1. Kansi ni njila imozi yotyani yamene Yobu yechiziŵila luweme Yehova?

 PAMAKAMBILANO onse ŵenze nawo Yobu pa moyo wake, chimozi mwa vinthu vosiyana ngako—ni venze kambilana na Yehova Mulungu wake. Pofuna kutang’isha chidalilo cha Yobu nzelu zake, na mphamvu zake zosamalila atumiki ŵake, Yehova etomola mbali ziyakine zapadela za m’chilengedwe. Mwachisanzo, Yobu ekumbushiwa kuti Mulungu osamalila vinyama, tetyo sembe ekwanishasoti kumusamalila naye. (Yobu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Poganizila visanzo va chilengedwe, Yobu ephunzila vinthu vinyinji ponena za minkhalidwe ya Mulungu wake.

2. Ndaŵa yanji nthawe ziyakine tingavutike kuloleshesha chilengedwe cha Yehova?

² Sewo nase tingaphunzile vinyinji vokhuza Mulungu wasu keno tuloleshesha pa vinthu vechilenga. Koma lomba, nthawe ziyakine kuchita vamene ivi kungankhale kovuta kuli sewo. Keno tunkhala m’tauni, tingawone umboni utontho tyala wa chilengedwe pa moyo wasu wa nsiku na nsiku. Olo tingankhale pafupi na chilengedwe, tingowona monga tiliye nthawe yokwanila yololesha chilengedwe cha Yehova. Tetyo, tiyeni tikambilane chifukwa chake tufunika kupeza nthawe noyeja-yeja kuwona chilengedwe. Tikambilane mwamene Yehova na Yesu, mwechikatishila ntchito chilengedwe na vatufunika kuchita kuti tiphunzilepo kanthu pa vinthu vechilenga.

3. Kansi n’chinji chuwonesha kuti Yehova enzefuna kuti Adamu akosangalala na chilengedwe?

³ Yehova enzefuna kuti munthu woyamba akosangalala na chilengedwe. Mulungu pechilenga Adamu, emupasa paladaiso nomupasa ntchito yolima na yakuti akulijile paladaiso wamene uyo. (Gen. 2:8, 9, 15) Ganizilani mwechisangalalila Adamu pechiwona mbewu zumela komasoti maluŵa otumbila. Adamu enze na mwayi ukulu ngako wosamalila munda wa Edeni! Yehova eujasoti Adamu kuti ateye mazina nyama zosiyana-siyana. (Gen. 2:19, 20) Yehova sembe ekwanisha kusankha yeka; zina yangapase chinyama chilichonse, koma m’malo mwake epeleka ntchito yamene iyo kwa Adamu. N’vosakaikisha kuti akaliyesankha vakuti ateye mazina nyama zamene izo, Adamu ephunzila mosamala ngako za nyama zamene izo, nowona minkhalidwe yazine ngayo-ngayo. Adamu esangalala ngako na ntchito yamene iyi. Vamene ivi vemupasa mpata wokulisha kutembeja kwake nzelu, luso, na vachilenga Atata ŵake.

4. (a) Kansi ni chifukwa chimozi chotyani chatufunikila kulolesha za chilengedwe? (b) Kansi ni vinthu votyani vechilenga Mulungu vamutembeja ngako?

⁴ Chifukwa chimozi chatufunika kulolesha chilengedwe n’chakuti Yehova ofuna kuti tikochita vamene ivo. Yove otisenga kuti, “Kwejani menso ŵanu muwone.” Pavuli pake otikonsha kuti: “Kansi niŵani elenga vinthu vamenen ivi?” Yankho yake ni yowonekelatu. (Yes. 40:26) Yehova elenga vinthu vakululu vapachalo na va m’nyanja ndipo vonse vutiphunzisa vokhuza yove. (Sal. 104:24, 25) Ganizilani tyala mwechitilengela Mulungu. Yove echitisha kuti vinkhale vokwanishika kuli sewo kuti tikosangalala tikalolesha kuwama kwa vinthu va m’chilengedwe. Yove echitishasoti kuti tikosangalala na mitundu yosiyana-siyana ya chilengedwe chake pokatishila ntchito mphamvu zasu 5 zamene ni—kulola, kumvwa, kukata, kulaula, na kumvwa kununkhila.

