1. Yehovha a li vonisa ku yini wutomi?

 A HI NGE munghanu wa wena a ku nyika yindlo ku durha, kambe yindlo yoleyo ya pfuta i funtshi yi ni tindhawunyana ta ku wonheka. Kambe a yi tshiki ku va ya lisima hi mhaka ya leswi yi nga ni tindhawu toleto ta ku wonheka. Swa fana ni wutomi la hina. Yehovha a kombise swaku wutomi i la lisima ka Yena hi ku nyikela hi N’wana wa yena swaku a hi fela. — Yoh. 3:16.

2. Hi ku ya hi 2 Vakorinto 7:1, Yehovha a nyimela swaku hi yendla yini?

² Yehovha hi yena Munyiki wa wutomi. (Pis. 36:9) Mupostolo Pawulo a vule leswi hi mhaka leyi: ‘Hi yena a hi nyikaka wutomi swaku hi hanya hi tlhela hi kota ku fambafamba.’ (Mint. 17:25, 28) Se hi nga vula swaku a wutomi i nyiko leyi taka hi ka Yehovha. Hi yena lweyi a hi nyikaka hinkwaswu leswi hi swi lavaka swaku hi tama hi hanya. (Mint. 14:15-17) Kambe Yehovha a nga vhikeli wutomi la hina hi singita. Yena a lava swaku hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi vhikela wutomi la hina ni ku tlhela hi tama hi mu tirhela. (Lerha 2 Vakorinto 7:1.) Kambe hi mhaka muni hi fanele hi vhikela wutomi la hina naswona hi nga swi yendlisa ku yini?

3. Hi mhaka muni hi fanele hi fambela kule ni swilo leswi swi nga hi yendlaka hi vabya?

³ Lexi hi yendlaka swaku hi tihlayisa hi tlhela hi yendla hinkwaswu hi nga swi kotaka swaku hi nga khomiwi hi mavabyi hi leswaku hi lava ku tirhela Yehovha hilani hi nga kotaka hi kona. (Marku 12:30) Leswo swi yelana ni leswi nga ka Varoma 12:1 leyi hi kutxaka swaku ‘hi nyikela miri wa hina wu va gandzelo la ku hanya, la ku kwetsima li tlhela li yamukeleka ka Xikwembu.’ Se, hi lava ku yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi fambela kule ni swilo leswi swi nga hi yendlaka hi vabya. Loko hi yendla leswo, hi ta komba Yehovha leswaku hi li nyika lisima wutomi.

4. Davhida a a tinyimisele ku yendla yini?

 ⁴ Davhida a a li nyika lisima wutomi. Ha swi vona leswo ka marito lawa a nga ma tsala ka Tipisalema 30:9 leyi nge: “Hi yini hakelo ya mina loko no tlhelela mugodini? Indjhe wuthulu li nga swi kota ku ku dzunisa kumbe li tshembeka ka wena?” Nhambileswi swi nga yendlekaka Davhida a tsale marito lawa na a li kusuhi ni ku fa, kambe a a tinyimisele ku hanya hilani a nga kotaka hi kona swaku a ta kota ku dzunisa Yehovha. Vhela, leswi hi swona leswi hinkwerhu hi swi lavaka.

5. Hi fanele hi tama hi yendla yini hambiloko se hi gugile kumbe hi vabya?

⁵ Ku guga ni ku vabya swi nga ha hi yendla hi nga swi koti ku yendla swilo hilani a hi swi yendla hi kona khale. Se leswo swi nga ha hi xukuvalisa. Kambe a hi fanelanga hi tshika ku tihlayisa. Hi mhaka muni? Hikusa ku nga na mhaka swaku ha vabya kumbe se hi gugile hi nga ha swi kota ku tama hi dzunisa Yehovha hilani Davhida a nga yendla hi kona. Yehovha wa ha hi nyika lisima ku nga na mhaka swaku hi gugile kumbe ha vabya. (Mat. 10:29-31) Funtshi hambiloko ho fa, yena a ta hi pfuxa. (Yobo 14:14, 15) Se na ha ha hanya, hi ta tama hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi tama hi vhikela wutomi la hina.

