Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 12

Ako Lahi Ange Fekauʻaki mo Sihova mei Heʻene Fakatupú

Ako Lahi Ange Fekauʻaki mo Sihova mei Heʻene Fakatupú

“Ko hono ngaahi anga ʻoku taʻehāmaí . . . ʻoku hā mahino mai ia mei hono fakatupu ʻo e māmaní ʻo faai mai, koeʻuhi ʻoku ʻiloʻi ia ʻi he ngaahi meʻa kuo ngaohí.”​—LOMA 1:20.

HIVA 6 ʻOku Fakahā ʻe he Langí ʻa e Lāngilangi ʻo e ʻOtuá

ʻI HE KUPÚ NI a

1. Ko e hā ʻa e founga ʻe taha naʻe hoko ai ʻa Siope ʻo ʻiloʻi lelei ange ʻa Sihová?

 ʻI HE kotoa ʻo e ngaahi fetalanoaʻaki naʻe fai ʻe Siope ʻi heʻene moʻuí, ko e taha ai naʻe mātuʻaki makehe​—ko ʻene fetalanoaʻaki mo Sihova ko e ʻOtuá. Ke fakaivimālohiʻi ʻa e tuipau ʻa Siope ki he poto ʻo Sihova mo e malava ke ne tokangaʻi ʻEne kau sevānití, naʻe fakahaaʻi ange ʻe Sihova ha ngaahi tafaʻaki makehe ʻe niʻihi ʻo natula. Ko e fakatātaá, naʻe fakamanatu ange kia Siope ko e ʻOtuá ʻokú ne tokonaki maʻá e fanga manú, ko ia ʻe lava foki ke Ne tokangaʻi ʻa Siope. (Siope 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) ʻI he fakakaukau ki he ngaahi fakatātā mei he fakatupú, naʻe ako ai ʻe Siope ʻa e meʻa lahi fekauʻaki mo e ngaahi ʻulungaanga hono ʻOtuá.

2. Ko e hā ʻe hoko nai ai ko ha pole ke sivisiviʻi ʻa e fakatupu ʻa Sihová?

2 Ko kitautolu foki ʻe lava ke tau ako ʻa e meʻa lahi ange fekauʻaki mo hotau ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau sivisiviʻi ai ʻene ngaahi ngāue fakaefakatupú. Neongo ia, heʻikai nai ke faingofua maʻu pē ke fai ia. Kapau ʻoku tau nofo ʻi ha kolo lahi, ʻe siʻisiʻi nai ʻetau vakai ki he fakamoʻoni ʻo natulá ʻi heʻetau moʻui fakaʻahó. Neongo kapau ʻoku tau nofo ʻi ha feituʻu ʻoku takatakaiʻi ai kitautolu ʻe natula, te tau ongoʻi nai ʻoku ʻikai ke tau loko maʻu ʻa e taimi ke sivisiviʻi ia. Ko ia tau lāulea angé ki he ʻuhinga ʻoku ʻaonga ai ke tau vaheʻi ʻa e taimi pea feinga ke sivisiviʻi ʻa e fakatupú. Te tau lāulea ki he founga naʻe faiakoʻaki ai ʻe Sihova mo Sīsū ʻa e fakatupú pea mo e meʻa ʻe lava ke tau fai ke ako ai ʻa e ngaahi lēsoni lahi ange mei natula.

KO E HĀ ʻOKU TOTONU AI KE TAU SIOFI ʻA E FAKATUPÚ?

Naʻe loto ʻa Sihova ke fiefia ʻa ʻĀtama ʻi Heʻene fakatupú pea fakahingoa ʻa e fanga manú (Sio ki he palakalafi 3)

