1. Emɔ ɖeka ci ji Job to yí vajeshi Yehowa ɖɛ nywiɖe dojiɔ?

 LE SEŊ ciwo pleŋ Job kan koɖo amɛwo le yi gbe mɛɔ, ɖeka le wo mɛ yí le veviɖe ni sɔwu. Eyi nyi seŋ ci ekan koɖo Yehowa Mawu. Yehowa xo nuxu so enuwawa jiŋ ɖewo nu yí sɔ kpedo Job nu nɔ akpɔ mɔ yeɖo nunya yí gbekpenɔdo ye sɛntɔwo nu. Le kpɔwɛ mɛ, Mawu ɖo ŋwi nɔ Job mɔ yenanɔ enuɖuɖu elanwo, eyi taɖo yeatɛnŋ ale bu nɔ yɛ can. (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Ci woxo nuxu nɔ Job so enuwawawo nuɔ, ékpla nu sugbɔ so Mawu nɔnɔmɛwo nu.

2. Nyi yí taɖo atɛnŋ agbɔnnu nɔ mì mɔ mìakpla enu so enu ciwo Yehowa wa nuɔ?

² Mìwo can mìatɛnŋ akpla nu sugbɔ so Mawu nu, nɔ mìglonɔ enu ciwo ewa kpɔ. Vɔ de gashiagamɛ ecɛ wawa nɔnɔ fafɛɖe o. Nɔ èle jugan mɛɔ, datɛnŋ alenɔ ŋkuvi do enu ciwo Mawu wa nu gbeɖeka duu o. Vɔ nɔ ègbele fini yí enu ciwo Mawu wa trɔdo eo le can ɔ, eʒan agblajeje gbɔxwe yí nakpɔ gamɛ abu tamɛ kpɔ so wo nu. Eyi taɖo mìakpɔ enu ci yí taɖo ele mɔ mìaji gamɛ asɔ glonɔ enuwawawo kpɔ. Mìakpɔ lé Yehowa koɖo Yesu zan enuwawawo yí sɔ kpla nu amɛwo koɖo lé mìawɛ yí akpla enu sugbɔ so enuwawawo nu.

3. Nyi yí dasɛ mɔ Yehowa ji mɔ Adamu le se vivi nɔ enu ciwo yewaɔ?

³ Yehowa ji mɔ amɛ ŋkɔtɔ ci yewa le se vivi nɔ enu ciwo yewa. Ci Mawu wa Adamu ɔ, ésɔɛ do paradiso nyakpɔkpɔ ɖeka mɛ, yí nu ni mɔ yi le le be ni yí awɛ keke nɔ akeke. (Gɔnm. 2:8, 9, 15) Kpɔ lé awa nɔ Adamu do ɖa, ci ekpɔ egbe koɖo flawawo mimiɛ. Emɔ gangan enyi yí hun nɔ Adamu mɔ ale bu nɔ Edɛn kpa lɔ. Yehowa gbenu nɔ Adamu mɔ yɛ le na ŋkɔ elan vovovo lɔwo. (Gɔnm. 2:19, 20) Yehowa hɛn ana ŋkɔ wo yiŋtɔ dru; vɔ émɔ Adamu le wɛ. Kankandojitɔɔ, gbɔxwe Adamu asɔ ŋkɔ nɔ elan ɖeɔ, áglui kpɔ nywiɖe yí akpɔ lé ewawa nu do. Edɔ cɛ wawa ajɔ ji nɔ Adamu haan. Kankandojitɔɔ, ecɛ akpedo Adamu nu akpɔ lé Yehowa nya ŋɖɛ do koɖo lé enu ciwo ewa nyɔ yí gbeje acɔ do.

4. (a) Susu ɖeka ci yí taɖo mìɖo aglonɔ enuwawawo kpɔɔ? (b) Nyi Mawu wa yí ejɔnɔ eji nɔ eo sɔwuɔ?