6. Yehovha a lava swaku hi yendla yini loko swi ta ka madlelo ni maphuzelo ya hina?

⁶ Bibele a hi buku la minawu ya ku hlayisa lihanyu kumbe ya leswi hi faneleke hi swi dla kumbe ku swi phuza, kambe lona li hi pfuna ku vona leswi Yehovha a swi pimisaka mayelana ni swilo leswi. Hi xikombiso, Yehovha a hi tsundzuxa swaku a hi fanelanga hi yendla swilo leswi swi nga wonhaka miri wa hina. (Ekl. 11:10) Bibele li tlhela li vula swaku a hi fanelanga hi dla ngopfu kumbe hi phuza ngopfu byala hikusa madlelo lawo ni maphuzelo lawo ma nga ha hi vabyisa kumbe ku hi dlaya kunene. (Swi. 23:20) Se Yehovha a lava swaku hi tikhoma hi ku va hi pimela ka leswi hi swi dlaka ni leswi hi swi nwaka. — 1 Kor. 6:12; 9:25.

7. Swivuriso 2:11 yi nga hi pfunisa ku yini ku teka swiboho swaswinene leswi nga ta hi pfuna ku va ni lihanyu lalinene?

⁷ Leswaku hi teka swiboho leswi swi kombisaka swaku hi li nyika lisima wutomi, swi lava hi rhanga hi ku pimisa kahle na hi nge se yendla swiboho. (Pis. 119:99, 100; lerha Swivuriso 2:11.) Hi xikombiso, hi fanele hi swi tiva kahle leswi hi swi dlaka. Swi nga yendleka ku ni swakudla leswi hi swi rhandzaka kambe hi swi tivaka swaku loko ho swi dla swi nga hi vabyisa. Se swi nga va wutlharhi ku kala hi nga swi dli swakudla swoleswo. Hi nga tlhela hi kombisa swaku hi li nyika lisima wutomi hi ku yetlela nkama wa ku yenela hi tlhela hi trenarisa miri wa hina, hi tshama na hi basile ni ku tlhela hi basisa lani hi tshamaka kona.

8. Bibele li swi kombisa ku yini swaku wutomi i la lisima ka Yehovha?

⁸ Nawu lowu Yehovha a nga wu nyika Vayisrayele a wu va vhikela ka tinghozi leti a ti ta tshuka ti yendleka kaya kumbe loko va li ntirhweni. (Ekso. 21:28, 29; Det. 22:8) Loko munhu a a ko tshuka a dlaya munhu mun’wani hi ku phazama, a a ta tihlamulela ka mhaka yoleyo. (Det. 19:4, 5) Nawu a wu vula swaku loko munhu o tshuka a vavisa mamani lweyi a nga ni nyimba, se n’wana wa yena a vavisiwa kumbe a fa, munhu yelweyo a a fanele a khatisiwa. (Ekso. 21:22, 23) Hinkwaswu leswi swi kombisa swaku Yehovha a lava swaku hi yendla hinkwaswu leswi hi nga swi kotaka swaku hi fambela kule ni tinghozi.

9. Hi nga yendla yini swaku hi fambela kule ni tinghozi? (Vona mafoto ka pajina 22.)

 ⁹ Hi nga kombisa swaku hi li nyika lisima wutomi hi ku fambela kule ni tinghozi leti ti nga yendlekaka akaya kumbe loko hi li ntirhweni. Hi xikombiso, loko hi ni minchumu ya ku tsemana kumbe mimirhi, a hi swi veki lani vana va nga swi kumaka hi ku vevuka. Ha tivonela nkama lowu hi tirhisaka ndzilu, mati kumbe mafurha ya ku hisa kumbe loko hi tirhisa swilo leswi swi tirhaka hi gezi. A loko hi swi tlhavika swilo leswi, hi fanele hi tiyiseka swaku ku ni munhu lweyi a swi vonelelaka. A hi fambisi movha na hi phuze makinina lama dakwanaka kumbe loko hi phuze byala, kumbe ku fambisa na hi twa wurhongo naswona a hi li tirhisi telefoni nkama lowu hi fambisaka.

