1. Ñanyi bintu bimo byalengejile Yoba kuyuka bulongo Yehoba?

 YOBA wisambilenga bingi na bakwabo mu bwikalo bwanji bonse, bino mwisambo wawamine bingi ke yewa ye esambile ne Yehoba Lesa. Mu yewa mwisambo Yehoba waambijile Yoba kulanguluka pa bintu byawama byo alenga. Kino kyalengejile Yoba kuyuka’mba Yehoba uji bingi na maana kabiji upa bantu banji byo bakajilwa. Kabiji Yehoba wavulwilemo Yoba kuba’mba aye upana kajo ku banyama pa kuba’mba ayuke’mba naye ukamuta muchima. (Yoba 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Kulanguluka pa bilengwa kwalengejile Yoba kufunda byubilo byavula biji ne Lesa.

2. Mambo ka o tukankelwa kufunda pa bintu byalenga Yehoba?

² Ne atweba inge twamona byalenga Lesa tufunjilako bintu byavula bingi. Nangwa byonkabyo, kimye kimo kikatazha bingi kuba bino. Umvwe twikala mu muzhi mukatampe kampe kyakonsha kukatazha kumona bintu byavula byalenga Yehoba. Umvwe kechi twikala mu muzhi mukatampe ne, napotu kyakonsha kukatazha kufunda pa bintu byalenga Yehoba. Onkao mambo, twayai twisambe pa byo twakonsha kumwenamo bintu byawama inge saka twikalako na kimye kya kufunda pa bilengwa na Lesa. Kabiji tusakwisamba pe Yehoba ne Yesu byo baingijishe bilengwa pa kufunjisha bantu ne byo twakonsha kuba pa kuba’mba tufunjileko ku bilengwa.

3. Ñanyi bintu bimwesha’mba Yehoba wakebelenga Adama kufunda pa bilengwa?

³ Yehoba wakebelenga muntu mutanshi kwiyowa bilengwa Byanji. Lesa byo alengele Adama wamubikile mu bujimi bwawama bwa  paladisa kuba’mba ebujimenga ne kwibulama. (Nte. 2:8, 9, 15) Fwanyikizhai lusekelo lwajinga ne Adama byo amwenenga nkunwa saka imena ne maluba saka akenuka. Adama wajinga na mwingilo mukatampe wa kujima ne kulama bujimi bwa Edena. Kabiji Yehoba waambijile Adama kutumba banyama bonse mazhina. (Nte. 2:19, 20) Umvwe Yehoba wakebelenga inge watumbile bano banyama bonse mazhina aye mwine. Pano bino, wapele Adama uno mwingilo. Adama saka akyangye kutumba nyama jizhina, patanshi wakimutajilenga, kumona byo abena kumweka ne byo abena kuba. Kyamweka Adama waumvwinenga bingi bulongo kuba bino. Wafunjile kuba’mba Yehoba uji bingi na maana ne bulume. Kabiji wafunjile’mba bintu byonse byalenga Yehoba byawama bingi.

4. (a) Ñanyi kishinka kimo kyakonsha kwitulengela kufunda pa bilengwa? (b) Ñanyi kintu kyo mwatemwa pa bintu byalenga Lesa?

⁴ Kishinka kimo kyafwainwa kwitulengela kufunda pa bilengwa ke kya kuba’mba Yehoba ukeba’mba tubenga bino. Mambo witubuula’mba: “Talai mwiulu mumone.” Kepo aipuzha’mba: “Ñanyi walengele bino bintu byonse?” Mukumbu twamuyuka. (Isa. 40:26) Yehoba ye walengele bintu byonse biji mwiulu, biji pano pa ntanda ne biji mu tulunga, kabiji bino bintu bitufunjisha byavula pe aye. (Sala. 104:24, 25) Akilangulukai Lesa byo etulenga. Witulengele’mba tumvwenga bulongo inge twamona bilengwa byanji byo byawama. Kabiji Yehoba witulengele kuba’mba tumonenga, kumvwa, kukwata kintu, kutompa ne kumvwa bwema pa kuba’mba bintu byonse byapusana pusana byo alenga bitusangajikenga.

