1. ¿Baʼaxten k-aʼalik Jéeobaeʼ jach koʼoj u yilik k-kuxtal?

 MÁANS ta tuukuleʼ juntúul a amigoeʼ ku síiktech junpʼéel naj, chéen baʼaleʼ tu káajal u lukʼul u color yéetel yaan jujunpʼéel baʼaloʼob kʼaschajaʼaniʼ. Pero kex beyoʼ jach koʼoj u tojol. ¿Máasaʼ jach yaan a apreciartik yéetel a kanáantik le najoʼ? Jéeobaeʼ tsʼoʼok xan u síiktoʼon junpʼéel baʼal jach koʼoj u tojol: letiʼe kuxtaloʼ. Letiʼeʼ tsʼoʼok u yeʼesik jach koʼoj u yilik k-kuxtal tumen tu tsʼáaj u kuxtal u Hijo utiaʼal u salvarkoʼon (Juan 3:16).

2. Jeʼex u yaʼalik 2 Corintios 7:1, ¿baʼax ku páaʼtik Jéeoba ka k-beete?

² Jéeoba «u sayabil le kuxtaloʼ» (Sal. 36:9). Bey u yeʼesik le baʼax tu yaʼalaj apóstol Pablooʼ: «Tu yoʼolal letiʼeʼ kuxaʼanoʼon, k-péek yéetel way yanoʼoneʼ» (Hech. 17:25, 28). Jeʼex k-ilkoʼ le kuxtaloʼ u siibal Dios, tsʼoʼoleʼ letiʼeʼ ku tsʼáaiktoʼon tuláakal baʼax kʼaʼabéettoʼon utiaʼal k-kuxtal (Hech. 14:15-17). Chéen baʼaleʼ Jéeobaeʼ maʼ ken u beet milagroʼob utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon loob. Baʼaxeʼ letiʼeʼ ku páaʼtik ka k-kanáantba utiaʼal ka seguernak k-meyajtik (xok 2 Corintios 7:1). ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-kanáantik k-kuxtal yéetel bix jeʼel k-beetkeʼ?

3. ¿Baʼaxten k-kanáantik k-toj óolal?

³ Toʼoneʼ k-kanáantikba utiaʼal maʼ k-kʼojaʼantal tumen taak k-tsʼáaik u maas maʼalobil tiʼ Jéeoba (Mar. 12:30). Le Bibliaoʼ  ku yaʼalik: «Kʼub a wíinklileʼex yéetel a kuxtaleʼex tiʼ Dios, kʼubeʼex bey junpʼéel sacrificio santo yéetel kʼambeʼen tu táaneʼ» (Rom. 12:1). Le oʼolal k-ilik k-náachtal tiʼ jeʼel baʼalak jeʼel u beetiktoʼon loobeʼ. U jaajileʼ kex jeʼel bukaʼaj ka u kanáantuba máakeʼ ku kʼojaʼantal. Pero k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-kanáantik k-toj óolal tumen taak k-eʼesik tiʼ Jéeoba k-apreciartik le kuxtal u siimajtoʼonoʼ.

4. ¿Baʼax taak kaʼach u beetik rey David?

⁴ Rey Davideʼ jach tu apreciartaj le kuxtal tsʼaʼabtiʼoʼ. Le oʼolal tu yaʼalaj: «¿Baʼax utsil jeʼel u taasik wa ka kíimkeneʼ? ¿Baʼax utsil jeʼel u taasik wa ka xiʼiken yáanal luʼumeʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal u alabarkech le luʼumoʼ? ¿Jeʼel wa u páajtal u yaʼalik chúukaʼan a wóoleʼ?» (Sal. 30:9). Maʼ xaaneʼ maʼ yaʼab u bin u kíimil le ka tu yaʼalaj le tʼaanoʼobaʼ. Kex beyoʼ letiʼeʼ maʼ taak kaʼach u kíimiliʼ, baʼaxeʼ taak kaʼach u seguer u kuxtal utiaʼal u alabartik Jéeoba. ¿Máasaʼ tuláakloʼon k-kʼáat xan leloʼ?

5. ¿Baʼax jeʼel u páajtal u beetik máak kex kʼojaʼan wa kex chʼijaʼaneʼ?

