Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

NÍ KASEMI 12

Moo Kase Yehowa He Ní Babauu Kɛ Gu E Nibɔ Ní Ɔmɛ A Nɔ

Moo Kase Yehowa He Ní Babauu Kɛ Gu E Nibɔ Ní Ɔmɛ A Nɔ

“Kɛ je be nɛ e bɔ je ɔ kɛ ma nɛ ɔ, a naa e suhi nɛ a nɛ kɛ hɛ ngmɛ ɔ heii, ejakaa a naa mɛ kɛ guɔ níhi nɛ a bɔ ɔmɛ a nɔ.”​—ROM. 1:20.

LA 6 Mawu Nibɔ Níhi Nɛ Ngɛ Hiɔwe Jeɔ E Yi

NƆ́ NƐ WA MAA KASE a

1. Mɛni ji nɔ́ ko nɛ ha nɛ Hiob ba le Yehowa saminya?

 HIOB kɛ nihi babauu sɛɛ ní ngɛ e si himi mi, se ní sɛɛmi nɛ ya nɔ ngɛ e kɛ Yehowa Mawu a kpɛti ɔ sa kadimi wawɛɛ. Ngɛ jamɛ a ní sɛɛmi ɔ mi ɔ, Yehowa de lɛ kaa e hyɛ nyakpɛ ní komɛ nɛ e bɔ ɔ, nɛ e susu a he. Enɛ ɔ nɛ Hiob maa pee ɔ, ma ha nɛ e na kaa Yehowa ngɛ nile. Enɛ ɔ hu ma ha nɛ Hiob maa na kaa Yehowa ma ha e sɔmɔli tsuo a hiami níhi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Mawu kai Hiob kaa lɛ nɛ e hyɛɔ lohwe ɔmɛ a nɔ, enɛ ɔ he ɔ, e maa hyɛ lɛ Hiob hu e nɔ. (Hiob 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Benɛ Hiob susu adebɔ ní nɛ ɔmɛ a he ɔ, e kase su kpakpahi fuu ngɛ e Mawu ɔ he.

2. Mɛni he je nɛ be komɛ ɔ, e be gbɔjɔɔ kaa wa maa hyɛ Yehowa nibɔ ní ɔmɛ nɛ wa susu he ɔ?

2 Wɔ hu wa ma nyɛ maa kase níhi fuu ngɛ wa Mawu ɔ he ke wa to wa tsui si kɛ hyɛ níhi nɛ e bɔ ɔ saminya. Se pi be fɛɛ be nɛ enɛ ɔ peemi ngɛ gbɔjɔɔ. Ke wa ngɛ ma ngua mi ɔ, pi be fɛɛ be nɛ wa maa na níhi fuu nɛ Yehowa bɔ ɔ. Nɛ ke wa ngɛ kɔpehi a mi po ɔ, wa ma nyɛ maa nu he kaa wa be deka nɛ waa kɛ maa hyɛ níhi nɛ Mawu bɔ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu nɔ́ he je nɛ se nami ngɛ he kaa wa ma ná be kɛ hyɛ adebɔ níhi nɛ wa pue wa yi mi tɛ ngɛ a he. Jehanɛ hu ɔ, wa ma susu bɔ nɛ Yehowa kɛ Yesu gu adebɔ níhi a nɔ kɛ tsɔɔ ní, kɛ bɔ nɛ wa ma plɛ kɛ kase ní kpahi ngɛ adebɔ níhi a he ha.

MƐNI HE JE NƐ E SA NƐ WAA HYƐ ADEBƆ NÍHI Ɔ?

