1. Ni njila imozi yotyani yamene yeyavya Yobu kum’ziŵa bwino Yehova?

 PA MAKAMBISILANO yonse yecinkhalako nayo Yobu mu umoyo wake, makambisilano yamozi yenze yapadela. Makambisilano aya yenze ya pakati pa yove na Yehova Mulungu. Yehova euzhya Yobu kulolesha vinthu vocitisha cidwi vecilenga. Izi zeyavya Yobu kuzindikila kuti Yehova ali na nzelu. Zemuyavya soti kutang’isha cidalilo cake cakuti Yehova osamalila atumiki ŵake. Mwacisanzo, Mulungu ekumbusha Yobu kuti ngati okwanisha kusamalila vinyama niye kuti angakangiwe lini kumusamalila. (Yobu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Kulaŵizhyana visanzo vokhuza vinthu va m’cilengedwe, kweyavya Yobu kuzindikila minkhalidwe yaali nayo Mulungu.

2. Ndaŵa yanji nthawi ziyakine tingavutike kuti tiphunzile zinthu zecilenga Yehova?

² Nase tingaphunzile zinyinji zokhuza Yehova kufumila ku vinthu vecilenga. Koma nthawi ziyakine kucita izi ni kupepu lini. Mwacisanzo, ngati tunkhala m’tauni tingokwanisha lini kuona vinthu vecilenga Yehova siku iliyonse. Ndipo olo tunkhala ku munzi tingaone kuti tiliye nthawi yokwanila yophunzila zinthu za m’cilengedwe. Tetyo, tiyeni tilaŵizhyane cifukwa cake tufunika kupatula nthawi nocita khama kuti tiphunzile vinthu va m’cilengedwe. Tilaŵizhyane soti mwamene Yehova na Yesu eseŵenzeshela cilengedwe pophunzisa koma soti zatingacite kuti tiphunzile zinyinji kufumila m’cilengedwe.

3. N’cinji cuonesha kuti Yehova enzofuna kuti Adamu akosangalala na cilengedwe?

³ Yehova enzofuna kuti munthu woyamba akosangalala na cilengedwe. Mulungu pecilenga Adamu, emupasa paladaiso yamene  yenze malo yokongola kuti akonkhalamo, kuyasamalila nocitisha kuti yakule. (Gen. 2:8, 9, 15) Ganizilani tyala mweenzosangalalila Adamu peenzoona mbeu zumela koma soti maluŵa yotumbuka. Kulaŵila cendi, Adamu enze na mwai ukulu wosamalila munda wa Edeni. Yehova epasa soti Adamu nchito yopasa mazina vinyama vosiyanasiyana. (Gen. 2:19, 20) Yehova sembe ekwanisha kupasa mazina vinyama, koma epasa Adamu nchito iyi. Mosakaikila, Adamu akaliyopasa mazina vinyama enzoyamba waviphunzila mosamala noona mwevenzoonekela koma soti mwevenzocitila zinthu. Cuoneka kuti Adamu enzosangalala pocita izi. Ndipo zemuyavya kumvwisha kuti Yehova ni wanzelu na kuti vinthu vecilenga ni vokongola koma soti vocitisha cidwi.

4. (a) Ni cifukwa cimozi cotyani catufunikila kuloleshela vinthu va m’cilengedwe? (b) Ni zinthu zotyani za m’cilengedwe zamusangalala nazo ngako?

⁴ Cifukwa cimozi catufunikila kuloleshela vinthu va m’cilengedwe ni cakuti Yehova ofuna kuti tikocita tetyo. Yove otiuzhya kuti: “Loleshani kululu kuti muone.” Pavuli pake, okonsha kuti: “Ni ŵani elenga vinthu ivi?” Yankho ya konsho iyi ni yoziŵikilatu. (Yes. 40:26) Yehova niye elenga vinthu vonse va kululu, va pacalo na va m’nyanja, ndipo vonse ivi vutiphunzisa zokhuza yove. (Sal. 104:24, 25) Ganizilani tyala mwecitilengela Mulungu. Etilenga m’njila yakuti tikosangalala na vinthu va m’cilengedwe. Etilenga soti m’njila yakuti tikokwanisha kuona, kumvwa, kukata, kumvwa kuwama kwa vakulya na kununkhila kwa vinthu. Izi zutiyavya kuti tikosangalala na cilengedwe.

