Ir al contenido

Ir al índice

ARTÍCULO ÑA̱ KAʼVIYÓ 12

Ná sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara

Ná sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová xíʼin ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara

“Ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra [...] kiviva kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ña [...] tá ná kotoyó ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara” (ROM. 1:20).

YAA 6 Ña̱ íyo chí ndiví ndásakáʼnuña Jehová

ÑA̱ KA̱ʼA̱NYÓ XA̱ʼA̱ a

1. ¿Ndáaña chi̱ndeétáʼan xíʼin ta̱ Job ña̱ kuxini̱ va̱ʼara Jehová?

 KU̱A̱ʼÁNÍ na̱ yiví na̱túʼun ta̱ Job xíʼin tá xi̱takura, ta sana na̱ndósóva-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna. Soo iin ña̱ va̱ása nínandósó-inira xa̱ʼa̱ kúú ña̱ na̱túʼun táʼanra xíʼin Jehová saáchi xi̱ndayáʼviní ña̱yóʼo nu̱úra. Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Job ña̱ ná kotora ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara, chi ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼin ta̱ Job ña̱ kotora ña̱ ndíchiní Jehová ta saátu kandíxara ña̱ kivi kundaara na̱ káchíñu nu̱úra. Tá kúú, ta̱ Job ni̱xa̱a̱ra ku̱ndaa̱-inira ña̱ mií Jehová táxira ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu tí kití ña̱ va̱ʼa kutakurí ta saátu chindeétáʼanra xíʼin ta̱ Job ña̱ kǒo kuma̱ní nda̱a̱ ni iin ña̱ʼa nu̱úra (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Tá nda̱kanixi̱ní ta̱ Job xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová, chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ kotora ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová.

2. ¿Nda̱chun sava yichi̱ íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ kotonde̱ʼéyó ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová?

2 Saátu miíyó kivi sakúaʼayó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ tá ná kotoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara. Soo sava yichi̱ íxayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó ña̱ kotonde̱ʼéyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová saáchi sana ndóoyó iin ñuu káʼnu nu̱ú kǒo ña̱yóʼo íyo. Ta savatu yichi̱ ni íyoyó iin lugar nu̱ú íyo ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová, sana ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó kotoyó ña̱yóʼo chi sana kǒo tiempo kúúmiíyó. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ná kotoyó nda̱chun ndáyáʼviní taváyó tiempo ña̱ kotoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová. Saátu sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva xi̱niñúʼu Jehová xíʼin ta̱ Jesús ña̱yóʼo ña̱ sanáʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní. Ta saátu kotoyó ndáaña kivi keʼé miíyó ña̱ va̱ʼa sakúaʼayó xíʼin ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová.

¿NDA̱CHUN XÍNIÑÚʼU KOTONDE̱ʼÉYÓ ÑA̱ʼA ÑA̱ I̱XAVA̱ʼA JEHOVÁ?

Jehová xi̱kuni̱ra ña̱ ná kusi̱í-ini ta̱ Adán xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara ta saátu ña̱ ná chinúura ki̱vi̱ kití. (Koto párrafo 3).

3. ¿Nda̱chun va̱ʼa kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xi̱kuni̱ Jehová ña̱ ná kusi̱í-ini ta̱ Adán xíʼin ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara?

3 Jehová xi̱kuni̱ra ña̱ si̱íní ná koo na̱ yiví, xa̱ʼa̱ ña̱kán chi̱ndúʼúra ta̱ Adán nu̱ú iin ñuʼú ña̱ liviní. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra ña̱ ná kotora ndiʼi ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú kán, ña̱ ná chiʼira ña̱ʼa nu̱úña ta ná ndasalivikaraña (Gén. 2:8, 9, 15). Ndakanixi̱ní ndáa ki̱ʼva ni̱kusi̱íní-ini ta̱ Adán tá xi̱nira ña̱ ku̱a̱ʼa̱n xáʼnu si̱ʼva̱ ña̱ chi̱ʼira ta saátu ña̱ livikaví xáa yita ndaʼa̱ yitu̱n. Ña̱kán xi̱kusi̱íní-ini ta̱ Adán ña̱ xi̱ndaara jardín ña̱ Edén. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼinra ña̱ ná chinúura ki̱vi̱ ndiʼi kití (Gén. 2:19, 20). Kiviva chinúu mií Jehová ki̱vi̱ tí kití kán, soo ta̱xira chiñu yóʼo ndaʼa̱ ta̱ Adán. Ta sana va̱ʼaní xi̱to ta̱ Adán ndáa ki̱ʼva íyo tí kití ta ndáa ki̱ʼva kéʼérí ña̱ va̱ʼa chinúura ki̱vi̱rí. Ni̱kusi̱íní-ini ta̱ Adán xíʼin chiñu ña̱ ta̱xi Jehová ndaʼa̱ra, saáchi chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ kotora ña̱ ndíchiní íyo Jehová, ña̱ va̱ʼaní kéʼéra ndiʼi ña̱ʼa ta liviní kéʼéraña.

