1. Ko Yobu adapfunzira tani vizinji va Yahova?

 PA MACHEZA yose yomwe Yobu adakhala nayo pamoyo wake, yabodzi yenze yapadera maninge kwa iye. Ni macheza yomwe iye wenze nayo na Mulungu. Pa macheza mwayo Yahova adauza Yobu kuti aganizire vachilengedwe. Kuchita vimwevi kudamuthandiza Yobu kuti ambakhulupirire maninge Yahova na kuwona pomwe mphanvu na nzeru zokwanisa kusamalira atumiki wake. Mwakulinganiza, Yobu adapfunzira kuti Yahova asamalira vinyama ndipo Iye angamusamalire Yobu. (Yobu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Yobu adapfunzira vizinji va Yahova ndawa yoganizira chilengedwe.

2. Ndawa chani nthawe zinango vingakhale voshupa kuganizira vachilengedwe cha Yahova?

² Isepanombo tingapfunzire vizinji va Yahova tikambaganizira vomwe iye adalenga. Koma nthawe zinango vingakhale voshupa kuchita vimwevi. Peno imwepo mukhala mu thaundi ndipo munyang’ana chilengedwe ntsiku na ntsiku, podiya mukhale pafupi na chilengedwe mungadzibve kuti mulibe nthawe yokwana yakuti muchiganizire. Munkhani ino, tiwone kuti ni vothandiza kupatula nthawe yoganizira chilengedwe. Tiwone pomwe momwe Yahova na Yesu adaphatisira basa chilengedwe pakupfunzisa wanthu na vomwe tingachite kuti tipfunzire vizinji vachilengedwe.

3. Ndawa chani tingalewe kuti Yahova ambafuna kuti Adamu ambakondwe na chilengedwe?

³ Yahova ambafuna kuti Adamu ambakomedzewe maninge na chilengedwe. Ndipo adalenga Adamu nkumuikha m’munda  wa Edeni kuti aunyang’anire na kusamalira vose vomwe venze m’munda muyo nakuti munda muyo ukule. (Gen. 2:8, 9, 15) Ganizani momwe Adamu angakondwera pakuwona miti yankumera na mafololi yankufunguka. Kusamalira munda wa Edeni yenze mphaso yapadera maninge kwa Adamu! Yahova adamupasa pomwe udindo Adamu wopasa madzina vinyama. (Gen. 2:19, 20) Yahova yekha adakakwanisa kusalula madzina ya vinyama, koma iye adapereka mwayi moyu kwa Adamu. Tinashuwa kuti Adamu akanati kupasa nyama iliyose dzina, ambafunika kupfunzira na kuganizira momwe nyama iliyose ichachitira vinthu. Vinkuwoneka kuti Adamu ambakondwa na basa mweyi. Mosakaika, vimwevi vidachitisa Adamu kuwona kuti Yahova ni Mulengi yemwe adalenga vose pakuphatisa basa mphanvu na nzeru zake.

4. (a) Ko ni chifukwa chiponi chomwe chitichitisa kuganizira chilengedwe? (b) Ko imwepo ni vinthu viponi va mchilengedwe vomwe vikudabwisani maninge?

⁴ Chifukwa chabwino chomwe chitichitisa kuti timbaganizire chilengedwe, ni chakuti Yahova achada kuti timbachite vimwevi. Lemba ya Yesaya 40:26 ilewa kuti: ‘Kwizani maso yanu kudzulu muwone, ni mbani adalenga vose vimwevi?’ Mdawiro ni wodziwikiratu. Yahova adadzaza kudzulu na dziko yapasi nyanja na vinthu vizinji vabwino na vodabwisa. Ndipo vinthu vimwevi vitipfunzisa vizinji va iye. (Sal. 104:24, 25) Onani kuti Yahova adatilenga na mphanvu yokwanisa kuwona kukhuza kwa chilengedwe. Tikwanisa kuchita vimwevi ndawa Yahova adatipasa vinthu vishanu ivi vomwe ni, maso, matu, nkamwa, nzeru na kununkhiza.