5. Kwesakana na Loma 1:20, tufunjilako ka ku bintu byalenga Yehoba?

⁵ Baibolo witubuula kishinka kikwabo kyakonsha kwitulengela kufunda pa bilengwa. Mambo bilengwa bitufunjisha byubilo bya Yehoba. (Tangai Loma 1:20.) Akilangulukai pa bintu Yehoba byo alenga ne kumona byo ebilenga bulongo. Bino bitufunjisha kuba’mba Lesa uji bingi na maana. Kabiji akilangulukai pa kajo kapusana pusana ko tuja. Kino kimwesha patoka kuba’mba watemwa bingi bantu. Umvwe twamona byubilo bya Yehoba mu bintu byo alenga, tumuyuka bulongo ne kufwenya kwipi ne aye. Pano twayai tumone Yehoba byo aingijisha bilengwa bimo kufunjisha bantu bintu byanema.

6. Tufunjilako ka ku bañonyi bo batela’mba ñendabwala?

⁶ Yehoba watanchika bingi bulongo kimye kimwekelapo bintu. Pa mwaka pa mwaka ku mpelo ya February kufika pakachi ka ñondo wa May, bena Isalela bamonanga kisamba kya bañonyi bo batela’mba ñendabwala kutumbuka kubwelamo ku kabeta ka buyeke. Lesa wabuujile  bena Isalela amba: “Bañonyi bo batela’mba ñendabwala bayuka kimye kyabo.” (Yele. 8:7) Byonkatu Yehoba byo alengela bano bañonyi kuyuka kimye kyabo kya kubwelelamo, naye wayuka kimye kyo akaleta luzhachisho. Ano moba inge twamona bañonyi babena kuviluka, betuvululamo’mba pa “kimye kyatongolwa” Yehoba ukaleta mpelo ku ino ntanda yatama.—Haba. 2:3.

7. Twakonsha kufunjilako ka ku byuba bampungu? (Isaya 40:31)

⁷ Yehoba upa bantu banji bulume. Kupichila mwi Isaya Yehoba walayile bantu banji amba “bakekala na bulume” kabiji amba “bakatumbukanga kuya mwiulu nobe bampungu” inge bakooka nangwa kulefulwa. (Tangai Isaya 40:31.) Bena Isalela bamonanga bampungu na kuya mwiulu kwa kubula kubakamisha byapi bimye byavula, mwela wa mulwelele ye wibakwashangako kuba bino. Kino kituvulamo kuba’mba Yehoba witupa bulume byonkatu byo apa bampungu bulume. Inge mwamona bañonyi bakatampe saka balelemba mwiulu kwa kubula kubakamisha byapi, mwafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba wakonsha kwimupa bulume bwakonsha kwimukwasha kuyuka mwakubila na makatazho enu.

8. Ñanyi kintu Yoba kyo afunjile ku bilengwa bya Lesa, kabiji ne atweba twakonsha kufunjilako ka?

⁸ Yehoba ukeba atweba kumuketekela. Yehoba wakwashishe Yoba kutwajijila kuketekela mwi Aye. (Yoba 32:2; 40:6-8) Lesa byo esambilenga ne Yoba, waambile pa bintu byavula byo alenga kuvwangakotu ne tubangabanga, makumbi ne kubesha kwa mvula. Kabiji Yehoba waambile pa banyama nabiji mboo ne mbili. (Yoba 38:32-35; 39:9, 19, 20) Bino byonse bimwesha bulume bukatampe bwa Lesa, butemwe ne maana anji. Uno mwisambo walengejile Yoba kufunda kuketekela mwi Yehoba na muchima yense. (Yoba 42:1-6) Ne atweba inge twafunda pa bilengwa bya Yehoba, kiketuvululamo kuba’mba Yehoba uji bingi na maana ne bulume kwitukila. Kabiji ukapwisha makatazho onse o tubena kupitamo. Kino kishinka kitulengela kumuketekela bingi.

9-10. Kyeya ne mvula bitubuulapo ka pe Yehoba?