4. a) ¿Ndáa xa̱ʼa̱ kúú ña̱ kúni̱yó kotoyó ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱? b) Ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová, ¿ndáaña kútóokaún?

4 Jehová kúni̱ra ña̱ ná kotoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara. Ta ña̱yóʼo káʼa̱nra xíʼinyó: “Ndaniʼindó nu̱úndó chí ndiví ta kotondó”. Ta ndáka̱tu̱ʼunra ña̱yóʼo miíyó: “¿Ndáana i̱xava̱ʼa ña̱ʼa yóʼo?”. Xíʼin ña̱yóʼo kíʼinyó kuenta ña̱ miíra i̱xava̱ʼaña (Is. 40:26). Su̱ví nda̱saa iinlá chí ndiví ní ixava̱ʼa Jehová ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ livi chi saátu i̱xava̱ʼara ñuʼú yóʼo xíʼin tá mar, ta ku̱a̱ʼání ña̱ kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱yóʼo (Sal. 104:24, 25). Ná ndakanixi̱níyó ndáa ki̱ʼva viíní i̱xava̱ʼa Jehová miíyó ña̱ kusi̱í-iniyó kotonde̱ʼéyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara. Tá kúú, i̱xava̱ʼara nduchúnu̱úyó, so̱ʼoyó, yuʼúyó, yáa̱yó á láa̱yó, si̱ti̱nyó xíʼin ndaʼa̱yó.

5. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Romanos 1:20, ¿nda̱chun ndáyáʼviní kotonde̱ʼéyó ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱?

5 Biblia káʼa̱nña xíʼinyó nda̱chun ndáyáʼviní kotonde̱ʼéyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Ndióxi̱. Saáchi ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kotoyó ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová (kaʼvi Romanos 1:20). Tá kúú, ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová náʼa̱ña ña̱ ndíchiníra ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara kuxuyó náʼa̱ña ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó. Tá xítonde̱ʼéyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová, chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kotoyó ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra. Ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuxini̱kayóra ta viíka kutáʼanyó xíʼinra. Ta vitin ná kotoyó ndáa ki̱ʼva xíniñúʼu Jehová ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara ña̱ sanáʼa̱ra miíyó xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní.

NDIÓXI̱ XI̱NIÑÚʼURA ÑA̱ʼA ÑA̱ I̱XAVA̱ʼARA ÑA̱ SAKÚAʼAYÓ XA̱ʼA̱RA

6. ¿Ndáaña kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱ kéʼé tí cigüeña?

6 Xa̱a̱ íyo iin hora ña̱ nda̱kaxin Jehová ña̱ saxínura ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Ndiʼi ku̱i̱ya̱ tá kúma̱ní ndiʼi ña̱ yo̱o̱ febrero nda̱a̱ ma̱ʼñú yo̱o̱ mayo, na̱ ñuu Israel xi̱xinina tí cigüeña ña̱ ndáchírí ku̱a̱ʼa̱nrí chí norte. Jehová ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Israel: “Nda̱a̱ tí cigüeña xíni̱rí ndáa tiempo ndachírí” (Jer. 8:7). Nda̱a̱ táki̱ʼva kéʼé Jehová xíʼin tíyóʼo ña̱ miíra chíka̱a̱ra-inirí ama kúú ña̱ ndachírí. Saátu xa̱a̱ nda̱kaxinra iin tiempo ña̱ kixaa̱ra ndatiinra ku̱a̱chi. Xa̱ʼa̱ ña̱kán tá xítoyó iin tiʼvi tí saa ña̱ ndáchírí chí ndiví ña̱ ku̱a̱ʼa̱nrí inka ñuu, ná ndakaʼányó chi Jehová xa̱a̱ nda̱kaxinra iin tiempo ña̱ ndatiinra ku̱a̱chi nu̱ú ñuʼú yóʼo, ta kiviva kandíxayó ña̱ saxínuraña (Hab. 2:3).

7. ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ kéʼé tí águila? (Isaías 40:31).

7 Jehová táxira ndee̱ ndaʼa̱ na̱ káchíñu nu̱úra. Jehová xi̱niñúʼura ta̱ profeta Isaías ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ ñuu Israel, ña̱ tá ndákava-inina Jehová taxira ndee̱ ndaʼa̱na ta “ndachína nda̱a̱ táki̱ʼva ndáchí tí águila” (kaʼvi Isaías 40:31). b Na̱ ñuu Israel xi̱xinina ndáa ki̱ʼva viíní xi̱xiniñúʼu tí águila ta̱chí ña̱ va̱ʼa ndachírí tasaá va̱ása kunaarí. Nda̱a̱ táki̱ʼva chíndeétáʼan Jehová xíʼin tí águila yóʼo ña̱ va̱ʼa ndachírí, saátu kivi chindeétáʼanra xíʼin na̱ káchíñu nu̱úra ta taxira ndee̱ ndaʼa̱na. Ña̱kán, tá xítoún ña̱ súkunní ndáchí iin saa ku̱a̱ʼa̱nrí chí ndiví, ndakaʼán ña̱ ki̱ʼva saá ndaniʼi Jehová yóʼó ta taxira ndee̱ ndaʼún ña̱ va̱ʼa ya̱ʼún nu̱ú nda̱a̱ ndáaka tu̱ndóʼo.

8. a) ¿Ndáaña sa̱kúaʼa ta̱ Job xíʼin ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó tá xítoyó ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová?

8 Kiviva kandíxayó ndiʼi ña̱ káʼa̱n Jehová. Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n Jehová xíʼin ta̱ Job chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ kandíxakarara (Job 32:2; 40:6-8). Tá kúú, ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara, tá kúú ki̱mi, vi̱kó xíʼin taxa. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱nkara xa̱ʼa̱ si̱ndi̱ki̱ yukú xíʼin tí kuáyi̱ (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Ejemplo ña̱ xi̱niñúʼu Jehová ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Job chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ kunda̱a̱-inira ña̱ íyoní ndee̱ Jehová, ña̱ ndíchiníra ta saátu kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó. Saátu va̱ʼaní chi̱ndeétáʼanña xíʼinra ña̱ kandíxakarara (Job 42:1-6). Ta ki̱ʼva saá kivi kundoʼoyó tá xítoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová. Tá ná ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, saá kivi xa̱a̱yó kunda̱a̱-iniyó ña̱ ndíchiníra nu̱ú miíyó ta kúúmiíníkara ndee̱. Jehová kiviva sándiʼi-xa̱ʼa̱ra ndiʼi tu̱ndóʼo ña̱ kúúmiíyó, ta keʼévaraña. Tá ná ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kandíxaníkayóra.

TA̱ JESÚS XI̱NIÑÚʼURA ÑA̱ I̱XAVA̱ʼA NDIÓXI̱ ÑA̱ SA̱NÁʼA̱RA NA̱ YIVÍ

9, 10. ¿Ndáaña sákuaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová tá xítoyó ñu̱ʼu xíʼin sa̱vi̱?

9 Ta̱ Jesús chi̱ndeétáʼanra xíʼin yivára ña̱ i̱xava̱ʼara ndiʼi ña̱ʼa ña̱ íyo chí ndiví xíʼin ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo. Xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ʼaní xíni̱ra ndáa ki̱ʼva na̱kuva̱ʼa ndiʼi ña̱yóʼo (Prov. 8:30). Ta tá ki̱xira nu̱ú ñuʼú yóʼo, xi̱niñúʼura ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱ra na̱ discípulora. Ná ka̱ʼa̱nyó xa̱ʼa̱ sava ña̱yóʼo.

