1. Achiel kuom yore ma Ayub nomedo ng’eyogo Jehova en mane?

 AYUB jatich Nyasaye machon, ne owuoyo gi ji mang’eny ahinya. Kata kamano, nitie ng’at moro makende ma nowuoyogo, ma en Jehova Nyasaye. Ka ne Jehova wuoyo gi Ayub, nokonyo Ayub bedo gadier ni en Nyasaye ma nigi teko mar rito jotichne kuom nyiso Ayub moko kuom chuechne malich miwuoro. Kuom ranyisi, Nyasaye nonyiso Ayub ni en e ma oritoga le, kuom mano, nonyalo rito nyaka Ayub bende. (Ayub 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Ka ne Ayub onono chuech mag Jehova, nopuonjore kido moko mang’eny ma Nyasaye nigo.

2. Ang’o momiyo ok yotga kinde duto nono chuech mag Jehova?

² Wan bende wanyalo puonjore gik mang’eny e wi Nyasachwa ka wanono gik ma nochueyo. Kata kamano, ok yot timo kamano kinde duto. Kuom ranyisi, ka po ni wadak e taon, nyalo bedonwa matek neno thoth gik ma Jehova nochueyo pile ka pile. To kata ka po ni ok wadak e taon, wanyalo paro ni waonge gi thuolo moromo mar nono chuech. Kuom mano, wanonuru ane gimomiyo dwarore ni wakaw thuolowa kendo timo kinda e nono chuech. Wabiro neno kaka Jehova gi Yesu notiyo gi chuech e puonjo ji kod gik ma wanyalo puonjore e wi chuech mag Nyasaye.

3. Ang’o ma nyiso ni Jehova ne dwaro ni Adam obed mamor sama ne onono chuech?

³ Jehova ne dwaro ni dhano ma nokwongo chueyo obed mamor sama ne onono chuechne. Ka ne Nyasaye ochueyo Adam, nomiye kar dak e paradiso ma jaber kod tich mar medo yaro paradisono. (Cha. 2:8, 9, 15) Par  ane kaka Adam ne mor ka noneno kaka kodhi dongo kendo kaka maupe ne thiewo. To mano kaka Adam ne nigi migawo makende mar rito puoth Eden! Jehova bende nonyiso Adam ni omi le mopogore opogore nying. (Cha. 2:19, 20) Jehova ne nyalo miyo lego duto nyinggi, kata kamano, nomiyo Adam migawono. Onge kiawa ni ka ne pok Adam omiyo le moro nying, nononoga kido kod timbe mag leno. Adam ne mor ahinya gi migawono. Nyaka bed ni timo kamano ne miyega thuolo mar neno rieko kod lony mar Wuon-gi manie polo.

4. (a) Achiel kuom gik momiyo onego wanon chuech en mane? (b) En chuech mane mar Jehova ma moriga ahinya?

⁴ Achiel kuom gik momiyo onego wanon chuech en nikech Jehova dwaro ni watim kamano. Owachonwa kama: “Ting’uru wang’u e polo mondo une.” Kae to openjowa kama: “Ng’ano mosechueyo gigo duto? ” Wang’eyo dwoko mar penjono maler. (Isa. 40:26) Jehova nochueyo gik mang’eny e polo, e piny, kod e nembe. Chuechgego duto nyalo puonjowa weche moko kuome. (Zab. 104:24, 25) Tem ane paro kaka Nyasaye nochueyowa. Nomiyowa nyalo mar bedo mamor sama waneno gik mabeyo. Bende, nomiyowa nyalo moko abich ma konyowa bedo mamor sama waneno chuechne. Nyalogo gin mar winjo, neno, mulo, bilo, kod mar ng’uecho.

5. Ka luwore gi Jo-Rumi 1:20, en ber mane ma wayudoga sama wapuonjore e wi chuech mag Jehova?

⁵ Muma konyowa fwenyo gima chielo momiyo onego wanon chuech. Chuech puonjowa kido mag Jehova. (Som Jo-Rumi 1:20.) Kuom ranyisi, sama inono chuech mag Jehova, be isegafwenyo ni gichanore maber? Donge gikonyo e nyiso rieko mar Nyasaye? Parie bende e wi chiemo mopogore opogore ma Nyasaye nomiyowa. Mano nyiso maler kaka ohero dhano. Sama waneno kido mag Jehova kuom gik ma nochueyo, wamedo ng’eye maber moloyo, kendo mano chwalowa mondo wamed sudo machiegni ahinya kode. Koro, wanonuru kaka Jehova osetiyo gi chuechne e puonjo dhano weche moko madongo.

6. Gin puonj mage ma wanyalo yudo kuom winy ma darga?

⁶ Jehova timoga gik moko ka luwore gi kinde moketo. Higa ka higa, chakre giko dwe mar Februar nyaka kor dwe mar Mei, Jo-Israel ne nenoga winj ogungo ma ne dar kochomo yo nyandwat. Jehova nonyiso  Jo-Israel niya: “Kata mana ogungo ma fuyo e kor polo ong’eyo ndalo moketne.” (Jer. 8:7) Mana kaka Jehova oketo ne winygo kinde ma gidarie, e kaka oseketo kinde mong’adoe buchene. E kindegi, sama wanono winy ma darga, giparonwaga ni wanyalo keto genowa kuom Jehova ma ‘oseketo kinde’ ma obiro goloe piny marachni.—Hab. 2:3.

