1. N’nga ndindhila imbo-i ivi yamkam-idhe Yobo m’muidhiwa pama Yohova?

 VAVYOTAPANYA vyothene vyana Yobo vaingumiyee, vyali vyotapanya vyavakundu maningi vyana liye na Yohova. Vofuna mkami-a Yobo ira aroromelenga Nlungu thitho ira unosamalela arumiwee, Yohova atoonga vyongo vinango vyodabwi-a mwavyopandichiwa. Mofwanafwani-a, Yohova atomthuucha Yobo ira liye unosamalela vinyama thitho ira angaodile msamalela. (Yobo 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Vothuulela vyongo vyopanduchiwa Yobo atofunjedha makalelo manjinji a Nlungu.

2. Mwasiwa ngwan’ni hora dhinjinji vinokala vyorucha kaana chidwi na vyongo vipanduchile Yohova?

² I-yo thitho ninooda funjedha vyoonga Nlungu nakaana chidwi na vyongo vipanduchile liye. Hora dhinango vinooda kala vyorucha. Akala ninokala mumasidade malukulu kaninaode ona vyongo vinjinji vipanduchile Nlungu. Venango akala ninokala tatamo uli vyopanduchiwa vinjinji, ninooda ona ira kanina hora injinji yofunjedha. Dhoweni nitapanyeni funeya okaana hora thitho thindhi vofunjedha vyongo dhela muvyopanduchiwa. Ninodha ona mwemo Yohova na Yesu mwa-indi-edhe aliwa basa vyopanduchiwa vofunji-a thitho vinaire i-yo ira nifunjedhenga vyongo vinjinji dhela muvyopanduchiwa.

3. N’ga chini inothonyi-edha ira Yohova anoofuna ira Adamu asangalalenga na vyopanduchiwa?

³ Yohova afuna ira mutu oroma asangalalenga na vyongo vipanduchile liye. Nlungu angampanduchile Adamu atom-ela valimboroni lapama maningi ira akalengamo nofunjedha vyongo vyali mwemo. Atomva-a basa loi alisamalelenga thitho  wenjedhela munda obaleiuo. (Maro. 2:8, 9, 15) Kathuulelani mwemo Adamu mwasangalalela liye, aona mbeu dhimelanga thitho vyomela vinango vikumi-anga mafolori. Liye atookaana ngari ilukulu yosamalela munda wa Edeni. Yohova atomvepa Adamu ira ava-e madhina vinyama vyo-iyana i-yana. (Maro. 2:19, 20) Yohova angaodile lilaba basali ekene, mbwenye atovelela basali wa Adamu. Mo-okaikela a-anarome va-a madhina vinyamavyo, Adamu anoviing’anechecha noona mwemo mwairela aliwa vyongo na makalelwiwa. Vinooneya ira anoosangalala maningi laba basali. Pyooneelatu ira vyevi vyatomkami-a vwechecha ira Yohova ngwazelu maningi thitho ira vyopanduchiwavyee pyobaleya na vyosangalali-a.

4. (a) N’nga ndi yongo imbo-i ivi inofwanela niiri-ani kaana chidwi na vyopanduchiwa? (b) N’nga pivyongo viivi mwavyopanduchiwavi vinouiri-ani kaana chidwi?

⁴ Yongo imbo-i yeyo inoiri-a ira niirenga chidwi na vyopanduchiwa choi, Yohova unofuna ira nikalenga e-no. Liye unonivepa ira, “ing’anani dhulu ira muone.” Vasogolovee unonifuka ira, “mbaani upanduchile vyongovyo?” yowakula njoidhiweelatu. (Esaya 40:26) Yohova atodhali-a dhulu, ilambo yavathi bara na vyongo vinjinji vyevyo vinonifunji-a vyoonga liye. (Sal. 104:24, 25) Thitho kathuulelani moda mwanipanduchile Nlungu. Atonipanducha mwandhila yoi niode nga sangalala na vyongo vyobaleya. Thitho atonipanducha mwandila yoi niode nga sangalala na vyongo vyo-iyana i-yana voona, uvwa, lawi-a, nuka thitho sakwinya.

