1. Bʼa Jyoba, ¿janekʼto chaʼanyabʼal wa xyila ja jsakʼaniltik?

 PENSARAN bʼa jun amigo skʼebʼawi jun naʼits. Elta tʼun yelaw sok wan elel tʼun gas, ama yuja jastik jaw, ja naʼitsi jelni chaʼan stsʼakol. ¿Anke jelni chaʼanyabʼal oja wil sok oja talnay? Cha jachni junxta, ja Jyoba yaʼunejkitik jun jasunuk jel chaʼanyabʼal: ja sakʼanil. Pes bʼa Jyoba, jelni chaʼanyabʼal xyila bʼa yaʼa ja yunin yuj keʼntik (Juan 3:16).

2. Jastalni wa xyala ja 2 Corintios 7:1, ¿jasa wa smajlay ja Jyoba bʼa keʼntik?

² Bʼa Jyoba «tini wa xjak ja sakʼanili» (Sal. 36:9). Jani jaw ja jas staʼa tiʼal ja jekabʼanum Pablo yajni yala: «Pes stsʼakatal ja yeʼn sakʼanotik, wala nijkitik sok ti aytika» (Hech. 17:25, 28). Ja yuj wani xbʼobʼ kaltik ke ja sakʼanil juni majtanal bʼa Dyos. Ja yeʼn wa xyakitik sok syajal skʼujol ja jas wa xmakunikujtik bʼa oj ajyukotik sakʼan (Hech. 14:15-17). Pe ja Jyoba mini oj skʼuluk milagroʼik bʼa oj bʼobʼ ajyukotik sakʼan. Ja jas wa smajlay, jani oj jkʼuluktik ja janekʼ oj bʼobʼkujtik bʼa stalnajel ja jsakʼaniltik sok ja bʼa jastal wa xkila jbʼajtiksoki (kʼuman ja 2 Corintios 7:1). ¿Jas yuj tʼilan oj jtalnaytik ja jsakʼaniltik sok jastal oj bʼobʼ jkʼuluktik?

3. ¿Jas jun rason yuja wa xkʼanatik lek oj ajyukotik?

³ Jun rason yuja wa xkʼanatik lek oj ajyukotik, jani yuja wa xkʼanatik oj katikyi ja Jyoba ja jas mas lek bʼa keʼntik  (Mar. 12:30). Yuja wa xkʼanatik oj katikyi ‹ja jkuerpotik jastal jun majtanal bʼa sakʼan ay, bʼa sak ay sok bʼa lek xyila› mini xkʼulantik ja jastik wa xnaʼatik oj yixtalaʼuk ja jsakʼaniltik (Rom. 12:1). Meran, anima wa xtalnay jbʼajtik, ojni maloʼaxukotik. Pe wani xkʼulantik ja janekʼ wa xbʼobʼkujtik bʼa lek oj ajyukotik, yujni wa xkʼanatik oj jetikyi ja kala Tatik bʼa satkʼinal ja janekʼto chaʼanyabʼal ja sakʼanil yaʼunejkitik.

4. ¿Jasa skʼana oj skʼuluk ja rey David?

⁴ Ja rey David jelni chaʼanyabʼal yila ja sakʼanil ajiyi yuja Dyos. Ja yuj stsʼijbʼan: «¿Jas oj skʼul ganar ja jchamelal, ja oj wajkon ja bʼa kʼeʼeni? ¿Yuj maʼ oj yawi atoyjel ja polbo? ¿Oj maʼ xchol jawa tojili?» (Sal. 30:9). Bʼobʼta ja yeʼn stsʼijbʼan ja yaljelik it tʼusan bʼajtanto oj chamuk. Ama jachuk, wani skʼana oj ajyuk sakʼan ja janekʼ tyempo oj bʼobʼuk bʼa oj yayi stoyjel ja Jyoba. Seguro ke jpetsaniltik, cha jachni wa xkʼanatik.

5. Ama jelxa jabʼiltik ma maloʼaytik, ¿jasa oj bʼobʼ jkʼuluktik?

⁵ Ta jelxa jabʼiltik ma malo aytik, bʼobʼta mixani xbʼobʼ jkʼuluktik jitsan ja jastik wa xkʼulantik ajyi, sok ja jaw bʼobʼta wani xyakitik wokol sok wa xya tristeʼaxukotik. Pe mini wa stojolan ke mixa oj jkʼujoluktik stalnajel ja jsakʼaniltik. ¿Jas yuj? Yujni ama jelxa jabʼiltik ma maloʼaytik ojtoni bʼobʼ katikyi stoyjel ja Jyoba jastalni ja rey David. ¡Sok janekʼto wa xyaʼa kulan jkʼujoltik snajel ke ja jDyostiki jel syajtayotik sok chaʼanyabʼal wa xyilawotik ama mulanumotik! (Mat. 10:29-31). Pes jel chaʼanyabʼal xyilawotik bʼa skʼapunej oj ya sakʼwukotik ta chamtik (Job 14:14, 15). Yajni sakʼanotikto, jelni lek oj jtalnaytik ja jsakʼaniltik.