⁹ Yesu wayukile byavula bingi pa bilengwa. Byo ajinga “sendwe,” waingijile pamo ne Shanji pa kulenga bilengwa byonse bya mwiulu ne bya pano pa ntanda. (Maana 8:30) Kabiji byo aishile pano pa ntanda, waingijishe bilengwa kufunjisha baana banji ba bwanga pe Bashanji. Twayai twisambe pa bintu bicheche byo afunjishepo.

¹⁰ Yehoba umwesha butemwe ku bantu bonse. Mu Jashi Janji ja pa Mutumba, Yesu waambile ku baana banji ba bwanga pa kyeya ne mvula. Bantu bavula kechi balangulukapo’mba bino bintu byanema ne. Bino bintu bibiji byo bitukwasha kwikala na bumi. Umvwe Yehoba wakebelenga inge kechi wapele bino bintu ku bantu babula kumwingijila ne, pakuba upana kyeya ne mvula ku bantu bonse. (Mat. 5:43-45) Yesu wafunjishe baana banji ba bwanga amba Yehoba ukeba’mba tumweshenga butemwe ku bantu bonse. Umvwe twamona juba byo jimweka bulongo inge jibena kuzhika nangwa inge mvula ubena kumima, twakonsha kulanguluka pe Yehoba byo atemwa bantu bonse. Ne atweba twafwainwa kumweshanga’mba twatemwa bantu bonse inge ke twibasapwile.

11. Kulanguluka pa tuñonyi kwitutundaika byepi?

¹¹ Yehoba witupa bintu byo tukeba pa kuba’mba tutwajijile kwikala na bumi. Mu jonka jino jashi ja pa mutumba Yesu waambile’mba: “Talai bañonyi; kechi babyala nkunwa, kunowa nangwa kulonga mu matala ne, pano bino, Shenu wa mwiulu wibajiisha.” Kyamweka jibumba jamutelekelenga Yesu jamwene bañonyi saka bapita mwiulu byo ebepwizhe’mba: “Nanchi  anweba kechi mwanema kwibakila nenyi?” (Mat. 6:26) Bino byambo bya kwa Yesu bitulengela kuyuka’mba Yehoba uketupanga bintu bya mu bwikalo byo tukeba. (Mat. 6:31, 32) Kufunjila ku bilengwa kukosesha bingi lwitabilo lwa bantu ba Lesa ba kishinka. Nyenga umo painiya wikala ku Spain walefwilwe na mambo a kubula kutaana nzubo yawama mwa kwikala. Bino watundaikilwe bingi byo amwene tuñonyi na kuja ntetele ne bipangwa. Waambile’mba: “Tuno tuñonyi twamvulwilemo kuba’mba byonkatu Yehoba byo etuta muchima ne amiwa ukatwajijila kunta muchima.” Kechi pabanjile ne, wataaine nzubo mwa kwikala.

12. Kwesakana na Mateo 10:29-31, tubwalula twitufunjishapo ka pe Yehoba?

¹² Yehoba witunemeka bingi pa muntu pa muntu. Yesu saka akyangye kutuma batumwa banji kuya na kusapwila wibakwashishe kubula kuchiina bantu bakainyenga byo basapwijilenga. (Tangai Mateo 10:29-31.) Byo aambile pa tuñonyi twayukile bantu bavula mu Isalela, ko kuba’mba tubwalula. Mu moba a kwa Yesu tuno tuñonyi betupoteshanga pa mutengo wakepa bingi. Bino wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kafwako nangwa kamo kaponena panshi kwa kubula Shenu kuyuka ne.” Kepo anungilepo’mba: “Mwanema kukila bisamba bya bwalula.” Yesu wabuujile baana banji ba bwanga amba Yehoba wibanemeka bingi pa muntu pa muntu. Onkao mambo, kechi bafwainwe kuchiina kwibamanyika ne. Kyamweka baana ba bwanga ba kwa Yesu bavulukilenga bino byambo inge bamona tubwalula kimye kyo basapwijilenga mu mizhi ikatampe ne icheche. Ne anweba inge mwamona tuno tuñonyi tucheche, muvulukenga’mba Yehoba wimunemeka bingi pa muntu pa muntu mambo “mwanema kukila bisamba bya bwalula.” Na bukwasho bwanji kechi mwafwainwa kuchiina bemukanya kusapwila ne.—Sala. 118:6.