⁵ Wa tsʼoʼok k-chʼíijil bey xan wa kʼojaʼanoʼoneʼ maʼ xaaneʼ ku lúubul k-óol tumen maʼ tu páajtal k-beetik le baʼaxoʼob suuk k-beetik kaʼachoʼ. Pero leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa yaan k-pʼatikbaiʼ yéetel maʼ ken k-kanáantbaiʼ. ¿Baʼaxten? Tumen kex wa chʼijaʼanoʼon yéetel kex wa kʼojaʼanoʼoneʼ jeʼel u páajtal u seguer k-alabartik Jéeoba jeʼex tu beetil rey Davideʼ. ¿Máasaʼ jach ku kiʼimakkúuntik k-óol k-ojéeltik Jéeobaeʼ u yaabiltmoʼon kex kʼojaʼanoʼon wa kex chʼijaʼanoʼoneʼ? (Mat. 10:29-31). Como jach u yaabiltmoʼoneʼ ku prometertik u kaʼa kuxkíintikoʼon kex ka kíimkoʼon (Job 14:14, 15). Jeʼex k-ilkoʼ kʼaʼabéet k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-kanáantik k-toj óolal yéetel k-kuxtal.

6. ¿Baʼax ku páaʼtik Jéeoba ka k-beet tu yorail ken k-il baʼax ken k-jaante, bukaʼaj ken k-jaantiʼ yéetel bukaʼaj ken k-ukʼiʼ?

⁶ Le Bibliaoʼ maʼ junpʼéel libro ku tʼaan tiʼ tsʼaakiʼ mix junpʼéel libro ku tsolik baʼaxoʼob unaj u jaantik máakiʼ, pero ku yaʼalik bix u yilik Jéeoba le baʼaloʼobaʼ. Por ejemploeʼ ku yaʼalik lelaʼ: «Náachkuntaba tiʼ le baʼaloʼob jeʼel u beetik loob tiʼ a wíinkliloʼ» (Ecl. 11:10). Ichil le baʼaloʼob ku yaʼalik le Biblia maʼ unaj k-beetkoʼ tiaʼan le u píitmáan u janal máakoʼ yéetel le káaltaliloʼ tumen le baʼaloʼobaʼ jeʼel u tsʼáaik u kuxtal máak tu chiʼ kíimileʼ (Pro. 23:20). Jéeobaeʼ ku páaʼtik ka k-yéey tubeel baʼax ken k-jaante yéetel ka k-tsʼáa u pʼiis bukaʼaj ken k-jaantiʼ yéetel bukaʼaj ken k-ukʼiʼ (1 Cor. 6:12; 9:25).

7. ¿Bix jeʼel u meyajtoʼon le baʼax ku yaʼalik Proverbios 2:11 le kéen k-chʼaʼtukult bix ken k-kanáantil k-toj óolaloʼ?

⁷ Yéetel le baʼaxoʼob k-chʼaʼtuklikoʼ jeʼel u páajtal k-eʼesik k-agradecertik le kuxtal u tsʼaamajtoʼon Jéeobaoʼ, pero utiaʼal leloʼ kʼaʼabéet u meyajtoʼon maʼalob k-tuukul (Sal. 119:99, 100; xok Proverbios 2:11). Por ejemploeʼ le kéen k-chʼaʼtukult baʼax ken jaanteʼ kʼaʼabéet u meyajtoʼon maʼalob k-tuukul, tumen kex wa jach kiʼ k-uʼuyik junpʼéel janal, pero k-ojel ku beetiktoʼon loobeʼ maas maʼalob maʼ k-jaantik. Tsʼoʼoleʼ utiaʼal k-kanáantikbaeʼ k-ojel kʼaʼabéet k-wenel tubeel, k-beetik ejercicio, k-pʼatik limpioil k-wíinklil bey xan k-otoch.

8. ¿Bix u yeʼesik le Biblia Jéeobaeʼ u kʼáat ka k-kanáant baʼaxoʼob k-beetik utiaʼal maʼ u yantal accidenteʼob?