3. Ko e hā ʻokú ne fakahaaʻi mai naʻe loto ʻa Sihova ke fiefia ʻa ʻĀtama ʻi he fakatupú?

3 Naʻe loto ʻa Sihova ke fiefia ʻa e ʻuluaki ongo mātuʻá ʻi Heʻene fakatupú. ʻI he taimi naʻe ngaohi ai ʻe he ʻOtuá ʻa ʻĀtamá, naʻá Ne ʻoange kiate ia ha palataisi naʻe teʻeki fakameleʻi ke ne nofoʻi pea vaheʻi kiate ia ke ngoueʻi pea fakalahi ʻa e palataisi ko iá. (Sēn. 2:8, 9, 15) Sioloto atu ki he fiefia ʻa ʻĀtama ʻi heʻene vakai ki he tā-huli hake ʻa e fanga kiʻi tengaʻiʻakaú pea matala ʻa e ngaahi matalaʻiʻakaú. He monū ē naʻe maʻu ʻe ʻĀtama ke tokangaʻi ʻa e ngoue ʻo ʻĪtení! Naʻe toe fakaafeʻi ʻe Sihova ʻa ʻĀtama ke ne fakahingoa ʻa e fanga manu kehekehe. (Sēn. 2:19, 20) Naʻe mei lava ke fili ʻe Sihova ʻa e hingoa ki he fanga manu taki taha; ʻi hono kehé, naʻá ne vaheʻi ʻa e ngafa ko iá kia ʻĀtama. ʻOku ʻikai ha veiveiua ki muʻa ke fili ʻe ʻĀtama honau hingoá, naʻá ne sivisiviʻi fakalelei ʻa e fanga manú, ʻo siofi honau ngaahi anga mo e tōʻonga pau taki taha. Kuo pau pē naʻe fiefia ʻa ʻĀtama ʻi hono fai ení. Ko hono moʻoní naʻe ʻoange ai kiate ia ha faingamālie ke fakalahi ʻene houngaʻia ʻi he poto mo e tisaini pōtoʻi fakaefakatupu ʻa ʻene Tamaí.

4. (a) Ko e hā ʻa e ʻuhinga ʻe taha ʻoku totonu ke tau sivisiviʻi ai ʻa e fakatupú? (e) Ko e hā ʻa e ngāue fakaefakatupu ʻoku tautefito hoʻo houngaʻia aí?

4 Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻoku totonu ke tau sivisiviʻi ai ʻa e fakatupú he ʻoku loto ʻa Sihova ke tau fai pehē. “Hanga hake homou matá ki he langí pea vakai,” ko ʻene fakaafé mai ia. Pea ʻokú ne ʻeke leva: “Ko hai kuó ne fakatupu ʻa e ngaahi meʻá ni?” Ko e talí ʻoku māʻalaʻala. (ʻAi. 40:26) Naʻe fakafonu ʻe Sihova ʻo ʻikai ngata pē ʻi he ngaahi langí kae pehē foki ki he māmaní pea mo e tahí ʻaki ʻa e ngaahi meʻa fakatupu fakaofo lahi ʻa ia ʻe lava ke tau ako mei ai. (Saame 104:24, 25) Pea fakakaukau foki ki he founga naʻe ngaohi ai kitautolu ʻe he ʻOtuá. Naʻá ne faʻu kitautolu fakataha mo e houngaʻia ʻi he fakaʻofoʻofa ʻo natulá. Naʻá ne ʻai foki ke malava ke tau fiefia ʻi he kehekehe ʻo ʻene fakatupú fakafou ʻi hotau ongoʻanga ʻe nimá​—ko e sio, fanongo, ala, ʻahiʻahi mo e nanamu.

5. Fakatatau ki he Loma 1:20, ʻoku anga-fēfē ʻetau maʻu ʻaonga mei he ako fekauʻaki mo e fakatupu ʻa Sihová?

5 ʻOku fakahaaʻi mai ʻe he Tohi Tapú ha ʻuhinga mahuʻinga ʻe taha ʻoku totonu ke tau sivisiviʻi ai ʻa e fakatupú. ʻOku akoʻi mai ai kiate kitautolu ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová. (Lau ʻa e Loma 1:20.) Ko e fakatātaá, fakakaukau ki he ngaahi tisaini ʻoku mātuʻaki hā mahino mai ʻi natulá. ʻIkai ʻoku nau fakahaaʻi mai ʻa e poto ʻo e ʻOtuá? Pea fakakaukau ki he ngaahi meʻakai kehekehe ʻoku lava ke tau maʻú. Ko e fakamoʻoni mahino ia ʻo ʻene ʻofa ki he faʻahinga ʻo e tangatá. ʻI heʻetau ʻiloʻi ʻa e ʻulungaanga ʻo Sihová mei he ngaahi meʻa naʻá ne ngaohí, ʻoku tau hoko ai ʻo ʻiloʻi lelei ange ia pea ʻoku ueʻi ai kitautolu ke ʻunuʻunu ofi ange kiate ia. Tau vakai angé he taimí ni ki he ngaahi founga ʻe niʻihi kuo ngāueʻaki ai ʻe Sihova ʻa e fakatupú ke akoʻi ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e ngaahi lēsoni mahuʻinga.

