1. ¿Jas kubʼan ri Jehová che rilik ri qakʼaslemal?

 CHACHOMAJAMPEʼ che jun awachiʼl kusipaj jun awachoch che kʼo ta chi más ucolor y uriqom chi jujun kʼax. Are kʼu sibʼalaj paqal rajil, rumal laʼ kakoj achuqʼabʼ che uchajixik y nim kawil wi. Junam rukʼ, ri Jehová uyaʼom jun nimalaj sipanik chqe: ri qakʼaslemal. Y are chiʼ ri Jehová xuya ri uKʼojol rumal qech xukʼutu che sibʼalaj nim kril wi ri qakʼaslemal (Juan 3:16).

2. Junam rukʼ ri kubʼij 2 Corintios 7:1, ¿jas kraj ri Jehová kqabʼano?

² Ri Salmo 36:9 kubʼij wariʼ chrij ri Jehová: «Ukʼ la kʼo wi ri ukʼiyibʼal jaʼ re kʼaslemal». Y are waʼ ri xchʼaw ri apóstol Pablo chrij are chiʼ xubʼij: «Rumal kʼu ri Dios oj kʼaslik, kojslabʼik, oj kʼolik» (Hech. 17:25, 28). Qas qetaʼm che ri qakʼaslemal are jun sipanik uyaʼom ri Jehová chqe rumal che kuya ronojel ri kajwataj chqe rech oj kʼaslik (Hech. 14:15-17). Are kʼu ri Jehová kubʼan ta milagros rech kojkam taj, xaneʼ kraj che kqachajij ri qacuerpo y ri qachilanik rukʼ (chasikʼij uwach 2 Corintios 7:1). ¿Jasche rajawaxik kqachajij ri qakʼaslemal y jas kqabʼan che ubʼanik?

3. ¿Jas jun rumal che kqaj taj kojyawajik?

³ Jun rumal che kqaj taj kojyawajik are che kqaj kqapatanij ri Jehová rukʼ ronojel qachuqʼabʼ (Mar. 12:30). Rumal che kqaj kqajach ri qacuerpo «che jun tabʼal toqʼobʼ cho ri Dios, jun tastalik sipanik, ri kʼaslik, ri kqaj chuwach ri Dios», kqaxutuj ronojel jastaq che kubʼan kʼax chqe (Rom. 12:1). Qastzij che paneʼ sibʼalaj kqachajij qibʼ, xas kojyawaj wi. Are kʼu kqachajij qibʼ rumal che nim kqil wi ri qakʼaslemal che uyaʼom ri qaTat chqe.

4. ¿Jas xraj ri qʼatal tzij David?

⁴ Ri qʼatal tzij David sibʼalaj nim xril wi ri ukʼaslemal che sipam che rumal ri Jehová. Rumal laʼ xubʼij wariʼ: «¿Jas ri kchʼakik we kinkamik kinkʼam kʼu bʼik pa muqik? ¡Ri pukʼukʼ ulew man kkun taj kuya qʼij la mawi kutzijoj ri jikil la!» (Sal. 30:9). Xutzʼibʼaj waʼ taq tzij riʼ are chiʼ xa jubʼiqʼ chi kraj kkamik, are kʼu xraj xkʼasiʼ na más tiempo rech kupatanij ri Jehová. Qastzij riʼ che ri oj xuqujeʼ kqaj kojkʼasiʼ naj tiempo.

5. ¿Jas rajawaxik kqabʼano paneʼ nim chi qajunabʼ o oj yawabʼ?

⁵ Weneʼ nim chi qajunabʼ o oj yawabʼ y kojkun ta chik kqabʼan ri jastaq junam rukʼ ojer, rumal laʼ sibʼalaj kojbʼisonik. Are kʼu wariʼ kraj ta kubʼij che kqachajij ta chi qibʼ. ¿Jasche? Rumal che paneʼ nim chi qajunabʼ o oj yawabʼ, kojkun na kqaqʼijilaj ri Jehová junam che xubʼan ri qʼatal tzij David. ¡Y sibʼalaj kukubʼsaj qakʼuʼx che ri qaDios sibʼalaj kojraj y nim kojrilo paneʼ xa oj ajmakibʼ! (Mat. 10:29-31). Rumal laʼ, utzujum chqe che we kojkamik kojukʼasuj na (Job 14:14, 15). We kqilo, rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ che uchajixik ri qakʼaslemal.