Yehowa suɔ nɛ Adam bua nɛ jɔ adebɔ níhi a he nɛ e wo lohwe ɔmɛ biɛ (Hyɛ kuku 3)

3. Mɛni tsɔɔ kaa Yehowa suɔ nɛ Adam bua nɛ jɔ e nibɔ ní ɔmɛ a he?

3 Benɛ Yehowa bɔ Adam ɔ, e suɔ nɛ Adam bua nɛ jɔ níhi nɛ e bɔ ɔ he. E ha lɛ paradeiso nɛ mi ngɛ fɛu konɛ e hi mi, nɛ e ngɔ ní tsumi kɛ wo e dɛ kaa e hyɛ nɔ nɛ e bli mi. (1 Mose 2:8, 9, 15) Hyɛ bɔ nɛ Adam bua maa jɔ ha benɛ e na nɛ ngahi ngɛ puɛe nɛ mɔmɔhi ngɛ wae nɛ a pee flɔflɔɔflɔ ɔ. Adam ná he blɔ ngua kaa e maa hyɛ Eden abɔɔ ɔ nɔ. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa ha lɛ he blɔ kaa e wo lohwe slɔɔtoslɔɔto ɔmɛ biɛ. (1 Mose 2:19, 20) Jinɛ Yehowa nitsɛ ko nyɛ wo lohwe ɔmɛ biɛ, se e pee we jã, mohu ɔ, e ngɔ ní tsumi nɛ ɔ kɛ wo Adam dɛ. Atsinyɛ jemi ko be he kaa loko Adam maa wo lohwe ko biɛ ɔ, e toɔ e tsui si nɛ e hyɛɔ bɔ nɛ lohwe ɔ ngɛ ha saminya, kɛ bɔ nɛ e peeɔ e ní ha. E ngɛ heii kaa Adam bua jɔ ní tsumi nɛ ɔ he wawɛɛ. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, enɛ ɔ ye bua Adam nɛ e ba na kaa Yehowa ngɛ nile wawɛɛ, nɛ e na hu kaa e nibɔ ní ɔmɛ ngɛ nyakpɛ nɛ a ngɛ fɛu.

4. (a) Mɛni ji yi mi tomi kake he je nɛ e sa nɛ waa hyɛ adebɔ níhi? (b) Adebɔ ní ɔmɛ a kpɛti te nɛɛ lɛ o bua jɔ he wawɛɛ?

4 Yi mi tomi kake he je nɛ e sa nɛ waa hyɛ adebɔ níhi ji kaa Yehowa suɔ nɛ waa pee jã. E de ke: “Nyɛ wo nyɛ yi nɔ nɛ nyɛɛ hyɛ hiɔwe!” Lɔ ɔ se ɔ, e bi ke: ‘Mɛnɔ lɛ bɔ ní ɔmɛ nɛ nyɛ ngɛ hyɛe ɔ?’ Heto ɔ ngɛ heii. (Yes. 40:26) Yehowa lɛ bɔ níhi tsuo nɛ ngɛ hiɔwe kɛ zugba a nɔ, kɛ níhi tsuo nɛ ngɛ wo ɔ mi, nɛ ní nɛ ɔmɛ tsuo tsɔɔ wɔ ní komɛ ngɛ e he. (La 104:24, 25) Mo susu bɔ nɛ Mawu bɔ wɔ ha a he nɛ o hyɛ! E bɔ wɔ konɛ wa bua nɛ jɔ e nibɔ ní kpahi nɛ a ngɛ fɛu ɔ a he. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa bɔ wɔ konɛ wa nyɛ nɛ waa hyɛ nɔ́, waa nu nɔ́, waa pɛtɛ nɔ́ he, waa le nɔ́ ko ngɔmi, nɛ waa nu nɔ́ he via kɛ nɔ́ he fu. Ní nɛ ɔmɛ yeɔ bua wɔ nɛ wa bua jɔɔ ní slɔɔtoslɔɔtohi nɛ e bɔ ɔ he.