6. Ja yajni oj jtsatik ja jasa sok ja janekʼ oj waʼkotik sok oj kuʼtik, ¿jasa wa smajlay ja Jyoba bʼa keʼntik?

⁶ Ja Biblia mini jun libroʼuk bʼa an sok bʼa wa xyala ja jastik oja wabʼi, pe wani xchiktes jastal wa xyila ja Jyoba ja jastik it. Jun sjejel, wa xyakitik ja rason it: «Ajitsuk ja bʼa wa kuerpo ja jastik wa xyixtalani» (Ecl. 11:10). Ja bʼa jastik xiwela sbʼaj wa xya ajyuk ja jsakʼaniltik sok bʼa wa stima ja Biblia tey ja jelxelxa waʼel sok ja yakbʼeli (Prov. 23:20). Ja yuj, ja yajni oj jtsatik ja jasa sok ja janekʼ oj waʼkotik sok oj kuʼtik, ja Jyoba wa smajlay ke la jnatik skomjel jbʼajtik (1 Cor. 6:12; 9:25).

7. ¿Jastal oj bʼobʼ katik makunuk ja rason bʼa Proverbios 2:11 ja yajni ay jas wa stsaʼatik skʼulajel sbʼaja jsakʼaniltik?

⁷ Ta wa xkʼanatik stsajel jastik bʼa wa sjeʼa ke wa xkaʼatik tsʼakatal ja sakʼanil yaʼunejkitik ja Dyos, tʼilani oj katik makunuk lek ja jastal wa xpensarantik (Sal. 119:99, 100; kʼuman ja Proverbios 2:11). Jun sjejel, ja yajni wa stsaʼatik jas oj kabʼtik, tʼilani oj jpensaraʼuktik lek. Ta wa xkiʼajtik gusto jun waʼelal pe wa xnaʼatik ke wa xyakitik malo, ja mas leki jani mok kabʼtik. Wani xjeʼatik biboʼil ta wala waytik lek, yajelyi ejersisio tikʼan, yajel ajyuk sak ja jkuerpotik sok yajel ajyuk asyado ja jnajtik.

8. Jastalni wa xyala ja Biblia, ¿janekʼto stʼilanil wa xyila ja Jyoba ja stalnajel jbʼajtik?

⁸ Ja Jyoba yayi leyik ja israʼelenyoʼik bʼa mi oj ekʼ sbʼaje accidenteʼik ja bʼa snaje sok ja bʼa yaʼtele (Éx. 21:28, 29; Deut. 22:8). Ta jun kristyano ay maʼ smila jach mi sganaʼuk, jelni oj yi wokol (Deut. 19: 4, 5). Sok ja Leyi wa xyaʼa mandar bʼa skʼulajel kastigar ja matik wa xyixtalan jun yal alats bʼa mito pojkeluk, ama mi sganaʼuk (Éx. 21:22, 23). Ja Biblia wa xya chiknajuk lek ke ja Jyoba wa skʼana la jtalnaytik ja jsakʼaniltik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik accidenteʼik.

9. ¿Jastik oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik accidente?

⁹ La jetik wa xkaʼatik tsʼakatal ja sakʼanil yaʼunejkitik ja Dyos, ja yajni ay jas wa xkʼulantik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik accidenteʼik ja bʼa jnajtik sok ja bʼa kaʼteltik. Jun sjejel, ta ay kiʼojtik jastik bʼa ay yej, jastik bʼa ayiʼoj beneno ma anik wani xnolotik bʼa mi oj staʼe ja yal untik. Sok ta tʼilan oj jchʼaytik snajel, wa xkʼulantik bʼa jun modo mi oj ixtalanuk. Cha jelni xtalnaytik ja yajni wa xkatik makunuk ja kʼakʼi, jaʼik bʼa kʼakʼ ay sok ja yamkʼabʼalik wa x-aʼtijisok lus, sok mini chikan bʼa wa xkaʼatika. Cha mi xyamatik karro ja yajni wantik yujel anik bʼa ay jas wa xyutajotik, ja yajni kuʼunejtik trago ma ja yajni mi wayelukotik lek, cha mi xyamatik ja telepono.

10. ¿Jas oj bʼobʼ jkʼuluktik bʼajtanto sok tsaʼan bʼa jun desgrasya bʼa xiwela sbʼaj wa xya ajyuk ja jsakʼaniltik?