5. Mokatijana na Aroma 1:20, kansi tupindula tyani keno tuphunzila vokhuza chilengedwe cha Yehova?

⁵ Baibolo yutiuja chifukwa chiyakine chofunika ngako chatufunikila kulolesha chilengedwe. Yutiphunzisa za minkhalidwe ya Yehova. (Ŵelengani Aroma 1:20.) Mwachisanzo, ganizilani mwavilili vinthu m’chilengedwe. Kansi vuwoneshalini nzelu za Mulungu? Komasoti ganizilani za mitundu yosiyana-siyana ya vakulya vatingasangalale navo. Wamene uyu ni umboni wowonekelatu patuŵa wakuti yove okonda ŵanthu. Tikaziŵa minkhalidwe ya Yehova m’vinthu vechilenga, tufwika pomuziŵa luweme ndipo tunkhala naye pa ushamwali wotang’a ngako. Lomba tiyeni tiwone njila ziyakine zamene  Yehova zawakatishila ntchito chilengedwe pophunzisa ŵanthu vinthu vofunika ngako.

6. Kansi tingaphunzilepo chinji keno tulolesha tunyoni tufuluka-fuluka?

⁶ Yehova ali na nthawe yochitilamo vinthu. Chaka chilichonse kumapeto kwa mwezi wa February na pakati pa mwezi wa May, Aisiraeli enzewona andokowe akulu-akulu ondalala m’chalo chamene icho penzefulukila kumpoto. Mulungu euja Aisiraeli kuti, ‘Ndokowe yundalala mmululu yuziŵa luweme nthawe yake yoikiliwatu.’ (Yer. 8:7) Monga mwechichitila Yehova pokonza nthawe ya vinyoni vamene ivi, waikasoti nthawe yopeleka chiweluzo chake. Masiku ŵano tikawona tunyoni tufuluka, tingankhale na chidalilo chakuti Yehova “eikilatu nthawe” yosilija ichi chalo chiipa.—Hab. 2:3.

7. Kansi kulolesha kundalala kwa kanyoni kungatisimikijile chinji? (Yesaya 40:31)

⁷ Yehova opeleka mphamvu kuli atumiki ŵake. Kupitila mwa Yesaya, Yehova elonjeza kuti azatang’ishe ŵanthu ŵake kuti “andalalile kuli yove monga ni nombo” akafoka kapena akakhumudwa. (Ŵelengani Yesaya 40:31.) Asiraeli enze edjaila kuwona vinombo vukwela mmululu poyavyiwa na mphepo yakupya ya mmululu pokatishila ntchito mphamvu zitontho. Ni vochitisha chidwi ngako kuwona mwechipelekela Yehova mphamvu kuli vinyoni vamene ivi, ndipo yove angapelekesoti mphamvu kuli atumiki ŵake! Mukawona chinyoni champhamvu chukwela mmululu paliye kukatishila ntchito ngako maphaphiko ŵake, mukokumbukila kuti Yehova angakwanishe kukupasani mphamvu kuti mulimbane na mavuto ŵanu amene awo.

8. Kansi Yobu ephunzila chinji pololesha vinthu vechilenga Mulungu, ndipo sewo tingaphunzilepo chinji?

⁸ Yehova ni woyenelela kumukhulupilila. Yehova eyavya Yobu kuti akomudalila ngako. (Yobu 32:2; 40:6-8) Penzekambilana na Yobu, Mulungu etomola mbali zinyinji za chilengedwe chake, kupamikijapo nyenyezi, mikumbi, na tuleza. Yehova etomolasoti za vinyama, monga ng’ombe ya kusanga na hosi. (Yobu 38:32-35; 39:9, 19, 20) Vinthu vonse vamene ivi vupeleka umboni osati tyala wa mphamvu zochitisha wowa za Mulungu zeka komasoti za chikondi chake na nzelu zake zikulu. Chifukwa cha makambilano amene aŵa, Yobu eyamba kumukhulupilila ngako Yehova kupambana kuvuli konse. (Yobu 42:1-6) Molingana na vamene ivi, tikophunzila za chilengedwe, tukumbushiwa kuti Yehova ali na nzelu ziliye malile komasoti ali na mphamvu kupambana aliyense. Komasoti yove angakwanishe ndipo azasilije mavuto ŵasu onse. Mfundo yamene iyi ingatiyavye kuti tikomukhulupilila ngako.