10 Jehová náʼa̱ra ña̱ kúʼvi̱-inira xínira miíyó. Tá íyo ta̱ Jesús chí xi̱ní yuku̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora xa̱ʼa̱ u̱vi̱ ña̱ʼa ña̱ va̱ása chíndayáʼviní na̱ yiví. Ta ña̱yóʼo kúú: ñu̱ʼu xíʼin sa̱vi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱ní-ini Jehová xínira miíyó táxira u̱vi̱ ña̱yóʼo ndaʼa̱yó ña̱ va̱ʼa kutakuyó ni ndásakáʼnuyóra á va̱ása (Mat. 5:43-45). Ta̱ Jesús xi̱niñúʼura ejemplo yóʼo ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱ra na̱ discípulora ña̱ mií Jehová kúni̱ra ña̱ ná kuʼvi̱ní-iniyó kuniyó ndiʼi na̱ yiví. Ña̱kán tá xítoyó ña̱ liviní ku̱a̱kiʼvi ñu̱ʼu xíʼin tá káni sa̱vi̱, ná ndakanixi̱níyó nda̱saakaví kúʼvi̱-ini Jehová xínira miíyó ta inkáchi íyo ndiʼiyó nu̱úra. Ta náʼa̱yó ña̱ ndíku̱nyó yichi̱ra tá kúʼvi̱-iniyó xíniyó na̱ yiví ta sánáʼa̱yóna xa̱ʼa̱ra.

11. Ña̱ kotonde̱ʼéyó saa válí, ¿ndáa ki̱ʼva chika̱a̱ ña̱yóʼo ndee̱ xíʼinyó?

11 Jehová táxira ndiʼi ña̱ xíniñúʼuyó ña̱ va̱ʼa kutakuyó. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús chí xi̱ní yuku̱ tá ka̱chira: “Koto va̱ʼandó ndáa ki̱ʼva íyo tí saa tí ndáchí chí ndiví chi kǒo chíʼirí ta ni kǒo sákeerí ni va̱ása táxiva̱ʼarí ña̱ kuxurí ti̱xin ya̱ka̱, soo yivándó ta̱ íyo chí ndiví sákuxurarí”. Ta sana na̱ xi̱niso̱ʼo ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús xi̱tona ña̱ ndáchí tí saa válí xíkarí tá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunrana á kǒo ndáyáʼvikana nu̱ú saa tí xítona kán (Mat. 6:26). Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Jesús sándakaʼánña miíyó ña̱ ndiʼi tiempo taxi Jehová ña̱ xíniñúʼuyó ña̱ va̱ʼa kutakuyó, ta tá ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo va̱ʼaní chíka̱a̱ña ndee̱ xíʼinyó (Mat. 6:31, 32). Ta ña̱yóʼo kúú ña̱ ndo̱ʼo iin ñá precursora ñá íyo chí España. Nda̱kavaní-iniñá chi kǒo iin veʼe nu̱ú kooñá, soo tá xi̱niñá tí saa válí ña̱ xáxirí ku̱i̱ʼi xíʼin inkaka ña̱ʼa, va̱ʼaní ku̱niñá. Ta ñáyóʼo káchiñá: “Tá va̱ʼaní kíʼin Jehová kuenta xíʼin tí saa válí yóʼo, saátu va̱ʼaní kiʼinra kuenta xíʼi̱n ta taxira ña̱ xíniñúʼi̱”. Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo nda̱ni̱ʼíñá iin veʼe nu̱ú kooñá.