¹⁰ Mini tolabida oj bʼobʼ jtimtik bʼa mi oj ekʼ jbʼajtik jastik xiwela sbʼaj ja bʼa jsakʼaniltik, jastal ja desgrasyaʼik, ja chamelik wa spuku sbʼaj sok ja guerraʼik. Pe yajni wa x-ekʼ ja jastik it, ojni bʼobʼ jletik modo ajyel seguro sok ajyel sakʼan skʼuʼajel ja mandarik bʼa elel sok ja tojelalik oj yaʼe ja matik ay xchol (Rom. 13:1, 5-7). Cha ayni desgrasyaʼik bʼa ay jas wa xbʼobʼ jkʼuluktik, ja yuj jelni lek la jnochtik ja jas oj yal-e ja matik ay xchol bʼa oj skoltayotik ajyel chapan. Jun sjejel, jelni lek snoljel jaʼ, waʼelalik bʼa mi xjomi sok ajyelkujtik jun botiquín bʼa primeros auxilios.

11. Ta ay jun chamel wa spuku sbʼaj, ¿jasa tʼilan puesto oj ajyukotik skʼulajel?

¹¹ Pe ¿jaxa ta ay jun chamel wa spuku sbʼaj ja bʼa lugar bʼaytik? ¿Jasa tʼilan oj jkʼuluktik? Jani skʼuʼajel ja tojelalik wa xyaʼawe ja matik ay xchol, jastal sakʼjel jkʼabʼtik, ajyel najat soka tuk, yajel makunuk cubreboca sok skisjel ja oj jnol jbʼajtik bʼa jnajtik. Ta wa xkʼuʼantik ja jastik it, ojni jetik ke chaʼanyabʼal wa xkilatik ja sakʼanil yaʼunejkitik ja Dyos.

12. ¿Jastal wa skoltayotik ja Proverbios 14:15 bʼa stalnajel jbʼajtik soka impormasyon wa xjul jbʼajtik?

¹² Yajni wa x-ekʼ jun desgrasya, bʼobʼta oj juljbʼajtik impormasyon mi stojoluk ma mi tsʼikanuk oj ya ekitik ja kamigotik, ja matik wa xnaʼatik sbʼaj ma ja bʼa notisyaʼik. Jaʼuktoma oj jkʼuʼuktik spetsanil ja jas wa xkabʼtik, jelni lek la jmaklaytik ja jastik mas tsʼikan yiʼoj ja gobyerno sok ja loktorik (kʼuman ja Proverbios 14:15). Cha tʼilan oj jnochtik ja tojelalik wa xyakitik ja Tsome Tojwanum sok ja naʼitsik Betel sbʼaja jastal oj kʼulaxuk ja reunión sok ja xcholjel. Yujni wa skʼulane ja janekʼ wa xbʼobʼyujile bʼa yajel makunuk stojol ja impormasyonik sok bʼa wa xya jipjkʼujoltik ja jas wa stsaʼawe skʼulajel (Heb. 13:17). Yajni wa xkʼuʼantik, wani xtalnaytik ja jsakʼaniltik sok ja bʼa tuk, cha wala koltanitik bʼa oj tajuk tiʼal lek ja testigoʼik bʼa Jyoba (1 Ped. 2:12).

13. Yajni ay jas wa x-ekʼ bʼa ti chʼikan soka chikʼ, ¿jastal wa xjeʼatik chaʼanyabʼal wa xkilatik ja sakʼanil?

¹³ Ja testigoʼotik bʼa Jyoba wa xnaji jbʼajtik yuja wa xkilatik chaʼanyabʼal ja chikʼ. Yuja wa xkʼuʼantik ja sley ja Jyoba sbʼaja it, mini xkiʼajtik chikʼ cha jachuk ja ekʼeleʼik bʼa emergencia (Hech. 15:28, 29). Pe ja jaw mi wa stojolan ke wa xkʼanatik oj chamkotik. Jaʼuktoma, wani xkilatik chaʼanyabʼal ja sakʼanil jastal jun majtanal bʼa Dyos. Ja yuj wani xleʼatik loktorik jel chapane bʼa puesto aye mi oj yawe makunuk chikʼ.

14. ¿Jas oj jkʼuluktik bʼa bʼobʼta mas mi oj skʼan oj wajkotik bʼa loktor?

¹⁴ Ta wa xnochotik ja tojelalik jtaʼatikta tiʼal ja bʼa artikulo it, bʼobʼta masni mi oj skʼan oj wajkotik bʼa loktor. Pe ¿jaxa ta tʼilan oj kitik operasyon? Ta jtalnunejan jbʼajtik, masni wego oj tojbʼukotik. Ja yuj ta wa xkʼujolantik mi oj katik ajyuk jastik xiwela sbʼaj ja bʼa jnajtik, ja bʼa aʼtel, sok ta tolabida wa xnochotik ja senyaʼik wa xyaʼawe ja bʼa karretera, masni mi jel oj ekʼ jbʼajtik accidente sok mi wego oj ijukotik bʼa oj jkʼulajukotik operar.