⁴ Susu ɖeka ci yí taɖo mìɖo aglonɔ enuwawawo kpɔ nywiɖe yí nyi mɔ, Yehowa ji mɔ mìwo le wɛni ahan. Énu mɔ: “Mí fɔn ekɔ yì eji ɖaɖa jeŋkwiwo mɛ.” Le yi goduɔ, ébiɔ se mɔ: “Mi yí jɔ wlecivi hunnɔwo ɔ?” Ðoŋci lɔ le bɔbɔɛɖe. (Ezai 40:26) Yehowa yí wa enu ciwo pleŋ yí le jeŋkwiwo mɛ koɖo ŋciwo pleŋ yí le nyigban ji sɔ kpe nɔ axu mɛ, yí ŋciwo ewa wo kpla nu mì so nu. (Eha. 104:24, 25) Bu tamɛ kpɔ so lé Yehowa wa mì do nu. Lé ewa mì do na yí mìtɛnŋ kpɔnɔ lé enu ciwo ewa nya kpɔkpɔ do. Éwa mì nɔ mìatɛnŋ akpe ji akpɔnɔ enu, asenɔ enu, atanɔ alɔ enu, aɖɔnɔ enu kpɔ yí asenɔ hwɛnhwɛnwo. Lé ewa mì do na yí mìtɛnŋ senɔ vivi nɔ enu vovovo ciwo ewa wo.

5. Sɔgbe koɖo Rɔmatɔwo 1:20 ɖe, nɔ mìkplakɔ enu so enu ciwo Yehowa wa nu ɖe, nyɔna ci mìakpɔ so mɛɔ?

⁵ Bibla gbenu susu vevi bu ci yí taɖo mìɖo aglonɔ enuwawawo kpɔ. Enuwawa lɔwo kplanɔ nu mì so Yehowa nɔnɔmɛwo nu. (Hlɛn Rɔmatɔwo 1:20.) Le kpɔwɛ mɛ, nɔ mìkpɔ enu ciwo Yehowa waɔ, mìakpɔ mɔ ewa wo yí woje acɔ. Wodedanasɛ nɔ mì mɔ Mawu nya ŋɖɛ ba? Bu tamɛ kpɔ so ŋɖuɖu hamɛhamɛ ciwo yí li nɔ mì nu. Edasɛ petii mɔ Mawu lɔn agbetɔwo. Nɔ mìkpɔ Yehowa nɔnɔmɛwo le enu ciwo ewa mɛɔ, edɔ yí mìvajenɔshi ɖɛ nywiɖe doji, yí tenɔ gogwi. Ecɛyɛɔ, mìakpɔ lé Yehowa zan enuwawawo yí sɔ kpla enuvevi ɖekawo agbetɔwo.

6. Nyi mìatɛnŋ akpla nɔ mìglonɔ lé xevi ɖɔyiwo zonɔ le azan ɖewo ji mɛ kpɔɔ?

⁶ Yehowa ɖo gamɛ nɔ enuwo pleŋ. Xweshiaxwe le gblamɛ nɔ février koɖo mai wleciɔ, Izraɛliviwo kpɔnɔ xevi ɖɔyiwo yí wozonɔ vayi tagbe nɔ eju lɔ. Mawu nu nɔ Izraɛliviwo mɔ: “Xevi ɖɔyi jeshi yi zanwo.” (Ʒer. 8:7, NWT) Shigbe lé Yehowa ɖo gamɛ ɖe ɖɛ nɔ xevi ŋtɔ́wo nɛɔ, ahanke eɖo gamɛ ci asɔ ɖo kojo nɔ agbetɔwo nɛ. Nɔ mìkpɔ xevi ciwo yí zonɔ vayi le azan wowotɔwo ji le egbɛ mɛɔ, edɔ yí mìkannɔdo ji mɔ Yehowa ɖo “gamɛ” ci ji yí agu xexe vwin cɛ ɖɛ.—Xab. 2:3.

7. Nɔ mìkpɔnɔ lé xeviwo zonɔ do ɖe, kankandoji ci atɛnŋ ana mìɔ? (Ezai 40:31)

⁷ Yehowa donɔ ŋsɛn yi sɛntɔwo. Yehowa ɖo gbe ɖɛ to enyɔnuɖɛtɔ Ezai ji mɔ Yeado ŋsɛn Ye mɛwo nɔ wogbɔjɔ yí “woazo shigbe ehɔnwo nɛ.” (Hlɛn Ezai 40:31 le NWT mɛ.) Izraɛliviwo kpɔnɔ ehɔnwo yí wozonɔ le eji, kpɔ wodezannɔ ŋsɛn sugbɔ ɖe o. Ecɛ ɖo ŋwi nɔ mì mɔ, shigbe lé Yehowa donɔ ŋsɛn xevi cɛwo nɛɔ, ahanke ado ŋsɛn yi sɛntɔwo nɛ. Nɔ èkpɔ xevi gangan ɖe yí ezozoɔ le eji kpanŋkpanŋ ɔ, ɖo ŋwi mɔ Yehowa ado ŋsɛn eo can yí naɖu ao cukaɖawo ji.

