1. Wutomi byezru i bya lisima ku ya tlhasela kwini ka Yehovha?

 A HI NGE munghanu waku a ku nyike kwadru, kwadru ledzro dzri ni dezenyu dzra ku xonga swinene. Kwadru ledzro dzri ni manodwa dzri tlhela dzri handzrukanyana. Kambe nambitasu loko dzri kambeliwa dzra ha dula ngopfu lakakuva dzri dzringana mamilhões manyingi ya mametikali. Handle ka ku ganaganeka, a u ta dzri bekisa ha hombe kwadru ledzro. Hi ndlela leyi fanaka, Yehovha a hi nyike xihanano xa lisima: Ku nga wutomi. Nakunene, Yehovha a kombise ndlela leyi a byi nyikaka lisima ha yone wutomi hi ku hi nyika N’wanake swanga xitizrulo.—Yh 3:16.

2. Hi ku ya hi 2 Ba-le-Korinte 7:1, i yini leswi Yehovha a yimelaka kuva mun’wana ni mun’wana wezru a swi yentxa?

² Yehovha i Nhlovo ya wutomi. (Ps 36:9) Mupostola Pawulo a vulavule hi mhaka leyo loko a ku: ‘[Ha] yene ha hanya, ha fambafamba, hi ni ku va kone.’ (Min 17:25, 28) Xileswo hi nga hlaya na hi tiyiseka leswaku a wutomi i xihanano lexi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba. Yehovha awa hi zrandzra nakone a hi nyika hinkwaswu leswi hi swi vilelaka akuva hi hanya. (Min 14:15-17) Kambe namunhla wa siku, Yehovha a nga ha hambi mahlolana akuva hi hanya. A matsrhan’wini ya leswo, a yimela leswaku mun’wana ni mun’wana wezru a yentxa leswi a nga swi kotaka akuva a tibekisa hi tlhelo dzra moya ni hi tlhelo dzra nyama. (Dondzra 2 Ba-le-Korinte 7:1.) Ha yini hi fanela ku sizrelela a lihanyu ni wutomi byezru nakone hi nga swi yentxisa kuyini leswo?

3. He xini xin’we xa swivangelo lexi hi yentxaka hi sizrelela lihanyu dzrezru?

³ Hi ni swivangelo swinyingi swa ku tikazratela ku va ni lihanyu ledzrinene. Xin’we xa swone hi leswaku hi ta kota ku mu tizrela ha hombe Yehovha. (Mr 12:30) Ba-le-Roma 12:1 yi hlaya leswaku hi fanela ku nyikela ‘mizri yezru yi va mhamba leyi hanyaka, leya ku xwenga, ya ku tsrhavisa Xikwembu Nkulukumba’. Xileswo a hi djuli ku yentxa ntxhumu lowu nga ha bekaka wutomi byezru a khombyeni. I ntiyiso leswaku hi yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi va ni lihanyu ledzrinene kambe hi nga ha vabya. Kambe hi djula ku yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka akuva hi va ni lihanyu ledzrinene. Hi ku yentxa leswo, hi ta komba Yehovha leswaku hi dzri nyika lisima wutomi.

4. I yini leswi hosi Davhida a a djula ku swi yentxa?

⁴ Hosi Davhida a tlhamuxeli xivangelo lexi a xi mu yentxa a vona wutomi byi li xihanano lexi pfaka ka Xikwembu Nkulukumba. Yene a tsrale a ku: ‘Xana u nga kuma yini hi ngati yanga, hi ku fulamela kwanga a sizreni xana? Xana a ntsrhuzri wu nga ku twalisa xana? U nga hlaya wudumbeki byaku xana?’ (Ps 30:9) Swi nga yentxaka nkama lowu Davhida a nga tsrala mazritu lawa a a li kusuhi ni ku fa. Kambe nambitanu, a a tiyimisele ku tama a hanya ni ku va ni lihanyu ledzrinene akuva a tama a tizrela Yehovha. Handle ka ku ganaganeka, hinkwezru hi djula ku yentxa leswi fanaka.