10. Hi nga yendla yini na ku nge se humelela nghozi ni nkama lowu yi baka hi wona?

¹⁰ Minkama yin’wani, swilo leswi hi kalaka hi nga swi koti ku swi sivela, swi nga ha hi humelela. Hi xikombiso, hi nga ha humeleliwa hi  tindhambhi, swidzedze, mavabyi lama hangalakaka hi ku kahlula ni switereka, kambe hambileswi hi kalaka hi nga swi koti ku swi sivela swilo leswi, hi nga ha yendla xan’wanchumu swaku hi kota ku tivhikela. Xin’wani hi nga xi yendlaka i ku yingisa leswi mimfumu yi hi byelaka swona swa ku fana ni ku kala hi nga fambi ka ndhawu leyi nga ni nghozi, ku suka lani hi nga kona kumbe swin’wani leswi yi nga ta hi byela swona. (Rom. 13:1, 5-7) Minkama yin’wani hi nga ha swi tiva na ka ha li nkama swaku ku ta humelela nghozi. Se hi fanele hi landzela leswi mimfumu yi nga ta hi byela swona swaku hi tilulamiselela nghozi yoleyo. Swin’wani hi nga swi yendlaka i ku tshama na hi lunghiselele mati, swakudla swa ku kala swi nga boli ni swilo swa ku tidaha hi swona.

11. Hi nga yendla yini loko ku ni mavabyi lawa ma tlulelanaka hi ku kahlula lomu hi tshamaka kona?

¹¹ Hi nga yendla yini loko ku ni mavabyi lawa ma hangalakaka hi ku kahlula? Hi fanele hi yingisa leswi mimfumu yi hi byelaka swona; swa ku fana ni ku hlamba mavoko nkama ni nkama, ku yambala maxkara, hi tshama kaya hi nga humahumi, loko swi lava hi huma hi fambela kule ni vanhu van’wani. Loko hi yendla hinkwaswu leswo hi ta kombisa swaku hi li nyika lisima wutomi leli Yehovha a nga hi nyika lona.

12. Swivuriso 14:15 yi hi pfunisa ku yini loko swi ta ka mahungu lawa hi nga ha ma twaka loko ku humelele tinghozi?

¹² Loko ku tshuka ku va ni nghozi, hi nga ha twa swilo swa ku kala swi nga li ntiyiso ka mahungu, ka vavhizinyu ni ka vanghanu va hina. Se hina a hi fanelanga hi kholwa xin’wani ni xin’wani lexi xi vuliwaka. Swi lava hi tiyiseka swaku leswi hi swi twaka swi ta hi ka ndhawu ya ku tshembeka leyi mimfumu kumbe vadotori va yi tirhisaka. (Lerha Swivuriso 14:15.) Swin’wani leswi hi nga swi tshembaka i mahungu lawa ma taka hi ka Ntlawa Lowu Rhangelaka kumbe hi betele hikusa vona va rhanga hi ku swi kambela kahle swilo se va gama va hi tivisa leswi mintlhanganu ni ntirho wa hina wa ku chumayela swi nga ta fambisa xiswona. (Heb. 13:17) Loko hi yingisa leswi va hi byelaka swona, hi ta tivhikela hi tlhela hi vhikela ni vanhu van’wani naswona hi ta yendla swaku vanhu va nga vulavuli swa ku biha hi nhlengeletanu ya Yehovha. — 1 Ped. 2:12.

13. Hi nga swi kombisa ku yini swaku hi li teka li li la lisima wutomi loko swi lava hi dahiwa hi ku tirhisa ngati?

¹³ Hina Timboni ta Yehovha hi tiviwa hi ku hlonipha ngati, leswi vulaka swaku hambiloko hi kumana ni mavabyi swa kola na kola, lawa vadotori va vulaka swaku hi fanele hi chela ngati a hi pfumeli hikusa hi lava ku yingisa nawu wa Yehovha. (Mint. 15:28, 29) Kambe leswo a swi kombisi swaku ho lava ku fa, hikusa a wutomi hi li teka li li la lisima swinene. Hi mhaka leyo, hi lava vadotori lava va nga ta hi daha na va nga tirhisi ngati.

14. Hi nga yendla yini swaku hi nga zi hi va ka swiyimu leswi nga ha lavaka hi operariwa?

¹⁴ Loko hi landza hinkwaswu leswi hi nga bula hi swona ka nhlokomhaka leyi, swi nga yendleka swi nga zi swi lava hi operariwa kumbe hi dahiwa hi tindlela tin’wani ta ku karhata. Naswona loko swi lava swaku hi operariwa, a hi nga ta hlwela ku rekuperara. Swin’wani swi nga hi pfunaka swaku hi nga tivavisi swi za swi lava swaku hi operariwa kola na kola i ku tiyiseka swaku akaya ka hina ni lomu hi tirhaka kona a ku na minchumu leyi nga vekaka wutomi la hina nghozini ni ku tlhela hi yingisa minawu ya mfumu leyi yelanaka ni ku tsemakanya switaratu ni leswi hi faneleke hi fambisa xiswona ndleleni.