12. Nda̱a̱ táki̱ʼva káchi Mateo 10:29-31, ¿ndáaña kivi sákuaʼayó xa̱ʼa̱ Jehová tá xítoyó saa válí?

12 Iin tá iinyó ndáyáʼviníyó nu̱ú Jehová. Tá kúma̱níka chindaʼá ta̱ Jesús na̱ discípulora ña̱ ku̱ʼu̱nna natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, siʼna sa̱náʼa̱rana ndáaña keʼéna ña̱ va̱ása yi̱ʼvína tá ná ixandi̱va̱ʼa na̱ yiví xíʼinna (kaʼvi Mateo 10:29-31). Ta xi̱niñúʼura saa válí tí loʼoní xi̱ndayáʼvi nu̱ú na̱ ñuu Israel ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱ra na̱yóʼo iin ña̱ ndáyáʼviní. Ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin na̱ discípulora: “Kúnda̱a̱-ini yivándó ta̱ íyo chí ndiví xa̱ʼa̱rí tá ndákava iinrí nu̱ú ñuʼú”. Ta ni̱ka̱ʼa̱nkara: “Ndáyáʼviníkava ndóʼó nu̱ú ku̱a̱ʼá tí saa válí”. Ña̱yóʼo va̱ʼaní chi̱ndeétáʼanña xíʼinna ña̱ ku̱ndaa̱-inina ña̱ ndáyáʼvinína nu̱ú Jehová. Ta saátu chi̱ndeétáʼanña xíʼinna ña̱ va̱ása yi̱ʼvína nu̱ú na̱ yiví tá ná ixandi̱va̱ʼana xíʼinna. Tá xi̱xa̱ʼa̱n na̱ discípulo ta̱ Jesús xi̱natúʼunna inka ñuu ta xi̱xinina saa válí, va̱ʼaní xi̱ndakaʼánna xa̱ʼa̱ ña̱ sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús miína. Ña̱kán, tá sava yichi̱ xíniún saa válí xíkarí, ndakaʼán chi ndáyáʼviníkava yóʼó nu̱ú tíyóʼo. Ta tá ná ixandi̱va̱ʼa na̱ yiví xíʼún mií Jehová chindeétáʼan xíʼún ña̱ va̱ása yi̱ʼvíún nu̱úna (Sal. 118:6).

¿NDÁAÑA KIVI KEʼÉYÓ ÑA̱ SAKÚAʼAKAYÓ XA̱ʼA̱ ÑA̱ I̱XAVA̱ʼA JEHOVÁ?

13. ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼéyó ña̱ va̱ʼa ndakundeéyó sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová?

13 Kivi sakúaʼakayó xa̱ʼa̱ Jehová tá ná taváyó tiempo ña̱ kotoyó ta ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara, tasaá kivi xa̱a̱yó kunda̱a̱-iniyó ndáa ki̱ʼva íyora. Ta sana ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinyó keʼéyó ña̱yóʼo. Iin ñá hermana ñá naní Géraldine ñá íyo chí Camerún káchiñá: “Xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱ʼnui̱ iin ñuu káʼnu xíniñúʼu chika̱i̱ ndee̱ ña̱ kotoi̱ ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová”. Iin ta̱ anciano ta̱ naní Alfonso káchira: “Ña̱ chíndeétáʼan xíʼi̱n kúú ña̱ chíka̱i̱ ndee̱ ña̱ tavái̱ tiempo ña̱ koo mitúʼi̱n ta ndakanixi̱níi̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ʼa ña̱ ke̱ʼé Jehová, ta ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼi̱n ña̱ sakúaʼakai̱ xa̱ʼa̱ra”.

Ku̱a̱ʼání ña̱ sa̱kuaʼa ta̱ David xa̱ʼa̱ Jehová tá xi̱tora ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara. (Koto párrafo 14).

14. ¿Ndáaña sa̱kuaʼa ta̱ David tá nda̱kanixi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová?

14 Ta̱ rey David nda̱kaniníxi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová. Ta ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra: “Tá xítoi̱ ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼún chí ndiví, tá kúú tí yo̱o̱ xíʼin ki̱mi, ¿ndáana kúú ndi̱ʼi̱ na̱ yiví ña̱ va̱ʼaní kíʼún kuenta xíʼinndi̱ [...]?” (Sal. 8:3, 4). Ta̱ David va̱ása níxitavá kuitíra tiempo ña̱ kotonde̱ʼéra ki̱mi tí íyo chí ndiví, chi saátu xi̱ndakanixi̱níra ndáaña kivi sákuaʼara xa̱ʼa̱ Jehová tá xi̱xitora tíyóʼo. Ta kunda̱a̱-inira ña̱ íyoní ndee̱ Jehová. Ta saátu tá nda̱kanixi̱níra ndáa ki̱ʼva na̱kuva̱ʼara ini siʼíra, ki̱ʼinra kuenta ña̱ ndíchiní Jehová (Sal. 139:14-17).

15. ¿Á xa̱a̱ xítoún ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová tá xítoún ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara? Ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ sava ejemplo (Salmo 148:7-10).