7. En adiera mane ma wanyalo bedogo sama waneno kaka winy fuyo e kor polo? (Isaya 40:31)

⁷ Jehova tegoga jotichne. Kokalo kuom Isaya, Jehova nosingo ni nodhi tego joge mondo gifu mana kaka otenga sama giwinjo ka giol kata ka tekogi orumo. (Som Isaya 40:31.) Jo-Israel nong’iyo neno otenga ka gimwomo yamo e yo mayot e kor polo. Mano paronwa ni mana kaka Jehova osemiyo otenga teko, e kaka onyalo miyo jotichne bende teko. Sama ineno winyo moro maduong’ ka fuyo mana mayot kendo koyaro buombene e kor polo, mano onego oparni ni Jehova nyalo miyi teko mar nyagruok gi chandruoge ma in-go.

8. Ang’o ma Ayub nopuonjore bang’ nono chuech mag Nyasaye, to ang’o ma wan bende wanyalo puonjore?

⁸ Onego wagen Jehova. Jehova nokonyo Ayub mondo omed gene. (Ayub 32:2; 40:6-8) E mbaka ma ne gibedogo gi Ayub, Jehova nonyiso Ayub gik mang’eny mosechueyo moriwo sulwe, boche polo, kod mil polo. Bende, Jehova nowuoyo kode e wi le moko kaka jowi kod faras. (Ayub 38:32-35; 39:9, 19, 20) Gigo duto nyiso ni Jehova en Nyasaye ma nigi teko, rieko, kod hera. To mano doko mbaka ma jaber ma nomiyo Ayub omedo geno Jehova moloyo kinde moro amora! (Ayub 42:1-6) Wan bende ka wanono chuech, mano biro konyowa fwenyo kaka Jehova en Nyasaye ma nigi rieko matut kod teko mang’eny moloyowa. Kuom adier, Jehova nyalo tiekonwa chandruogewa kendo obiro timo kamano. Ng’eyo wachno nyalo tego geno ma wan-go kuome.

9-10. Ang’o ma chieng’ kod koth puonjowa e wi Jehova?

⁹ Yesu nong’eyo gik mang’eny e wi chuech. Nikech ne en “jatich molony,” ne en gi thuolo makende mar tiyo kanyachiel gi Wuon-gi sama nochueyo gik moko. (Nge. 8:30) Higni mang’eny bang’e ka ne Yesu obiro e piny, notiyo gi chuech mondo opuonj jopuonjrene e wi Wuon-gi. Ne ane moko kuom weche ma nopuonjogi.

¹⁰ Jehova ohero dhano duto. E twak ma ne Yesu ogolo e wi got, ne owuoyo gi jopuonjrene e wi chuech moko ariyo ma ji mang’eny ok kawga mapek, ma gin ler mar chieng’ kod koth. Gik moko ariyogo dwarore ahinya mondo wabed mangima. Jehova ne nyalo tuono dhano ma ok tine gigo. Kata kamano, osechiwo chieng’ kod koth ne ji duto. (Mat. 5:43-45) Yesu notiyo gi gigo e puonjo jopuonjrene ni Jehova dwaro ni waher ji duto. Sama waneno kaka chieng’ podho kata kaka koth chue, mano nyalo paronwa ni Jehova ohero ji duto. Bende, mano chwalowa mondo walend ne ji duto nikech waherogi.

11. Ere kaka rango winy manie kor polo nyalo jiwowa?

¹¹ Jehova miyowaga gige ringruok. E twak achiel-achiel ma Yesu nogolo e wi got, nowacho kama: “Nonuru adimba winy manie polo; ok gichuo, ok gike, bende ok giken e deche. To pod Wuonu  manie polo pidhogi.” Nyalo bedo ni joma Yesu ne wuoyogo ne nyalo neno winy ka fuyo e kor polo ka nopenjogi niya: “Donge un to nengou duong’ ahinya moloyogi? ” (Mat. 6:26) To mano kaka Yesu nokonyowa bedo gadier ni Jehova biro miyowa gige ringruok ma wachando! (Mat. 6:31, 32) Puonj maduong’no pod dhi nyime tego jotich Nyasaye me kindegi. Chuny nyaminwa moro ma japainia e piny Spain nonyosore ka nofwenyo ni ne ok onyal yudo ot maber ma nonyalo dakie. Kata kamano, bang’ neno kaka winy ne chamo mana olembe kod kodhi, nobedo gi chuny mokuwe. Owacho kama: “Winy ma nanenogo noparona kaka Jehova dewogi, kendo kaka an bende odewa.” Mana mapiyo bang’e, nyaminwano noyudo ot maber ma nonyalo dakie.