5. Molingana na Aroma 1:20, kansi tupindula tyani tikalolesha vinthu vecilenga Yehova?

⁵ Baibo yutiuzhya soti cifukwa ciyakine catufunikila kuloleshela vinthu va m’cilengedwe. Cilengedwe cutiphunzisa minkhalidwe ya Yehova. (Ŵelengani Aroma 1:20.) Mwacisanzo, tikalolesha vinthu vecilenga Yehova, tuona kuti ni vokongola. Kansi izi zuonesha lini nzelu zaali nazo Mulungu? Ndipo tikaganizila vakulya vosiyanasiyana vatusangalala navo, tuona umboni wakuti Yehova otikonda. Tikaona minkhalidwe ya Yehova kupitila m’vinthu vecilenga, tuyamba kum’ziŵa bwino ngako ndipo zutiyavya kuvwendela pafupi na yove. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane njila ziyakine mwamene Yehova eseŵenzeshela cilengedwe pofuna kuphunzisa ŵanthu mfundo zofunika ngako.

6. Kansi tuphunzilapo cinji pa vinyoni vamene vundalalila ku malo ayakine pa nthawi yake?

⁶ Yehova eikilatu nthawi yocitilamo zinthu. Caka ciliconse kuyambila cakosilizhyila kwa mwezi wa February kufwika pakati pa mwezi wa  May, Aisiraeli enzoona vinyoni voitiwa kuti dokowe vundalalila ca kumpoto. Tetyo, Mulungu euzhya Aisiraeli kuti: “Dokowe camene ni cinyoni cundalala m’mululu cuziŵa bwino nthawi yake yoikiwilatu.” (Yer. 8:7) Monga mwamene Yehova eikilatu nthawi yakuti vinyoni ivi vikondalalila ku malo ayakine, yove eikilatu nthawi yati akapeleke ciweluzo. Tetyo, ngati taona vinyoni vamene vundalalila ku malo ayakine pa nthawi yake, tukumbushiwa kuti tufunika kukhulupilila kuti Yehova “eikilatu nthawi” pati akaononge calo cino ciipa.​—Hab. 2:3.

7. Kansi tuphunzilapo cinji tikaona mwavundalalila vinyoni? (Yesaya 40:31)

⁷ Yehova opasa mphamvu atumiki ŵake. Kupitila mwa mneneli Yesaya, Yehova elonjeza kuti enze kuzopasa atumiki ŵake mphamvu kuti akwanishe ‘kundalala m’mululu monga ni nkhwazi’ ngati afooka. (Ŵelengani Yesaya 40:31.) Aisiraeli enze eyoŵelela kuona nkhwazi zundalala m’mululu ngako cosakupiza ngako mapapiko. Izi zutikumbusha kuti Yehova angatipase mphamvu monga ni mwakupasila vinyoni ivi. Tetyo, ngati mwaona cinyoni cikulu cundalala m’mululu koma cukupiza lini ngako mapapiko, mukokumbukila kuti Yehova angakupaseni mphamvu zakuti mukwanishe kulimbana na mavuto yamukumana nayo.

8. Kansi Yobu ephunzilanji kupitila m’vinthu vecilenga Mulungu, nanga seo tuphunzilapo cinji?

⁸ Tufunika kukhulupilila Yehova. Yehova eyavya Yobu kutang’isha cikhulupililo cake pa yove. (Yobu 32:2; 40:6-8) Pa makambisilano ŵake na Yobu, Mulungu efotokoza vinthu vinyinji vecilenga kuyangizhyilapo nyenyezi, mikumbi na tuleza. Yehova efotokoza soti za vinyama monga ng’ombe inalume ya msanga na hosi. (Yobu 38:32-35; 39:9, 19, 20) Vinthu vonse ivi vepeleka umboni wakuti Mulungu ali na mphamvu, cikondi koma soti nzelu. Izi zeyavya Yobu kuti ayambe kukhulupilila ngako Yehova. (Yobu 42:1-6) Nase ngati tuphunzila vinthu va m’cilengedwe, tukumbushiwa kuti Yehova ali na nzelu koma soti mphamvu kupambana seo. Ndipo akakwanishe kusilizhya mavuto yonse yatukumana nayo. Izi zutiyavya kutang’isha cikhulupililo casu pali yove.

9-10. Kansi zuŵa na mvula zutiphunzisa cinji ponena za Yehova?

