1. Eaa tetai mataara i apii meitaki ei a Iobu ia Iehova?

 O TE au uriuri anga i roto i to Iobu oraanga, e tai tei maaraia​—ko to raua karangaranga anga ko te Atua ko Iehova. Ei akaketaketa i to Iobu irinaki i te pakari o te Atua i te akono i Tona au tavini, kua akakite a Iehova i te apiianga mei te au mea natura. Kua akamaara te Atua kia Iobu tona akono anga i te au animara, ka akono katoa Aia ia Iobu. (Iobu 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Na roto i te au mea i angaia, kua apii mai a Iobu i te au tu o tona Atua.

2. Eaa ka ngatā ei ia tatou i te apii mei te au mea angaia a Iehova?

² E maata ta tatou ka apii ua atu no runga i te Atua, na roto i te au mea i angaia. Inara ka ngatā rai te reira. Me te noo ra tatou i tetai oire maata, e e iti ua te au mea ka kite tatou i te au rā no te au mea natura. Noatu ka kite atu tatou i te reira kare o tatou taime no te apii atu i te reira. No reira, ka uriuri tatou i te tumu kia akanoo i te tuatau kia apii mei te au mea i angaia. Ka uriuri tatou akapeea a Iehova e Iesu i te apiianga ia tatou na roto i te au mea angaia e eaa ta tatou ka rave kia apii ua atu mei te au mea natura.

3. Eaa te akaari maira e kua inangaro a Iehova ia Adamu kia mareka i te au mea i angaia?

³ Kua inangaro a Iehova i te nga tangata mua kia mareka i Tana au mea i anga. I to te Atua anga mai anga ia Adamu, kua oronga Aia i tetai kainga parataito kiaia kia akono e  kua akaue iaia kia tatanu e kia akamaata i te reira. (Gene. 2:8, 9, 15) Akamanako ana i to Adamu rekareka iaia e akara ra i te au ua rakau e tupu ra e te au tiare e puera ra. E tikaanga manea to Adamu kia akono i te aua o Edene! Kua akakite a Iehova kia Adamu kia tapa i te ingoa o te au animara tukeke. (Gene. 2:19, 20) Ka rauka ia Iehova te rave i te reira inara kua oronga aia kia Adamu. I mua ake ka tapa ei i to ratou ingoa, kua apii meitaki a Adamu i te au tu o te au manu, to ratou akaraanga e ta ratou au peu. Kua mataora a Adamu i teia angaanga. Kua akamaata te reira i tona tu āriki rekareka i te kite pakari, te karape e te tu anga o tona Metua.

4. (a) Eaa tetai tumu kia akara tatou i te au mea angaia? (e) Eaa tetai o te au mea i angaia e mareka ana koe?

⁴ Ko tetai tumu kia akara tatou i te au mea angaia, te inangaro ra a Iehova ia tatou kia rave i te reira. Karanga aia: “Ka nānā na i to kotou mata ki runga, ka akara: naai te reira i anga?” Taka meitaki te pauanga. (Isa. 40:26) Kua anga a Iehova i te au rangi e te au enua, te moana kia tamou tatou i tetai apiianga. (Sala. 104:24, 25) Akamanako ana akapeea te Atua i te anga mai anga ia tatou. Kua tuku aia ki roto ia tatou te tu mareka i te au mea natura. Kua akariro katoa Aia e kia mareka tatou i te au mea tukeke i angaia na roto i te au tu e rima​—te akara, akarongo, amiri, tongi, e te ongi.

5. Ia Roma 1:20, akapeea tatou e puapingaia ai me apii i ta Iehova au mea i anga?

⁵ Te akakite maira te Pipiria i tetai tumu puapinga kia apii tatou mei te au mea i angaia. Te apii maira te reira i to Iehova au tu. (E tatau ia Roma 1:20.) Akamanako ana i te tu manea o te au mea tei angaia. Kare ainei e te akakite maira i to te Atua pakari? E akamanako ana i te au kai tukeke te mareka ra tatou. E akapapuanga taka meitaki i tona inangaro i te au tangata ravarai. Me kite tatou i to Iehova tu mei tana au mea i anga, ka kite meitaki tatou iaia e ka akakeuia tatou kia akavaitata kiaia. Teianei ka akara tatou i ta Iehova apiianga puapinga mei te au mea angaia.

6. Eaa te apiianga mei te au manu e rere ra i te tuatau akonoia?

⁶ E tuatau akonoia ta Iehova. I te au mataiti ravarai i rotopu ia Peperuare e kia Me, ka kite atu te iti tangata Iseraela i  te au kasida e rere ra ki te tua tokerau. “Kua kite oki te kasida o te reva nei i tona tuatau i akonoia,” i na te Atua ei ki to Iseraela. (Iere. 8:7) No reira e tuatau akonoia to teia au manu rere, e e tuatau akonoia ta Iehova no te akavaanga i te tangata. I teia rā, ia tatou e akara ra i te au manu e rere ra, te akamaaraia maira tatou kia irinaki e e ‘tuatau akonoia’ ta Iehova no te takore i teia ao kino.​—Haba. 2:3.

