1. ¿Kʼu to yepal sbalil chil jkuxlejaltik li Jeovae?

 NOPO avaʼi ti oy junuk avamigo tskʼelanbot jpʼejuk anae. Lokʼem xa jutuk sbon xchiʼuk oy kʼusitik skʼan meltsanbel. Akʼo mi jech, jech-o toyol stojol. Jaʼ yuʼun, ta van xakʼel xchiʼuk chakʼuxubin. Jaʼ jech li Jeova eke yakʼojbutik jun matanal ti toj ep sbalile, jaʼ li jkuxlejaltike. Laj yakʼ ta ilel ti toj ep sbalil chil jkuxlejaltik kʼalal laj yakʼ ta matanal Xnichʼon sventa spojutike (Juan 3:16).

2. Jech kʼuchaʼal chal ta 2 Korintios 7:1, ¿kʼusi tskʼan Jeova ti jpastike?

² Li Jeovae jaʼ «li snioʼal kuxlejale» (Sal. 36:9). Taje jaʼ laj yalbe skʼoplal Pablo kʼalal xi laj yale: «Jaʼ kuxulutik yuʼun, chijbakʼ xchiʼuk ti oyutike» (Ech. 17:25, 28). Jaʼ yuʼun, xuʼ xkaltik ti jaʼ matanal yakʼojbutik Dios li jkuxlejaltike. Jech xtok, ta slekil yoʼonton chakʼbutik li kʼusitik chtun kuʼuntik sventa xuʼuk xijkuxie (Ech. 14:15-17). Pe sventa kuxulutik-oe, li Jeovae muʼyuk tspas skʼelobiltak juʼelal. Moʼoj, yuʼun tskʼan ti xkakʼ kipaltik sventa jchabi jbatik yoʼ lekuk noʼox oyutik xchiʼuk ti lekuk oyutik ta mantale (kʼelo 2 Korintios 7:1). ¿Kʼu yuʼun skʼan jchabi jbatik sventa lekuk noʼox oyutik xchiʼuk kʼuxi xuʼ jpastik?

3. ¿Kʼu yuʼun ta jkʼantik ti lekuk noʼox oyutike?

³ Jun srasonal ti kʼu yuʼun ta jkʼantik ti lekuk noʼox oyutike  jaʼ ta skoj ti oy ta koʼontontik chijtun ta stojolal Jeova ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Mar. 12:30). Ta skoj ti oy ta koʼontontik chkakʼtik «ta kuxul matanal li [jbekʼtaltike], ti chʼuluke, ti akʼo xchʼam li Diose», muʼyuk ta jpastik li kʼusi xuʼ xij-ipaj-o yuʼune (Rom. 12:1). Akʼo mi ta jkʼel jbatik tajek, teuk me ta joltik ti ta onoʼox xij-ipaje. Pe chkakʼtik persa sventa lekuk noʼox oyutik, yuʼun oy ta koʼontontik chkakʼbetik yil Jtotik ta vinajel ti ep sbalil chkiltik li jkuxlejaltike.

4. ¿Kʼusi oy ox ta yoʼonton tspas li ajvalil Davide?

⁴ Li ajvalil Davide ep tajek sbalil laj yil li xkuxlejal akʼbil yuʼun Diose. Jaʼ yuʼun, xi la stsʼibae: «¿Kʼusi sbalil mi lichame, mi liyal batel ta chʼene? ¿Mi tskʼupil kʼoptaot li pukuke? ¿Mi chalbe van skʼoplal ti tukʼ chavakʼ abae?» (Sal. 30:9). Taje xuʼ van jaʼo la stsʼiba kʼalal jutuk xa ox skʼan xchame. Akʼo mi jech, oy ta yoʼonton ti jaluk to xkuxi sventa jechuk-o skʼupil kʼopta li Jeovae. Jaʼ jech oy ta koʼontontik ek.

5. ¿Kʼusi xuʼ jpastik akʼo mi oy xa jabilaltik o mi iputik noʼox?