6. ¿Jas kuchomaj ri Jehová chrij ri kqatijo?

⁶ Ri Biblia are ta jun wuj che kubʼij chqe jas kunabʼal kqatijo y jas rikil utz kqatijo, xaneʼ kubʼij chqe jas ri kuchomaj ri Jehová chrij wariʼ. Jun kʼutbʼal, kuya wajun pixabʼ chqe: «Xaq mayaʼ ri abʼaqil pa ri kʼax» (Ecl. 11:10, Ri Tyoxlaj Wuj). Ri Biblia kubʼij che utz taj kqatijijej kʼi taq jastaq o kojqʼabʼarik rumal che kubʼan kʼax chqe o kojukamisaj (Prov. 23:20). Rumal laʼ, ri Jehová kraj che kqachajij qibʼ chuwach ri kqatijo (1 Cor. 6:12; 9:25).

7. Junam rukʼ ri kubʼij pa Proverbios 2:11, ¿jas rajawaxik kqabʼano rech kojyawaj taj?

⁷ We kqaj kqakʼutu che nim kqil wi ri qakʼaslemal, rajawaxik kqakoj ri qachomanik are chiʼ kqachaʼ jun jastaq (Sal. 119:99, 100; chasikʼij uwach Proverbios 2:11). Jun kʼutbʼal, rajawaxik kojchoman chrij ri kqatijo. We kubʼan kʼax jun jastaq chqe, kqatij taj. Rajawaxik kojwarik, kqabʼan ejercicio, kqajosqʼij qibʼ y kqajosqʼij ri qachoch.

8. ¿Jasche qas qetaʼm che ri Jehová kraj kqachajij qibʼ?

⁸ Ri Jehová xuya taqanik chke ri israelitas rech kkiriq ta jun accidente pa ri kachoch o pa ri kichak (Éx. 21:28, 29; Deut. 22:8). Kkʼajisax uwach jun israelita we kukamisaj jun winaq paneʼ xa ta chubʼanik xubʼano (Deut. 19:4, 5).  Xuqujeʼ ri Taqanik kubʼij che we jun winaq xubʼan kʼax che jun ixoq che yawabʼ y xkam ri ral, rajawaxik kkʼajisax uwach ri xbʼanow kʼax, paneʼ xa ta chubʼanik xubʼano (Éx. 21:22, 23). We kqilo, ri Biblia kubʼij chqe che rajawaxik kqachajij qibʼ rech kqariq ta jun accidente.

9. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqariq ta jun accidente? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal).

⁹ Are chiʼ kqasukʼumaj jun jastaq pa ri qachoch o pa ri qachak che kubʼan kʼax chqe, kqakʼutu che nim kqil wi ri qakʼaslemal. Jun kʼutbʼal: We kʼo jastaq qe che ksokonik, kunabʼal o químico, rajawaxik kqakʼol chkiwach ri akʼalabʼ. Y we kqakʼaq bʼik, rajawaxik qas kqilo jawiʼ kqaya wi rech kekiriqaʼ ta chi nikʼaj. Xuqujeʼ rajawaxik kqachajij qibʼ chuwach ri qʼaqʼ, ri kʼatan y ri e jastaq re luz (herramientas eléctricas). Xuqujeʼ, kqabʼinisaj ta ri qachʼichʼ are chiʼ qatijom jun kunabʼal che usachom ri qachomanik, qatijom jubʼiqʼ tzam, qas ta oj warinaq y kqil ta ri qacelular.

10. ¿Jas rajawaxik kqabʼano are chiʼ majaʼ kqariq jun kʼax y are chiʼ tajin kojqʼax chupam?