5. Movwelana na lemba la Aroma 1:20, n’ga ninoganyali a-vi namwasa ofunjedha vyopanduchiwa vya Yohova?

⁵ Bibilya linoniwandela yongo imbo-i yeyo inoniiri-a ira nikaengana chidwi na vyongo vyopanduchiwa. Vyopanduchiwa vinonifunji-a vyoonga makalelo a Yohova. (Muleri Aroma 1:20.) Mofwanafwani-a, kathuulelani vyongo vyoiri-a chidwi vinoona i-yo muvyopanduchiwa. N’nga vyevi kavinonikami-a idhiwa ira Yohova ngwazelu? Kathuulelani vyodya vyo-iyana i-yana vyevyo vinosangalalana i-yo. Wenuo nguumboni ooneelatu ira Yohova unodhiveliwana atu. Navwechechanga makalelwee dhela muvyongo vipanduchile liye, ninofiya vom’muidhiwa pama maningi thitho ninokala vauxamwali olimba na Yohova. Va-eeni dhoweni nioneni ndhila ndhinango dha-indi-edhe basa Yohova mwavyopanduchiwa vofunji-a atu likundo lofuneya.

6. N’nga ninofunjedhavonni naona mbalame dhithamanga?

⁶ Yohova utokaana hora yoirela vyongo. Yawa iliyothene romela komoni wa mwedi wa Fevereiro fiyedha vari va mwedi wa Maio Aisraeli  tanoona adokowe tapurumuwanga makumelo a dhuwa. Nlungu atoawandela Anaisraeli ira, “dokowe mbalame yopurumuwa dhuludhulu inoidhiwa pama hora yo-eliwelatu.” (Jer. 8:7) Mofwanafwana na mwemo Yohova mwairela liye vyongo vo-elela hora mbalamedhi, atoo-ela thitho hora inofuna liye dhatonga atu. Malamboano naona mbalame dhithamanga dhowa tatomo n’nango, ninothuuchiwa ira kaninofwanela kaikela ira Yohova utokaana “hora yo-eleliwatu” yoi adhanonge ilambo yothakalai.—Habak. 2:3.

7. N’nga ona mbalame dhipurumuwanga unanikami-e a-vi? (Esaya 40:31)

⁷ Yohova unova-a kopolo arumiwee. Dhela mwa namaongela Esaya atolanyedha ira, unodha va-a atu kopolo, thitho “aliwa tanodha purumuwela dhulu ninga tatokaana mapepelo aivangwe” vahora inofooka aliwa thitho sukwala. (Muleri Esaya 40:31.) Kavyali vyailendo wa Aisraeli ona vivangwe vipurumuwanga dhulu mo-orucheya mokami-iwa na mwela. Vyevi vinonithuucha ira ninga mwemo Yohova mwavelenle liye kopolo wa mbalamedhi, unooda thitho velela kopolo wa arumiwee. Mwaona mbalame ilukulu ipurumuwanga dhulu maningi muthuulelenga ira Yohova unodha uva-ani kopolo dhooda limbanana nyarwa dhinogumanana nyo.

8. N’nga Yobo afunjedhilevon’ni va vyongo vyoiri-a chidwi vipanduchile Yohova, n’nga i-yo ninofunjedhavon’ni?

⁸ Yohova ngofwanelela n’nyindela. Liye atomkami-a Yobo ira amroromelenga maningi. (Yobo 32:2; 40:6-8) Hora yatapanya liye na Yobo, Nlungu atoonga vyongo vinjinji vyevyo vili wari mwavyopanduchiwa ninga nyenyedi, mirambo na ndhari. Atoonga thitho vinyama ninga ng’ombe ya lombwana ya-angani thitho kavalo. (Yobo 38:32-35; 39:9, 19, 20) Vyongo vyothene vyevi vinothonyi-edha ira Nlungu utokaana kopolo dhodabwi-a thitho ngwaudhivela na wa zelu dhinjinji. Namwasa otapanya vyongo vyevi na Yohova, Yobo atoroma mroromela maningi kwaranya walelene. (Yobo 42:1-6) Mofwanafwana na vyevi, nafunjedhanga dhela muvyongo vyopanduchiwa, ninothuuchiwa ira Yohova ngwazelu maningi thitho utokaana kopolo kwaranya i-yo. Liye unooda mali-a vyowesedha vinogumanana i-yo thitho piyevyo vinofuna liye dhaira. Likundo leli linooda nikami-a ira nimroromelenga maningi Yohova.