5. I yini leswi hi nga swi yentxa swi nge na mhaka ni lihanyu kumbe ntanga yezru?

⁵ Swi nga ha yentxa hi kola ka mavabyi kumbe ntanga hi nga ha swi koti ku yentxa leswi a hi swi yentxa khale. Nakone leswo swi nga ha hi khunguvanyisa. Kambe nambitanu, a hi fanelanga hi tsrhika ku zron’wekela lihanyu dzrezru. Hi mhaka muni? Hikusa a swi na mhaka leswaku hi ni mavabyi muni kumbe ntanga muni, hinkwezru hi nga dzrumisa Yehovha hi lani hosi Davhida a yentxiki ha kone. Swi nyonxisa ngopfu ku vona ndlela leyi Yehovha a hi nyikaka lisima ha yone swi nge na mhaka ku kala ku hetiseka kwezru! (Mt 10:29-31) Nakone nambi loko ho fa, nakunene Yehovha a ta hi pfuxa. (Yb 14:14, 15) Na ha ha hanya hi djula ku yentxa hinkwaswu akuva hi sizrelela lihanyu ni wutomi byezru.

6. I yini leswi Yehovha a yimelaka kuva mun’wana ni mun’wana wezru a swi yentxa mayelanu ni ku da kumbe ku nwa?

⁶ A Bibele a hi buku ledzri kombisaka ndlela ya ku va ni lihanyu ledzrinene kumbe madela lamanene, kambe dzri nyikela mavonela ya Yehovha mayelanu ni mhaka leyo. Hi xikombiso, Yehovha a hi byela leswaku hi ‘tsrhineta ku biha’ kule ni wutomi byezru. (Ekl 11:10) A Bibele dzri hi byela leswaku a hi fanelanga ku yentxa mintxhumu ya kukazri leyi nga ha petaka wutomi byezru a khombyeni ya ku fana ni ku da ngopfu ni ku n’wa ngopfu byala. (Pr 23:20) Yehovha a yimela leswaku mun’wana ni mun’wana wezru a tilawula mayelanu ni leswaku a da kumbe ku n’wa ku ya tlhasa kwini.—1Ko 6:12; 9:25.

7. Amaproverbia 2:11 yi hi pfunisa kuyini ku teka swiboho leswi taka va swinene mayelanu ni lihanyu dzrezru?

⁷ Hi nga teka swiboho leswi kombisaka leswaku hi byi nyika lisima wutomi hi ndlela yini? Hikuva hi yanakanyisisa ha hombe. (Ps 119:99, 100; Dondzra Amaproverbia 2:11.) Hi xikombiso, hi nga ha swi hlela ha hombe leswi hi taka swi da. Loko hi zrandzra muxaka wa kukazri wa swakuda kambe swakuda leswo swi hi hambula, swi nga va swinene kuva hi nga ha swi di. Hi nga tlhela hi kombisa leswaku hi ni ku yanakanyisisa hikuva hi yetlela mawora  lawa ma yimeliwiki, ku hamba wutiwololi nkama ni nkama, hi tibasisa ni ku basisa lomu hi tsrhamaka kone.

8. He dzrini vonela dzra Xikwembu nkulukumba mayelanu ni nsizrelelo?

⁸ Yehovha a nyike va-Israyele milawu leyi a yi va sizrelela ka timhangu loko va li kaya ni le mintizrweni. (Eks 21:28, 29; Dt 22:8) nambiloko mhunu a wo dlaya makwavu hi mphazamu, a a ta va ni xikhatiso xa kukazri. (Dt 19:4, 5) A nawu a wu hlaya leswaku nambi loko mhunu o txhuka a vavisa kumbe ku dlaya n’wana lweyi a ha liki khuzrini dzra mamana wake hi mphazamu, a a fanela ku khatisiwa. (Eks 21:22, 23) A Bibele dzri swi beka livaleni leswaku Yehovha a djula leswaku hi sizreleleka.

9. I yini leswi hi talisaka ku swi yentxa akuva hi tingawula tinghozi?

⁹ Hi kombisa leswaku hi byi nyika lisima wutomi lebyi Yehovha a hi hananiki byone hikuva hi tivonela ka timhangu leti nga ha txhukaka ti humelela a kaya kumbe a ntizrweni. Hi xikombiso, hi swi beka kule ni vatsrongwana switizro leswi tsremanaka, mimizri ni swin’wana leswi nga ni khombo. Nakone loko swi vilela  kuva hi yi txukumeta mintxhumu yoleyo, hi swi yentxa hi ndlela ya kuva yi nga beki wutomi bya van’wana a khombyeni. Loko hi tlhavika ndzrilo, hi tlatleka mati kumbe hi tizrisa mintxhumu yin’wana ya gezi hi talisa ku tivonela akuva yi nga hi vavisi. A hi fambisi loko ha ha ku n’wa muzri kumbe byala, kumbe loko hi twa wuzrongo nambi kuva hi deketela telefone na hi fambisa movha.