¹⁰ E kʼo jujun taq jastaq che kojkun ta che uqʼatexik rech kkibʼan ta kʼax chqe, junam rukʼ ri kabʼraqan, kaqiqʼ jabʼ, nimalaj yabʼil o chʼoj. Are kʼu kʼo kojkunik kqabʼan chuwach. Kojnimanik are chiʼ kbʼix chqe che kojel ta cho qachoch, kojbʼe pa jun chi lugar che más utz y nikʼaj chi pixabʼ che kkibʼij ri e qʼatal taq tzij (Rom. 13:1, 5-7). Xuqujeʼ chqakʼoloʼ kan jujun jastaq qe, junam rukʼ ri joron, jastaq ktijowik che aninaq taj kubʼan kʼax y kunabʼal che kajwataj chqe.

11. ¿Jas rajawaxik kqabʼano we kpe jun nimalaj yabʼil?

¹¹ ¿Jas kʼu kqabʼano we pa ri qatinamit kpe jun nimalaj yabʼil? Rajawaxik kqanimaj ri e pixabʼ che kkiya ri qʼatal taq tzij, junam rukʼ ri uchʼajik qʼabʼaj, naj qaxoʼl kukʼ ri winaq, kqakoj mascarillas y kojel ta bʼi pa qachoch we kqariq ri yabʼil. We kqabʼan ronojel wariʼ, kqakʼutu che nim kqil wi ri qakʼaslemal.

12. Junam rukʼ ri kubʼij Proverbios 14:15, ¿jasche rajawaxik kqakoj ta ronojel ri kbʼix chqe are chiʼ kkʼulmataj jun kʼax?

¹² Are chiʼ kkʼulmataj jun kʼax, kqakoj ta ronojel ri kkibʼij ri e qachiʼl, ri e qachalaxik o ri noticias. Rumal che jujun taq mul kkibʼij ta ri qastzij, xaneʼ are rajawaxik kqakoj ri kkibʼij ri e qʼatal taq tzij y ri e kunanelabʼ (chasikʼij uwach Proverbios 14:15). Xuqujeʼ are chqanimaj ri kubʼij ri jikalaj pataninel y ri sucursales chrij ri kqabʼan che ri e qariqbʼal ibʼ y ri kqabʼan che utzijoxik ri utzij ri Dios, rumal che ri e areʼ qas kkinikʼoj na rij ri kkichaʼ ubʼanik (Heb. 13:17). Are chiʼ kqabʼan ri kkibʼij, xaq xiw ta kqachajij qibʼ oj, xaneʼ xuqujeʼ keqachajij ri e nikʼaj chik y weneʼ rukʼ wariʼ ri e winaq utz kechʼaw chqij ri testigos rech Jehová (1 Ped. 2:12).

13. Are chiʼ kbʼix chqe che rajawaxik kqakoj kikʼ, ¿jas kqabʼan che ukʼutik che nim kqil wi ri qakʼaslemal?

¹³ Ri winaq ketaʼm che ri oj testigos rech Jehová kqakoj ta kikʼ. Rumal che kqanimaj ri ubʼim ri Dios, kqakoj ta kikʼ paneʼ kbʼix chqe che rajawaxik kqakojo rech kojkam taj (Hech. 15:28, 29). Are kʼu kraj ta kubʼij che xa kqaj kojkamik, xaneʼ nim kqil wi ri kʼaslemal rumal che are jun sipanik uyaʼom ri Dios chqe. Rumal laʼ keqatzukuj utzalaj taq kunanelabʼ che kkinimaj ri kqachaʼ ubʼanik y kkaj kojkitoʼo.

14. ¿Jas rajawaxik kqabʼano rech kqariq ta jun yabʼil che kʼax ukunaxik y xaq ta kʼateʼ kojbʼan operar?

¹⁴ We kqabʼan ri e pixabʼ che xojchʼaw kan chrij nabʼe, kojutoʼ riʼ rech kqariq ta jun yabʼil che kʼax ukunaxik. Y we kojbʼan operar, aninaq riʼ kojutzirik rumal che nabʼe kanoq qachajim qibʼ. Xuqujeʼ we qilom ri upa qachoch y ri kojchakun wi rech kʼo ta jun kʼax kqariqo y we kqanimaj ri leyes de tránsito, ktobʼanik rech kqariq ta jun accidente y xaq ta kʼateʼ kojbʼan operar.