5. Mobverana na Aroma 1:20, ndawa chani ni vodekana kupfunzira va chilengedwe?

⁵ Baibolo itipasa chifukwa chinango chabwino chotichitisa kupfunzira chilengedwe. Chilengedwe chitipfunzisa makhalidwe ya Yahova. (Lewengani Aroma 1:20.) Mwakulinganiza, onani momwe Yahova adalongedzera vinthu va mchilengedwe mwabuya. Vimwevi vinkuchita kuwoneseratu kuti Yahova ni wanzeru. Ganizirani makhaindi ya vakudya vosiyanasiyana vomwe vilipo. Vimwevi vititsimikira kuti Yahova atikonda maninge. Tikambaganizira makhalidwe ya Yahova pa vomwe iye adalenga, vitithandiza kumudziwa bwino na kukhala naye paushamwali wabwino. Naboni manje tiganizire momwe Yahova aphatisira basa vinthu va mchilengedwe pakutipfunzisa vinthu vodekana maninge.

6. Ko munkupfunzira chani mukambawona mbalame zinkufuluka?

⁶ Yahova adaikha nthawe ya chinthu chilichose. Gole iliyose kumapeto kwa mwezi wa Fevereiro na pakati pa Maio, Aizirayeli ambawona mbalame zinkumbululuka m’dzulu. Mbalame  zimwezi zimbafuluka kuyenda kudzulu kwa dziko ya Izirayeli. Yahova adawauza Aizirayeli kuti: ‘Olo dokowe mbalame yombululuka m’dzulu ichadziwa bwino nthawe yake yoikhiwiratu.’ (Yer. 8:7) Yahova adakhazikisa nthawe yakuti mbalame zimwezi zimbafuluke. Chibodzibodzimbo, Yahova waikha nthawe yakuti adzabwerese chiweruzo. Nthawe zose tikambawona mbalame zinkufuluka, timbakumbukire kuti Yahova ‘adakhazikisa nthawe’ yakuti adzadzonge dziko yoipa iyi.—Hab. 2:3.

7. Ko tinkupfunzira chani tikanyang’ana momwe mbalame zichambululukira? (Yesaya 40:31)

⁷ Yahova apereka mphanvu kwa atumiki wake. Pakuphatisa basa mneneri Yesaya, Yahova adapolomisa kuti, adzapereke mphanvu kwa atumiki wake kuti ‘ambululuke m’dzulu ninge mbalame’ akambadzibva kuti ni ofoka na okhumudwa. (Lewengani Yesaya 40:31.) Venze vozolowereka kwa Aizirayeli kuwona mbalame zikumbululuka m’dzulu panthawe yomwe kunkupsa osakupiza maphaphiro yake. Vimwevi vinkuwoneseratu kuti ninge momwe Yahova achapasira mphanvu mbalame kuti zikwanise kumbululuka, iyembo angatipase mphanvu! Nthawe zose mukambawona mbalame inkumbululuka m’dzulu ne kukupiza maphaphiro yake, mumbakumbukire kuti Yahova angakupaseni mphanvu kuti mukwanise kulimbana na mabvuto yanu.

8. Ko Yobu adapfunzira chani na chilengedwe cha Yahova, ndipo isepano tinkupfunzira chani?

⁸ Mumbakhulupirire Yahova. Yahova adathandiza Yobu kuwona kuti angamukhulupirire Iye. (Yobu 32:2; 40:6-8) Pamacheza yomwe Yobu wenze nayo, Yahova adafotokoza vinthu vizinji vomwe adalenga ninge nyenyezi, mitambo na kugunda kwa viphaliwali. Yahova adalewa pomwe va vinyama ninge ng’ombe ya m’thengo na hachi. (Yobu 38:32-35; 39:9, 19, 20) Vinthu vose vimwevi vidamupfunzisa Yobu osati kundodziwa mphanvu zokha zaYahova, koma chikondi na nzeru zake. Padamaliza macheza mwaya, Yobu adayamba kukhulupirira maninge Yahova kuposha kale. (Yobu 42:1-6) Chibodzibodzimbo na isepano tikambapfunzira va Yahova, tidziwa kuti iye ndiye yekha ananzeru zizinji kuposha aliyese nakuti adzamalise mabvuto yathu yose. Kudziwa vimwevi kudzatithandize kuthemba maninge Yahova.

9-10. Ko dzuwa na nvula vitipfunzisa chiyani va Yahova?