⁵ Mi oy xa jabilaltik o mi iputik noʼoxe, xuʼ van mu xa spas kuʼuntik li kʼusitik ta jpastik toʼoxe. Taje xuʼ van xkap-o yuʼun joltik xchiʼuk ta jvul-o koʼontontik. Pe maʼuk me skʼan xal ti muʼyuk xa chkakʼ kipaltik sventa jchabi jbatike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun akʼo mi oy xa jabilaltik o mi iputik noʼox, xuʼ to jkʼupil kʼoptatik li Jeova jech kʼuchaʼal la spas li ajvalil Davide. Tspat tajek koʼontontik ti skʼanojutik tajek li Jeovae xchiʼuk ti ep jbalil chilutik akʼo mi jpasmulilutike (Mat. 10:29-31). Ta skoj ti oyutik tajek ta yoʼontone, yalojbutik ti chchaʼkuxesutik mi lijchame (Job 14:14, 15). Yoʼ to kuxulutike, lek me ti xkakʼ kipaltik sventa lekuk noʼox oyutike.

6. ¿Kʼusi tskʼan Jeova ti akʼo jpastik kʼalal chijveʼ xchiʼuk chij-uchʼbolaje?

⁶ Li Vivliae maʼuk me jun livro ti chal kʼuxi xuʼ jpoxta jbatik o ti kʼusitik xuʼ jlajestike, pe te chal kaʼitik li kʼusi tsnop Jeovae. Jech kʼuchaʼal li tojobtasel chal liʼe: «Mu xapas li kʼusitik chakʼbe svokol abekʼtale» (Ekl. 11:10). Li Vivliae chal ti chopol mi mu x-echʼ koʼontontik li ta veʼele xchiʼuk muʼyuk me lek li yakubele, yuʼun xuʼ xij-ipaj-o xchiʼuk chijcham-o yuʼun (Prov. 23:20). Jaʼ yuʼun, li Jeovae tskʼan ti jnaʼuk jpajtsan jbatik kʼalal jaʼo chijveʼ xchiʼuk chij-uchʼbolaje (1 Kor. 6:12; 9:25).

7. ¿Kʼuxi xuʼ xkakʼ ta jkuxlejaltik li Proverbios 2:11 kʼalal oy kʼusi ta jnop ta jpastik sventa lekuk noʼox oyutike?

⁷ Mi ta jkʼan ta jtojtik ta vokol li jkuxlejaltik yakʼojbutik Dios kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike, skʼan me xijtojob snopel li kʼusi ta jpastike (Sal. 119:99, 100; kʼelo Proverbios 2:11). Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal ta jnoptik kʼusi ta jlajestike, skʼan me jkʼeltik lek. Mi ta jkʼupintik jtosuk veʼlil, pe mi jnaʼojtik ti chij-ipaj-oe, jaʼ mas lek ti mu jlajestike. Chkakʼ ta ilel jpʼijiltik xtok mi lek chijvay, ta jpasilantik ejersisio, mi sak li jbekʼtal jtakopaltike xchiʼuk mi lek noʼox sak o chʼubabil li jnatike.

8. Jech kʼuchaʼal chal li Vivliae, ¿mi tsots skʼoplal chil Jeova ti jchabi jbatike?

⁸ Li Jeovae laj yakʼbe mantaletik li j-israeletik sventa mu kʼusi xibal sba snuptanik li ta snaike xchiʼuk li ta yabtelike (Eks. 21:28, 29; Deut. 22:8). Kʼalal oy buchʼu mu yolbajuk tsmil xchiʼile, muʼyuk me kʼusi lek chkʼot ta stojolal (Deut. 19:4, 5). Jech xtok, li Mantale chal ti skʼan xichʼ akʼbel kastigo li buchʼu tsmil junuk neneʼ ti muʼyuk to ayaneme akʼo mi mu  yolbajuk jech la spas (Eks. 21:22, 23). Li Vivliae jamal chal ti oy ta yoʼonton Jeova ti xkichʼ jpʼijiltik sventa mu kʼusi jnuptantike.