9-10. N’nga dhuwa na dhongwe vinoniwandelan’ni vyoonga Yohova?

⁹ Yesu anoidhiwa vyongo vinjinji vyoonga vyopanduchiwa. Ninga “mesili wa dodoliso,” liye atokaana ngari yolaba basa na Babee vopanducha vyongo. (Sang. 8:30) Angali vailambo yavathi, Yesu atoo-indi-edha basa vyopanduchiwa vofunji-a anamafunjedhee vyoonga Babee. Dhoweni nioneni makundo mangasi afunji-idhe liye.

¹⁰ Yohova unodhiveliwana mutu uliothene. Vaulalikee wavamwangoni, Yesu atoawandela anamafunjedhee vyoonga dhuwa na dhongwe vyongo vyoi atu anjinji katinovithuulela wiliwili. Vyongo vinlivi ndi vyofuneya maningi ira vailambo yavathi vakale vyaingumi. Yohova angaodile sakula aa-va-a atu ta-anomlabela vyongo ninga vyevi. Malomwee mwaudhivela, atoovelela dhuwa na dhongwe waatu othene. (Mat. 5:43-45) Yesu ato-indi-edha basa likundo leli vofunji-a anamafunjedhee ira Yohova ufuna ira nidhiveliwengana atu othene. Hora dhothene naona njeza ya dhuwa, vyosangalali-a thitho dhongwe odidili-a nithuulelenga ira Yohova unodhiveliwena atu othene. Ifwanafwani-oyee inonilimbi-a ira nithonyi-edhenga udhivela ninga wena volaleela milanyu yapama waatu othene.

11. N’nga ninalimbi-iwe a-vi nakaangana chidwi na mbalame?

 ¹¹ Yohova unoniva-a vyongo vyofuneya vyavaingumini. Vaulalikee wavamwangoni Yesu atoonga ira: “Onechechani mbalame dha dhuludhulu kadhinodhala mbeu thitho kadhino-anda venango lokota mbeu nsanjani. Mbwenye Babinyu wa dhulu unodhidyi-a.” Ninooda onga ira atu enao tafunji-iwa na Yesu, tanoona mbalame dhipurumuwanga dhulu vevo vafukile liye ira: “N’nga nyo kamuli apereso yavadhulu kwaranya mbalamedho?” (Mat. 6:26) Dhela mundhila ya udhivelila, Yesu atonisikimizeli-edha ira Yohova unonisamalela! (Mat. 6:31, 32) Likundo linofunjedha i-yo dhela muvyopanduchiwa, linodhowanave limbi-a arumiwi ororomeleya a Yohova malamboano. Painiya unango wa sikana wa ilambo ya Espanya atosukwala namwasa oi kaafwanya limburo lapama lokaathi. Mbwenye angaoni mbalame dhidyanga mbeu thitho vyova-a vya miri, atolimbi-eya maningi. Liye atoonga ira: “Mbalamedhi dhinondithuucha ira Yohova unodhisamalela thitho unodha ndisamalela.” Va-anavire hora yolapela rongolula atofwanya limburo lokaathi.

12. Movwelana na lemba la Mateu 10:29-31, n’nga mbalame dhinonikami-a idhiwan’ni vyoonga Yohova?

¹² Yohova unoona ira uliothene vaeka ngwapereso yavadhulu. Yesu a-anatumize anama-arelee ira tamalaleele, atoakami-a ira ta-aovenga atu oruni-a. (Muleri Mateu 10:29-31.) Yesu atoawandela vya mbalame dhedho dhali dhoidhiweya pama maningi Muisraeli. Mbalamedhi kadhali dhapereso injinji muhora ya Yesu. Atoawandela anamafunjedhee ira: “Kavali na imbo-ene inogwa vathi Babinyu wa dhulu liye a-iidhiwa.” Vasogolovee atowenjedhela onga ira: “Muli ofuneya maningi kwaranya mbaleme dhinjinji.” Vevo Yesu atosikimizela anamafunjedhee ira Yohova unoona ira uliothene vaeka ngofuneya maningi. Ee-no katafwanela ova oni-iwa nyarwa. Pyo-okaikela ira anamafunjedhao tanoothuulela madhu a Yeswala taona mbalame talabanga basa lolaleela masidade na matatamoni. Hora iliyothene mwaona mbalame muthuulelenga ira Yohova unouonani kala apereso yavadhulu vamwekene namwasa oi “muli ofuneya maningi kwaranya mbalame dhinjinji.” Mokami-iwa na Yesu kamunodha ova atu enango tauruni-angani.—Sal. 118:6.