8. Nyi Job kpla so Yehowa nuwawawo mɛɔ, yí nyi mìwo can mìatɛnŋ akplaɔ?

⁸ Eʒan mɔ mìakando Yehowa ji. Yehowa kpedo Job nu yí evakando ji sɔwu. (Job 32:2; 40:6-8) Mawu xo nuxu so enuwawawo nu zenɛniɖe hwenu exokɔ nuxu nɔ Job. Éxo nuxu so wleciviwo, ejiɖoɖwi koɖo klɛnklɛn nu. Yehowa gbexo nuxu so elanwo nu hɛnnɛ, shigbe avemɛ nyibusu koɖo esɔ hannɛ. (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20) De Mawu ŋsɛn ɖekɛ yí enu cɛwo dadasɛ o, vɔ wogbedadasɛ yi lɔnlɔn koɖo yi nunya gangan lɔ. Le seŋkankan cɛ mɛɔ, Job vakando Yehowa ji sɔwu sa. (Job 42:1-6) Ahanke, nɔ mìkpla nu so enuwawawo nuɔ, ana yí mìakpɔɛ mɔ Yehowa nya ŋɖɛ yí sɛnŋ wu mì yí gbeɖo ŋsɛn avaɖe mìwo cukaɖawo pleŋ si. Ecɛ na yí mìagbekando ji sɔwu.

9-10. Nyi ewe koɖo eshijaja kpla mì so Yehowa nuɔ?

⁹ Yesu nya nu sugbɔ so xexegbɛ lɔ nu. Ci ele axa nɔ Mawu shigbe “ŋsɛn dɔwatɔ” nɛɔ, ékpedo Mawu nu yí wowa enu ciwo pleŋ yí le xexe lɔ mɛ. (Elo. 8:30) Le yiyimɛ hwenu Yesu va nyigban jiɔ, ézan enuwawawo yí sɔ kpla nu yi nukplaviwo so Edalɔ nu. Mìakpɔ kpɔwɛ ɖewo.

¹⁰ Yehowa lɔnnɔ mɛshiamɛ. Le Etojinuxu Yesu tɔ mɛɔ, Yesu xo nuxu nɔ yi nukplaviwo so ewe koɖo eshijaja nu; amɛ sugbɔ deyɔnɔ enu cɛwo mɔ enuvevi o. Vɔ mìʒan enu amɛve cɛwo gbɔxwe atɛnŋ anɔ agbe. Yehowa atɛnŋ agbe mɔ nyidɔn ŋgbehun yí eshi daja nɔ mɛ ciwo yí desɛnnɔ ye o. Vɔ dewɛni ahan o, amɛshiamɛ yí enanɔ nyidɔn koɖo eshi lɔ. (Mt. 5:43-45) Yesu zan kpɔwɛ cɛ yí sɔ kpla nu yi nukplaviwo mɔ, Yehowa ji mɔ mìwo le lɔnnɔ mɛshiamɛ. Nɔ mìkpɔ eweyixɔ nyakpɔkpɔ ɖe alo eshi ja yí lanmɛ fa nɔ mìɔ, mìdonɔ jeshi mɔ Yehowa lɔn amɛshiamɛ, detranɔ amɛ mɛ o. Ecɛ adɔ mìwo can mìadasɛ mɔ mìlɔnnɔ mɛshiamɛ nɔ mìɖenɔ kunu nɔ amɛwo pleŋ.