9. ¿Kʼusitik xuʼ jpastik sventa mu kʼusi jnuptantik? (Kʼelo xtok li lokʼoletike).

⁹ Chkakʼtik ta ilel ti ta jtojtik ta vokol li jkuxlejaltik yakʼojbutik Dios kʼalal oy kʼusitik ta jpastik sventa mu kʼusi jnuptantik li ta yut jnatike xchiʼuk li ta kabteltike. Jech kʼuchaʼal liʼe, mi oy kʼusitik x-ayan kuʼuntik ti juxbil lek yee, poxiletik, likidoetik o productos químicos, ta jkʼejtik lek sventa mu staik ta tsakel li ololetike xchiʼuk chkichʼ lek jpʼijiltik kʼalal ta jchʼaytik batele. Jech xtok, chkichʼ jpʼijiltik kʼalal ta jtsan jkʼokʼtik, kʼalal oy kʼusi ta jlakantik xchiʼuk kʼalal ta jtunestik li kʼusitik tsakajtik ta luse. Muʼyuk ta jtsʼot jkarrotik o jmototik kʼalal jaʼo jlajesojtik jtosuk tsatsal poxil, kuchʼojtik pox o kʼalal muʼyuk lek vayemutike. Muʼyuk ta jtunes jselulartik kʼalal jaʼo yakal ta jtsʼot jkarrotike.

10. ¿Kʼusi xuʼ jpastik kʼalal oy kʼusi chakʼ ta vokol jkuxlejaltike?

¹⁰ Melel onoʼox ti mu kʼusi stakʼ jpastik  sventa mu kʼusi jnuptantike. Jech kʼuchaʼal kʼalal chtal tsatsal chamel, kʼalal oy paskʼop xchiʼuk kʼalal chtal nikel, nojelal ta voʼ o yan kʼusitike. Pe kʼalal jaʼo jech chkʼot ta pasel taje, xuʼ me mu kʼusi mas tsots jnuptantik xchiʼuk kuxul xijkom mi la jchʼuntik ti oyuk noʼox yorail chijlokʼe, kʼalal chkichʼtik albel ti xijlokʼ batel ta jnatike xchiʼuk yan mantaletik ti chakʼbutik li j-abteletike (Rom. 13:1, 5-7). Pe bateltike, oy kʼusitik xuʼ jpastik sventa mu kʼusi jnuptantik. Jech kʼuchaʼal kʼalal ta jchʼuntik li kʼusi chal j-abteletik sventa chapalutik xa noʼoxe. Xuʼ jkʼeltik ti oyuk noʼox kaʼaltik, jveʼeltik ti mu sokanuke xchiʼuk poxiletik.

11. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi oy tsatsal chamele?

¹¹ ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi oy tsatsal chamel ti bu nakalutike? Jaʼ ti jchʼuntik li kʼusi chalbutik li j-abteletike, jech kʼuchaʼal ti jpokilan jkʼobtik, ti mu xijbat ti bu ep krixchanoetike, ti jtunestik kuvrevoka xchiʼuk ti jchʼuntik mi laj kichʼtik albel ti jchʼak jbatik ta stojolal yantik kʼuk sjalile. Mi ta jtsaktik ta venta taje, chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkiltik li matanal yakʼojbutik Dios ti jaʼ li jkuxlejaltike.

12. ¿Kʼuxi tskoltautik Proverbios 14:15 yoʼ mu jchʼuntik skotol li kʼusi chkichʼtik albel kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasel ta anile?