7. Eaa tei papu ia tatou mei te akaraanga o te au manu e rere ra? (Isaia 40:31)

⁷ Akamaroiroi a Iehova i tona au tavini. Na roto ia Isaia, kua taputou mai a Iehova e ka akamatutu Aia i Tona iti tangata kia “rere ratou ki runga i te peau mei to te au aeto ra” me parukaua e me roiroi ratou. (E tatau ia Isaia 40:31.) Kua mātau to Iseraela i te kite i te au aeto e rere ua ra i te mareva. E akamaara anga manea teia noatu kua oronga a Iehova i te ririnui ki teia au manu, ka rauka katoa iaia i te akamaroiroi i tona au tavini! Me kite atu koe i tetai manu e rere ra i te mareva, e akamaara ka rauka ia Iehova i te akamaroiroi ia koe kia autu i toou manamanata.

8. Eaa ta Iobu i apii mai mei ta te Atua au mea i angaia, e eaa ta tatou i kite mai?

⁸ Tau a Iehova kia irinakiia. Kua tauturu a Iehova ia Iobu kia irinaki pu Iaia. (Iobu 32:2; 40:6-8) I te uriurianga kia Iobu, kua taiku a Iehova i te au mea i angaia, te au etu, te au tiaorangi, e te uira mangungu. Kua taiku katoa Aia i te au animara, mei te puakatoro taetaevao e te oroenua. (Iobu 38:32-35; 39:9, 19, 20) Akaari maira te reira i to Iehova mana ririnui, tona aroa e te pakari maata. Mei teia uriurianga, kua irinaki tikai a Iobu ia Iehova. (Iobu 42:1-6) Pera katoa, me apii tatou no runga i te au mea angaia, ka kite mai tatou i to Iehova pakari mou e tona mana ririnui. Ka rauka e ka takore katoa aia i to tatou au timataanga. Ka akamatutu te reira i to tatou irinakianga iaia.

9-10. Eaa te apiianga kia tatou mei te ra e te ua no runga ia Iehova?

⁹ Kua matau meitaki a Iesu i te au mea natura. Ei “pu rave angaanga,” kua rauka iaia te tikaanga kia angaanga kapiti raua ko tona Metua i te maani anga i te ao rangi e pini ua ake. (Mase. 8:30, NW) Ia Iesu i te enua nei, kua apii aia i tona Metua ki tana au pipi na roto i te au mea angaia. Akamanako ana i tana au apiianga.

¹⁰ Aroa maira a Iehova i te katoatoa. I te Ako i runga i te Maunga, kua akakite a Iesu ki tana au pipi i tetai apiianga mei te au mea i angaia: te itinga ra e te ua. E mea puapinga tikai teia e ora ai te au mea ravarai. Ka māmā ua ia Iehova i te tāpu i teia mei te au tangata ravarai. Kareka ra, kua oronga aroa mai aia i te ra e te ua ki te katoatoa. (Mata. 5:43-45) Na roto i teia kua apii mai a Iesu ki tana au pipi e te inangaro ra a Iehova ia tatou kia aroa i te katoatoa. Me mareka tatou i te akara i te opunga ra e te kite anga i te ua e topa maru ra, ka maara ia tatou i to Iehova aroa. Te akakeu maira tona akaraanga e kia aroa tatou i tetai na te tutu aere anga ki te katoatoa.

11. Eaa te akamaroiroi anga me akara tatou i te au manu o te reva?

¹¹ Ka oronga mai a Iehova i ta tatou e anoano ra. Roto rai i te reira ako, kua karanga a Iesu: “Ka akara na i te au manu o te reva nei: kare ratou i tanu, kare oki i kokoti, kare oki o ratou are kai; na to  kotou Metua i te ao ra i angai ia ratou.” Penei, te kite ra te aronga akarongo ia Iesu i te au manu e rere ra, tona ui anga kia ratou: “Kare aina e meitaki maata to kotou i to ratou?” (Mata. 6:26) E akapapuanga te reira e ka akono ua mai a Iehova i to tatou anoano i te pae kopapa! (Mata. 6:31, 32) Kua riro teia apiianga mei te au mea i angaia ei akamaroiroi i te au taeake tiratiratu. Kua taitaia tetai mapu tuaine painia i Paniora no te mea kare i kitea tetai ngai nooanga tau nona. I te akara anga aia i te au manu e kai ra i te au ua e te vine, kua maru mai aia. Karanga mai aia, “Kua akamaara mai te au manu e kua akono a Iehova ia ratou e ka akono katoa mai aia iaku.” Aere ua rai kua rauka mai tona ngai nooanga.

