziezie yɛ nwo yɛamaa mekɛ mɔɔ yɛhyia ayileyɛlɛ arɛlevilɛ nu la anwo.

b Eza bɛfɛlɛ kɛlata ɛhye DPA.

d NVONINLI NWO EDWƐKƐ: Adiema kpavolɛ bie ɛlɛhyehyɛ ye mogya kɛlata ne na yeava yeazie ɔ nwo mekɛ biala.