15. a) Hi mhaka muni hi fanele hi tshama ni cartão la ngati la ku tshamiseka leli kalaka li nga hundzeliwanga hi nkama? (Vona mufoto ka pajina 24.) b) Hi ku ya hi vhidiyo, hi nga swi yendlisa ku yini swiboho loko swi ta ka madahelo lawa ma yelanaka ni ngati?

 ¹⁵ Leswi hi li nyikaka lisima wutomi, hi lava ku tiyiseka swaku hi li prenxerile cartão la ngati ni swaku hi na lona kun’wani ni kun’wani lomu hi nga kona. b Cartão leli li kombisa xiboho lexi u nga xi teka loko swi ta ka ku cheliwa ngati ni madahelo lawa u ma lavaka. Indjhe cartão la wena la ngati li tshamisekile naswona a li hundzeliwanga hi nkama? Loko swi lava u ya kombela cartão la nyuwani u nga hlweliseli, vhela u swi yendla hi xihantla. Phela loko hi swi tsala leswi hi lavaka ku dahisiwa xiswona, swi ta hi pfuna ku kala hi nga heti nkama wa wunyingi na ha ha tlhamusela dotori madahelo lawa hi ma lavaka naswona swi ta hi pfuna ku kala hi nga dahiwi hi tindlela leti kalaka ti nga li kahle kumbe leti hi kalaka hi nga ti lavi. c

16. Hi nga yendla yini loko hi nga swi tivi swaku hi ta li prenxerisa ku yini cartão la ngati?

¹⁶ Hambiloko hi li majovhem naswona hi tshamela ku tivhikela, hi nga ha kumana ni  mavabyi kumbe tinghozi. (Ekl. 9:11) Hi mhaka leyo, swi kahle kuva hinkwerhu hi prenxera cartão la ngati. Loko hi kanakana hi leswi hi nga li prenxerisaka xiswona, hi nga ha kombela madoda swaku ma hi pfuna. Wona ma talisa ku swi tiva swaku cartão leli li prenxerisiwa ku yini ni swin’wani swi fambisanaka na swona. Wona ma to hi pfuna ku prenxera cartão ma tlhela ma hi pfuna ku twisisa madahelo lawa ma nga kona, kambe a ma nga ta hi yendlela xiboho. — Gal. 6:4, 5.

17. Hi nga swi kombisisa ku yini swaku a hi sindzisi mavonelo ya hina loko swi ta ka madahelo?

¹⁷ Swiboho swa ku tala leswi hi swi yendlaka, leswi fambisanaka ni ndlela leyi hi lavaka ku dahiwa hi yona, swi fanele swi fambisana ni leswi hi swi djondzaka ka Bibele. (Mint. 24:16; 1 Tim. 3:9) Loko hi teka swiboho hi tlhela hi bula hi swona ni van’wani, hi fanele hi khumbuka marito lawa ma nga tsaliwa ka Vafilipiya 4:5 lawa ma nge: “Vanhu hinkwavu va fanele va swi vona swaku a mi sindzisi mavonelo ya n’wina.” Ku kala hi nga sindzisi mavonelo ya hina swi vula swaku a hi nga ta karhateka hintamu hi lihanyu la hina, naswona a hi nga ta sindzisa van’wani ku teka swiboho swa ku fana ni leswi hina hi nga swi teka mayelana ni madahelo. Phela ha va rhandza vamakwerhu va hina hambiloko va teka swiboho swa ku hambana ni swa hina. — Rom. 14:10-12.

18. Hi nga swi kombisisa ku yini swaku ha mu khensa Yehovha hileswi a nga hi nyika wutomi?

¹⁸ Hi nga kombisa swaku hi li nyika lisima wutomi leli Yehovha a nga hi nyika lona hi ku tama hi tivhikela hi tlhela hi mu tirhela hilani hi nga kotaka hi kona. (Nhla. 4:11) Namuntlha ha ha tama hi lwisana ni tinghozi, mavabyi ni swin’wani kambe ha swi tiva swaku a hi swona leswi Yehovha a a swi lava. Hi mhaka leyo, ku nga li khale Yehovha a ta helisa ku karhateka ni lifu a tlhela a hi nyika wutomi la ku kala li nga heli. (Nhla. 21:4) Na siku lelo li nga se fika, hi ta tama hi li nyika lisima wutomi hi tlhela hi tirhela Papayi wa hina wa le tilweni Yehovha.