NGĀUEʻAKI ʻE HE ʻOTUÁ ʻA E FAKATUPÚ KE AKOʻI KITAUTOLU FEKAUʻAKI MO IA TONU

6. Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe lava ke tau ako mei hono siofi ʻa e fononga holo ʻa e fanga manupuná?

6 ʻOku ʻi ai ʻa e taimi-tēpile ʻa Sihova. ʻI he taʻu kotoa ʻi he ngataʻanga ʻo Fepuelí ki he vaeuaʻanga ʻo Meé, ko e kau ʻIsilelí te nau sio ki he puna ʻa e fanga sitoaké ʻi he fonuá ʻo nau fononga fakatokelau. “[Ko e] sitoake ʻi he ʻataá ʻokú ne ʻilo ʻa hono faʻahitaʻú,” ko e meʻa ia naʻe tala ʻe he ʻOtuá ki he kau ʻIsilelí. (Sel. 8:7) Hangē pē ko hono fokotuʻu ʻe Sihova ʻa e taimi-tēpile ki he fanga manupuna ko ení, kuó ne fokotuʻu ha taimi ke fakahoko ai ʻene fakamāú. ʻI he ʻahó ni ʻi heʻetau siofi ʻa e fononga holo ʻa e fanga manupuná, ʻoku fakamanatu mai ai kiate kitautolu ʻe lava ke tau falala kuo ʻi ai ʻa e “taimi kuo kotofa” ʻe Sihova ke fakangata ai ʻa e māmani fulikivanu ko ení.​—Hap. 2:3.

7. Ko e hā ʻa e fakapapauʻiʻanga ʻe lava ke tau maʻu ʻi heʻetau sio ki he puna ʻa ha manupuna? (ʻAisea 40:31)

7 ʻOku fakaivia ʻe Sihova ʻene kau sevānití. Fakafou ʻia ʻAisea, naʻe talaʻofa ʻe Sihova te Ne fakaivimālohiʻi ʻEne kakaí ke nau “puna ʻo hangē ʻoku nau maʻu ha kapakau ʻo e fanga ʻīkalé” ʻi he taimi ʻoku nau ongoʻi vaivai ai pe loto-siʻí. (Lau ʻa e ʻAisea 40:31.) Ko e kau ʻIsilelí naʻa nau faʻa sio ki he fanga ʻīkalé ʻoku nau mahiki hake ki he ʻataá ʻi he ngaahi ʻea māfaná ʻo ʻikai loko fiemaʻu ke nau kapakapatā. He fakamanatu fakaofo ē ko ia ʻi he hangē pē ko e ʻoange ʻe Sihova ʻa e mālohi ki he fanga manupuna ko iá, ʻe lava foki ke ne fakaivia ʻene kau sevānití! ʻI he taimi ʻokú ke sio ai ki ha manupuna mālohi ʻokú ne puna ʻo māʻolunga hake ki he langí ʻo ʻikai loko kapakapatā, manatuʻi ʻe lava ke ʻoatu ʻe Sihova kiate koe ʻa e mālohi ke ke mahiki hake ai mei hoʻo ngaahi palopalemá.

8. Ko e hā naʻe ako ʻe Siope mei he fakakaukau ki he ngaahi ngāue fakaefakatupu ʻa e ʻOtuá, pea ko e hā ʻe lava ke tau akó?