⁹ Yesu enzoziŵa zinyinji zokhuza cilengedwe. Monga “m’misili waluso” enze na mwai woseŵenzela pamozi na Ausuwake polenga zinthu za m’cilengedwe. (Miy. 8:30) M’kuluta kwa nthawi, Yesu peenze pacalo, eseŵenzesha zinthu za m’cilengedwe pophunzisa ophunzila ŵake zokhuza Ausuwake. Lomba, tiyeni tilaŵizhyane ziyakine mwa mfundo zeciphunzisa.

¹⁰ Yehova oonesha cikondi ku munthu aliyense. Pa Ulaliki wa Palupili, Yesu efotokozela ophunzila ŵake vinthu viŵili va m’cilengedwe vamene ŵanthu oviganizila lini ngako, koma ni vofunikila kuti tipitilizhye kunkhala na moyo. Vinthu ivi ni zuŵa na mvula. Kuti efuna, Yehova sembe etana ŵanthu amene omutumikila lini vinthu ivi. Koma mwacikondi, opasa zuŵa na mvula munthu aliyense. (Mat. 5:43-45) Yesu eseŵenzesha vinthu ivi pophunzisa ophunzila ŵake mfundo yakuti Yehova oonesha cikondi ku munthu aliyense. Tetyo, nthawi zonse tikasangalala poona mwayuonekela zuŵa ngati yuloŵa koma soti ngati mvula yuwazhya, tikoganizila za cikondi ciliye sankho caali naco Yehova. Cisanzo cake cutisonkhezela kuti tikoonesha cikondi coteti mwa kulalikila ŵanthu onse.

11. Kansi kulolesha tunyoni twa m’mululu kungatilimbikishe tyani?

¹¹ Yehova otipasa zofunikila za pa umoyo. Pa ulaliki umozimozi, Yesu elaŵila soti kuti: “Loleshani tunyoni twa m’mululu, tukomola lini mbeu olo kuwezhya kapena kusunga vakulya m’cimphaka. Koma Ausuwanu akululu otulyesha.” Payakine ŵanthu ŵeenzophunzisa Yesu,  enzokwanisha kuona tunyoni tundalala m’mululu peciŵakonsha kuti: “Kansi mweo nimwe lini amtengo wapatali kupambana tunyoni?” (Mat. 6:26) Mwa njila iyi, Yesu eyavya ŵanthu kuzindikila kuti Yehova otisamalila. (Mat. 6:31, 32) Phunzilo iyi yupitilizhya kuyavya atumiki a Yehova okhulupilika olo masiku ŵano. Kalongosi muyakine wacilumbwana wamene ni mpainiya ndipo onkhala ku Spain enze efooka cifukwa enzopeza lini malo yabwino yonkhala. Koma pavuli poona tunyoni tukulya votwala vosiyanasiyana, elimbikishiwa ngako. Yove elaŵila kuti: “Tunyoni utu twenikumbusha kuti Yehova otusamalila na kuti nane anisamalile.” Pakaliyopita nthawi itali, kalongosi uyu epeza malo yonkhala.

12. Molingana na Mateyu 10:29-31, kansi nthaki zutiphunzisa cinji ponena za Yehova?

¹² Yehova oona kuti munthu aliyense payeka ni wofunika. Akaliyotuma atumwi ŵake kuyolalikila, Yesu eŵayavya kuti osati akocita wowa na ŵanthu osusha. (Ŵelengani Mateyu 10:29-31.) Ecita izi mwa kuŵafotokozela za tunyoni toitiwa kuti nthaki twamene twenzopezeka ngako ku Isiraeli. Tunyoni utu twenze tochipa ngako m’nthawi ya Yesu. Koma euzhya ophunzila ŵake kuti: “Paliye olo kamozi kamene kangapone pansi Ausuwanu osaziŵa.” Pavuli pake eyangizhyilapo kuti: “Nimwe ofunika ngako kupambana nthaki zinyinji.” Pecifotokoza izi, Yesu esimikizhyila ophunzila ŵake kuti Yehova enzoŵaona kuti enze ofunika aliyense payeka. Tetyo, enzofunika lini kuyopa cinzunzo. N’zoonekelatu kuti ophunzila a Yesu enzokumbukila mau yeciŵauzhya ngati aona nthaki peenzolalikila m’matauni na m’minzi. Tetyo, nthawi zonse mukaona kanyoni katontho, mukokumbukila kuti Yehova oona kuti nimwe wofunika ngako mweo pamweka cifukwa namwe “nimwe wofunika kupambana nthaki zinyinji.” Moyavyiwa na Yehova, mungakwanishe kupilila mwacidalilo ngati ŵanthu okusushani.​—Sal. 118:6.