¹² Kʼalal oy kʼusi chkʼot ta pasel ta anile, xuʼ van li kamigotaktik o li buchʼutik xkojtikintike chalbutik aʼyejetik ti mu meleluke o chkaʼitik ta notisiaetik. Jaʼ lek ti jaʼuk jchʼunbetik li buchʼutik yabinojbeik lek skʼoplal jech kʼuchaʼal li j-abteletik yuʼun ajvalile xchiʼuk li doktoretike (kʼelo Proverbios 14:15). Jech xtok, skʼan jchʼuntik li beiltaseletik chakʼbutik tal li Jtsop Jbeiltasvanej xchiʼuk li Beteletik ta sventa li tsobajeletike xchiʼuk ti kʼuxi ta jcholtik mantale. Yuʼun tskʼelbeik lek skʼoplal kʼalal chakʼbutik talel jtosuk beiltasele (Ebr. 13:17). Kʼalal ta jchʼuntike, jaʼ jech ta jchabi jkuxlejaltik, xkuxlejal yantik xchiʼuk xuʼ van lek skʼoplal chkom li stestigotak Jeovae (1 Ped. 2:12).

13. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkil jkuxlejaltik kʼalal ta jchʼuntik li mantal ta sventa li chʼichʼe?

¹³ Li stestigoutik Jeovae ojtikinbilutik ti tsots tajek skʼoplal chkiltik li chʼichʼe. Ta skoj ti ta jchʼuntik li mantal yaloj Jeova ta sventa chʼichʼe, muʼyuk ta jchʼamtik akʼo mi oy kʼusi tsots ta jnuptantik (Ech. 15:28, 29). Taje maʼuk me skʼan xal ti lek chkaʼitik mi lijchamutike. Moʼoj, yuʼun ep tajek sbalil chkiltik li jkuxlejaltike. Jaʼ yuʼun, ta jsaʼtik doktoretik ti oy ta yoʼonton chkʼelvanik ti muʼyuk tstunesik chʼichʼe.

14. ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu kʼusi jnuptantik ti xuʼ xijbat-o yuʼun ta doktore?

¹⁴ Xuʼ me muʼyuk mas kʼusi jnuptantik ti xijbat-o yuʼun ta doktor mi ta jchʼuntik li beiltaseletik la jkʼelbetik skʼoplal li ta xchanobil liʼe. Pe ¿mi persa skʼan xkichʼtik operasion une? Mi lek onoʼox jnaʼ jchabi jbatik kʼalal mu to chkichʼtik operasione, mas me anil chijtsatsub. Jech xtok, mi chkakʼ kipaltik sventa muʼyukuk kʼusi xibal sba jnuptantik li ta yut jnatike, li ta kabteltike xchiʼuk ti jchʼuntik li mantaletik sventa stsʼotel karroe, muʼyuk me mas kʼusi ta jnuptantik ta anil o ti persa chkichʼtik operasione.

15. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan ti x-ichʼet-o kuʼuntik li vun ti bu chal ti muʼyuk ta jchʼamtik chʼichʼe xchiʼuk ti achʼubemuk kuʼuntike? (Kʼelo xtok li lokʼoletike). 2) Jech kʼuchaʼal laj yal li videoe, ¿kʼusi xuʼ jpastik sventa lekuk kʼusi xkʼot ta nopel kuʼuntik ta sventa li chʼichʼe?

¹⁵ Yan ti kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ep sbalil chkil li jkuxlejaltike jaʼ ti nojemuk kuʼuntik li vun ti bu chal ti muʼyuk ta jchʼamtik chʼichʼe  xchiʼuk ti te x-ichʼetuk-o kuʼuntike. b Li vun taje jaʼ me te chal li kʼusi kʼotem ta nopel kuʼuntik ta sventa li chʼichʼe xchiʼuk li yan poxtaeletike. ¿Mi anojesoj o mi avachʼubtasoj li vun taje? Mi muʼyuke, skʼan noʼox me xapas. Mi baʼyel xa onoʼox ta jtsʼibatik li kʼusi kʼotem ta nopel kuʼuntike, muʼyuk xa me chkil jvokoltik kʼalal te xa oyutik ta stojolal doktoretike, vaʼun chkichʼtik noʼox poxtael. Jech xtok, mi nojem kuʼuntik li vun taje, jaʼ me chkoltavan sventa mu xkichʼtik tikʼbel jtosuk poxil ti xuʼ xij-ipaj-oe. c

16. ¿Kʼusi xuʼ jpastik mi mu jnaʼtik kʼuxi ta nojesel li vun ti bu chal ti muʼyuk ta jchʼamtik chʼichʼe?