12. Ia Mataio 10:29-31, eaa ta te au manu rikiriki e apii maira no runga ia Iehova?

¹² Akaperepere a Iehova ia tatou tataki tai. Mua ake ka tono ei i tana au apotetoro kia tutu aere, kua tauturu a Iesu ia ratou kia kore e mataku i te takinokino anga. (E tatau ia Mataio 10:29-31.) Kua apii mai aia i teia na roto i te tu o te au manu i Iseraela: te au manu rikiriki. E manu kare e puapinga ana i to Iesu tuatau. Kua akakite aia ki tana au pipi: “Kare oki tetai o ratou ra e ngaro i to kotou Metua kia topa ki raro i te enua.” E kua karanga katoa: “E maata to kotou meitaki i to te au manu rikiriki e manganui.” I reira, kua akapapu a Iesu ki tana au pipi e te akaperepere ra a Iehova ia ratou tataki tai, e eiaa e mataku i te takinokino anga. Kua maara i te au pipi i ta Iesu au tuatua me kite ratou i te au manu rikiriki ia ratou e tutu aere ra i te au oire e te au vira. Me kite ua ana koe i tetai manu rikiriki, e akamaara te akaperepere ra a Iehova ia koe no te mea “e maata [toou] meitaki i to te au manu rikiriki e manganui.” Ma tana tauturu, kare koe e mataku i te takinokino anga.​—Sala. 118:6.

13. Eaa te ka tauturu ia tatou kia kite mai i te au apiianga mei te au mea angaia?

¹³ E maata atu te au apiianga no runga ia Iehova ka kite tatou mei te au mea i angaia. Akapeea? Mea mua, e taporoporo i te tuatau no te akara i te au mea angaia. Aru mai, e akamanako e eaa te apiianga no runga ia Iehova. Penei kare i te mea mama kia aru i teia. Karanga mai a Géraldine, e tuaine no Cameroon mai e, “Kua tupu mai au i roto i tetai oire maata, no te reira ka anoanoia au kia tauta pakari i te akanoo i te tuatau kia apii mei te au mea natura.” Kua akamārama mai tetai tangata pakari ko Alfonso e, “Kua kite mai au e kia taporoporo i te au tuatau ko au ua no te apii e kia akamanako oonu i ta Iehova apiianga mei te au mea angaia.”

14. Eaa ta Davida i kite mai i te akamanako anga i ta te Atua au mea angaia?

 ¹⁴ Kua akamanako pakari a Davida i ta te Atua au mea i angaia. Karanga aia kia Iehova: “Kia akara au i to au rangi i te angaanga a to maikao-rima na; te marama e te au etu taau i anga ra; Eaa te tangata nei, i manako mai ei koe iaia? e ta te tangata nei tamaiti, i akono mai ei koe iaia?” (Sala. 8:3, 4) Ia Davida e akara ra i te au rangi i te po, kua āriki mataora aia i te tu mekameka e te teitei o te ao rangi. Kua akamanako katoa aia i te au apiianga no runga i te Atua mei te au etu. Kua kite mai aia i te mana teitei o Iehova. I tetai atianga, kua umere a Davida i te tu o tona kopapa e tupu ra i roto i te kopu o tona mama. Iaia e akamanako ra i teia au mea, kua tupu maata tona inangaro i te pakari o Iehova.​—Sala. 139:14-17.

15. Akakite mai i te au akaraanga taau i kite no te au tu o Iehova i roto i te au mea angaia. (Salamo 148:7-10)

¹⁵ Mei ia Davida rai, ka rauka ia tatou i te akara e te akamanako i te au mea angaia. Me akara aere koe, ka kite mai koe i to Iehova au tu. Ei akaraanga, ka kite koe i to Iehova mana na roto i te akamaana anga te ra i toou pakiri. (Iere. 31:35) Ka kitea to Iehova pakari me kite atu koe i te manu e maani ra i tona koanga. E to Iehova tu katakata me kite atu koe i te punua puakaoa e arumaki ra i tona iku. E to Iehova aroa me kite atu koe i tetai metua vaine e kanga ra ki tana pepe. E maata te au taime ka rauka ia tatou i te apii no runga ia Iehova na roto i tana au mea angaia​—tei maata e tei meangiti, tei vaitata e tei mamao—​kia akapaapaa iaia.​—E tatau ia Salamo 148:7-10.

16. Eaa ta tatou ka tauta ua atu i te rave?

¹⁶ E Atua kite teitei, akono, karape, e te ketaketa to tatou. Teia au tu e te vai atura ka kiteaia i roto i te au mea natura me apii tatou i te reira. Ka taporoporo tatou i te tuatau kia akara mataora e kia apii no runga ia Iehova mei te au mea angaia. Na roto i teia tu, te akavaitata ra tatou ki Tei Anga mai ia tatou. (Iako. 4:8) I te atikara ka aru mai, ka kite tatou akapeea te au metua me apii i ta ratou tamariki kia akavaitata kia Iehova na roto i te au mea i angaia.