⁹ Yesu ambadziwa bwino maninge chilengedwe. Baibolo ilewa kuti Yesu ni ‘m’misiri wabuya’ pa chilengedwe chose ndawa yakuti wenze na mwayi wothandiza Ababa wake polenga vinthu vose padziko yose. (Miy. 8:30) Yesu ali padziko yapasi, adaphatisa basa chilengedwe popfunzisa ateweri wake va Yahova. Naboni tiwone vinthu vinango vomwe iye adawapfunzisa.

¹⁰ Yahova awonesa chikondi kwa aliyese. Paulaliki wake Wapaphiri, Yesu adayankhula na opfunzira wake va vinthu viwiri vomwe Yahova adalenga vomwe wanthu azinji avilemekezalini, vomwe ni dzuwa na nvula. Vinthu viwiri vimwevi, ni vodekana maninge pamoyo. Yahova adakawapasalini dzuwa na nvula wanthu oipa. Koma ndawa yachikondi, iye apereka vinthu vose vimwevi kwa wanthu wose. (Mat. 5:43-45) Yesu adaphatisa basa dzuwa na nvula kupfunzisa ateweri wake pakuwonesa kuti Yahova afuna kuti timbawonese chikondi kwa wanthu wose. Ndipomwapa, nthawe zose tikambawona kuchoma kwa dzuwa na kuzizirira kwa nvula, timbazindikire chikondi chilibe tsankho cha Yahova. Njira ibodzi yomwe tingatewedzerere Yahova, ni kulalikira wanthu wose.

11. Ko tingapfunzire chani pakunyang’anisisa mbalame?

¹¹ Yahova atipasa vinthu vose vomwe tichadekana vakuthupi. Paulaliki Wapaphiri, Yesu adalewa pomwe kuti: ‘Nyang’anisisani mbalame za m’dzulu, izo zibzalalini ndipo zikololalini kuikha nkhokwe, koma Ababa wanu wakudzulu  azidyesa.’ Tinashuwa kuti pomwe Yesu angalewa vimwevi, wanthu ambakwanisa kuwona mbalame zinkumbululuka m’dzulu. Pamwapo Yesu adabvunza kuti: ‘Ko imwepo ndimwelini wofunika maninge kuposha mbalame?’ (Mat. 6:26) Mwanjira yachikondi mweyi, Yesu adawonesa kuti Yahova adzatipase vinthu vose vomwe tichadekana! (Mat. 6:31, 32) Mawu ya Yesu mwaya, yankupitiriza kulimbikisa atumiki wa Yahova wokhulupirika ntsiku zino. Mpainiya munango wachilumbwana wa ku Espanha, wenze wokhumudwa ndawa yosowa malo yokhala. Koma adalimbikisiwa pakuwona mbalame zinkudya mbewu na vipaso. Iye adalewa kuti: “Kuwona mbalame mwezi kudanikumbusa kuti peno Yahova ankusamalira mbalame mwezi, adzanisamalirembo.” Pazidamala ntsiku zing’onong’ono, m’bale moyu adagumana malo yabwino yokhala.

12. Mobverana na Mateyu 10:29-31, ko tinkupfunzira chani va Yahova pa nkhani ya mpheta?

¹² Yahova akonda aliyese. Akanati kutumiza opfunzira wake kuti akalalikire, Yesu adawathandiza kuti aleke kukhala na mantha akambatsutsiwa. (Lewengani Mateyu 10:29-31.) Iye adachita vimwevi pakuphatisa basa mbalame zodziwika maninge ku Izirayeli, zomwe ni mpheta. Mbalame zimwezi zenze zotchipa, koma iye adauza opfunzira wake kuti: ‘Podiya ibodzi igwe pasi Yahova adziwa vimwevi.’ Ndipo Yesu adalewa pomwe kuti: ‘Imwepo ndimwe wodekana maninge kuposha mpheta zizinji.’ Na mawu mwaya, Yesu adatsimikizira opfunzira wake kuti Yahova awona aliyese kuti niwodekana maninge nakuti iwo enze alibe chifukwa chochitira mantha na kudzudziwa. Nthawe zose pomwe opfunzira mwawa angalalikira m’mathaundi na m’miyi nkumbawona mpheta zinkumbululuka, ambaganizira mawu mwaya ya Yesu. Chibodzibodzimbo na ise, nthawe zose tikambawona mbalame zinkumbululuka, timbakumbukire kuti isepano ndise ofunika maninge kwa Yahova. Ndawa yakuti ‘imwepo ndimwe wofunika maninge kuposha mpheta.’ Nathandizo ya Yahova, imwepo mungakwanise kulimbana na bvuto iliyose yomwe mungagumane nayo.—Sal. 118:6.

