1. Na cava e dua na sala e kilai Jiova vinaka kina o Jope?

 ENA gauna e bula kina o Jope, e levu na ka e veivosakitaka kei ira eso tale. E dua na veivosaki e bibi duadua, oya na nona veivosaki kei na Kalou o Jiova. Ena nodrau veivosaki qori, e tukuna o Jiova me raica o Jope eso na ka totoka e bulia. Qori ena uqeti koya me kila na levu ni vuku i Jiova, ena rawa tale ga ni nuitaki koya me vakarautaka na ka kece mera bula kina na nona dauveiqaravi. Kena ivakaraitaki, e tukuni vei Jope ni vakarautaka na Kalou na ka mera bula kina na manumanu, ena rawa gona ni vakarautaka na ka me bula kina. (Jope 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Ni vakasamataka o Jope na ka e bulia o Jiova, e vulica kina e levu na ka me baleta na itovo ni Kalou.

2. Na cava ena rairai dredre kina meda dikeva na veikabuli?

² E rawa tale ga nida vulica na veika me baleta na noda Kalou nida dikeva na veika e bulia. Ia ena rairai sega ni rawarawa meda cakava qori. Ke da tiko e tauni, ena rairai lailai na veikabuli eda raica e veisiga. Ke da tiko e nakoro se yawa mai tauni, eda rawa ni nanuma ni lailai na gauna meda vulica kina. Meda veivosakitaka na vuna e yaga kina me tiko na gauna meda dikeva na veikabuli, oti meda cakava sara. Eda na veivosakitaka tale ga nodrau vakayagataka o Jiova kei Jisu na veikabuli ni rau veivakavulici, kei na ka meda cakava meda vulica kina eso tale na ka ena veikabuli.

3. E kilai vakacava ni vinakata o Jiova me marautaka o Atama na veikabuli?

³ E vinakata o Jiova me marautaka na imatai ni tamata na veikabuli. Ni buli Atama e solia vua na parataisi totoka me  dikeva, e tukuna me teivaka qai vakatetea na parataisi qori. (Vkte. 2:8, 9, 15) Vakasamataka mada nona marau o Atama ni raica na tubu ni sorenikau, e se tale ga na kau. E raica ni itavi totoka dina nona qarava na were o Iteni! E tukuna tale ga o Jiova me vakayacana na duidui manumanu. (Vkte. 2:19, 20) A rawa ni vakayacana ga o Jiova na manumanu qori, ia e lesia vei Atama me cakava. E macala ni bera ni vakayacani ira, e dikeva vinaka na manumanu, e raica na kedra irairai kei na ka era cakava. Ena rairai marautaka qori o Atama. Ena kila kina ni vuku sara o Jiova, e raica tale ga na totoka kei na vakatubuqoroqoro ni veika e bulia.

4. (a) Na cava e dua na vuna meda dikeva kina na veikabuli? (b) Cava e bulia o Jiova o taleitaka vakalevu?

⁴ Dua na vuna meda dikeva kina na veikabuli, oya ni vinakata o Jiova meda cakava qori. E kaya: “Moni tacake i lomalagi moni raica.” Oti e taroga: “O cei e buli ira qori?” E matata na kena isau. (Aisea 40:26) O Jiova e bulia na veika kece mai lomalagi, vaka kina e vuravura kei na wasawasa, eda vulica kina e levu sara na ka me baleti koya. (Same 104:24, 25) Vakasamataka tale ga ni buli keda meda rawa ni marautaka na veika e bulia. E buli keda tale ga meda rawa ni rai, rogo, boica na ka, tara, se tovolea, qori eda na marautaka kina na veika e bulia.

5. Me salavata kei na Roma 1:20, ena yaga vakacava noda vulica na veikabuli?

⁵ E tukuna vei keda na iVolatabu e dua tale na vuna bibi meda dikeva kina na veikabuli. Eda vulica kina e levu na itovo i Jiova. (Wilika Roma 1:20.) Kena ivakaraitaki, raica mada na veika e bulia o Jiova, o na raica nira buli vakamaqosa. Eda vulica kina nona vuku. Vakasamataka tale ga na veimataqali kakana eda kania. Qori e vakaraitaka vakamatata ni lomana na kawatamata. Nida raica na itovo i Jiova ena veika e bulia, eda na kilai koya vinaka, eda na volekati koya tale ga. Meda raica mada qo eso na sala e vakayagataka kina o Jiova na veikabuli meda vulica kina eso na ka bibi.

6. Na cava eda vulica ena nodra biuvanua na manumanuvuka?

⁶ O Jiova e dau lokuca na gauna. E veiyabaki ena icavacava ni Feperueri me yacova na lomaloma ni vula o Me, era na raica na Isireli nira vuka ina vualiku na manumanuvuka na sitoki. E tukuna na  Kalou vei ira na Isireli: “Na sitoki mada ga ni lomalagi e kila na kena gauna.” (Jere. 8:7) E lokuca o Jiova na gauna mera biuvanua kina na manumanuvuka qo, sa lokuca tale tu ga na gauna me tauca kina na nona lewa. Nikua nida raica nodra biuvanua na manumanuvuka, eda nuidei ni tiko na “gauna lokuci” i Jiova me vakarusa na vuravura ca qo.—Apak. 2:3.

