Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

TƐNƐ TI MANDANGƆ 12

Manda akpale gba na ndo Yehova na lége ti aye mɛ lo li

Manda akpale gba na ndo Yehova na lége ti aye mɛ lo li

“Aye mɛ ndo lo li ndofa sé du tɛ lo yango . . . Azi alengbi ti hĩngangɔ lo na lo ti aye mɛ lo li.”​—ROMA 1:20.

BIA 6 Likoló ezali kosakola nkembo ya Nzambe

NA NDUNUNI a

1. Lége kɔi mɛ Yobo mandandó hĩngangɔ Yehova nzɔ̃ni nɛ?

 NA YA dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo zu ko, Yobo tɛnɛndó tɛnɛ na azi gba, kanda kɔi ka popo ni aɔ atãnga ni zu​—tɛnɛ mɛndó lo ná Yehova atɛnɛ. Ti nɛngɔ ya, Yobo kpã bɛ lo na ndo ndara nga na ngunu mɛ Yehova na ni ti batangɔ awa kwa tɛ lo ko, Yehova fandó na Yobo ambanga aye ti kpɛ̃nɛ mɛndó lo li. Na ndakisa Yehova dandó na bɛ Yobo ya, lo ndo kokisa gwɛ̃ tɛ asa, lo nga na kokisangɔ gwɛ̃ tɛ lo. (Yobo 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Na pɛ bangɔ ambanga aye mɛ Yehova li ko, Yobo mandandó akpale gba na ndo seliye tɛ Nzapa.

2. Nda mɛ alengbi ti dungɔ pɛnɔ na lo tɛ e ya, e manda aye mɛ Yehova li nɛ?

2 Elengbi nga ti hĩngangɔ Yehova nzɔ̃ni se e manda na seni nvɛ̃ni aye mɛ lo li. Kanda ta lingɔ ni ndo du ngoi zu woni ma. Se du ya, e ndo du ka gbata (ville) ko, alengbi ti dungɔ pɛnɔ ya, e hũ aye gba mɛ Yehova li. Abɛse du ya, e ndo du ka ndo mɛ aye mɛ Yehova li da gba ko, elengbi ti hũngɔ ya, ta e na ngoi gba ti mandangɔ ni ma. E ba na olo nda mɛ adu nzɔ̃ni nga ngbondoni ya, e mu ngoi wa e li nga ge ge ge ti mandangɔ aye mɛ Yehova li. E nga na bangɔ se mɛndó Yehova ná Yezo asalela aye mɛndó Nzapa li ti nɛngɔ ya, ala ha na azi tɛnɛ, nga na awangɔ mɛndɛ̃ mɛ elengbi ti luangɔ.

NDA MƐ AYƆ YA, E MANDA AYE MƐ YEHOVA LI NƐ?

Yehova yendó ya, Adama sepala na aye mɛ lo li, wa lo hɛ̃ nga asa ila (Ba paragrafɛ ti 3)

3. Ye mɛ fa ya, Yehova yendó ya, aye mɛndó lo li ahɛ̃ Adama dengɔ bɛ nɛ?

3 Yehova yendó ya, aye mɛndó lo li ahɛ̃ Adama zo ti uzu dengɔ bɛ. Na ngoi mɛndó Nzapa li Adama ko, Nzapa hɛ̃ndó lo paradizo ti nzɔ̃ni ti nɛngɔ ya lo du ka da, lo yɔ ngandó ka ti lo ya, lo lɛkɛ ni. (Eb. 2:8, 9, 15) Binga li mɔ na ndo dengɔ bɛ mɛndó Adama ma na ngoi mɛndó lo ndo hũ lé tɛ nga na afɛlɛ ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃ ndo kó ka yaka. Lɛkɛngɔ yaka ti Edene adundó kumba ti ndima nvɛ̃ni na lo tɛ Adama! Yehova hɛ̃ ngandó lo kumba ti hɛ̃ngɔ ila hɛ̃ asa ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃. (Eb. 2:19, 20) Yehova nvɛ̃ni lengbindó ti hɛ̃ngɔ asa ila, kanda lo hɛ̃ndó kumba ni hɛ̃ Adama. Ngoi mɛndɛ̃ uzu ti lo hɛ̃ngɔ sa kɔi ila ko, Adama ndo mandandó sa ni nzɔ̃ni ti nɛngɔ ya, lo hĩnga se mɛ lo ndo li na akpale, wa na gesi lo hɛ̃ lo ila. Bɛ Adama adɛndó gba na lingɔ kwa ti ngaso. Ta kitɛ da ma, ni zandó lo ya, lo hĩnga ndara tɛ Yehova nga na se mɛ aye mɛ lo li adu nzɔ̃ni mawoma.