11. Lé xeviwo gloglo kpɔ atɛnŋ ado ŋsɛn mì doɔ?

¹¹ Yehowa kpɔnɔ mìwo ʒanwo gbɔ. Le etojinuxu lɔ ke mɛɔ, Yesu nu mɔ: “Mí kpɔ xevi ciwo yí le jeŋkwi mɛ ɖaa. Wo de donɔ jinuku o, kpɔ wo de ɖenɔ jinuku o, kpɔ wo de sɔ enuɖuɖu kɔɖonɔ avawo mɛ o, vɔ míwo Da ci yí le jeŋkwi mɛ nanɔ enuɖuɖu wo.” Taŋfuin Yesu nyɔsetɔwo akpɔkɔ xeviwo vayikɔ hwenu ebiɔ wo se mɔ: “Mí dele veviɖe sɔwu xeviwo ba?” (Mt. 6:26) Ecɛ na kankandoji mì mɔ, Yehowa atɛnŋ akpɔ mìwo ʒanwo gbɔ! (Mt. 6:31, 32) Enukplamu ci yí le enuwawawo mɛ kpɔtɔ dokɔ ŋsɛn Yehowa sɛntɔ egbejinɔtɔwo. Nɔvinyɔnu jajɛ emɔɖetɔ ɖeka ci yí le Espagne gbɔjɔ, ɖo detɛnŋ kpɔkɔ axwe nywi ci mɛ anɔ o. Vɔ ci ekpɔ xeviwo yí wole jinukuwo cankɔ le nyigban ɔ, étrɔ susu. Énu mɔ, “Xevi lɔwo ɖo ŋwi nɔŋ mɔ, Yehowa lenɔ bu nɔ wo yí ale bu nɔ nyɛ can hɛnnɛ.” Dejinjin o nɔvinyɔnu lɔ vakpɔ texwe ɖeka ci anɔ.

12. Sɔgbe koɖo Matie 10:29-31 ɖe, nyi yí hwiʒihwiʒiwo atɛnŋ akpla mì so Yehowa nuɔ?

¹² Mɛɖekaɖeka le veviɖe nɔ Yehowa. Gbɔxwe Yesu adɔ apotru yitɔwo mɔ wo le ɖe kunuɔ, ékpedo wo nu nɔ woaɖu vɔnvɔn nɔ yumɛcici ji. (Hlɛn Matie 10:29-31.) Éxo nuxu so xevi ɖeka ci yí bɔ le Izraɛli nu, eyi nyi hwiʒihwiʒi. Le Yesu hwenuɔ, xevi cɛwo denyi ŋɖe o. Vɔ énu nɔ yi nukplaviwo mɔ: “Vɔ wowo domɛtɔ kuɖeka da je nyigban ji nɔ́ míwo Da de se o.” Eyi evanu kpi mɔ: “Mí xɔ afi sɔwu xevi hwɛhwɛ sugbɔwo.” Yesu na kankandoji yi nukplaviwo mɔ wowoɖekaɖeka, le veviɖe nɔ Yehowa, eyi taɖo wodeɖo avɔn nɔ yumɛcici o. Kankandoji li mɔ, nɔ nukplavi lɔwo ɖekɔ kunu toto kɔxwiwo koɖo juganwo mɛ yí kpɔ hwiʒihwiʒiwoɔ, woɖonɔ ŋwi Yesu nyɔ lɔwo. Hweɖekpokpuinu ci àkpɔ xevi hwɛhwɛ ɖeɔ, ɖo ŋwi mɔ èle veviɖe nɔ Yehowa, ɖo eɔ can ‘èxɔ afi sɔwu xevi hwɛhwɛ sugbɔwo.’ Yehowa atɛnŋ akpedo eo nu yí nato yumɛcici ɖekpokpui mɛ koɖo edɔngbegbe.—Eha. 118:6.

13. Nyi yí akpedo mì nu mìatɛnŋ akplanɔ nu so enuwawawo nuɔ?

¹³ Enuwawawo atɛnŋ akpla enu sugbɔ buwo mì so Yehowa nu. Lé mìatɛnŋ awɛ doɔ? Enu ŋkɔtɔ, mìɖo aji gamɛ yí aglonɔ enuwawawo kpɔ. Yi goduɔ, mìɖo abu tamɛ kpɔ so enu ci wokpla mì so Yehowa nu. Enu cɛwo wawa denɔnɔ fafɛɖe gashiagamɛ o. Nɔvinyɔnu Géraldine ci yí so Cameroun nu mɔ, “Jugan mɛ ŋshin le, eyi taɖo ŋɖo atekpɔ sugbɔ gbɔxwe aglonɔ enuwawawo kpɔ.” Hamɛmɛshinshin ɖeka ci yí tɔ mɔ Alfonso nu mɔ, “Ŋkpɔɛ mɔ ŋɖo aɖo gamɛ ɖe ɖɛ yí aglonɔ Yehowa nuwawawo kpɔ yí abunɔ tamɛ kpɔ so enu ci wokplaŋ so nu.”