13. Ñanyi kintu kyakonsha kwitukwasha kufunda byavula pe Lesa ku bilengwa?

¹³ Bilengwa bya Yehoba byakonsha kwitufunjisha bintu byavula pe aye. Ñanyi bintu byo twakonsha kuba pa kuba’mba tufunjileko ku bino bintu? Kitanshi, twafwainwa kwikalangapo na kimye kya kumona bilengwa na Lesa. Kya bubiji, twafwainwa kulangulukanga pa bilengwa byo bitufunjishapo pe Yehoba. Kampe kechi kyakonsha kupeela kuba bino ne. Nyenga Géraldine, wikala ku Cameroon, waambile’mba: “Nakomejile mu muzhi mukatampe. Onkao mambo, nebikangako bingi kumona ne kufunda pa bilengwa na Lesa.” Mukulumpe mu kipwilo umo aye Alfonso waambile’mba: “Nafunda kuba’mba nafwainwa kwikalakangako na kimye kya kwikala bunke na kumona bilengwa bya Yehoba ne kulanguluka languluka pa byo bibena kumfunjisha pe aye.”

14. Ñanyi bintu Davida byo afunjile byo alangulukilenga pa bilengwa na Lesa?

¹⁴ Davida walangulukilepo bingi pa bilengwa na Lesa. Waipwizhe Yehoba amba: “Inge namona jiulu, mingilo ya minwe yenu, ñondo  ne tubangabanga byo mwalengele, ndanguluka namba nanchi muntu ufwa ye ñanyi byo mumuvuluka?” (Sala. 8:3, 4) Davida byo atajile mwiulu bufuku kechi waumvwinetu bulongo kumona tubangabanga tonse ne, pakuba walangulukile langulukilenga pa bintu byo afunjile pe Lesa ku tubangabanga. Wafunjile kuba’mba Yehoba uji bingi na maana ne bulume. Pa bimye bikwabo Davida walangulukilenga pa byo alengelwenga byo ajinga munda mwa bainanji. Davida byo alangulukilenga pa mubiji wanji byo alengwa mu jishinda ja kukumya, wasanchijile bingi Yehoba pa maana anji.—Sala. 139:14-17.

15. Ambaipo bintu bimo bilengwa byo bimufunjisha pa byubilo Yehoba. (Salamo 148:7-10)

¹⁵ Byonkatu byo kyajinga kwi Davida, kyapeela bingi kumona bilengwa na Lesa ne kulanguluka langulukapo. Kuji bintu byavula bingi byakonsha kwitukwasha kuyuka bulongo byubilo bya Yehoba. Mwakonsha kuyuka bulume buji ne Yehoba inge mwaumvwa kyuya kifuma ku juba. (Yele. 31:35) Mwakonsha kulanguluka pa maana a Lesa inge mwamona kañonyi saka kalenga kinsa. Umvwe twamona kakabwa kabena kukeba kusuma ku mukila wako tufunda kuba’mba Yehoba ukeba’mba twikalenga na lusekelo. Kabiji twakonsha kumusanchila Yehoba pa butemwe bwanji inge mwamona inetu saka akaya na mwananji. Tuji na bintu byavula bingi byakonsha kwitufunjisha pe Yehoba mambo bilengwa byanji byonse bikatampe ne bicheche byo tumona ne byo tubula kumona bimutota.—Tangai Salamo 148:7-10.

16. Ñanyi bintu byo twafwainwa kwibikako kubanga?

¹⁶ Lesa wetu uji bingi na maana, butemwe, bulume kabiji bintu byonse byo alenga byawama. Twakonsha kufunda bino byubilo inge saka tumona bilengwa byanji. Atweba bonse twafwainwa kwikalangako na kimye kya kumona bilengwa ne kulanguluka languluka pa byo bitufunjisha pe Yehoba. Umvwe twauba bino tukafwenya kwipi na Mulenga wetu. (Yako. 4:8) Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa bansemi byo bakonsha kwingijisha bilengwa kukwasha baana babo kufwenya kwipi ne Yehoba.