4. (a) Ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e manda aye mɛ Nzapa li nɛ? (b) Ye mɛ Nzapa li mɛ mɔ ndo sepala na ni gba nɛ?

4 Ye mɛndɛ̃ mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e manda aye mɛ Nzapa li adu ya, Yehova nvɛ̃ni la yɔ ka ti e ya, e li ni. Lo pa e hɛ̃ zo kɔi kɔi na popo tɛ e ya, “Yá lɛ mɔ ndozu wa ba.” Na gesi lo di hũnda ndo ya: “Zo mɛ li aye mɛ na?” Gbianya ti hũnda niko adu yangondo. (Yis. 40:26) Yehova li aye gba, ta bo ka ndozu ma, kanda nga ge lɛ sese nga kaya tɛ ná aye ti kpɛ̃nɛ nvɛ̃ni mɛ elengbi ti luangɔ awangɔ na ndo ni. (Nz. 104:24, 25) Wa binga nga li mɔ na ndo se mɛ Nzapa li na e azi. Lo kpã kaya bɛ e gwɛ̃ ti sepalangɔ na aye ti nzɔ̃ni mɛ lo li. Lo hɛ̃ nga e likoki ti mangɔ finya, mangɔ ndo, hũngɔ ndo, mangɔ lɔgɔngɔ (bere nzelengɔ) ti ye nga na gbɔ̃ngɔ aye ti nɛngɔ ya, e sepala na aye zu mɛ lo li.

5. Na bangɔ Roma 1:20, anzɔ̃ kpale mɛ elengbi ti luangɔ na mandangɔ aye mɛ Yehova li nɛ?

5 Ngbangɔ kambisa hɛ̃ e ye mɛndɛ̃ ti ngbondoni mɛ alengbi ti tongɔ e ya, e manda aye mɛ Nzapa li. Ni ndo ha na e seliye tɛ Yehova. (Di Roma 1:20.) Na ndakisa aye zu mɛ Yehova li ni ko, lo li ni na ndenge ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni. Ni ndo ha na e ya, Yehova na ndara mawoma. Wa da nga bɛ mɔ na anzɔ̃ tɛ mɛ mɔ ndo sepala tɛngɔ ni. Ni du aye mɛ ndo fa yangondo ya, lo ndo ye azi. Na ngoi mɛ e ndo hũ aseliye tɛ Yehova na lége ti aye mɛ lo li ko, ni ndo za e ya, e hĩnga lo nzɔ̃ni, wa ni ndo to nga e ya, e dɔ dã na lo. Na olo, zia e ba se mɛndó Yehova salela aye mɛ lo li so hangɔ na azi ye, wa di la ala lua awangɔ ti ngbondoni.

YEHOVA NDO SALELA AYE MƐ LO LI TI NƐNGƆ YA E HĨNGA LO NZƆ̃NI

6. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na lo tɛ ahú nɛ?

6 Yehova kpã ngoi na lo ti kpale kɔi kɔi. Bulu zu, na nda nzɛ ti taa ná ebandeli ti nzɛ ti kũ ko, aya Izraɛlɛ ndo hũndó ahú mɛ nga ma anzumbu ndo lo ka do ndo gwe tɔ. Nzapa pandó hɛ̃ aya Izraɛlɛ ya, “Anzumbu ahĩnga ngoi mɛ ala lengbi ti longɔ ka ndo kɔi ngaso gwengɔ ka ndo mɛndɛ̃.” (Yir. 8:7) Nga ma se ko la Yehova kpã ngoi na lo tɛ ahú niko ko, lo kpã nga ngoi ti fangɔ ngbanga tɛ lo. Ndɛ lo mɛ ko, na ngoi mɛ e ndo hũ ahú mɛ ndo lo ka ndo kɔi ngaso ndo diri ka ndo mɛndɛ̃ na ngoi mɛ akpã hɛ̃ la ko, ni ndo za e, e ye na bɛ e kɔi ya, Yehova na gbɛ̃ngɔ gigi olo ti siɔni na ‘ngoi mɛ lo kpã’.​—Hab. 2:3.

7. Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ndo se mɛ ahú ndo hulu na ni ka lɛ ndozu nɛ̃? (Yisaya 40:31)

7 Yehova ndo hɛ̃ ngunu hɛ̃ ava lo. Na lége tɛ Yisaya, Yehova kondó kapa ya, ni na hɛ̃ngɔ ava ni ngunu ti nɛngɔ ya, ala “ko kpange nga ma tɛ ngwalo, wa ala ulu” na ngoi mɛ ala nzɛ bere ngunu awɛ tɛrɛ la. (Di Yisaya 40:31.) Aya Israɛlɛ ndo hundó ngoi zu se mɛ agwalo ndo kpɛkpɛ ka lɛ ndozu zangangɔ ya, ala sɔ̃ kpange ti lo kpengbani. Nga ma se ko la Yehova ndo hɛ̃ ahú niko ngunu ko, lo lengbi nga ti hɛ̃ngɔ awa kwa tɛ lo ngunu! Se mɔ hũ hú kɔi ndo ma ka ndozu nvɛ̃ni zangangɔ ya, lo sɔ̃ kpange ti lo kpengbani ko, ta bɛ mɔ li na ni ma ya, Yehova lengbi nga ti hɛ̃ngɔ mɔ ngunu ti nɛngɔ ya, mɔ nwɔ pɛnɔ tɛ mɔ.

8. Wangɔ mɛndó Yobo lua na mandangɔ aye mɛndó Nzapa li nɛ, wa wangɔ mɛ elengbi nga ti luangɔ na ndo se lɛlo tɛ lo nɛ?

8 Yehova du zo mɛ elengbi ti kpãngɔ bɛ e na ndo lo. Yehova zandó Yobo ti nɛngɔ ya, lo kpã bɛ lo na ndo Lo fãni mɛndɛ̃ gba. (Yobo 32:2; 40:6-8) Na ya tɛnɛ mɛndó lo ná Yobo tɛnɛ ko, Nzapa tɛnɛndó tɛnɛ ti aye mɛndó lo li mabere atongolo, dababa, nga na taimangɔ ti bekpa. Lo tɛnɛ ngandó tɛnɛ ti asa mabere ngbá bere punda. (Yobo 38:32-35; 39:9, 19, 20) Ta aye niko zu ndo fa bo ngunu tɛ Nzapa ma, kanda ni ndo fa nga songo tɛ lo ti mbilimbili nga na kota ndara mɛ lo na ni. Na lége ti tɛnɛ niko ko, Yobo bandandó kpãngɔ bɛ lo fãni mɛndɛ̃ gba na ndo Yehova ɔngɔ ti uzu. (Yobo 42:1-6) Kwɛ kɔi na e, se e manda aye mɛ Yehova li ko, ni na zangɔ e ya, e hĩnga ya, Yehova na ndara mawoma, wa lo ɔ nga e na ngunu madãma. Lo na ngunu ti onzingɔ apɛnɔ tɛ e zu, wa lo nga na lingɔ ni biani. Aye niko alengbi ti zangɔ e ya, e kpã bɛ e na ndo lo fãni mɛndɛ̃ gba.

YEZO HANDÓ NA AZI KPALE MƐ ABA TO LO NA LÉGE TI AYE MƐ NZAPA LI

9-10. Aye mɛ lá na ngu ndo ha na e na lo tɛ Yehova nɛ?

9 Yezo hĩngandó nzɔ̃ni aye mɛ Nzapa li. Nga ma “wa kwa ti kɔdɛ” ko, lo luandó nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lingɔ kwa ndoni kɔi na To lo so lɛkɛngɔ ndozu ná sese. (Mas. 8:30) Na gesi, na ngoi mɛndó Yezo ge lɛ sese ko, lo handó na azi kpale mɛ aba To lo na lége ti aye mɛndó Nzapa li. Zia e ba ambanga aye mɛndó lo ha.