15. a) ¿Jas yuj jel tʼilan oj kitik ekʼ ja juʼun sbʼaja mi oj ixuk chikʼ sok skʼulajel actualizar? (Cha kʼela ja potoʼik). b) Jastalni wa sjeʼa ja bideo, ¿jastal oj bʼobʼ jtsatik lek ja jas oj jkʼuluktik sbʼaja chikʼ?

¹⁵ Pilan modo bʼa sjejel chaʼanyabʼal wa  xkilatik ja sakʼanil jani sbʼutʼjel ja juʼun sbʼaja mi oj ixuk chikʼ sok yijel ekʼe. b Ja juʼun it wa xmakuni bʼa yaljel ja jas jtsaʼunejtik skʼulajel sbʼaja chikʼ sok tuk anik bʼa loktor. ¿Bʼutʼel maʼ wuj ja weʼn jawa tarjeta? Ta oja bʼutʼ ma oja kʼul actualizar, kʼulan. Ta wa stsʼijbʼantik ja jas jtsaʼunejtik skʼulajel, mini oj chʼaytik tyempo xcholjel yabʼ ja jloktortik sok jachuk oj skʼulukotike atender mas wego. Cha mini oj ajukitik jun an bʼa oj yixtalaʼukotik. c

16. ¿Jas oj bʼobʼa kʼuluk ta mixa naʼa sbʼutʼjel ja juʼun sbʼaja mi oj ixuk chikʼ?

¹⁶ Ama kerem akʼixotikto ma lek wala taxtik, jpetsaniltik wani xbʼobʼ ekʼ jbʼajtik accidente ma oj maloʼaxukotik (Ecl. 9:11). Ja yuj jelni lek oj bʼutik ja juʼun sbʼaja mi oj ixuk chikʼ. Pe ¿jaxa ta ja weʼn mixa naʼa jastal sbʼutʼjel? Mok chamuka kʼujol. Ja ansyanoʼik bʼa wa kongregasyon wani snaʼawe sok ojni bʼobʼ skoltaya. Meran, mini yeʼn oj yal-e ja jas oja tsaʼ skʼulajel, yujni weʼna bʼaj ja cholal jaw (Gál. 6:4, 5). Ja jas oj bʼobʼ skʼuluke jani oj skoltaya bʼa oja wabʼ stojol ja jas oja kʼuluk sok yajel och juʼun ja jas oja tsaʼ skʼulajel.

17. ¿Jastal oj bʼobʼ jetik wala ochtik rason ja yajni wala loʼilanitik sbʼaja sakʼanil?

¹⁷ Jitsan ja jas wa stsaʼatik skʼulajel ja bʼa jsakʼaniltik tini chʼikan soka jconcienciatik tojubʼal yuja Biblia (Hech. 24:16; 1 Tim. 3:9). Ja yuj, yajni ay jas wa stsaʼatik sok wala loʼilanitik soka tuk sbʼaja jaw, jelni lek la juljkʼujoltik ja jas wa xyala ja Filipenses 4:5: «A-snaʼe yibʼanale ke ja weʼnlexi kʼotelex kristyanoʼik bʼa wala ochyex rason». Wa xjeʼatik wala ochtik rason yajni mi jelxelxa wa xcham jkʼujoltik ja jsakʼaniltik cha mi xtʼenatik ja tuk bʼa junxta oj spensaraʼuk jastal keʼntik. Wa xyajtaytik sok wa xkisatik ja kermanotik ama tukni ja jas wa stsaʼawe skʼulajel yuja keʼntik (Rom. 14:10-12).

18. ¿Jastal oj bʼobʼ jetik ke jel xkaʼatik tsʼakatal yuja sakʼanil?

¹⁸ Jastalni kalatik ja bʼajtanto, ja Jyoba yeʼnani ja maʼ wa xyaʼa ja sakʼanili. Ojni bʼobʼ jetik ke jel xkatikyi tsʼakatal ta wa xtalnaytik ja sakʼanil yaʼunejkitik sok yajelyi ja jas mas lek bʼa keʼntik (Apoc. 4:11). Ja wego wala maloʼaxitik sok wa x-ekʼ jbʼajtik wokolik, pe mini jaʼuk ja tikʼe sakʼanil wa skʼana ajyi ja Jyoba bʼa keʼntik. Jaʼuktoma, stsʼakatal ja yeʼn, jelxa mojan oj ajyukotik sakʼan bʼa jun luʼumkʼinal mixa oj ajyuk wokol sok chamelal (Apoc. 21:4). Ja yuj la kiltik chaʼanyabʼal ja sakʼanil kiʼojtik sok la katik makunuk bʼa yaʼteltajel ja maʼ yaʼunejkitik: ja kala Tatik bʼa satkʼinal, ja Jyoba.