1. ¿Imatan Jobta yanaparqan Jehoväta mas alli reqinampaq?

 JOBQA manachi qonqarqantsu Jehoväwan parlayanqanta. Jehovämi Jobta nirqan llapan kamanqankunata rikänampaq. Tsëwanmi Jehovä yanaparqan Pë yachaq kanqanta entiendinampaq y sirweqninkunata cuidanampaq kaqman confiakunampaq. Këllaman pensarishun: Jobqa clärum entiendirqan animalkunatapis Diosnintsik cuidëkarninqa, kikintapis cuidanampaq kaqta (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Jehovä kamanqankunata alli rikarmi, Jobqa entiendirqan Jehovä Diosnintsik imanö kanqanta.

2. ¿Imanirtan höraqa Jehovä kamanqankunata rikëqa fäciltsu kanman?

² Noqantsikpis Jehovä kamanqankunata rikarmi yachakuyta puëdintsik. Peru campuchö mana täkurninqa, capaz Jehovä kamanqankunata rikëta puëdishuntsu. O campuchö täkurnimpis, capaz tiempu mana kaptin kamanqankunataqa rikëta puëdishuntsu. Peru këchömi yachakushun, Diosnintsik kamanqankunata rikëqa alli kanqanta. Tsënöllam yachakushun, Jehoväpis y Jesuspis kamanqankunawan imanö yachatsikuyanqanta, y noqantsikpis Jehovä kamanqankunata rikarnin imata yachakunqantsikta.

3. ¿Imanötan musyantsik Jehoväqa llapan kamanqankunata rikar Adan kushishqa kananta munanqanta?

³ Jehoväqa llapan kamanqankunata rikar Adan kushishqa kanantam munarqan. Tsëmi Eden huertaman churarqan llapan kamanqankunata rikänampaq, plantapakunampaq y miratsinampaq (Gen. 2:8, 9, 15). Adanqa alläpachi  kushikurqan murukuna jeqamoqta y plantakuna wëtaqta rikarnin. ¡Eden huertata cuidëqa alläpa shumaqchi karqan! Tsënöllam Jehoväqa Adanta mandarqan animalkunapa jutin churanampaq (Gen. 2:19, 20). Tsëkunataqa Jehovä rurëta puëdinmanmi karqan, peru Adantam tsëta ruranampaq churarqan. Adanqa animalkunapa jutin manaraq churarchi, alliraq rikaparqan imanö kayanqanta y tsëpitaraqchi jutin churarqan. Tsë rurëqa alläpa shumaqchi karqan y Jehovä kamanqankunata rikarchi alläpa yachaq, imëkatapis rurëta yachaq kanqanta entiendirqan.

4. (1) ¿Imanirtan Jehovä kamanqankunata alli rikänantsik? (2) Jehovä kamanqankunapitaqa, ¿imatan mas gustashunki?

⁴ ¿Imanirtan Jehovä kamanqankunata alli rikänantsik? Kikin Jehovämi mandamantsik. Kënömi nimantsik: “Ciëluman rikäyë”. Tsëpitanam kënö tapumantsik: “¿Pitan tsë llapan estrëllakunata kamashqa?”, Jehovämi (Is. 40:26). Jehoväqa manam ciëlullachötsu imëkata kamashqa, sinöqa kë Patsachö y lamarchöpis imëkatam kamashqa (Sal. 104:24, 25). Y noqantsiktapis llapan kamanqankunata kuyë yachaqtam kamamarquntsik. Pë kamamashqantsik kaptinmi rikantsik, sientintsik, wiyantsik, mikunqantsikpa gustun imanö kanqanta musyantsik y pukutanqantapis o mushkunqantapis musyantsik.