⁸ Jéeobaeʼ tu tsʼáaj leyoʼob tiʼ le israelitaʼob utiaʼal maʼ u accidentaroʼob tu yotochoʼob wa teʼ tuʼux ku meyajoʼoboʼ  (Éxo. 21:28, 29; Deu. 22:8). Wa juntúul máak ku kíimsik u yéet máakil kex maʼ u yóoliliʼeʼ yaan u castigartaʼal (Deu. 19:4, 5). Tsʼoʼoleʼ le Leyoʼ ku yaʼalik xaneʼ kʼaʼabéet u castigartaʼal juntúul máak ku loobiltik juntúul chaambal maʼ síijikiʼ kex maʼ u yóoliliʼ u beetkeʼ (Éxo. 21:22, 23). Jeʼex k-ilkoʼ le Bibliaoʼ jach claro u yeʼesik kʼaʼabéet k-kanáantik baʼax k-beetik utiaʼal maʼ u yantal accidenteʼob.

9. ¿Baʼaxoʼob unaj k-beetik utiaʼal maʼ u yantal accidenteʼob? (Ilawil le fotoʼoboʼ).

⁹ K-eʼesik k-apreciartik le kuxtal u tsʼaamajtoʼon Dios le kéen k-il maʼ u yantal accidenteʼob t-otoch yéetel teʼ tuʼux k-meyajoʼ. Por ejemploeʼ utiaʼal k-kanáantik le mejen paalaloʼoboʼ le baʼaloʼob yaan u yej jeʼex cuchillo wa uláakʼ baʼaloʼob jeʼex cloro, ácido wa tsʼaakoʼobeʼ kʼaʼabéet k-tsʼáaik tuʼux maʼ tu kóojloʼobiʼ. Pero wa yaan k-pulik le baʼaloʼobaʼ kʼaʼabéet k-kanáantik bix ken k-beetil utiaʼal maʼ u loobiltik mix máak. Tsʼoʼoleʼ jach kʼaʼabéet k-kanáantik baʼax k-beetik wa k-tʼabik kʼáakʼ, wa yaan baʼax k-tsʼaamaj look bey xan wa táan k-usartik herramientaʼob ku meyajoʼob yéetel corriente. Maʼ unaj xan  k-manejartik coche, moto, wa uláakʼ baʼaloʼob wa k-ukʼmaj tsʼaak jeʼel u beetik u taaktal k-weenleʼ, alcohol, wa maʼ weenkoʼon tubeel bey xan wa táan k-tʼaan tiʼ celular.

10. ¿Baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-kanáantik k-kuxtal antes yéetel le táan u yúuchul junpʼéel nojoch looboʼ?

¹⁰ U jaajileʼ kex ka k-kanáantbaeʼ yaan baʼaloʼob maʼ tu páajtal k-jechik. Jeʼex le nukuch loobiloʼoboʼ, le epidemiaʼoboʼ yéetel u baʼateʼel le máakoʼoboʼ. Le kéen úuchuk le baʼaloʼobaʼ unaj k-beetik tuláakal le ku páajtal utiaʼal k-kanáantik k-kuxtal. ¿Bix jeʼel k-beetkeʼ? Letiʼe kéen k-beet baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ, jeʼex le kéen u yaʼaloʼob maʼ u jóokʼol máak tu yotoch, u bin máak yaanal tuʼux wa uláakʼ baʼaxoʼob ku yaʼalikoʼob (Rom. 13:1, 5-7). Maʼalob ka k-beet baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ tumen yaan baʼaloʼob jeʼel k-beetik utiaʼal k-preparartikbaeʼ. Por ejemploeʼ jeʼel u páajtal k-líiʼsik le jaʼ kun meyajtoʼonoʼ, le janal maʼ tu séeb kʼastaloʼ yéetel u yantaltoʼon junpʼéel botiquín de primeros auxilios.

11. ¿Baʼax unaj k-beetik wa yaan junpʼéel epidemia?

¹¹ Wa yaan junpʼéel epidemia teʼ tuʼux kajaʼanoʼonoʼ kʼaʼabéet k-beetik baʼax ku yaʼalik le autoridadoʼoboʼ. Jeʼex k-pʼoʼik k-kʼab, maʼ k-sen náatsʼal tu yiknal k-éet máakil (sana distancia), k-usartik cubreboca yéetel k-beetik cuarentena. Wa k-beetik tuláakal le baʼaloʼobaʼ yaan k-eʼesik k-apreciartik le kuxtal u siimajtoʼon Diosoʼ.