5. Ngɛ Roma Bi 1:20 ɔ nya a, ke wa kase adebɔ níhi a he ní ɔ, kɛ wa ma ná he se ha kɛɛ?

5 Baiblo ɔ tsɔɔ nɔ́ kpa ko hu he je nɛ e sa nɛ waa hyɛ adebɔ níhi. Lɔ ɔ ji kaa adebɔ níhi haa nɛ wa naa Yehowa su ɔmɛ. (Kane Roma Bi 1:20.) Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke o hyɛ níhi nɛ Yehowa bɔ ɔ, o naa kaa e je blɔ nɛ e to a he blɔ nya saminya. Anɛ ní nɛ ɔmɛ ha we nɛ waa na kaa Mawu ngɛ nile lo? Jehanɛ hu ɔ, mo susu niye ní slɔɔtoslɔɔtohi nɛ e ha wɔ ɔ he nɛ o hyɛ. E haa nɛ wa naa kaa Yehowa suɔ adesahi niinɛ. Ke wa ba le suhi nɛ Yehowa ngɛ ɔ kɛ gu e nibɔ níhi a nɔ ɔ, lɔ ɔ ma ha nɛ waa le lɛ saminya, nɛ wa maa hɛ kɛ su e he wawɛɛ. Yehowa gu adebɔ níhi a nɔ kɛ tsɔɔ adesahi ní komɛ nɛ a he hia. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛ ha nɛ wa susu blɔ komɛ nɛ Yehowa gu nɔ kɛ pee jã a he.

MAWU GUƆ E NIBƆ NÍ ƆMƐ A NƆ KƐ TSƆƆ WƆ E HE NÍ

6. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ a teɔ kɛ yaa he kpahi ɔ a he?

6 Yehowa to be kɛ ha nɔ́ fɛɛ nɔ́. Daa jeha kɛ je February nyɔhiɔ ɔ nyagbe kɛ ya si May nyɔhiɔ ɔ kpɛti ɔ, Israel bi ɔmɛ naa kaa lohwe pɛlitsɛmɛ komɛ nɛ a tsɛɛ mɛ ke godohi teɔ kɛ yaa ma a yiti je. Mawu de Israel bi ɔmɛ ke: “Godohi tete le be nɛ a kɛ kpaleɔ a se kɛ baa we.” (Yer. 8:7) Kaa bɔ nɛ Yehowa to be kɛ ha lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ ɔmɛ nɛ a kɛ peeɔ jã a, jã kɛ̃ nɛ Yehowa to be nɛ e kɛ ma kpata yiwutsotsɛmɛ a hɛ mi. Mwɔnɛ ɔ hu ɔ, ke wa na lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ a te kɛ yaa he kpahi ngɛ a be nya a, e haa nɛ wa náa nɔ mi mami kaa Yehowa ‘to be’ nɛ e kɛ ma kpata je yaya nɛ ɔ hɛ mi.​—Hab. 2:3.

7. Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ bɔ nɛ lohwe pɛlitsɛmɛ teɔ ha a he? (Yesaya 40:31)

7 Yehowa woɔ e sɔmɔli he wami. Yehowa wo si kɛ gu Yesaya nɔ kaa e ma ha e sɔmɔli nɛ a kɔni mi jɔ̃ loo a gbɔjɔ ɔ “he wami he kaa kɔle nɛ ngɛ tee.” (Kane Yesaya 40:31.) Israel bi ɔmɛ naa kɔlehi nɛ a teɔ nɛ a gbo we dengme tsɔ kɛ fɔ a pɛli ɔmɛ. Yehowa ma ha wɔ he wami kaa bɔ nɛ e haa lohwe pɛlitsɛ nɛ ɔmɛ he wami nɛ a kɛ teɔ ɔ. Ke o na lohwe pɛlitsɛ ko nɛ e ngɛ tee kɛ yaa kɔɔhiɔ mi tsitsaa, nɛ e gbo we dengme kɛ fɔ e pɛli ɔmɛ ɔ, mo kai kaa Yehowa ma ha mo hu he wami nɛ o kɛ da o nyagba amɛ a nya.