10 Yehova ndo fa songo na azi zu. Na ya hangɔ tɛnɛ tɛ lo ti ndo lɛ ngomba, Yezo bendandó likebi tɛ ava lo na ndo aye sɛ mɛ Nzapa li mɛ ta azi gba ndo kpã lɛ la na ndo ni ma, mabere ngu ná lá. Ni zu sɛ adu ngbondoni na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e. Yehova lengbi ti gbanzingɔ ni na azi mɛ ta ala ndo vɔrɔ lo ma, kanda na lége ti songo tɛ lo ko, lo ndo hɛ̃ ngu na lá hɛ̃ azi zu. (Mat. 5:43-45) Yezo salelandó wangɔ niko so hangɔ na ava lo ya, gwɛ̃ tɛ Yehova adu ya, e fa songo na azi zu. Ngoi zu mɛ e ndo sepala na tingɔ ti lá bere nzɔ̃ ngu mɛ ndo ni ko, e gbɔ̃ li e na ndo songo tɛ Yehova mɛ azanga pɔnangɔ lɛ. Se lɛlo tɛ lo alengbi ti tongɔ e ya, e fa songo ti ngaso na fangɔ tɛnɛ hɛ̃ azi zu.

11. Ngasia la bangɔ ahú na seni alengbi ti sangɔ ngunu bɛ e nɛ?

11 Yehova ndo hɛ̃ e aye ti mi mɛ e na gwɛ̃ ni. Na ya hangɔ tɛnɛ tɛ lo ti ndo ngomba, Yezo tɛnɛ ngandó ya: “Ĩ ba ahũ ti ndozu; ta ala ndo lu tɛ ma, ta ala ndo kɔ tɛ ma, ta ala ndo bombi nga tɛ kaya gɔ ma, [kanda] To ĩ mɛ ka yayu ndo kã ala na tɛ.” Yezo hũndandó azi mɛ ndo ma lo na ndo mɛ: “Singa na ahũ o singa na ĩ mɛ ĩ ɔ ala?” Ngoi mɛndɛ̃, na ngoi mɛndó Yezo hũnda ndo niko ko, azi lengbindó ti hũngɔ ahú ndo ɔ ka ndozu. (Mat. 6:26) Na lége ti aye niko, Yezo zandó ava lo ya, ala hĩnga ya, Yehova na kokisangɔ agwɛ̃ tɛ la ti mi! (Mat. 6:31, 32) Wangɔ niko mɛ e lua na lége ti aye mɛ Yehova li ko, adɛ bo sa ngunu bɛ awa kwa tɛ lo ti mbilimbili tee ndɛ na ngoi tɛ e. Nyita wali kɔi ti palanga mɛ lo du wa sungɔ lége ti ngoi zu ka kɔdɔrɔ ti Espagne, atindó na nzɛ̃ngɔ na lo mɛ ya, ta lo ndo luandó ndo ti dungɔ na ni ma. Kanda na pɛ hũngɔ se mɛ ahú ndo tɛ na ale kɛkɛ ná aye mɛndɛ̃ ti yakere yakere ko, ni zundó na bɛ lo, wa lo luandó ngunu. Lo tɛnɛ ya, “Na ngoi mɛndó mbi hũ ya, Yehova ndo kokisa gwɛ̃ tɛ ahú ko, ni dandó na bɛ mbi ya, lo nga na kokisangɔ gwɛ̃ tɛ mbi.” Nyi ngoi yakere na gesi, lo luandó ndo ti dungɔ na ni.