7. Na cava eda vulica ena nodra vuka na manumanuvuka? (Aisea 40:31)

⁷ O Jiova e dau vakaukauataki ira nona dauveiqaravi. E tukuna o Aisea nona yalayala o Jiova ni na vakaukauataki ira nona tamata era malumalumu se yalolailai, mera “vuka e tabadra me vaka na ikeli.” (Wilika Aisea 40:31.) Era dau raica na Isireli ni vukatubu na ikeli, e vakanawanawa ena cagi katakata qai sega ni yavalata vakalevu na tabana. Eda vulica ke sa solia o Jiova na kaukaua vei ira na manumanuvuka qori, ena rawa tale ga ni vakaukauataki keda na nona dauveiqaravi! Ni o raica e dua na manumanuvuka levu ni vukatubu i lomalagi, e vakanawanawa qai sega ni yavalata vakalevu na tabana, nanuma tiko ni rawa ni vakaukauataki iko o Jiova mo vosota na veika dredre.

8. Na cava e vulica o Jope ni vakasamataka na veika e bulia o Jiova? Cava eda vulica?

⁸ E bibi meda nuitaki Jiova. O Jiova e vukei Jope me nuitaki koya vakalevu. (Jope 32:2; 40:6-8) Ni veivosaki kei Jope, e tukuna o Jiova e levu na ka e bulia, wili kina na kalokalo, na o, kei na tibi ni liva. E tukuna tale ga na veika me baleta na manumanu, me vaka na bulumakau tagane kila kei na ose. (Jope 38:32-35; 39:9, 19, 20) Na ka kece qori e vakaraitaka na kaukaua levu ni Kalou, e dauloloma, e levu tale ga na nona vuku. Ena veivosaki qori e nuitaki Jiova kina vakalevu o Jope. (Jope 42:1-6) Nida vulica na veikabuli, eda kila kina na levu ni vuku i Jiova, e kaukaua sara vei keda, ena rawa tale ga ni vakaotia na noda leqa kece. Qori sara ga na ka ena cakava, ena uqeti keda meda nuitaki koya vakalevu.

9-10. Na cava eda vulica me baleti Jiova ena matanisiga kei na uca?

⁹ E kila vinaka o Jisu na veika e bulia o Jiova. Ni “matai ligamaqosa,” e vakaitavi kei Tamana ena buli ni lomalagi kei na vuravura. (Vkai. 8:30) Ni mai bula e vuravura o Jisu, e vakayagataka na veikabuli me vakavulici ratou na nona tisaipeli me baleti Tamana. Dikeva mada e vica na ka e vakavulica.

¹⁰ O Jiova e lomani keda kece. Ena iVunau ena Ulunivanua, e vakavulica o Jisu vei ratou na nona tisaipeli e rua na ka e bulia o Jiova era dau vakawalena e levu: ya na matanisiga kei na uca. E bibi ruarua qori me rawa nida bula. E rawa sara ga ni vakarautaka qori o Jiova vei ira ga na qaravi koya. Ia ena nona loloma, e vakarautaka na matanisiga kei na uca vei keda kece, wili kina o ira na sega ni qaravi koya. (Maciu 5:43-45) E vakavulici ratou na nona tisaipeli o Jisu ni vinakata o Jiova meda lomani ira kece na tamata. Nida marautaka na totoka ni dromunisiga se na tau ni uca, meda vakasamataka ni lomani keda kece o Jiova, e sega ni vakaduiduitaka e dua. Me uqeti keda na nona ivakaraitaki meda vakaraitaka tale ga na loloma qori vei ira kece eda vunau kina.

11. E vakayaloqaqataki keda vakacava noda raica na manumanuvuka ni lomalagi?

¹¹ O Jiova e vakarautaka na ka meda  bula kina. E tukuna tale ga o Jisu ena ivunau vata qori: “Raici ira mada vakavinaka na manumanuvuka ni lomalagi, era sega ni teitei, tatamusuki, se kumuna na kedra ena lololo, ia e vakani ira na Tamamudou vakalomalagi.” Kena irairai nira raica vinaka na vakarogoci Jisu tiko na nodra veivukayaki na manumanuvuka ena gauna e tarogi ira kina: “Vakacava, dou sega ni yaga vakalevu vei ira?” (Maciu 6:26) E vakadeitaka vei keda o Jisu ni na vakarautaka o Jiova na ka vakayago meda bula kina! (Maciu 6:31, 32) Na ka eda vulica ena veikabuli e vakayaloqaqataki ira tiko ga na qaravi Jiova ena yalodina. Kena ivakaraitaki, e yalolailai e dua na tacida goneyalewa mai Sipeni ni sega ni kunea rawa e dua na vale veiganiti me tiko kina. Ia ni oti nona raica na manumanuvuka nira kania tiko na sorenikau kei na vua ni beri, e nuidei sara ga. E kaya, “Au vulica vei ira na manumanuvuka qo ni karoni ira o Jiova, ena karoni au tale ga.” Sega ni dede sa kunea na tacida qori e dua na nona vale.