8. Benɛ Hiob susu Mawu nibɔ ní ɔmɛ a he ɔ, kɛ e ye bua lɛ ha kɛɛ, nɛ mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ mi?

8 E sa nɛ waa ngɔ wa hɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ. Yehowa ye bua Hiob nɛ e ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa ngɛ e mi. (Hiob 32:2; 40:6-8) Benɛ Mawu kɛ Hiob ngɛ ní sɛɛe ɔ, e tu e nibɔ níhi fuu a he munyu. Ekomɛ ji dodoehi, bɔku, kɛ oslaba. Jehanɛ hu ɔ, Yehowa tu lohwe komɛ kaa na kɛ okpɔngɔ he munyu. (Hiob 38:32-35; 39:9, 19, 20) Ní nɛ ɔmɛ tsuo maa nɔ mi kaa Yehowa ngɛ he wami kɛ nile wawɛɛ, nɛ e ngɛ suɔmi. Ní sɛɛmi nɛ ya nɔ ngɛ Yehowa kɛ Hiob a kpɛti ɔ ye bua lɛ nɛ e ba ná hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ mi wa wawɛɛ ngɛ Yehowa mi. (Hiob 42:1-6) Jã kɛ̃ nɛ ke wa kase adebɔ níhi a he ní ɔ, e haa nɛ wa naa kaa Yehowa le ní wawɛɛ, nɛ e ngɛ he wami kulaa pe wɔ. Enɛ ɔ he ɔ, wa le kaa Yehowa ma nyɛ maa po nyagbahi tsuo nɛ waa kɛ ngɛ kpee ɔ a se, nɛ e maa pee jã hulɔ. Enɛ ɔ nɛ wa le ɔ ma nyɛ ma ha nɛ hɛ kɛ nɔ fɔmi nɛ wa ngɛ ngɛ e mi ɔ mi maa wa.

YESU GU ADEBƆ NÍHI A NƆ KƐ TSƆƆ NIHI E TSƐ Ɔ HE NÍ

9-10. Mɛni nɛ pu kɛ hiɔmi tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he?

9 Yesu le níhi fuu kɛ kɔ adebɔ níhi a he. Akɛnɛ e ji “ga ní tsulɔ kpanaa” he je ɔ, e piɛɛ e Tsɛ ɔ he kɛ bɔ je ɔ. (Abɛ 8:30) Benɛ e ba zugba a nɔ ɔ, e gu adebɔ níhi a nɔ kɛ tsɔɔ e kaseli ɔmɛ e Tsɛ ɔ he ní. Nyɛ ha nɛ wa susu ní komɛ nɛ e tsɔɔ e kaseli ɔmɛ ɔ a he nɛ waa hyɛ.

10 Yehowa suɔ nɔ fɛɛ nɔ. Ngɛ Yesu Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ mi ɔ, e gbla e kaseli ɔmɛ a juɛmi kɛ ya níhi nɛ Mawu bɔ ɔ a kpɛti enyɔ a nɔ. Ní nɛ ɔmɛ ji ní komɛ nɛ nihi fuu susuu we he kulaa. Lɔ ɔmɛ ji pu kɛ hiɔmi. Pu kɛ hiɔmi he hia wawɛɛ ejakaa a yeɔ bua nɛ wa hii wami mi. Akɛnɛ wa ji adesahi nɛ wa sɛ he je ɔ, Yehowa ko nyɛ ko ha we wɔ ní nɛ ɔmɛ. Se e je suɔmi mi nɛ e ha nɛ pu ɔ tsoɔ ha wɔ tsuo, nɛ hiɔmi hu nɛɔ ha nɔ fɛɛ nɔ. (Mat. 5:43-45) Yesu tu ní nɛ ɔmɛ a he munyu kɛ tsɔɔ e kaseli ɔmɛ konɛ a na kaa Yehowa suɔ adesahi tsuo. Ke hiɔmi ngɛ nɛe, aloo wa na bɔ nɛ ke pu ngɛ si nɔe nɛ e ngɛ fɛu ha a, e haa nɛ wa naa kaa Yehowa suɔ adesahi tsuo. E sa nɛ suɔmi nɛ Yehowa ngɛ ɔ nɛ wo wɔ he wami nɛ wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nɔ fɛɛ nɔ, nɛ waa fiɛɛ kɛ ha nihi tsuo.