5. Romänus 1:20 ninqannö, ¿imanirtan Jehovä kamanqankunata alli rikashwan?

⁵ Jehovä kamanqankunataqa, ¿imanir mastan alli rikashwan? Tsëmi yanapamäshun Jehovä imanö kanqanta musyanapaq (leyi Romänus 1:20). Këllaman pensarishun: kamanqankuna imanö kanqanta rikarmi Diosnintsik yachaq kanqanta entiendintsik. Y mikunantsikpaq tukuyläya mikuykunata ruramunqanta rikarnam, kuyakoq kanqanta entiendintsik. Llapan kamanqankunachö Diosnintsik imanö kanqanta musyarmi, pëta maslla reqita y amïgun këta munantsik. Kananqa rikärishun kamanqankunawan Jehovä Diosnintsik imanö yachatsimanqantsikta.

6. ¿Imatataq cigüëñapita yachakuntsik?

⁶ Jehoväqa imatapis tiempunchömi ruran. Israelïtakunaqa cada watam febrëru killapita qallëkur pullan mäyu killayaq rikäyaq, cigüëñakuna norti kaq lädupa volayanqanta. Jehovämi israelïtakunata kënö nirqan: “Cigüëñapis musyanmi ima tiempuchö juk sitiuman ëwanampaq  kaqta” (Jer. 8:7). Imanömi Jehoväqa pishqukunata kamashqa ima tiempuchö juk sitiukunata ëwayänampaq, tsënöllam mana alli nunakunata ushakätsinampaqpis tiemputa patsätsishqana, y tsëtaqa cumplinqam (Hab. 2:3).

7. ¿Imatataq yachakuntsik pichakpita? (Isaïas 40:31).

⁷ Jehoväqa sirweqninkunatam kallpayoqta tikratsin. Jehoväqa sirweqninkunatam änirqan kallpannaq sientikuyanqan höra yanapanampaq kaqta. Pë yanapaptinqa, pichak volar ëwaqnömi kallpayoq tikrariyan (leyi Isaïas 40:31). Israelïtakunaqa seguïdum rikäyaq vientu yanapaptin älantapis mana kuyutsillapana pichak volëkaqta. Tsëwanmi entiendintsik pichakkunatapis volayänampaq Jehovä yanapëkarqa, sirweqninkunatapis yanapanampaq kaqta. Tsëmi vientu yanapaptin älanta mana kuyutsillapa pichak volëkaqta rikarqa, yarpänëki imëka problëmakunapa pasëkaptikipis Jehovä yanapashunëkipaq kaqta.

8. (1) ¿Imatataq Job yachakurqan Diosnintsik kamanqankunapita? (2) ¿Imatataq noqantsik yachakuntsik?

⁸ Jehoväqa confiakuypaqmi. Jehoväwan parlanqanmi Jobtaqa yanaparqan pëman mas confiakunampaq (Job 32:2; 40:6-8). Jehoväqa estrëllakunapaq, pukutëpaq, räyukunapaq, chukaru törupaq y cawallupaqmi Jobta parlaparqan (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Tsëkunapaq parlapaptinmi, Jobqa Diosnintsik poderösu kanqanllatatsu cuentata qokurqan, sinöqa kuyakoq y yachaq kanqantapis entiendirqanmi. Jehoväwan tsënö parlayanqanmi yanaparqan pëman mas confiakunampaq (Job 42:1-6). Tsënöllam noqantsiktapis yanapamäshun, Jehovä kamanqankunaman pensashqaqa alläpa yachaq y poderösu kanqanta musyanapaq. Jehoväqa imëka problëmantsikkunatapis ushakätsita puëdinmi. Tsëkunaman pensarmi, Jehovä Diosnintsikman maslla confiakushun.

9, 10. ¿Jehovä imanö kanqantataq yachakuntsik Inti o Rupay atsikyämunqampita y tamyapita?

⁹ “Maestru de obranö” yanapakushqa karmi, Jesusqa Jehovä kamanqankuna imanö kanqanta alli musyaq (Prov. 8:30). Kë Patsachö këkarnam, Papänin imanö kanqanta entienditsikunampaq Jehovä kamanqankunawan yachatsikurqan. Wakinllata rikärishun.