12. Jeʼex u yaʼalik Proverbios 14:15, ¿baʼax unaj k-beetik yéetel le baʼax ku yaʼalaʼaltoʼonoʼ?

¹² Le kéen yanak junpʼéel nojoch loobeʼ jeʼel u yaʼalaʼal baʼaloʼob maʼ jaajtak tumen k-amigoʼob, le máaxoʼob k-kʼaj óoloʼ wa teʼ noticiaʼoboʼ. Le oʼolal maʼ unaj k-creertik tuláakal le baʼax ku yaʼalaʼaloʼ, maas maʼalob ka k-uʼuy le baʼax ku yaʼalik le gobiernooʼ wa le doctoroʼoboʼ (xok Proverbios 14:15). Tsʼoʼoleʼ maʼalob xan ka k-beet le baʼax ku yaʼalik le Cuerpo Gobernante yéetel u najiloʼob Betel yoʼolal le reuniónoʼob bey xan yoʼolal le kʼaʼaytajoʼ. Tumen letiʼobeʼ jach ku investigarkoʼob tubeel baʼax ku yúuchul antes tiʼ u chʼaʼtuklikoʼob baʼax kun beetbil (Heb. 13:17). Wa k-beetik baʼax ku yaʼalikoʼobeʼ yaan k-kanáantik k-kuxtal bey xan u kuxtal u maasil. Yaan xan k-áantaj utiaʼal u yúuchul tʼaan maʼalob tiʼ u testigoʼob Jéeoba (1 Ped. 2:12).

13. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-apreciartik le kuxtal le kéen aʼalaʼak yaan u tsʼaʼabaltoʼon kʼiʼikʼoʼ?

¹³ Toʼon u testigoʼon Jéeobaeʼ k-respetartik baʼax ku yaʼalik u ley Jéeoba tu yoʼolal le kʼiʼikʼoʼ, le oʼolal maʼ t-chaʼik u tsʼaʼabaltoʼon kex tiaʼanoʼon tu chiʼ kíimileʼ (Hech. 15:28, 29). Leloʼ maʼ u kʼáat u yaʼal wa taak k-kíimiliʼ tumen u jaajileʼ jach k-apreciartik le kuxtal u siimajtoʼon Diosoʼ. Le oʼolal k-kaxtik maʼalob doctoroʼob utiaʼal u tsʼakikoʼon sin ke u meyajtiʼob kʼiʼikʼoʼ.

14. ¿Bix jeʼel k-kanáantikba utiaʼal maʼ u yúuchultoʼon accidenteʼob yéetel utiaʼal maʼ k-bisaʼal hospitaleʼ?

¹⁴ Wa k-kanáantikba jeʼex tsʼoʼok k-kanik teʼ xookaʼ maʼ tun jach kʼaʼabéettal k-bin tu yiknal doctor yéetel maʼ tun jach antaltoʼon accidenteʼob. Pero ¿kux túun wa kʼaʼabéet k-operartaʼaleʼ? Wa suuk k-kanáantikba desde anteseʼ, maas séeb ken utschajkoʼon. Tsʼoʼoleʼ wa k-kanáantik baʼax k-beetik t-otoch bey xan teʼ tuʼux k-meyajoʼ maʼ tun séeb úuchultoʼon accidenteʼob yéetel maʼ tun kʼaʼabéettal k-bisaʼal hospital. Kʼaʼabéet xan k-manejar jeʼex u yaʼalik le leyoʼob u tsʼaamaj le gobiernooʼ.

15. 1) ¿Baʼaxten kʼaʼabéet k-bisik k-directriz jeʼel tuʼuxakeʼ, yéetel baʼaxten kʼaʼabéet k-actualizartik? (Ilawil le fotooʼ). 2) Jeʼex u yeʼesik le videooʼ, ¿baʼax unaj k-beetik utiaʼal k-chʼaʼik maʼalob decisiónoʼob yaan yil yéetel le kʼiʼikʼoʼ?