13. N’nga chini inanikami-e ira nifunjedhengavo vyongo vavyopanduchiwa?

¹³ Ninooda funjedha vyongo vinjinji vyoonga Nlungu dhela muvyopanduchiwavi. Moi a-vi? Yoroma, ninofwanela kaana hora yothonyi-edha chidwi dhela muvyopanduchiwa. Vasogolovee ninofwanela thuulela vioni i-yo thitho vinonifunji-a aliwa vyoonga Yohova. Mbwenye hora dhinango vinokala vyorucha irana vyevyo. Rongola unango dhinalee Géraldine, wau Cameroon aongile ira: “Ndaulukulele sidade ee-no ndatoozindiyela ira vanofuneela dhilimbi-edha  ira ndikaengana chidwi na vyongo vyopanduchiwa.” Ndimuwa unango dhinalee Alfonso atoonga ira: “Ndatofunjedha ira ndanofwanela kaana hora ira ndikale vamekene nooni-a chidwi vavyopanduchiwa vya Nlungu thitho thuulela mwemo munandifunji-edhele aliwa vyoonga liye.”

14. N’nga Davide afunjedhilevon’ni namwasa othuulela vipanduchile Nlungu?

¹⁴ Davide anoothuulela modi-a vavyongo vipanduchile Nlungu. Liye atom’mwandela Yohova ira: “Ndaing’ana dhulu mabasa a mandhinyu, mwedi na nyenyedi vipanduchile nyo ndinothuulelecha ira mutu wokwa mbaani ira mumthuulelenga?” (Sal. 8:3, 4) Davide aing’ana dhulu nama-iyu kaiira dabwave na vyopanduchiwa baa-i mbwenye anoothuulela mwemo nyenyedi mwamfunji-edha aliwa vyoonga Nlungu. Liye atofunjedha ira Yohova ndi lukulu. Hora dhinango anoothuulelecha mwemo tutulee mwasaka-edhiwile aliwa angali mbani mwam’mee. Athuulelanga makundo ova-a chidwala, anoovwechecha maningi ira Yohova ngwazelu.—Sal. 139:14-17.

15. Muonge ifwanfwani-o yoonga mwemo munoonela i-yo makalelo a Yohova dhela muvyongo vipanduchile liye. (Salimo 148:7-10)

¹⁵ Mofwanafwana na Davide kaninofwanela dhowa undendai ira nione vyopanduchiwa novithuulelanga. Uliothene weo uli i-yo ninooda ona makalelo manjinji a Yohova. Mofwanafwani-a, navwa ka-a wa dhuwa ninozindiyela ira Yohova ngwakopolo. (Jer. 31:35) Ninokaana chidwi naona moda mbalame munomangela aliwa thunji. Ninoidhiwa thitho ira Yohova ngwanjanja naona iximwanambwa atamangi-anga muilee. Hora iliothene inoona i-yo m’ma awaredhanga na mwanee, ninosimba Yohova namwasa wa udhivelee. Vatokala vyongo vinjinji vyevyo vinanifunji-e vyoonga Yohova mo-obala akala vyongovyo ndi vilukulu venango ving’ono, vili undendai Venango vakwikwi, vyothene vyevyo vinomtitimi-a.—Muleri Salimo 148:7-10.

16. N’nga ninofwanela sikimiza rima iranan’ni?

¹⁶ Nlungwi-u ngwazelu maningi, waudhivela, wadodoliso thitho wa kopolo. Makalelo enala na enango ninooda aona mo-orucha dhela muvyongo vipanduchile liye akala ninokaechana chidwi na vyopanduchiwa. Dhoweni i-yo othene nidhilimbi-edhengani kaana hora yosangalala na vyongo vyopanduchiwa noona mwemo vyongovyo munonifunje-edhela aliwa vyoonga Yohova, nairangana vyevi ninodha kala vauxamwali wa pama maningi na Nanamapanduchi-u. (Yak. 4:8) Muyofunjedha yo-arela, ninodha ona mwemo anamabala muna-indi-edhe aliwa basa vyopanduchiwa vokami-a a-imiwa ira takale vauxamwali na Yohova.