11. Ke wa hyɛ lohwe pɛlitsɛmɛ ɔ, kɛ lɔ ɔ maa wo wɔ he wami ha kɛɛ?

11 Yehowa haa wɔ wa he lo nya hiami níhi. Ngɛ Yesu Yoku ɔ Nɔ Fiɛɛmi ɔ nɔuu mi ɔ, e de ke: “Nyɛɛ to hiɔwe lohwe pɛlitsɛmɛ a he hɛ saminya; a du we ní, nɛ a kpa we ní, nɛ a bua we níhi a nya kɛ wui nito hehi, se kɛ̃ ɔ, nyɛ Tsɛ nɛ e ngɛ hiɔwe ɔ haa mɛ niye ní.” Benɛ Yesu bi nihi nɛ a ngɛ lɛ tue bue ɔ ke: “Anɛ nyɛ he jua wɛ hluu pi mɛ lo?” ɔ, eko ɔ, a na lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ a ngɛ tee. (Mat. 6:26) Yesu je suɔmi mi nɛ e ha nɛ wa na kaa Yehowa ma ha wɔ wa hiami níhi. (Mat. 6:31, 32) Nɔ́ nɛ Yesu de ngɛ adebɔ ní nɛ ɔmɛ a he ɔ woɔ Yehowa sɔmɔli anɔkualetsɛmɛ nɛ a ngɛ mwɔnɛ ɔ hu he wami. Nyɛmiyo wayoo ko nɛ e ngɛ Spain nɛ e ji blɔ gbalɔ ɔ kɔni mi jɔ̃ ejakaa e nɛ he ko nɛ sa nɛ e maa hi. Se benɛ e na lohwe pɛlitsɛmɛ nɛ a ngɛ tso yiblii kɛ e mi wuhi yee ɔ, lɔ ɔ ha nɛ e ná juɛmi nɛ da. E de ke: “I na kaa Yehowa maa hyɛ ye nɔ kaa bɔ nɛ e hyɛɔ lohwe pɛlitsɛmɛ hu a nɔ ɔ.” E kɛ we nɛ nyɛmiyo ɔ ná he ko nɛ e maa hi.

12. Ngɛ Mateo 10:29-31 ɔ nya a, mɛni nɛ otokliihi tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he.

12 Wa ti nɔ fɛɛ nɔ he jua wa ha Yehowa. Loko Yesu maa tsɔ e kaseli ɔmɛ nɛ a ma ya fiɛɛ ɔ, e wo mɛ he wami kaa a ko ye nihi nɛ a maa te si kɛ wo mɛ ɔ gbeye. (Kane Mateo 10:29-31.) E tu otoklii nɛ ji lohwe pɛlitsɛ ko nɛ pɔ he wawɛɛ ngɛ Israel ɔ he munyu. Ngɛ Yesu be ɔ mi ɔ, nihi bui jamɛ a lohwe ɔmɛ kulaa. Se Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: “A ti nɔ kake po nɔɛ zugba nɛ́ nyɛ Tsɛ ɔ li he nɔ́ ko.” E de hu ke: “Nyɛ he jua wa kulaa pe otokliihi babauu.” Yesu ha nɛ e kaseli ɔmɛ na kaa Yehowa buɔ a ti nɔ fɛɛ nɔ he akɔtaa, enɛ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ a ye nihi nɛ a teɔ si kɛ woɔ mɛ ɔ gbeye. Lɔ ɔ he ɔ, ke Yesu kaseli ɔmɛ ngɛ fiɛɛe ngɛ mahi kɛ kɔpehi a mi nɛ a na otokliihi ɔ, a kaiɔ nɔ́ nɛ Yesu de mɛ ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke mo hu o na lohwe pɛlitsɛ nyafii ko ɔ, mo kai kaa Yehowa buɔ o he akɔtaa ejakaa o “he jua wa kulaa pe otokliihi babauu.” Lɔ ɔ he ɔ, ke nihi te si kɛ wo mo ɔ, koo ye gbeye kulaa ejakaa Yehowa maa ye bua mo.​—La 118:6.