 ¹⁵ Uláakʼ bix jeʼel k-eʼesik k-apreciartik k-kuxtaleʼ letiʼe kéen k-chup le directriz tuʼux k-aʼalik maʼ t-kʼamik kʼiʼikʼoʼ yéetel k-bisik jeʼel tuʼuxak ka xiʼikoʼoneʼ. b Le directrizoʼ junpʼéel documento tuʼux k-aʼalik baʼax k-tuklik yoʼolal u tsʼaʼabal kʼiʼikʼ tiʼ máak yéetel baʼax tratamientoil jeʼel k-kʼamkeʼ. Wa maʼ a chup a tiaʼaleʼ ilawil a chupik. Wa úuch a chupeʼ, actualizarte. Maʼ chaʼik u máan maas yaʼab tiempo. Wa jach claro a tsolmil yéetel a tsʼíibtmil le baʼax tsʼoʼok a decidirkoʼ, maʼ tun kʼaʼabéettal a sen tsolik tiʼ le doctoroʼob le baʼax a kʼáatoʼ, yéetel maas séeb jeʼel a atendertaʼaleʼ. Le documentoaʼ jeʼel u yáantkoʼon utiaʼal maʼ u tsʼaʼabaltoʼon tsʼaakoʼob yéetel tratamientoʼob maʼ tu convenirtoʼoneʼ. c

16. ¿Baʼax jeʼel u páajtal a beetik wa maʼ a wojel a chup a directriziʼ?

¹⁶ Kex wa táankelem máak yéetel kex toj  u yóoleʼ jeʼel u yúuchultiʼ junpʼéel accidenteeʼ wa jeʼel u kʼojaʼantaleʼ (Ecl. 9:11). Le beetik kʼaʼabéet u yantaltoʼon mantatsʼ k-directriz. Pero ¿kux túun wa maʼ a wojel a chupiʼ? Maʼ a tuklik, le ancianoʼob yanoʼob ta múuchʼuliloʼ jeʼel u yáantkechoʼobeʼ. Chéen baʼaleʼ maʼ ken u yaʼaloʼobtech baʼax unaj a chʼaʼtuklik tumen leloʼ ta juunal ken a beete (Gál. 6:4, 5). Letiʼobeʼ jeʼel u yáantkechoʼob utiaʼal a naʼatik le baʼaxoʼob jeʼel u páajtal a beetkoʼ yéetel a tsʼíibtik le baʼax ken a chʼaʼtukloʼ.

17. ¿Bix jeʼel k-eʼesik maʼ t-pechikba yéetel le baʼaxoʼob k-tuklikoʼ?

¹⁷ Kʼaʼabéet k-chʼaʼik en cuenta baʼax ku yaʼalik le Biblia le kéen k-chʼaʼtukult bix ken k-kanáantbaoʼ (Hech. 24:16; 1 Tim. 3:9). Le oʼolaleʼ le kéen k-chʼaʼtukult wa baʼax bey xan le kéen k-tsikbalt tiʼ uláakʼoʼob le baʼax tsʼoʼok k-chʼaʼtuklikoʼ maʼalob ka k-kʼaʼajs le baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ: «Tuláakal máak unaj u yojéeltik maʼ ta pechkabaʼex chéen tiʼ baʼax ka tuklikeʼex» (Fili. 4:5, nota). Toʼoneʼ jeʼel u páajtal k-beetik baʼax ku yaʼalik le tekstoaʼ wa maʼ t-chʼíikil tuukul chéen tiʼ k-toj óolal yéetel wa maʼ t-obligartik u maasil utiaʼal ka tuukulnakoʼob jeʼex toʼonoʼ (Rom. 14:10-12).

18. ¿Bix jeʼel k-eʼesik k-agradecertik le kuxtal síiʼantoʼonoʼ?

¹⁸ Jeʼex t-aʼalil tu káajbal le xookaʼ Jéeoba u sayabil le kuxtaloʼ. K-eʼesik k-agradecertik le jatsʼuts kuxtal u tsʼaamajtoʼonoʼ le kéen k-kanáant k-kuxtal yéetel le kéen k-adorart jeʼex uts tu tʼaanoʼ (Apo. 4:11). Teʼ kʼiinoʼobaʼ k-kʼojaʼantal yéetel ku yantaltoʼon problemas. Pero Jéeobaeʼ maʼ bey u kʼáat ka kuxlakoʼonoʼ, le oʼolal maʼ tun xáantaleʼ yaan u beetik k-kajtal teʼ túumben luʼumoʼ. Teʼeloʼ maʼ tun antal kʼiʼinamil, muʼyajil mix kíimiliʼ (Apo. 21:4). Mientras u kʼuchul le kʼiin jeʼeloʼ kanáant a kuxtal yéetel meyajnaktech utiaʼal a alabartik Jéeoba.