15 Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ David, kǒo xíniñúʼu ku̱ʼu̱n xíkávíyó ña̱ va̱ʼa kotoyó ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová ta ndakanixi̱níyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta ña̱yóʼo kivi chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kunda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmií Jehová. Tá kúú, kivi xa̱ún kunda̱a̱-iniún ña̱ íyoní ndee̱ Jehová tá xítoún ña̱ ndeéní niʼní (Jer. 31:35). Ta tá xítoún iin saa ña̱ íxava̱ʼarí chi̱ʼyo̱rí, kiʼin kuenta ña̱ ndíchiní Jehová. Tá xítoún iin ti̱na loʼo ña̱ sísikírí xíʼin si̱ʼma̱ loʼorí á ndoʼó loʼorí, kiʼin kuenta ña̱ si̱íní-ini Jehová. Ta tá xítoún iin ñaʼá ña̱ sísikíñá xíʼin se̱ʼe loʼoñá, taxi tíxa̱ʼvi ndaʼa̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱ní-inira xínira yóʼó. Ku̱a̱ʼání ña̱ kivi sákuaʼayó xa̱ʼa̱ yiváyó Jehová tá xítoyó ndiʼi ña̱ i̱xava̱ʼara, kúúña ña̱ náʼnu á ña̱ válí á ña̱ íyo yatin á ña̱ íyo xíka, ndiʼiña ndásakáʼnuñara (kaʼvi Salmo 148:7-10). c

16. ¿Ndáaña xíniñúʼu chika̱a̱-iniyó keʼéyó?

16 Iinlá Jehová kúú ta̱ ndíchiní, kúʼvi̱ní-inira xínira miíyó, xíni̱níra keʼéra ña̱ʼa ta íyoní ndee̱ra. Ta kivi ndani̱ʼíyó ña̱ va̱ʼa ña̱ kúúmiíra tá ná chika̱a̱níyó ndee̱ ña̱ kotoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara. Ña̱kán, ná chika̱a̱níyó ndee̱ ña̱ taváyó tiempo ña̱ kotonde̱ʼéyó ndiʼi ña̱yóʼo. Ta ná ndakanixi̱níyó ndáaña kivi sákuaʼayó xa̱ʼa̱ra tá xítoyó ña̱yóʼo. Tá ná keʼéyó ña̱yóʼo, saá kúú ña̱ va̱ʼaníka xa̱a̱yó kutáʼanyó xíʼinra. Nu̱ú inka artículo sakúaʼayó ndáa ki̱ʼva kuniñúʼu na̱ íyo se̱ʼe ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová ña̱ va̱ʼa sanáʼa̱na se̱ʼena xa̱ʼa̱ra tasaá na̱ va̱lí se̱ʼena viíní xa̱a̱na kutáʼanna xíʼin Jehová.

YAA 5 Ña̱ʼa ke̱ʼé Jehová liviníña

a Ndákanda̱ní-iniyó tá xítoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová. Tá kúú, ñu̱ʼu xíʼin yita. Ta ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼara yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ va̱ʼa kotoyó ndáa ki̱ʼva íyora. Nu̱ú artículo yóʼo sakúaʼayó nda̱chun ndáyáʼviní taváyó tiempo ña̱ kotoyó ndiʼi ña̱ʼa ña̱ i̱xava̱ʼa Jehová, ta ña̱ keʼéyó ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuyatinkayó nu̱úra.

b Isaías 40:31: “Soo na̱ kándíxa Jehová taxira ndee̱ ndaʼa̱na. Ndachína nda̱a̱ táki̱ʼva ndáchí tí águila. Kununa ta va̱ása kunaána; kakana ta va̱ása kunaána”.

c Salmo 148:7-10: “Ndiʼi ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú ñuʼú yóʼo ná ndasakáʼnuña Jehová, tá kúú tá mar xíʼin ndiʼi kití tí náʼnu tí ñúʼu ti̱xinra; 8 saátu taxa, ñíí, nieve xíʼin vi̱kó ndasakáʼnundó Ndióxi̱; ta ta̱chí ndeé ña̱ va̱xi xíʼin sa̱vi̱, sáxi̱nún ña̱ káʼún; 9 ta xi̱kí náʼnu xíʼin xi̱kí válí, yitu̱n tú táxi ku̱i̱ʼi xíʼin ndiʼi tú cedro, 10 kití yukú xíʼin kití másó, kití tí ñúu ti̱xin xíka nu̱ú ñuʼú xíʼin kití tí ndáchí, ndasakáʼnundó Ndióxi̱”.