1. ¿Imanötan Teyta Jehovä vïdantsikta rikan?

 JUK amïguyki alläpa cuestaq y shumaq dibüjuyoq cuadruta qarëkushunkiman. Tsë cuadruqa unëna karmi, makwana këkan y colornimpis cambiashqanam y kuchunkunapis rachir ushashqanam. Tsënö karpis, tsë cuadruqa mëtsika millon dölarkunam cuestan. Tsë cuadrutaqa alläpachi kuyankiman y cuidankiman. Tsënöllam Jehovä Diosnintsikqa alläpa väleq qarëta qaramarquntsik. ¿Imata? Vïdantsikta. Jehoväpaqqa vïdantsik alläpa valoryoqmi, tsëmi wamran Jesus noqantsikpaq wanunanta permitirqan (Juan 3:16).

2. 2 Corintius 7:1 ninqannö, ¿imata ruranatataq Jehovä shuyaran?

² Teyta Jehovällam ‘kawatsimantsik’ (Sal. 36:9). Tsëpaq parlarmi apostol Pablupis kënö nirqan: “Pë permitiptinmi kawëkantsik, kuyukuntsik y kë munduchö këkantsik” (Hëch. 17:25, 28). Tsëmi vïdantsikqa Jehovä Dios qaramanqantsik juk shumaq qarë. Pëqa kawanantsikta munarmi imëkata ruramun (Hëch. 14:15-17). Tsënö karpis, Jehoväqa manam milagruta rurartsu peligrukunapita cuidamäshun. Tsëpa rantinqa, salornintsikta y pëwan amïgu kënintsikta cuidanantsiktam shuyaran (leyi 2 Corintius 7:1). ¿Imanirtan salornintsikta y vïdantsikta cuidashwan, y imanötan rurashwan?

3. ¿Imanirtan alli saloryoq kanapaq kallpachakuntsik?

³ Jehovä Diosnintsikta alli sirwita munarmi alli saloryoq këta munantsik (Mar. 12:30). Diosnintsiktaqa “kawëkaq” y “limpiu” cuerpuntsikwanmi sirwita munantsik, tsëmi imëka peligrukunapitapis cuidakuntsik (Rom. 12:1). Peru  alli cuidakuykarpis qeshyashunmi. Tsënö kaptimpis, Jehovä Diosnintsik vïdantsikta qaramanqantsikpita agradecikurmi alli saloryoq kanapaq kallpachakuntsik.

4. ¿Imatataq David munarqan?

⁴ Gobernanti Davidqa, Jehovä Dios qaranqan vïdanta alläpam valorarqan. Tsëmi kënö nirqan: “Wanur o wañur sepultürachö allpa tikrarqa, ¿imapaqnaraq sirwïman? Allpaqa manam alabashunkitsu, ni alläpa alli kanqëkitapis willakuntsu” (Sal. 30:9). Capazchi këtaqa parlarqan wanukunampaqna këkar. Pëqa Jehovä Diosnintsikta sirwita munarmi mas tiempu kawëta munarqan. Y noqantsikpis tsëtam munantsik.

5. Mayorna karpis o qeshyapäkurpis, ¿imatataq rurashwan?

⁵ Mayorna kar o qeshyapäkurqa, capazchi unënönaqa imatapis rurëta puëdishuntsu, y tsëqa alläpachi llakikushun. Peru tsërëkurqa manam salornintsikta cuidëta dejanantsiktsu. Mayorna karpis o qeshyapäkurpis, gobernanti Davidnömi Jehovätaqa alabëta puëdintsik. ¡Y alläpam kushikuntsik jutsasapa kashqapis Diosnintsik kuyamanqantsikta y valoramanqantsikta! (Mat. 10:29-31). Tsëmi Jehoväqa, wanukushqapis kawaritsimänapaq kaqta änimantsik (Job 14:14, 15). Peru kawanqantsikyaqqa, salornintsikta y vïdantsikta cuidanantsikmi.