9–10. Kansi zuŵa na mvula vutiuja chinji vokhuza Yehova?

⁹ Yesu enzeziŵa luweme ngako vokhuza chilengedwe. Monga “mmisili waluso,” enze na mwayi wokata ntchito pamozi na Atata ŵake polenga chilengedwe chonse. (Miy. 8:30) Pavuli pake, Yesu penze pano pachalo, ekatishila ntchito chilengedwe pophunzisa ophunzila ŵake vokhuza Atata ŵake. Onani mfundo ziyakine zechiphunzisa.

¹⁰ Yehova okonda aliyense. Pa ulaliki wake wa Palupili, Yesu esimikijila ophunzila ŵake mbali ziŵili za chilengedwe zamene ŵanthu anyinji enzeziwona mopepuka monga: zuŵa na mvula. Vonse vamene ivi ni vofunika kuti vamoyo viŵepo. Yehova sembe elesha kuchita vamene ivi kuli ŵala ŵanthu ochita viipa. Mmalo mwake, mwachikondi yove oŵalisha zuŵa nolokwesha mvula kuli ŵanthu onse. (Mt. 5:43-45) Yesu ekatishila ntchito phunzilo yamene iyi pophunzisa ophunzila ŵake kuti Yehova ofuna kuti  tikokonda aliyense. Nthawe zonse tikosangalala na kuloŵa kwa zuŵa kochitisha chidwi olosoti kuwona mvula yulokwa, tingakwanishe kuganizila za chikondi chiliye sankho chali nacho Yehova kuli ŵanthu. Chisanzo chake chingatilimbikise kuwonesha chikondi cholingana na chali nacho yove polalikila kuli ŵanthu onse.

11. Kansi kuloleshesha tunyoni kungatilimbikise tyani?

¹¹ Yehova otipasa vatufunikila kuti tinkhale na moyo. Pa ulaliki wake wa palupili, Yesu enenasoti kuti: “Lolesheshani tunyoni twa mmululu; pala tukomolalini mbewu olo kuweja olosoti kusunga chakulya m’vimphaka, koma Atata ŵanu akululu otulyesha.” Vingachitike kuti, omvwishila a Yesu enzekwanisha kutuwona tunyoni tundalala mmululu pamutu pawo penzeŵakonsha kuti: “Kansi mwewo nimwelini antengo wapatali kupambana tunyoni?” (Mt. 6:26) Pokatishila ntchito njila ya chikondi yamene iyi, Yesu etiyavya kuziŵa kuti Yehova azatisamalile mwakuthupi! (Mt. 6:31, 32) Phunzilo yamene iyi yachilengedwe yupitilija kutang’isha atumiki a Mulungu masiku ŵano. Mulongo muyakine nsimbi wamene ni mpainiya ku Spain etaya ntima chifukwa chakuti enzefwanalini malo aweme onkhala. Koma pechiwona tunyoni tukulya mbewu na vitwazi, yove ekondwela ngako. Yove enena kuti, “Tunyoni twamene utu tunikumbusha kuti Yehova otusamalila komasoti kuti nane azanisamalilesoti.” Pakaliye pita nthawe ikulu, mulongo wamene uyu epeza malo onkhala.

12. Mokatijana na Mateyu 10:29-31, kansi nthaki zuwonesha chinji vokhuza Yehova?

¹² Yehova otiwona kunkhala ofunika. Akaliye tumija atumwi ŵake kuti akalalikile, Yesu eŵayavya kuti aleke kuyopa kushushiwa. (Ŵelengani Mateyu 10:29-31.) Yove echita vamene ivi polaŵila za tunyoni toziŵika ngako ku Isiraeli monga: nthaki. Tunyoni twamene uto twenzelini twa ntengo wapatali mmasiku a Yesu. Koma yove euja ophunzila ŵake kuti: “Paliye ingapone pansi Atata ŵanu osaziŵa.” Pavuli pake eyangijilasoti kuti: “Mwewo mupambana nthaki zinyinji.” Yesu esimikijila ophunzila ŵake kuti Yehova owona kuti aliyense payeka ni wofunika, tetyo enzefunikalini kuyopa kutamanishiwa. Ophunzila amene awo ekumbukila mawu a Yesu pechiwona nthaki penzelalikila mmatauni na mminzi. Nthawe zonse mukawona kanyoni, mukokumbukila kuti Yehova okuwonani kuti nimwe munthu wa ntengo wapatali chifukwa mwewo namwe “mupambana nthaki zinyinji.” Na thandizo ya Yehova, mungakwanishe kulimbana na kushushiwa motang’a ntima.—Sal. 118:6.