12. Ka luwore gi Mathayo 10:29-31, en ang’o ma oyundi fwenyonwa e wi Jehova?

¹² Jehova ogeno ng’ato ka ng’ato kuomwa. Ka ne pok Yesu ooro jolupne mondo gidhi gitim tij lendo, nokwongo oikogi ne akwede. (Som Mathayo 10:29-31.) Nowuoyo kodgi kotiyo gi ranyisi mar winy moko ma nong’ere ahinya e piny Israel, ma gin oyundi. E kinde ma ne Yesu nie piny kae, winygo nengogi ne tin ahinya. To e ma pod Yesu nonyisogi niya: “Onge achiel kuomgi ma nyalo lwar piny ka Wuonu ok ong’eyo.” Kae to nomedo niya: “Un nengou duong’ ahinya moloyo oyundi mang’eny.” Yesu nojiwo jopuonjrene ni Jehova ogeno ng’ato ka ng’ato kuomgi, omiyo, ne ok onego gibed maluor sama giromo gi akwede. Nyaka bed ni jopuonjre Yesugo ne paroga wechego sa asaya ma ne gineno oyundi ka ne gilendo e taonde kod gwenge. Omiyo, sa asaya mineno winyo moro matin, par ni Jehova ogeni ahinya nikech in bende “[nengoni] duong’ ahinya moloyo oyundi mang’eny.” Onyalo konyi mi ilo akwede moro amora minyalo romogo.—Zab. 118:6.

13. Ang’o ma nyalo konyowa yudo ber sama wanono chuech?

¹³ Wanyalo puonjore weche mamoko mang’eny kokalo kuom chuech. E yo mane? Mokwongo, dwarore ni wamany thuolo mar nono chuech. Kae to dwarore ni wapar gik ma chuech ma wanonogo puonjowa e wi Jehova. Ok yotga timo kamano kinde duto. Nyaminwa moro ma wuok Cameroon miluongo ni Géraldine wacho kama: “Ne apon e taon. Omiyo, nafwenyo ni ne dwarore ni atim kinda ahinya mondo anon chuech.” Jaduong’-kanyakla moro miluongo ni Alfonso wacho kama: “Nafwenyo ni ne dwarore ni aket thuolo tenge mar bedo kar kenda mondo anon chuech mag Jehova kendo paro matut kuom gik ma ne gipuonja e wiye.”

14. Ang’o ma Daudi nopuonjore ka noparo matut kuom chuech mag Nyasaye?

 ¹⁴ Daudi ne paroga matut kuom chuech mag Nyasaye. Nowacho ne Jehova niya: “Ka ang’iyo polo ma ne ichueyo gi lweti, dwe gi sulwe ma ne iloso, dhano en ang’o ma dipare? Adier, wuod dhano en ang’o ma dirite? ” (Zab. 8:3, 4) Ka ne Daudi ong’iyo polo gotieno, ne ok omorga mana neno gik ma nochue e kor polo kaka sulwe kod dwe. To noparoga matut kuom gik ma sulwego ne puonje e wi Nyasaye. Nopuonjore ni Jehova en Nyasaye ma nigi teko mang’eny. Nitie kinde ma Daudi noparo kaka nodongo ei min-gi. Ka noparo e wi weche kaka mago, nomedo neno kaka Jehova nigi rieko mang’eny.—Zab. 139:14-17.

15. Chiw ane ranyisi ma nyiso kaka in iwuon iseneno kido mag Jehova e chuechne. (Zaburi 148:7-10)

¹⁵ Mana kaka Daudi, ok ochuno ni wadhi mabor e ka wane chuech moro mar Nyasaye ma wanyalo paroe matut. Ka ing’iyo alwora midakie, ibiro fwenyo ni nitie chuech mag Jehova mang’eny ma nyalo puonji kido ma en-go. Kuom ranyisi, be inyalo fwenyo teko mar Jehova sama iwinjo ka dendi liet bang’ oyo chieng’? (Jer. 31:35) Be inyalo neno rieko mar Nyasaye sama ineno kaka winyo moro gero ode? Be inyalo neno kaka Jehova en Nyasaye mamor sama ineno ka nyathi guok moro tugo gi yiwe? Bende, inyalo pako Jehova kuom herane sama ineno ka miyo moro tugo gi nyathine. Wan gi thuolo mang’eny mag puonjore e wi Jehova nikech chuechne duto pake, bed ni gidongo kata gitindo, gin machiegni kodwa kata mabor kodwa.—Som Zaburi 148:7-10.

16. En ang’o monego wang’ad e chunywa ni wabiro timo?

¹⁶ Nyasachwa nigi rieko mang’eny, odewo dhano, en gi lony, kendo gimoro amora ma noloso ber. Kidogo kod kido moko mang’eny inyalo ne kuom gik ma nochueyo. Kuom mano, watimuru kinda pile ka pile mondo wanon chuech kendo paro matut kuom gik ma gipuonjowa e wi Jehova. Ka watimo kamano, wabiro medo sudo machiegni ahinya gi Jehova. (Jak. 4:8) E sula ma luwo, wabiro neno kaka jonyuol nyalo tiyo gi chuech mondo gikony nyithindgi sudo machiegni gi Jehova.