6. Imata mikushqapis o upushqapis, ¿imatataq Jehovä noqantsikpita shuyaran?

⁶ Bibliaqa manam medicïna librutsu ni manam imata mikunapaq kaqta nimantsiktsu. Tsënö karpis, Jehoväqa nimantsik salornintsikta cuidanapaqmi. Kënömi consejamantsik: “Tsëmi mana qeshyakurkunëkipaq [...] mana allikunataqa ruranëkitsu” (Ecl. 11:10). ¿Imakunatan vïdantsikta peligruman churanman? Bibliaqa nimantsik alläpa mikuy y alläpa upyë mana alli kanqantam (Prov. 23:20). Tsëmi imata mikushqapis o upushqapis, Jehoväqa shuyaran conviëneqllata mikunata y upunata (1 Cor. 6:12; 9:25).

7. ¿Imanötan Proverbius 2:11 ninqan yanapamantsik salornintsikta cuidanapaq?

⁷ Vïdantsikta Dios qaramanqantsikpita agradecikurqa, imata ruranapaqpis alliran pensanantsik (Sal. 119:99, 100; leyi Proverbius 2:11). Mikuy asuntullaman pensarishun, capaz ima mikuypis gustamashwan, peru tsë mikuyqa mana allita ruramashwan, tsëqa manam mikunantsiktsu. ¿Ima mastataq rurashwan? Allim pununantsik, ejerciciutam seguïdu ruranantsik, bañakunantsik y wayintsiktam limpiuta katsinantsik.

8. ¿Imakunapita cuidakunapaqtan Jehoväqa Palabranchö mandamantsik?

⁸ Israelïtakunatam Jehovä mandarqan wayinkunachö kar o trabäjuchö karpis, accidentikunapita cuidakuyänampaq (Ex. 21:28, 29; Deut. 22:8). Juk nuna, nuna mayinta accidentipa wanupakurqa, tsë nunaqa castïgutam chaskinan karqan (Deut. 19:4, 5). Tsënöllam Leyqa mandakoq manaraq yureq wamrata wanutsiyaptinqa, tsë wanutseq nuna castïguta chaskinampaq. Accidentipa wanupakurpis, castïgutaqa chaskinanllam karqan (Ex. 21:22, 23). Jehovä Diosqa Palabran Bibliachömi cläru nimantsik ima accidentipitapis cuidakunapaq.

9. ¿Imakunapitataq cuidakushwan accidenti mana kanampaq? (Rikäri fötukunata).

⁹ ¿Imanötan vïdantsikta Diosnintsik qaramanqantsikpita agradecikushwan?  Wayintsikchö o trabäjuchö karpis, accidenti mana pasakunampaq imëkatapis alli katsirninmi. Këllaman pensarishun: ima herramientatapis roqukoqta katsir, peligrösu jampikunata katsir, o imatapis peligrösuta katsirqa wamrakuna mana yatayänampaqmi següru sitiuman churanantsik. Y tsëkunata ushakätsita munarqa, peligrösu mana kanampaqmi chipyëpa ushakätsinantsik. Tsënöllam ninata, imatapis rupakoqta y luzwan funcionaq herramientakunataqa lluta utilizänantsiktsu ni mëchöpis lluta dejarinantsiktsu. Tsënöllam ima medicïnatapis upurir mana alli sientikur, o alcoholta upushqa këkar, o mana alli punushqa këkarqa cärruta manejanantsiktsu, ni manejëkar telëfunupa parlanantsiktsu.