12. Na bangɔ Matie 10:29-31, aye mɛ e manda na lo tɛ Yehova na lége tɛ ahú mɛ nga ma tiri nɛ?

12 Yehova ndo hũ zo kɔi kɔi na popo tɛ e ya, lo du ngbondoni. Uzu ti nɛngɔ ya, lo to ava lo na ya kwa ti fangɔ tɛnɛ ko, lo zandó ala ya, ta ala du na mbɛtɔ tɛ azi mɛ na temelangɔ ala ma. (Di Matie 10:29-31.) Lo zandó ala na lége ti se lɛlo tɛ ahũ ti yakere mɛ nga ma tiri mɛndó azi gba ti Izraɛlɛ ahĩnga ni. Ta ahú nikondó na valɛrɛ gba na ngoi tɛ Yezo ma. Kanda lo pandó hɛ̃ ava lo ya: “Ta kɔi alengbi ti tingɔ sese zangangɔ ya, To ĩ ahinga ni ma.” Na gesi lo tɛnɛ ya: “Ĩ du ngbondoni ĩ ɔ aya hu.” Yezo zandó ava lo ya, ala gbɔ̃ nda ni ya, kɔi na kɔi ka popo tɛ la adu ngbondoni ka lɛ Yehova, na lo ni la ta tina ti la kpɛngɔ botemeli da ma. Ngoi mɛndɛ̃ ava Yezo ndo dandó bɛ la na tɛnɛ tɛ lo na ngoi mɛndó ala ndo hũ ahú mɛ nga ma atiri kaya kɔdɔrɔ mɛndó ala ndo fa tɛnɛ ka da. Na lo ni la, ngoi zu ko la mɔ ndo hũ ahú ti yakere yakere ko, hĩnga ya, mɔ du ngbondi ka lɛ Yehova na lo mɛ ya, mɔ ɔ ahú na valɛrɛ madãma. Na lége ti lisalisi tɛ lo ko, ta tina ti mɔ kpɛngɔ botemeli da ma.​—Nz. 118:6.

NGASIA LA ELENGBI TI MANDANGƆ AKPALE GBA MƐ ABA NZAPA NA LÉGE TI AYE MƐ LO LI NƐ?

13. Ye mɛ lengbi ti zangɔ e ya, e lua wangɔ na lége ti aye mɛ Nzapa li nɛ?

13 Elengbi ti mandangɔ akpale mɛndɛ̃ gba mɛ aba Yehova na lége ti aye mɛ lo li. Ngasia? Ti uzu ayɔ ya, e mu ngoi ti mandangɔ aye ni. Na gesi ayɔ ya, e gbɔ̃ li e na ndo wangɔ mɛ ni hɛ̃ e na lo tɛ Yehova. Ta lingɔ ni alengbi ti dungɔ ngoi zu woni ma. Nyita wali kɔi mɛ ndo du ka Cameroon mɛ ili lo la Géraldine apa ya, “Mbi mai ka gbata, na lo ni la, ando yɔ ge ge ge ti nɛngɔ ya, mbi kpã lɛ mbi na ndo aye mɛ Nzapa li.” Biazo kɔi mɛ ili lo la Alfonso tɛnɛ ya, “mbi gbɔ̃ nda ni ya, ayɔ ya, mbi kpã prɔgramɛ ti dungɔ mbi kɔi na bɛ mbi ti nɛngɔ ya, mbi manda aye mɛ Yehova li, wa mbi gbɔ̃ nga li mbi na ndo aye mɛ ni ndo ha na mbi na lo tɛ lo.”

Davidi ndo mandandó aye mɛ Yehova li, wa lo luandó awangɔ gba na lo tɛ Yehova (Ba paragrafɛ ti 14)

14. Aye mɛndó Davidi manda na ngoi mɛndó lo gbɔ̃ li lo na ndo aye mɛ Yehova li nɛ?

14 Davidi ndo gbɔ̃ndó li lo nzɔ̃ni nvɛ̃ni na ndo aye mɛ Nzapa li. Lo pandó hɛ̃ Yehova ya: “Na ngoi mɛ mbi ndo ba ndozu, akwa ti ti mɔ, nzɛ ná atongolo mɛndó mɔ li, zo ti sese adu na ti nɛngɔ ya, mɔ da bɛ mɔ na lo na?” (Nz. 8:3, 4) Biani na ngoi mɛndó Davidi ba ndozu na bi ko, ta lo ndo ngbã bondó na sepalangɔ na anzɔ̃ ye mɛndó lo hũ ka ndozu ma. Lo ndo gbɔ̃ ngandó li lo na ndo wangɔ mɛ ni ndo hɛ̃ lo na lo tɛ Nzapa. Lo gbɔ̃ndó ndani ya, Yehova du kotani nvɛ̃ni. Na ngoi mɛndɛ̃ Davidi gbɔ̃ndó li lo na ndo se mɛndó tɛrɛ lo ndo mai na ni kaya mama tɛ lo na ngoi ti ngɔ. Na ngoi mɛndó lo gbɔ̃ li lo na ndo kpale niko ti kamwangɔ ko, lo tindó na tɔndɔngɔ gba na lo ti ndara tɛ Yehova.​—Nz. 139:14-17.