8 ʻOku tuha ʻa Sihova mo ʻetau falalá. Naʻe tokoniʻi ʻe Sihova ʻa Siope ke fakalahi ʻene falala kiate Iá. (Siope 32:2; 40:6-8) ʻI he fetalanoaʻaki ʻa e ʻOtuá mo Siopé, naʻá Ne lave ki he ngaahi tafaʻaki lahi ʻo e fakatupú, ʻo kau ai ʻa e ngaahi fetuʻú, ʻaó mo e tapa ʻa e ʻuhilá. Naʻe toe lave foki ʻa Sihova fekauʻaki mo e fanga manú, hangē ko e pulu kaivaó mo e fanga hōsí. (Siope 38:32-35; 39:9, 19, 20) Ko e kotoa ʻo e ngaahi meʻá ni naʻe ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ʻo ʻikai ngata pē ʻi he mālohi fakaofo ʻa e ʻOtuá kae pehē foki ki heʻene ʻofá mo e poto kāfakafá. Mālō mo e fetalanoaʻaki ko ení, naʻe hoko ai ʻa Siope ʻo falala lahi ange kia Sihova ʻi ha toe taimi ki muʻa. (Siope 42:1-6) ʻI he tuʻunga meimei tatau, ʻi he taimi ʻoku tau ako ai ki he fakatupú, ʻoku fakamanatu mai ai kiate kitautolu ko Sihová ʻokú ne poto taʻefakangatangata mo mālohi ange ʻiate kitautolu. ʻOkú ne toe maʻu foki ʻa e malava ke fakangata ʻa e kotoa hotau ngaahi ʻahiʻahí. Ko e moʻoniʻi meʻa ko ení ʻe lava ke ne fakaivimālohiʻi ʻetau falala kiate iá.

NAʻE NGĀUEʻAKI ʻE SĪSŪ ʻA E FAKATUPÚ KE AKOʻI MAI ʻENE TAMAÍ

9-10. Ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he laʻaá mo e ʻuhá kiate kitautolu fekauʻaki mo Sihová?

9 Naʻe ʻiloʻi lelei ʻe Sīsū ʻa natula. ʻI he tuʻunga “ko ha tufunga pōtoʻi,” naʻá ne maʻu ʻa e monū ke ngāue fakataha mo ʻene Tamaí ʻi hono fakatupu ʻa e ʻunivēsí. (Pal. 8:30) Ki mui ai, lolotonga ʻa e ʻi māmani ʻa Sīsuú, naʻá ne ngāueʻaki ʻa e fakatupú ke akoʻi ʻene kau ākongá fekauʻaki mo ʻene Tamaí. Fakakaukau ki ha lēsoni ʻe niʻihi naʻá ne akoʻi.

10 ʻOku fakaaʻu atu ʻe Sihova ʻene ʻofá ki he taha kotoa. ʻI he Malanga ʻi he Moʻungá, naʻe tohoakiʻi ʻe Sīsū ʻa e tokanga ʻene kau ākongá ki ha tafaʻaki ʻe ua ʻo e fakatupú ʻa ia naʻe fakamaʻamaʻaʻi ʻe he kakai tokolahi: Ko e laʻaá mo e ʻuhá. Ko e ongo meʻá ni fakatouʻosi ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ki hono fakatolonga ʻo e moʻuí. Naʻe mei lava ke taʻofi ʻe Sihova ʻa e ongo meʻá ni mei he faʻahinga ʻoku ʻikai ke nau tuha mo iá. ʻI hono kehé, ʻokú ne tokonaki anga-ʻofa mai ʻa e laʻaá mo e ʻuhá ki he taha kotoa. (Māt. 5:43-45) Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e lēsoni ko ení ke akoʻi ki heʻene kau ākongá ʻoku loto ʻa Sihova ke tau fakahāhā ʻa e ʻofá ki he taha kotoa. ʻI ha taimi pē ʻoku tau fiefia ai ʻi he sio ki he fakaʻofoʻofa ʻa e tāitō ʻa e laʻaá pe fakaivifoʻou ʻa e tō hifo ʻa e ʻuhá, ʻe lava ke tau fakakaukauloto ki he ʻofa taʻefilifilimānako ʻa Sihová. Ko ʻene faʻifaʻitakiʻangá ʻe lava ke ne ueʻi kitautolu ke fakahāhā ʻa e ʻofa meimei tatau ʻaki ʻa e malanga ki he taha kotoa.