10. Hi nga yentxa yini na mhangu yi nga si na sungula kumbe loko yi li ku humeleleni?

¹⁰ Minkama yinyingi a hi swi koti ku sivela kuva tinghozi ti humelela. Hi xikombiso a hi nge swi koti ku lawula timhangu ta ntumbuluku, mintungu kumbe switereka. Kambe loko timhangu ta ku fana ni leto ti humelela, hi yentxa xa kukazri akuva hi tisizrelela, swa ku fana ni ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi yi nyikelaka mayelanu ni ku suka ka mimbangu leyi nga ni nghozi kumbe nkongomiso wa kukazri lowu va nga ha hi nyikaka wone. (Ro 13:1, 5-7) Minkama yimbeni, loko a li leswaku ku ta humelela mhangu swa koteka kuva hi swi tiva. Ka swiyimu swa ku fana ni leswo, hi fanela ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi hi nyikaka akuva hi tilulamisela. Hi xikombiso, swi nga va swinene kuva hi bekisa mati, swakuda leswi kalaka swi nga boli ni paxta dzra xilamulela mhangu.

11. Loko ku txhuka ku humelela mavabyi, i yini lexi hi faneliki ku xi yentxa?

¹¹ Loko ko txhuka ku humelela mavabyi lomu u tsrhamaka kone ke? Hi fanela ku yingiseta minkongomiso leyi wuhosi byi yi nyikelaka ya ku fana ni ku hlamba mavoko, ku titsravukanisa ni vhanu vambeni, ku yambala mamaxkara ni ku tsrhama quarentena. Loko hi yentxa leswo hi kombisa leswaku hi xi nyika lisima xihanano xa wutomi.

12. Xana nsinya wa nawu lowu nga ka Amaproverbia 14:15 wu hi pfunisa kuyini ku tiva madzrungula lawa hi nga ma kholwaka hi nkama wa ntungu?

¹² Loko ku txhuka ku humelela ntungu kumbe mhangu swi tolovelekile leswaku ku hangalasiwa madzrungula lama kalaka ma nga li ya ntiyiso ka vanghanu, maxaka, vayakelani kumbe ka maredi sosiyali. Matsrhan’wini ya ku ‘pfumela mazritu hinkwawu’, swi nga va swinene kuva hi landzra minkongomiso leyi dumbekaka. (Dondzra Amaproverbia 14:15.) A Huvo leyi Zrangelaka ni mabetele a misaveni hinkwayu ma tikazrata akuva ma kuma madzrungula lama dumbekaka na ma nge si na teka xiboho mayelanu ni mintlhanganu ya bandla ni ntizro wa nsimu. (Hb 13:17) Loko hi yingiseta minkongomiso leyi, ha tisizrelela hine kun’we ni vambeni. Handle ka leswo, hi nyikela wumboni mayelanu ni nhlengeletanu yezru.—1Pe 2:12.

13. Xana ku yingiseta milawu ya Yehovha mayelanu ni ngati swi swi kombisisa kuyini leswaku hi byi nyika lisima wutomi?

¹³ Timboni ta Yehovha ti tiviwa hi ku kholwa leswaku ngati yi xwengile. Hi yingiseta nawu wa Yehovha hikuva hi nga pfumeli ku txheliwa ngati, nambiloko hi li ka xiyimu xa ku kazrata lexi nga ha vilelaka ngati. (Min 15:28, 29) Kambe leswo a swi hlayi leswaku hi djula ku fa. Amatsrhan’wini ya leswo, hi byi nyika lisima wutomi lebyi Yehovha a hi nyikiki byone. Hi djuletela mpfunu wa vadotori lava tiyimiseliki ku hi daha na va nga tizrisi swiyenge swa ngati.