13. N’cinji cingatiyavye kuti tikophunzilapo kanthu pa cilengedwe?

¹³ Tingaphunzile soti zinthu ziyakine zinyinji zokhuza Yehova kupitila m’vinthu vecilenga. Motyani? Coyamba, tufunika kupatula nthawi yololesha cilengedwe. Caciŵili, tufunika kuganizila zacutiphunzisa ponena za Yehova. Nthawi ziyakine kucita izi kungankhale kovuta. Kalongosi Géraldine wa ku Cameroon, elaŵila kuti: “Nekulila m’tauni. Tetyo, nezindikila kuti nenzofunika kucita khama kuti niloleshe vinthu va m’cilengedwe.” Mkulu muyakine wa zina yakuti Alfonso efotokoza kuti: “Nephunzila kuti nufunika kupatula nthawi yonkhala neka kuti niloleshe cilengedwe ca Yehova nosinkhasinkha pa zanuphunzilapo zokhuza yove.”

14. Kansi Davide ephunzila cinji pecisinkhasinkha pa cilengedwe ca Mulungu?

¹⁴ Davide enzoganizila mosamala pa vinthu vecilenga Mulungu. Yove euzhya Yehova kuti: “Nikalolesha kululu, nchito ya vikumo vanu, mwezi na nyenyezi zemwepanga, nuganiza kuti: munthu ni ŵani kuti mukomuganizila?” (Sal. 8:3, 4)  Davide enzocita kuti akalolesha kululu usiku, enzosangalala lini tyala poona nyenyezi. Koma enzosinkhasinkha pa zeenzophunzilapo ponena za Mulungu. Yove ephunzila kuti Yehova ni mkulu. Nthawi ziyakine Davide enzosinkhasinkha pa mwamene muŵili wake wekulila m’mala mwa amai ŵake. Peciganizila pa mwamene muŵili wake wepangiwila mocitisha cidwi, eyamikila ngako Yehova cifukwa ca nzelu zake.​—Sal. 139:14-17.

15. Fotokozani visanzo vuonesha mwamungaziŵile minkhalidwe ya Yehova kupitila m’cilengedwe. (Salimo 148:7-10)

¹⁵ Molingana na Davide, mufunika lini kucitololesha kutali kuti muone zinthu zecilenga Yehova nozisinkhasinkha. Pali vinthu vinyinji vamene vingatiyavye kum’ziŵa bwino Yehova. Mwacisanzo, mungazindikile kuti Yehova ali na mphamvu mukamvwa kuthuma kwa zuŵa. (Yer. 31:35) Mukaona kanyoni kopanga cisa, mukokumbukila kuti Yehova ali na nzelu. Ndipo mukaona kamphonda kopitikisha m’cila wake, mukokumbukila kuti Yehova ni Mulungu wacimwemwe. Nthawi zonse mukaona amama osoŵela na lucece, mukokumbukila za cikondi ca Yehova. Tili na mipata inyinji yatingaphunzililemo zokhuza Yehova cifukwa vinthu vonse vecilenga​—vikulu, vitontho, vili pafupi na vili kutali​—vonse vumutamanda.​—Ŵelengani Salimo 148:7-10.

16. Kansi tufunika kusimikizhya mtima kucita cinji?

¹⁶ Mulungu wasu ni wanzelu, wacikondi, wamphamvu ndipo vinthu vonse vecilenga ni vokongola. Tingaphunzile minkhalidwe iyi koma soti iyakine ngati tulolesha vinthu va m’cilengedwe. Tetyo, tonse tiyeni tikopatula nthawi yosangalala na vinthu va m’cilengedwe noganizila pa zacutiphunzisa ponena za Yehova nthawi zonse. Ngati tucita izi, tivwendele pafupi ngako na Nyamalenga wasu. (Yak. 4:8) M’nkhani yokonkhapo, tikaone mwamene makolo angaseŵenzeshele zinthu za m’cilengedwe poyavya ŵana ŵao kuti avwendele pafupi na Yehova.