¹⁰ Jehoväqa llapan nunakunatam kuyan. Jesusmi qateqninkunata yachatsirnin parlaparqan Inti o Rupay atsikyämunqampaq y tamyapaq. Tsëkunata nunakuna mana kaqpaq churayaptimpis kawanantsikpaqmi yanapamantsik. Diosnintsikqa manam sirweqninkunallapaqtsu atsikyätsimun ni tamyatsimun. Tsëpa rantinqa, kuyakoq karmi alli nunapaqpis y mana alli nunapaqpis atsikyätsimun y tamyatsimun (Mat. 5:43-45). Jesusqa Inti atsikyämunqampaq y tamyapaq qateqninkunata parlaparqan, Jehovä Diosnintsik llapan nunakunata kuyanqanta entiendiyänampaqmi. Tsëmi noqantsikpis tardiyanqan höra alläpa shumaqta ciëluta rikarnin y tamyamoqta rikarninqa, llapan nunatapis Jehovä kuyanqanta yarpänantsik. Y Jehovänö kuyakoq karnin llapan nunakunata Diosnintsikpita yachatsishun.

11. ¿Imanöraq yanapamashwan pishqukuna imanö kawayanqanta rikanqantsik?

¹¹ Jehoväqa manam necesitanqantsikkunata faltatsimuntsu. Jesusmi  kënö nirqan: “Pishqukunata rikäyë; pëkunaqa manam murukuyantsu ni cosechayantsu, y manam gränukunata guardayantsu, tsënö kaptimpis, ciëluchö Teytankunaqa pacha juntatam katsin”. Jesus parlapëkanqan nunakunaqa capazchi pishqukunata volëkaqta rikäyarqan. Tsëchi Jesusqa kënö tapurirqan: “¿Manaku qamkunaqa pishqukunapitapis mas väliyanki?” (Mat. 6:26). Jesusqa tsënö yachatsikurmi kuyëllapa yarpätsimantsik llapan necesitanqantsikkunata Jehovä mana faltatsimunampaq kaqta (Mat. 6:31, 32). Jesus tsënö yachatsikunqanqa kanan witsan Jehovä Diosnintsikpa sirweqninkunatapis yanapëkanllam. Këllaman pensarishun: Espäña nacionchö juk precursöram täkunampaq wayita mana tarirnin alläpa llakishqa këkarqan. Peru tsënö këkarmi, pishqukunata rikärirqan murukunata y frütakunata mikuykäyaqta. Tsëta rikëkurmi mas allina sientikurqan. Kënömi willakun: “Tsëta rikanqämi yarpätsimarqan pishqukunatapis Jehovä Dios cuidëkarqa, noqatapis masraq cuidamänampaq kaqta”. Tsëpita ichik tiempullatanam panintsikqa täkunampaq wayita tarirqan.

12. Mateu 10:29 a 31 ninqannö, ¿imatataq Jehoväpita yachakuntsik pichuysankakunata rikarnin?

¹² Jehoväpaqqa cada ünum alläpa välintsik. Yachatsikoq manaraq mandarninmi, Jesusqa apostolninkunata parlaparqan mana mantsapakuyänampaq (leyi Mateu 10:29-31). Mana mantsapakuyänampaq parlaparmi, pichuysankakunapita parlaparqan. Tsë pishqukunaqa, Israelchöqa mëtsikam kaq y barätullam cuestaq. Peru Jesusqa qateqninkunatam kënö nirqan: “Teytëkikuna mana musyëkaptinqa manam ni jukllëllapis patsaman ishkintsu”. Tsëpitanam kënö nirqan: “Qamkunaqa mëtsika pichuysankapitapis masmi väliyanki”. Tsënömi cläru entienditsirqan sirweqninkunataqa cada ünuta Jehovä alläpa valoranqanta. Tsëta entiendirirmi nunakuna chikiyaptimpis mantsapakuyarqannatsu. Jesuspa qateqninkunaqa yachatsikur puriyanqanchö pichuysankakunata cada rikarchi yarpäyaq Jesus parlapanqanta. Tsënöllam, qampis pishqukunata rikanqëki höra yarpänëki Jehovä alläpa valorashunqëkita. Qamqa, ‘pichuysankapitapis masmi välinki’. Diosnintsik yanapashuptikim nunakuna chikiyäshuptikipis alli tsarakunki (Sal. 118:6).