10. Juk desgracia manaraq pasakuptin y pasarinqanchöpis, ¿imatataq rurashwan vïdantsikta peligruman mana churanapaq?

¹⁰ Mana munashqapis desgraciakuna y raslla o saslla wanutsikoq qeshyakunaqa këkanqallam y nunakunapis wanutsinakuykäyanqallam. Tsëkuna pasakuptinqa, vïdantsikta  peligruman mana churanapaqmi autoridäkuna nimanqantsikta cäsukunantsik. Wayintsikchö quedakunapaq o següru sitiuman ëwakunapaq nimashqaqa cäsukunantsikmi (Rom. 13:1, 5-7). Peru wakin desgraciakunapaqqa, vïdantsikta peligruman mana churanapaqmi puntallapitana alistakushwan. Tsëmi autoridäkuna nimanqantsikta cäsukunantsik. Y allichi kanman yakuta, raslla mana malograq mikuykunata y jampita puntallapitana alistakunqantsik.

11. Markantsikchö muyakoq y wanutsikoq qeshya kaptinqa, ¿imatataq rurashwan?

¹¹ Y markantsikchö raslla muyakoq y wanutsikoq qeshya kaptinqa, ¿imatataq ruranantsik? Autoridäkuna nimanqantsiktam cäsukunantsik: makintsiktam seguïdu awikunantsik, manam wakinkunawan juntakänantsiktsu, mascarïllatam utilizänantsik y manam wayintsikpita yarqunantsiktsu. Tsëkunata cäsukurqa, Jehovä qaramanqantsik vïdantsiktam valorantsik.

12. Proverbius 14:15 ninqannö, ¿imapitataq cuidakunantsik imapis pasakunqan witsankuna?

¹² Ima desgraciapis kaptinqa, capazchi amïguntsikkuna o reqinqantsik nunakuna imëkata willamäshun, o noticiërukuna imëkata willakayämunqa. Tsë willakayämunqanqa, capazchi rasumpatsu kanqa. Tsëmi pëkunata creinantsikpa rantin, gobiernukuna y mëdicukuna niyämunqankunata masqa cäsukunantsik (leyi Proverbius 14:15). Y reunionkuna asuntupaq y yachatsikunantsik asuntupaqqa, Jehoväpa Testïgunkunata Pushaqkuna niyämunqanta y Betelpita niyämunqantam cäsukunantsik. Pëkunaqa alliran musyapakuyan imatapis willakayämunampaq (Heb. 13:17). Pëkuna niyanqanta cäsukurqa, salornintsikta y wakinkunapa salorninkunatam cuidëkantsik, y nunakunaqa Jehoväpa testïgunkunapaqmi allita parlayanqa (1 Pëd. 2:12).

13. Mëdicukuna yawarta churamënintsikta munayaptin, ¿imanötan rikätsikuntsik vïdantsikta valoranqantsikta?

¹³ Jehoväpa testïgunkunataqa yawarta mana churakunqantsikpitam reqimantsik. Pasëpa grävi këkarpis, Jehovä mandakunqanta cäsukurmi yawartaqa churakuntsiktsu (Hëch. 15:28, 29). ¿Wanuyta o wañuyta munarku yawarta churakuyta munantsiktsu? Manam. Diosnintsik qaramanqantsik vïdantsiktaqa alläpam valorantsik. Tsëmi yawarta mana churamarnintsiklla atiendimänantsikpaq alli mëdicukunata ashintsik.

14. ¿Ima peligrukunapitataq cuidakunantsik doctorkunaman emergenciapa atiendikoq mana ëwanapaq?

¹⁴ Kë yachatsikuychö wiyanqantsik consëjukunata cäsukurqa, manam asïllaqa emergenciapa doctorkunaman ëwashuntsu. ¿Y operakushqa karqa? Tsë cäsuchöpis puntallapitana salornintsikta alli cuidashqa karqa, mas rasllam o sasllam alliyärishun. Tsënöllam wayintsikchö, trabäjuntsikchö o cärruta manejarpis peligrukunapita cuidakurqa accidentäkushuntsu y manam asïllaqa emergenciapa doctorkunaman ëwashuntsu.