13. Kansi n’chinji chingatiyavye kuphunzila vinthu va m’chilengedwe?

¹³ Tingakwanishe kuphunzila vinthu viyakine vinyinji vokhuza Yehova kufumila mu vinthu vechilenga. Motyani? Choyamba, tufunika kufwana nthawe yololesha chilengedwe. Pavuli pake, tufunikasoti kuganizila vachutiphunzisa ponena za Yehova. Kuchita vamene ivi kungankhalelini kupepu nthawe zonse. Mulongo muyakine  waku Cameroon zina yake Géraldine, enena kuti, “Nikulila mu tauni, tetyo nuwona kuti pofunika kuchita khama kuti nikowona vinthu va m’chilengedwe.” Nkulu muyakine zina yake Alfonso efotokoza kuti, “Niphunzila kuti nufunika kufwana nthawe yakuti nikonkhala paneka kuti nikowona chilengedwe cha Yehova komasoti kusinkha-sinkha vachuniphunzisa ponena za yove.”

14. Kansi Davide ephunzila chinji penzeganizila za chilengedwe cha Mulungu?

¹⁴ Davide eganizila ngako vokhuza chilengedwe cha Mulungu. Yove euja Yehova kuti: “Nikalolesha kululu, ntchito ya vikumo vanu, mwezi na nyenyezi vemwipanga, kansi munthu wakufwa niŵani kuti mukomuganizila, ndipo mwana wa munthu niŵani kuti mukomusamalila?” (Sal. 8:3, 4) N’chendi, Davide penzelolesha kululu usiku, yove echita vinyinji kupambana pa kusangalala nololesha gulu ya nyenyezi. Yove eganizilasoti venzephunzisiwa kufumila ku nyenyezi ponena za Mulungu. Yove ephunzila ukulu wa Yehova. Pa nthawe ziyakine, Davide enzeganizila mwewikulila muŵili wake ali m’mala mwa amayi ŵake. Penzeganizila vinthu vodabwisa vamene ivi, etembeja ngako nzelu za Yehova.—Sal. 139:14-17.

15. Pelekani visanzo vuwonesha mwamwawonela minkhalidwe ya Yehova kupitila m’chilengedwe. (Salimo 148:7-10)

¹⁵ Molingana na Davide, mufunikalini kulolesha patali ngako kuti mupeze mbali iyakine yachilengedwe yamufunika kuganizila. Pali vinthu vinyinji vingatiyavye kuti timuziŵe luweme Yehova. Mwachisanzo, mungaziŵe mphamvu za Yehova keno mukumvwa mwayushokela zuŵa pamuŵili wanu. (Yer. 31:35) Ganizilani nzelu za Mulungu pamuwona kanyoni kopanga chivumbo. Ganizilani za nthabwala za Yehova pamuwona kaimbwa kosoŵelesha m’chila wake. Ndipo mukotembeja Yehova chifukwa cha chikondi chake mukawona mama osoŵela na mwana wake. Tili na mwayi ukulu wophunzila za Yehova chifukwa chakuti vinthu vonse vechilenga vapafupi na kutali, vikulu na vitontho vumutamanda.—Ŵelengani Salimo 148:7-10.

16. Kansi tufunika kunkhala osimikijila kuchita chinji?

¹⁶ Mulungu wasu ni wanzelu ngako, wachikondi, komasoti wamphamvu. Minkhalidwe yamene iyi na iyakine yuwonekela luweme kupitila m’chilengedwe chilitizengulile. Tiyeni tonse tikopeza nthawe yosangalala na chilengedwe komasoti kuganizila vachutiphunzisa vokhuza Yehova. Tikochita vamene ivi, tizamuvwendelele ngako Nyamalenga wasu. (Yak. 4:8) Mu nkhani ikuza tizawone mwangakatishile ntchito chilengedwe makolo pophunzisa ŵana ŵawo kunkhala pa ushamwali na Yehova.