15. a) ¿Jasche rajawaxik amaqʼel kteriʼ ri qawuj chqij jawiʼ kubʼij wi che kqaj taj kqakoj kikʼ? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri e wachbʼal). b) Junam rukʼ ri xqil pa ri video, ¿jas rajawaxik kqabʼano rech utz ri kqachaʼ ubʼanik chrij ri kikʼ?

¹⁵ Jun chi jastaq kqabʼano rech kqakʼutu  che nim kqil wi ri qakʼaslemal, are che kqanojisaj ri qawuj jawiʼ kubʼij wi che kqakoj ta kikʼ y amaqʼel kteriʼ chqij. b Xuqujeʼ pa ri wuj riʼ kubʼij wi jas kunabʼal kqaj taj kkoj chqe. ¿La anojisam chi ri awech at? We majaʼ kabʼano, kʼateʼ ta kachomaj ubʼanik. We qatzʼibʼam chik che kqaj taj kqakoj kikʼ y ri kunabʼal che kubʼan kʼax chqe, ktobʼanik rech ri kunanel aninaq kuchʼobʼ ri kqaj y aninaq kojrilij. c

16. ¿Jas rajawaxik kabʼano we katkun taj kanojisaj ri awuj DPA?

¹⁶ Paneʼ kʼa oj alabʼom alitomabʼ na o kojyawaj taj, qonojel weneʼ xaq kʼateʼ kqariq jun accidente o kojyawajik (Ecl. 9:11). Rumal laʼ, rajawaxik amaqʼel kteriʼ ri qaDPA chqij. ¿Y we awetaʼm taj jas kabʼan che unojisaxik ri awuj? Katbʼison taj. Ri e kʼamal taq bʼe kekun che atoʼik. Xaq xiw che ri e areʼ kkibʼij ta chawe jas ri kachaʼ ubʼanik, rumal che at rajawaxik katchaʼow ri kawaj kabʼano (Gál. 6:4, 5). Ri kekunik kkibʼan che atoʼik, are che katkitoʼ che uchʼobʼik ri  kʼo pa ri wuj. Y we katkun taj katzʼibʼaj, ri e areʼ katkitoʼ che utzʼibʼaxik.

17. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che kʼo qanojibʼal?

¹⁷ Ri retaʼmabʼal qakʼuʼx xuqujeʼ kojutoʼo rech utz ri kunabʼal kqachaʼ ukojik (Hech. 24:16; 1 Tim. 3:9). Rumal laʼ, are chiʼ kojchʼaw kukʼ nikʼaj chik chrij kunabʼal o chrij ri kkichaʼ ubʼanik chnaʼtaj chqe ri kubʼij Filipenses 4:5, Ri Tyoxlaj Wuj: «Chketaʼmaj bʼaʼ chi nimalaj konojel winaq ri chʼuchʼujalaj inojibʼal». Kqakʼut nojibʼal are chiʼ xaq xiw ta kqabʼisoj chik jas rajawaxik kqabʼano rech kojyawaj taj o kqabʼij chke nikʼaj chik jas kkibʼano. Paneʼ ri e qachalal junam ta ri kkichaʼ ubʼanik qukʼ oj, keqaloqʼoqʼej y nim keqil wi (Rom. 14:10-12).

18. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che nim kqil wi ri qakʼaslemal?

¹⁸ Junam che xqabʼij kan nabʼe, are ri Jehová yaʼowinaq ri qakʼaslemal. Kqakʼutu che nim kqil wi are chiʼ kqachajij y kqakoj qachuqʼabʼ che upatanexik (Apoc. 4:11). Kimik kqariq kʼax y kojyawajik, are kʼu are ta laʼ ri xraj ri Jehová chqe are chiʼ xojubʼano. Rumal laʼ, xa jubʼiqʼ chi kraj, kresaj na ri kʼaxkʼolil y ri kamikal (Apoc. 21:4). Are kʼu, ri rajawaxik kqabʼan kimik are che nim kqil wi ri qakʼaslemal y kqakoj che upatanexik ri qaTat Jehová.