MƐNI BLƆ NƆ ADEBƆ NÍHI MAA YE BUA MO KONƐ O KASE MAWU HE NÍ FUU?

13. Mɛni maa ye bua wɔ konɛ waa kase adebɔ níhi a he ní?

13 Wa ma nyɛ maa kase ní kpahi fuu ngɛ Yehowa he kɛ gu adebɔ níhi a nɔ. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Kekleekle ɔ, e sa nɛ wa ná be kɛ hyɛ adebɔ níhi. Lɔ ɔ se ɔ, e sa nɛ waa hyɛ kaa mɛni a tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he. Tsa pi be fɛɛ be nɛ e ngɛ gbɔjɔɔ kaa wa maa pee jã. Nyɛmiyo ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Géraldine nɛ e je Cameroon ɔ de ke: “I wa ngɛ ma ngua mi. Enɛ ɔ he ɔ, i na kaa e biɔ mɔde bɔmi wawɛɛ loko nɔ ko ma nyɛ maa hyɛ adebɔ níhi, nɛ e susu a he.” Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Alfonso ɔ hu de ke: “I na kaa e sa nɛ ma to be nɛ ma hyɛ níhi nɛ Yehowa bɔ ɔ, nɛ ma pue ye yi mi tɛ ngɛ nɔ́ nɛ a tsɔɔ mi ngɛ Yehowa he ɔ he.”

Benɛ David hyɛ adebɔ níhi nɛ bɔle lɛ ɔ, e pue e yi mi tɛ ngɛ nɔ́ nɛ a tsɔɔ lɛ ngɛ Yehowa he ɔ he (Hyɛ kuku 14)

14. Benɛ David pue e yi mi tɛ ngɛ adebɔ níhi a he ɔ, mɛni e kase ngɛ Mawu he?

14 David susu níhi nɛ Mawu bɔ ɔ he wawɛɛ. E de Yehowa ke: “Ke i susu níhi nɛ ngɛ hiɔwe a he, nyɔhiɔ kɛ dodoehi, ke i hyɛ ní nɛ ɔmɛ nɛ o kɛ o nine pee ɔ, i biɔ ke, “Mɛni ji nɔmlɔ adesa, nɛ o susuɔ e he? Mɛni ji nɔmlɔ bi, nɛ o hyɛɛ e nɔ?” (La 8:3, 4) Ngɛ anɔkuale mi ɔ, David hyɛɔ dodoe ɔmɛ gbɔkuɛ, nɛ a peeɔ lɛ fɛu. Se e kɛ e juɛmi mɛ lɔ ɔ pɛ nɔ, e susuɔ nɔ́ nɛ dodoe ɔmɛ tsɔɔ lɛ ngɛ Mawu he ɔ he hulɔ. E na kaa Yehowa ngɛ he wami wawɛɛ. Be komɛ ɔ, David pueɔ e yi mi tɛ ngɛ bɔ nɛ e plɛ kɛ wa ngɛ e nyɛ fɔmi kotoku mi ha a he. Benɛ e susu bɔ nɛ Yehowa gu nyakpɛ blɔ nɔ kɛ bɔ lɛ ha a he ɔ, lɔ ɔ ha nɛ e na kaa Yehowa le ní wawɛɛ.​—La 139:14-17.