14. I yini lexi nga hi pfunaka kuva hi tingawula ku hambiwa wuhandzruli kumbe ku va ni madahela lama kazrataka?

¹⁴ Loko hi dzri bekisa ha hombe lihanyu dzrezru, swi nga hi pfuna kuva hi nga sindzriseki kuva hi hambiwa wuhandzruli kumbe ku  va ni madahela lama kazrataka. Loko swi sindzrisa kuva hi hambiwa wuhandzruli, hi ta kahlula hi hlakazrela loko hi tikazratela ku va ni lihanyu ledzrinene. Loko hi landzrelela milawu ya xitaratu ni ku bekisa mintxhumu ha hombe lomu hi tizraka kone kun’we ni makaya kwezru swi ta hi yentxa hi fambela kule ni makhombo lawa ma nga hi yentxaka hi hambiwa wuhandzrule.

15. a) Ha yini swi li swa lisima ku va ni kartawu dzra DPA na dzri tsraliwe ha hombe? (Vona xifaniso.) b) Hi ku ya hi vhidiyu hi nga swi kotisa kuyini ku teka xiboho xa madahela lama nga patsriki swiyenge swa ngati?

¹⁵ Hi byi nyika lisima wutomi, xileswo hi tsrala Diretivas Antecipadas (DPA) hi va hi fambafamba na dzrone. Ka kartawu ledzri hi swi beka livaleni leswaku he xini xiboho xezru mayelanu ni ku txheliwa ngati ni madahela man’wana. Xana u na dzrone kartawu dzraku nakone dzri tsraliwe ha hombe? Loko u nga si na tsrala dzri tsrali hi xihantla. Ku va ni kartawu ledzri na dzri tsraliwe ha hombe swi ta hi pfuna kuva hi nga heti nkama na ha ha tlhamuxela dotori mayelanu ni xiboho xezru. Handle ka leswo, swi ta hi pfuna kuva hi nga yamukeli madahela lawa ma nga ha bekaka wutomi byezru a nghozini. b

16. U nga yentxa yini loko u ni ku ganaganeka mayelanu ni ku tsrala kartawu dzra DPA?

 ¹⁶ Nambi loko ha ha li vampswa kumbe hi li ni lihanyu ledzrinene, hi nga ha humeleliwa hi mhangu kumbe hi vabya swa kola ni kola. (Ekl 9:11) Xileswo, i wutlhazri kuva hi tsrhama na hi lulamise kartawu dzrezru dzra DPA. Loko swi ku kazratela ku tsrala kartawu ledzri kombela mpfunu ka vakulu va bandla. Vone va nga ku pfuna ku twisisa leswaku he wani madahela lawa u nga ma hlawulaka ni ku ku pfuna ku tsrala kartawu ledzri, kambe a va nga ti ku tekela xiboho.

17. Hi nga swi kombisisa kuyini leswaku ha dzringanisela a mhakeni ya lihanyu dzrezru?

¹⁷ Swiboho swinyingi leswi hi swi tekaka mayelanu ni lihanyu dzrezru kumbe madahela swi seketeliwe ka leswi hi swi dondzraka a Bibeleni. (Min 24:16; 1Tm 3:9) Loko hi bula ni van’wana mayelanu ni swiboho leswi hi swi tekiki, hi fanela ku dzrimuka nsinya wa nawu lowu kumekaka ka Ba-le-Filipi 4:5 leyi liki: ‘A ku nabyala kwenu a ku tibyiwe hi vhanu hinkwavu’. Loko hi dzringanisela, a hi nga ti zron’weka ngopfu hi wutomi byezru, nakone a hi nga ti sindzrisa vambeni ku teka swiboho leswi fanaka ni swezru. Ha va zrandzra vamakwezru ni ku va hlonipha nambi loko va nga teki swiboho leswi fanaka ni swezru.—Ro 14:10-12.

18. Hi swi kombisisa kuyini leswaku hi xi tlangela ngopfu xihanano xa wutomi?

¹⁸ Hi kombisa leswaku ha mu tlangela Yehovha, Nhlovo ya wutomi, hi ku yentxa hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka ni ku byi bekisa ha hombe wutomi byezru ku nga xihanano lexi pfaka kwake. (Mpf 4:11) Swoswi hi nga ha vabya kumbe ku langusana ni timhangu ta ntumbuluku, kambe lebyi a hi byone wutomi lebyi mutumbuluxi wezru a a hi navelela byone. Ku nga li khale, a ta hi hanana wutomi lebyi nga helikiki lebyi ngeke na mavabyi ni lifu. (Mpf 21:4) Na siku ledzri dzri nga si tlhasa, hi ta tama hi dzri nyika lisima wutomi lebyi Yehovha, Papayi wezru wa le matilweni a hi nyikiki byone ni ku mu tizrela!