15. Hɛ̃ se lɛlo kɔi mɛ mɔ hũ mɛ ndo fa seliye tɛ Yehova ti nzɔ̃ni na lége ti aye mɛ lo li. (Nzembo 148:7-10)

15 Nga ma Davidi, ta ayɔ ya, mɔ gwe yɔngɔrɔ ni wa di la mɔ hũ anzɔ̃ ye mɛ Yehova li ti nɛngɔ ya, mɔ gbɔ̃ li mɔ na ndo ni ma. Se mɔ ba so tɔ̃nda mɔ (bere so gunda mɔ) ko, mɔ lengbi ti hũngɔ aseliye tɛ Yehova gba na ya aye mɛ lo li. Na ndakisa, mɔ lengbi ti hũngɔ ngunu tɛ Yehova na ngoi mɛ mɔ ma gbingɔ ti lá ka tɛrɛ mɔ. (Yir. 31:35) Na ngoi mɛ mɔ ndo ba ahú so kĩ da tɛ la ko, binga li mɔ na ndo ndara tɛ Yehova. Hũ se mɛ Yehova du zo mɛ wa tongɔ sasa na ngoi mɛ mɔ ndo ba aya mbó ndo le wele. Wa hɛ̃ nga Yehova sia kɔli na lo ti songo tɛ lo na ngoi mɛ mɔ ndo hũ mama kɔi ndo le wele na bebe tɛ lo. E na alége gba ti hɛ̃ngɔ Yehova sia kɔli na lo ti aye mɛ lo li​—aye ti kotani bere ti yakere, aye mɛ dã bere yɔngɔrɔni na e—​aye niko zu ndo gonda lo.​—Di Nzembo 148:7-10.

16. Ye mɛ elengbi ti dungɔ na ekateli ti lingɔ nɛ?

16 Nzapa tɛ e na kɔdɛ mawoma, lo du wa songo, lo nvɛ̃ ngunu zu, wa aye zu mɛ lo li adu aye ti nzɔ̃ni nvɛ̃ni. Elengbi ti mandangɔ aye gba na ndo seliye niko nga na aseliye mɛndɛ̃ gba se e manda aye mɛ lo li mɛ so tɔ̃nda e. Zia ya, e du na ekateli ti ngbãngɔ lá kwɛ mungɔ ngoi ti mandangɔ aye mɛ Yehova li, nga na gbɔ̃ngɔ li e na ndo aye mɛ ni ndo ha na e na lo tɛ lo. Se e li ngaso ko, e na dɔngɔ nvɛ̃ni dã na Wa lingɔ e. (Zaki. 4:8) Na pɔsɔ mɛ na gangɔ, e na mandangɔ se mɛ awa dũngɔ ayangambi alengbi ti salelangɔ aye mɛ Yehova li ti nɛngɔ ya, ala za ayati la adɔ dã na Yehova.

BIA 5 Misala ya kokamwa ya Nzambe

a Aye zu mɛ Yehova li adu aye ti kpɛ̃nɛ nvɛ̃ni. Bandangɔ na ndo ngunu mɛ lá na ni tee na ndo dɛ̃ngɔ ti afɛlɛlɛ ko, aye niko zu ndo kamwisa e. Aye mɛ Yehova li alengbi nga ti hɛ̃ngɔ e awangɔ gba na ndo seliye tɛ lo. Na ya tɛnɛ mɛ, e na bangɔ nda mɛ adu ngbondoni ya, e mu ngoi ti mandangɔ aye mɛ Yehova li nga na se mɛ ni lengbi ti lingɔ ya, e dɔ dã na Nzapa tɛ e.