12. Me salavata kei na Maciu 10:29-31, na cava eda vulica me baleti Jiova ena manumanuvuka na siparo?

¹² E kauaitaki keda yadua o Jiova. Ni bera ni talai ratou na nona yapositolo o Jisu me ratou lai vunau, e vukei ratou me ratou kua ni rerevaka na veitusaqati. (Wilika Maciu 10:29-31.) E cakava qori ni vakamacalataka e dua na manumanuvuka e kilai levu e Isireli, ya na siparo. E sau lailai sara na manumanuvuka qori ena gauna i Jisu. Ia e tukuna vei ratou na nona tisaipeli: “Ena sega ni lutu ina qele e dua vei rau me sega ni kila na Tamamudou.” E kuria: “Dou talei sara vei ira na siparo.” E vakadeitaki ratou na nona tisaipeli o Jisu ni kauaitaki ratou yadudua o Jiova, e sega gona na vuna me ratou rerevaka na veitusaqati. Ratou na nanuma vinaka sara na ka e tukuna o Jisu ni ratou raica na siparo ni ratou vunau tiko e tauni kei na koro. Na gauna kece o raica kina e dua na manumanuvuka lailai, nanuma tiko ni kauaitaki iko o Jiova, ni o “talei sara vei ira na siparo.” Ni tokoni iko o Jiova, kua sara ni rere ni o tusaqati.—Same 118:6.

13. Na cava meda cakava meda vulica tiko ga na veikabuli?

¹³ E levu tale na ka eda vulica me baleti Jiova ena ka e bulia. Ena sala cava? Kena imatai, me tiko na gauna meda raica kina na veika e bulia. Oti, meda vakasamataka na ka eda vulica kina me baleti Jiova. Ena sega ni rawarawa noda cakava qori. E kaya e dua na tacida yalewa mai Cameroon, o Géraldine, “Au susu ena siti, au kila ni vinakati na sasaga meu raica na veikabuli.” E kaya e dua na qase ni ivavakoso o Alfonso, “Au vulica ni bibi me tiko na gauna meu dikeva kina vakataki au na veika e bulia o Jiova, meu vakasamataka  tale ga vakatitobu na ka au vulica kina me baleti koya.”

14. Na cava e vulica o Tevita ni vakasamataka vakatitobu na ka e bulia na Kalou?

¹⁴ E vakasamataka vakatitobu o Tevita na veika e bulia na Kalou. E tukuna vei Jiova: “Niu raica na nomuni lomalagi, na cakacaka ni qaqaloniligamuni, na vula kei na veikalokalo oni vakarautaka, na cava na tamata moni dau nanumi koya kina?” (Same 8:3, 4) Ni tacake i lomalagi o Tevita ena bogi, e vakavinavinakataka na totoka ni lomalagi kei na vuravura. E vakasamataka tale ga vakatitobu na ka e vulica ena kalokalo me baleta na Kalou. E vulica ni sa rui cecere o Jiova. Eso tale na gauna, e vakasamataka o Tevita na buli ni veitikiniyagona ena kete i tinana. Ni vakasamataka vakatitobu na veika totoka qori, sa qai vakavinavinakataka ga vakalevu na vuku i Jiova.—Same 139:14-17.

15. Tukuna eso na ivakaraitaki o raica kina na itovo i Jiova. (Same 148:7-10)

¹⁵ Me vakataki Tevita, de dua ena rawarawa mo raica e dua na ka e bulia o Jiova mo vakasamataka vakatitobu. Ni o veiraiyaki, o na raica e levu na ka o rawa ni vulica kina na itovo i Jiova. Kena ivakaraitaki, vakasamataka na kaukaua i Jiova ni o vakila e yagomu na katakata ni siga. (Jere. 31:35) Vakasamataka nona vuku ni o raica e dua na manumanuvuka ni bulia tiko nona sova. Vakasamataka nona mamarau ni o raica e dua na luvenikoli ni cemuria tiko na buina. Mo vakavinavinakataka na loloma i Jiova ni o raica e dua na tinanigone ni qito tiko kei luvena lailai. E levu sara na ivakaraitaki meda vulici Jiova kina, baleta na ka kece qori era vakacaucautaki koya, ke ka lelevu se lalai, tiko voleka se tiko vakayawa.—Wilika Same 148:7-10.

16. Na cava o vakadeitaka mo cakava?

¹⁶ Sa rui vuku na noda Kalou, e dauloloma, e kaukaua, na ka kece tale ga e cakava e totoka vakaoti. Eda rawa ni vulica na itovo kece qori kei na levu tale nida dikeva na veikabuli e tu wavoliti keda. Me tiko gona na gauna meda marautaka kina na veika e bulia o Jiova qai vakasamataka na ka eda vulica me baleti koya. Nida cakava qori eda na veivolekati tiko ga kei na Dauveibuli. (Jeme. 4:8) Ena ulutaga tarava, eda na raica na sala mera vakayagataka kina na itubutubu na veikabuli mera vakavulici luvedra mera veivolekati kei Jiova.