13. ¿Imatataq ruranantsik Jehovä kamanqankunapita yachakunapaq?

¹³ Jehovä kamanqankunata rikänapaq y tsë rikanqantsikkunaman alli pensanapaqqa, tiemputam rakinantsik. Peru tsëta rurananqa höraqa manam fäciltsu kanqa. Camerun nacionpita Geraldïne jutiyoq panim kënö nin: “Campuchö mana täkushqa karmi, Jehovä Dios kamanqankunapita  yachakunäqa fäciltsu karqan”. Alfonsu jutiyoq anciänunam kënö nin: “Noqataqa tiempüta rakinqämi yanapamashqa, Jehovä kamanqankunata rikänäpaq y Jehoväpita imata yachakunqäman pensanäpaq”.

14. ¿Imatataq David yachakurqan Jehovä kamanqankunaman pensarnin?

¹⁴ Gobernanti Davidqa, Jehovä kamanqankunaman alli pensarmi kënö nirqan: “Ciëluman rikarqa llapan kamanqëkitam rikämü, kamanqëki killata y estrëllakunata. Tsëkunata rikarmi kënö pensä: ‘Wanukoqlla nunakunaqa, ¿imanatan kayan pëkunapaq alläpa yarpachakunëkipaq?[’]” (Sal. 8:3, 4). Davidqa, manam shumaq kanqanllatatsu paqaskunapa estrëllakunata rikarqan, tsëpa rantinqa Diosnintsikpita imata yachatsinqanmanmi pensarqan. Tsëmi cuentata qokurqan Jehoväqa alläpa poderösu kanqanta. Juk kutikunachönam pensarqan mamampa pachanchö imanö formakanqanta. Tsënö pensarmi entiendirqan Jehoväqa alläpa yachaq kanqanta (Sal. 139:14-17).

15. ¿Jehovä kamanqankunata rikarnin yachakurqunkiku Jehovä imanö kanqanta? Willakaramuy (Salmus 148:7-10).

¹⁵ Jehovä kamanqankunapita yachakunampaqqa, Davidqa manam karutaraqtsu viajanan karqan. Tsënöllam noqantsikpis, Jehovä imanö kanqantaqa yachakuyta puëdintsik läduntsikchö kaqkunata rikarnin. Këllaman pensarishun: Inti o Rupay achachäshuptikiqa, Jehovä poderösu kanqanman pensë (Jer. 31:35). Qeshuta rurëkaqta juk pishquta rikarqa, Jehovä yachaq kanqanman pensë. Juk allquta chupanwan pukllëkaqta rikarqa, Jehovä kushishqa Dios kanqanman pensë. Y juk mamata wamranwan pukllëkaqta rikarqa, Jehovä kuyakoq kanqampita agradecikuy. Jehovä kamanqankunapita yachakunantsikpaqqa imëkam kan. Jehovä kamanqankunaqa jatun kar, ichik kar, karuchö kar o amänuntsikchö karpis Jehovätam alaban (leyi Salmus 148:7-10).

16. ¿Imata ruranapaqtan tiempuntsikta rakinantsik?

¹⁶ Jehovä Diosnintsiknöqa manam ni pï kantsu. Pëqa alläpa yachaq, kuyakoq y poderösum. Peru tsënö kanqanta musyanapaqqa, llapan kamanqankunapitam yachakunantsik. Tsëpaqqa, kamanqankunata alli rikänapaqmi tiemputa rakinantsik y Jehovä Diosnintsikpita imata yachatsimanqantsikmanmi alli pensanantsik. Tsëta rurarqa, Kamakoq Diosnintsikpa amïgunmi tikrashun (Sant. 4:8). Qateqnin kaqchömi yachakushun, Jehovä kamanqankunawan teytakuna wamrankunata Jehoväpita imanö yachatsiyänampaq kaqta.