15. Mo ha nɔ hyɛmi níhi nɛ tsɔɔ bɔ nɛ adebɔ níhi ha nɛ o na suhi nɛ Yehowa ngɛ ɔ. (La 148:7-10)

15 Kaa bɔ nɛ e ji ngɛ David blɔ fa mi ɔ, wɔ hu e he wɛ kaa wa maa na adebɔ nɔ́ ko nɛ wa ma pue wa yi mi tɛ ngɛ he kɛ ya tsitsaa. Ke o hyɛ he nɛ o ngɛ ɔ, o ma nyɛ maa na Yehowa suhi fuu ngɛ níhi nɛ e bɔ ɔ mi. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke wa na bɔ nɛ pu ɔ plɛɔ kɛ tsoɔ ha a, e haa nɛ wa naa kaa Yehowa ngɛ he wami. (Yer. 31:35) Ke o na lohwe pɛlitsɛ ko nɛ e ngɛ tsu pee nɛ o susu he ɔ, o maa na kaa Yehowa ngɛ nile. Ke o na gbe bi ko nɛ e ngɛ si bɔlee nɛ e kɛ e hlemi ngɛ fiɛe ɔ, lɔ ɔ haa nɛ o naa kaa Yehowa ji bua jɔmi Mawu. Nɛ ke o na binyɛ ko nɛ e kɛ e bi ngɛ fiɛe ɔ, lɔ ɔ haa nɛ o naa kaa Yehowa ngɛ suɔmi, nɛ o ma nyɛ maa na lɛ si ngɛ e suɔmi ɔ he. Wa ngɛ blɔhi fuu a nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ kase Yehowa he ní, ejakaa e nibɔ ní ɔmɛ kle jio a klee we jio, a kɛ wa he kɛ jio, a kɛ wa he kɛ we jio, mɛ tsuo a jeɔ e yi.​—Kane La 148:7-10.

16. Mɛni nɛ e sa kaa waa fia wa pɛɛ si kaa wa maa pee?

16 Wa Mawu ɔ ngɛ nile, e ngɛ suɔmi, e ngɛ he wami, nɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ e pee ɔ ngɛ fɛu wawɛɛ. Ke wa hyɛ níhi nɛ e bɔ ɔ saminya a, wa naa su nɛ ɔmɛ kɛ ekpahi fuu ngɛ e he. Nyɛ ha nɛ wa ti nɔ fɛɛ nɔ nɛ he be kɛ hyɛ adebɔ níhi be fɛɛ be, nɛ wa susu nɔ́ nɛ e tsɔɔ wɔ ngɛ Yehowa he ɔ he. Ke wa pee jã a, wa maa hɛ kɛ su wa Bɔlɔ ɔ he wawɛɛ. (Yak. 4:8) Ngɛ ní kasemi nɛ nyɛɛ se ɔ mi ɔ, wa ma susu bɔ nɛ fɔli ma nyɛ maa gu adebɔ níhi a nɔ kɛ ye bua a bimɛ konɛ a hɛ kɛ su Yehowa he ɔ he.

LA 5 Mawu Nyakpɛ Ní Tsumihi

a Yehowa nibɔ ní ɔmɛ ngɛ nyakpɛ wawɛɛ. Ke wa hyɛ kɛ je pu ɔ nɔ kɛ ba si mɔmɔ nyafinyafihi a nɔ ɔ, wa naa kaa Yehowa nine nya ní tsumi ɔmɛ ngɛ nyakpɛ wawɛɛ. Níhi nɛ Yehowa bɔ ɔ haa nɛ wa naa Mawu tutuutu nɛ e ji. Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu nɔ́ he je nɛ e sa kaa waa to wa tsui si kɛ hyɛ adebɔ níhi, kɛ bɔ nɛ jã peemi maa ye bua wɔ nɛ waa hɛ kɛ su Mawu he wawɛɛ ha.