13. Ko tichadekana kuchita chani kuti tipfunzire va Yahova kuchokera m’chilengedwe?

¹³ Tingapfunzire vizinji va Yahova kuchokera ku chilengedwe. Koma ko tichadekana kuchita chani? Choyamba tichadekana kupatula nthawe yoganizira vachilengedwe. Ndipo patsogolo pake, tichadekana kuganizira vomwe tinkupfunzira va Yahova. Koma kuchita vimwevi nthawe zinango kungakhale koshupa. Mulongo munango wa ku Camarões dzina yake Géraldine, adalewa kuti: “Nidakulira muthaundi ndipo ningadekana kuchita khama kuti nimbawone chilengedwe.” Nkulu munango dzina yake Alfonso adalewa kuti: “Nidapfunzira kuti nichadekana kuchita khama kuti nimbanyang’anisise chilengedwe na kuganizira vomwe ninkupfunzira va Yahova.”

14. Ko Davide adapfunzira chani ndawa yoganizira chilengedwe?

¹⁴ Davide adanemba kuti: ‘Nikanyang’ana kudzulu  nkuwona basa ya manja yanu, mwezi na nyenyezi vomwe mudalenga nimbaganiza kuti, munthu ni mbani kuti mumuganizire?’ (Sal. 8:3, 4) Davide angaganizira chilengedwe cha Yahova ndipo iye akambanyang’anisisa nyenyezi kudzulu usiku, ambawona kukhuza kwa nyenyezi. Ambakwanisa kuwona pomwe vomwe ankupfunzira va Yahova ndipo adapfunzira kuti Yahova ni Nkulu maninge. Iye ambawona pomwe vodabwisa va Yahova pa kuganizira momwe wenzere m’mimba mwa amayi wake. Nishuwadi kuti kuganizira vinthu vose vimwevi, kudachitisa Davide kudabwa na kutembeja nzeru za Yahova.—Sal. 139:14-17.

15. Perekani chitsanzo cha makhalidwe yanango ya Yahova yomwe tingapfunzire kuchokera kuchilengedwe. (Salimo 148:7-10)

¹⁵ Ninge mwevenzere na Davide, isembo ni vosashupa kuwona vinthu na kuganizira va Yahova ndipo tikwanisa kuwona bwinobwino makhalidwe yake. Mwakulinganiza, imwepo mungawone mphanvu za Yahova mukambabva kuthuma kwa dzuwa pa thupi yanu. (Yer. 31:35) Ganizirani nzeru za Yahova pakuwona mbalame zinkukonza chisa. Ganizirani va chikondi cha Yahova pakuwona vomwe kamwana ka mbwaya kachachita. Ndipo mumbatembeje chikondi cha Yahova pakuwona momwe mayi ankusenzekera na kamwana kake. Tina vinthu vizinji vomwe vingatithandize kupfunzira va Yahova kuchokera pa vinthu vose vomwe adalenga, peno ni ving’onoving’ono panango vikuluvikulu, peno tili navo pafupi panango patali, vose vitamanda Yahova.—Lewengani Salimo 148:7-10.

16. Ko tichadekana kuchita chani?

¹⁶ Mulungu wathu ni wanzeru, wachikondi, wamphanvuyose ndipo vose vomwe iye achachita ni vabwino. Tingakwanise kuwona makhalidwe mwaya ya Yahova na yanango, pakuwona na kuganizira va chilengedwe. Ndipomwapa, ntsiku iliyose tichadekana kupatula nthawe yowona na kuganizira chilengedwe nkuwona vomwe chinkutipfunzisa va Yahova. Tikachita teno, vidzatithandize kupitiriza kukhala paushamwali wabwino na Yahova. (Yak. 4:8) Munkhani ikubwera, tidzawone momwe azibereki angathandizire wana wawo kuti akhale pa ushamwali na Yahova.