15. (1) ¿Imanirtan yawar asuntupaq documentuta puritsinantsik y actualizäduta katsinantsik? (Rikäri fötukunata). (2) Videuchö rikanqantsiknö, ¿imanötan alli yachakushwan yawar asuntuchö imata decidinapaqpis?

¹⁵ Diosnintsik qaramanqantsik vïdantsikta valoranqantsiktaqa juknöpaqa rikätsikuntsik, yawar asuntupaq documentuta alli llenashqata katsirninmi y imëpis puritsirmi. b  Tsë documentuwanmi willakuntsik yawarta churakuyta mana munanqantsikta y wakin tratamientukunata chaskinapaq o mana chaskinapaq kaqta. ¿Y qamqa tsë documentuta actualizädutaku katsinki? Tsë documentu mana kapushuptiki o actualizanëki pishiptinqa, jinan höra rurë. Tsë documentuta al dia katsirninqa, manam mëdicukunata kutin kutinraq entiendïkätsishuntsu, y rasllam o sasllam atiendimäshun. Tsë documentum doctorkuna pantarnin yawarta mana churamänapaq yanapamäshun. c

16. Yawar asuntupaq documentuta llenëta mana yacharqa, ¿imatataq rurankiman?

¹⁶ Jövin kar o alli saloryoq karpis, illaqpitam accidentäkurishwan o qeshyarishwan (Ecl. 9:11). Tsëmi yawarpaq parlaq documentutaqa imëpis katsinantsik. Peru tsë documentuta llenëta mana yacharqa, ¿imatataq rurankiman? Anciänukunatam willarinëki y pëkunam yanapayäshunki. Tsënö karpis, pëkunaqa manam niyäshunkitsu imata decidinëkipaq kaqta, tsëtaqa kikikim decidinëki (Gäl. 6:4, 5). Anciänukunaqa yanapayäshunki tsë documentuta alli entiendinëkipaq y decidinqëkita qellqanëkipaqmi.

17. ¿Imanötan pensanqantsikllachö mana tsarakoq kanqantsikta salor asuntuchö rikätsikushwan?

¹⁷ Bibliapita yachakushqa karmi, salor asuntuchöqa concienciantsik ninqanmannö decidintsik (Hëch. 24:16; 1 Tim. 3:9). Tsëmi salor asuntuchö decidinqantsikpaq o salor asuntupaq wakinkunawan parlarqa, Filipensis 4:5 ninqanta yarpänantsik. Kënömi nin: “Llapankuna musyayätsun pensayanqëkillachö mana tsarakuyanqëkita”. Pensanqantsikllachö mana tsarakoq kanqantsiktaqa rikätsikuntsik, imëkapitapis mas salornintsikllaman mana yarparäkurmi y manam wakinkunata nishwantsu noqantsiknö pensayänampaq. Wawqi panintsikkunataqa, noqantsiknö mana decidiyaptimpis kuyantsikmi y respetantsikmi (Rom. 14:10-12).

18. ¿Imanötan rikätsikushwan vïdantsik Jehovä qaramanqantsikpita agradecikunqantsikta?

¹⁸ Kë yachatsikuypa qallananchö ninqantsiknöpis, Jehovämi vïdantsik qaramarquntsik y kawatsimantsik. Tsëmi pëtaqa agradecikunantsik, vïdantsikta cuidarnin y llapan shonquntsikwan sirwirnin (Apoc. 4:11). Kanan tiempuqa qeshyashunmi y problëmakunapam pasashun. Jehoväqa manam tsënö kawanantsikta munarqantsu. Tsënö kaptimpis, ichik tiempullachönam mana sufripa y mana wanuypa imëyaqpis kawakushun (Apoc. 21:4). Tsë tiempu chämunqanyaqqa, Jehovä Diosnintsiktam sirwinantsik. Pëmi kuyakoq Teytantsik karnin vïdantsik qaramarquntsik.