¹⁶ Akʼo mi kerem tsebutik to o mi mu masuk jnaʼ xij-ipajutik, jkotoltik xuʼ me oy kʼusi jnuptantik ta anil o xuʼ xij-ipaj (Ekl. 9:11). Jaʼ yuʼun, lek me ti nojemuk kuʼuntik li vun ti bu chal ti muʼyuk ta jchʼamtik chʼichʼe. Pe mu xavul avoʼonton mi mu xanaʼ kʼuxi chanojese, li moletik ta tsobobbaile xuʼ me skoltaoxuk ta snojesel, yuʼun mas snaʼik kʼuxi ta nojesel. Li stukike muʼyuk me chalboxuk kʼusi xuʼ xapas, yuʼun voʼot oy ta aba snopel (Gal. 6:4, 5). Li kʼusi noʼox xuʼ spasike jaʼ ti skoltaoxuk ta yaʼibel smelolal kʼusitik smakoj li kʼusitik te tsʼibabile  xchiʼuk ti xatsʼiba li kʼusi chkʼot ta nopel avuʼune.

17. Kʼalal ta jnoptik ti kʼu yelan ta jkʼel jkuxlejaltike, ¿kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti xijtojob snopele?

¹⁷ Mi jchanubtasojtik lek jol koʼontontik li ta beiltaseletik ta Vivliae, lek me kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik ta sventa ti kʼu yelan ta jkʼel li jkuxlejaltike (Ech. 24:16; 1 Tim. 3:9). Jaʼ yuʼun, kʼalal oy kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntik xchiʼuk ti ta jloʼiltabetik echʼel yantike, lek me ti teuk ta joltik li kʼusi chal Filipenses 4:5: «Akʼo vinajuk ta stojolal skotol krixchanoetik ti lek xatojobik snopele». Xuʼ xkakʼtik ta ilel ti lek xijtojob snopel kʼalal maʼuk chbat tajek ta koʼontontik ti kʼu yelan ta jkʼel jkuxlejaltike xchiʼuk ti muʼyuk ta jsujtik yantik ti jechuk snopik kʼuchaʼal voʼotike. Jech-o jkʼanojtik xchiʼuk kichʼojtik ta mukʼ li kermanotaktike akʼo mi mu koʼoluk li kʼusi chkʼot ta nopel kuʼuntike (Rom. 14:10-12).

18. ¿Kʼuxi chkakʼtik ta ilel ti ta jtojtik ta vokol li jkuxlejaltike?

¹⁸ Jech kʼuchaʼal laj kaltik li ta slikebal xchanobile, li Jeovae jaʼ snioʼal li kuxlejale. Xuʼ xkakʼbetik ta ilel ti ta jtojbetik ta vokol kʼalal ta jchabi li jkuxlejaltike xchiʼuk kʼalal chijtun ta stojolal ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Apok. 4:11). Avie, chij-ipajutik xchiʼuk chkil jvokoltik. Pe taje mu jechuk ox oy ta yoʼonton li Diose. Jaʼ yuʼun, poʼot xa xakʼ jkuxlejaltik ta jun balumil ti bu muʼyuk xa chkil jvokoltik mi jaʼuk chijchamutike (Apok. 21:4). Yoʼ to mu xkʼot ta pasel taje, epuk sbalil xkiltik li jkuxlejaltike xchiʼuk jtunestik sventa xijtun ta stojolal li Jkʼanvanej Dios kuʼuntike.