14. Nyi Davidi kpla ci ebukɔ tamɛ so Mawu nuwawawo nuɔ?

 ¹⁴ Davidi bu tamɛ so Mawu nuwawawo nu nywiɖe. Énu nɔ Yehowa mɔ: “Ŋ glo jeŋkwi ciwo yí È wa koɖo Ao lɔ̀wo kpɔ. Ŋ kpɔ wleci koɖo wlecivi ciwo yí È jɔ, yí ŋ nu le nyɛɖeki mɛ mɔ: Nyi yí taɖo agbetɔwo le veviɖe nɔ Eo ahan ɔ? Nyi yí taɖo È ɖonɔŋwi wo hɛnnɛ ɔ?” (Eha. 8:3, 4) Ci Davidi glonɔ jeŋkwi kpɔ zanmɛɔ, degluini kpɔ gbali o. Ébunɔ tamɛ kpɔ so enu ci wlecivi lɔwo kplɛ so Mawu nu. Égbekpɔ lé Yehowa Mawu gangan do. Le hwebunuɔ, Davidi bu tamɛ kpɔ so lé Mawu wɛ do nu, hwenu ele nɔlɔ xomɛ. Ci ebukɔ tamɛ so enuvevi ŋtɔ́wo nuɔ, évakpɔ lé Yehowa nya ŋɖɛ sugbɔ do.—Eha. 139:14-17.

15. Na kpɔwɛ ciwo yí dasɛ lé Yehowa nɔnɔmɛwo ze le yi nuwawawo mɛ do. (Ehajiji Wema 148:7-10)

¹⁵ Shigbe Davidi nɛɔ, etɛnŋ le fafɛɖe nɔ mì mɔ mìabu tamɛ kpɔ so nuwawa ɖe nu. Àkpla nu sugbɔ so Yehowa nɔnɔmɛwo nu nɔ èglonɔ enu ciwo yí trɔdo eo kpɔ. Le kpɔwɛ, nɔ èkpɔ lé ewe klɛn doɔ, àkpɔ mɔ Yehowa ɖo ŋsɛn sugbɔ. (Ʒer. 31:35) Nɔ èkpɔ lé xevi ɖoɖoɔ atɔ doɔ, àkpɔ lé Yehowa nya ŋɖɛ do. Nɔ èkpɔ avuvi yí elɔ ju yí kplɔ yi shike doɔ, àkpɔ lé Yehowa donɔ nukwi nɔ amɛ do. Eyi nɔ èkpɔ vinɔ ɖe mukɔ munu koɖo eviɛɔ, àdo jeshi lɔnlɔn Yehowa tɔ. Emɔ sugbɔwo ji yí mìato akpla nu so Yehowa nu le, ɖo yi nuwawawo pleŋ, hwɛhwɛ alo gangan, ciwo yí sɔ mì gbɔ alo ciwo yí desɔ mì gbɔ can kanfukɔ Yehowa.—Hlɛn Ehajiji Wema 148:7-10.

16. Nyi mìɖui mɔ mìawaɔ?

¹⁶ Mìwo Mawu nya ŋɖɛ, lenɔ bu nɔ amɛ, sɛnŋ yí enu ciwo pleŋ ewa nyakpɔkpɔ. Nɔnɔmɛ cɛwo koɖo sugbɔ buwo ze le enu ciwo yí ewa mɛ. Nɔ mìji gamɛ yí glonɔ nuwawawo kpɔɔ, mìado jeshi wo ahan. Mìɖo aji gamɛ yí aglonɔ enuwawawo kpɔ, yí abunɔ tamɛ kpɔ so enu ci wokpla mì so Yehowa nu. Nɔ mìwɛni ahan ɔ, mìate gogo mìwo Watɔ lɔ doji. (Ʒaki 4:8) Nyɔta ci yí gbɔgbɔ akpedo jilawo nu woakpɔ lé woazannɔ enuwawawo asɔ kpedo wowo viwo nu woate gogo Yehowa.