11. Ko e hā ʻa e fakalototoʻa ʻe lava ke tau maʻu mei hono siofi ʻa e fanga manupuna ʻo e langí?

11 ʻOku tokonaki mai ʻe Sihova ʻetau ngaahi fiemaʻu fakaesinó. ʻI he malanga tatau, naʻe toe pehē ʻe Sīsū: “Siofi fakalelei ʻa e fanga manupuna ʻo e langí; ʻoku ʻikai te nau tūtuuʻi pe utu pe faʻoaki feleoko, ka ʻoku fafanga kinautolu ʻe hoʻomou Tamai fakahēvaní.” ʻOku ngalingali naʻe lava ke sio ʻa e kau fanongo ʻa Sīsuú ki he puna hake ʻa e fanga manupuná ʻi heʻene ʻeke ange kiate kinautolu: “ʻIkai ʻoku mou mahuʻinga ange kimoutolu ʻiate kinautolu?” (Māt. 6:26) He founga anga-ʻofa ē ke fakapapauʻi mai ai kiate kitautolu ʻe tokangaʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi fiemaʻu fakaesinó! (Māt. 6:31, 32) Ko e lēsoni ko eni mei he fakatupú ʻoku hokohoko atu ke ne fakalototoʻaʻi ʻa e kau sevāniti faitōnungá. Naʻe ʻi ai ha tuofefine tāimuʻa kei siʻi ʻi Sipeini naʻá ne ongoʻi loto-siʻi koeʻuhi ko e ʻikai lava ke ne maʻu ha feituʻu ʻoku feʻunga ke ne nofo ai. Ka ʻi he hili ʻene sio ki he fanga manupuná ʻoku nau kai ʻa e ngaahi tengaʻiʻakau mo e fuaʻiʻakaú, naʻá ne ongoʻi loto-pau ange. ʻOkú ne pehē, “Naʻe fakamanatu mai ʻe he fanga manupuna ko iá kiate au ko Sihova ʻokú ne tokangaʻi kinautolú pea te ne tokangaʻi foki mo au.” Ko e meʻa pē ia naʻe hokó, naʻe maʻu leva ʻe he tuofefiné ha nofoʻanga.

12. Fakatatau ki he Mātiu 10:29-31, ko e hā ʻoku fakahaaʻi mai ʻe he fanga misí fekauʻaki mo Sihová?

12 ʻOku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova kitautolu tāutaha. ʻI he ki muʻa ke fekauʻi atu ʻe Sīsū ʻene kau ʻapositoló ke malangá, naʻá ne tokoniʻi kinautolu ke ikuʻi ʻenau manavahē ki he fakafepakí. (Lau ʻa e Mātiu 10:29-31.) Naʻá ne fai ia ʻaki ʻene talanoa fekauʻaki mo e manupuna anga-maheni ʻi ʻIsileli ko e misí. Ko e fanga manupuna ko iá naʻe siʻisiʻi honau mahuʻingá ʻi he ʻaho ʻo Sīsuú. Ka naʻá ne tala ange ki heʻene kau ākongá: “ʻE ʻikai ke tō ha taha ʻo kinautolu ki he kelekelé ʻo taʻeʻafioʻi ʻe hoʻomou Tamaí.” Pea naʻá ne toe pehē: “ʻOku mou mahuʻinga ange kimoutolu ʻi ha fanga misi tokolahi.” Naʻe fakapapauʻi ai ʻe Sīsū ki heʻene kau ākongá naʻe fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova kinautolu tāutaha, ko ia naʻe ʻikai ha ʻuhinga ke nau manavahē ai ki he fakatangá. Ko hono moʻoní naʻe manatuʻi ʻe he kau ākongá ʻa e ngaahi lea ʻa Sīsuú ʻi he taimi naʻa nau sio ai ki he fanga misí lolotonga ʻenau malanga ʻi he ngaahi kolo lalahí mo e fanga kiʻi kolo īkí. ʻI ha taimi pē ʻokú ke sio ai ki ha kiʻi manupuna, manatuʻi ʻoku fakamahuʻingaʻi koe ʻe Sihova koeʻuhí ko koe foki ʻokú ke “mahuʻinga ange . . . ʻi ha fanga misi tokolahi.” ʻI heʻene poupoú, ʻe lava ke ke fehangahangai mo e fakafepakí fakataha mo e falala pau.​—Saame 118:6.

ʻE LAVA FĒFĒ KE TAU AKO LAHI ANGE FEKAUʻAKI MO E ʻOTUÁ MEI HE FAKATUPÚ?

13. Ko e hā te ne tokoniʻi kitautolu ke ako ʻa e ngaahi lēsoni mei he fakatupú?

13 ʻE lava ke tau ako ʻa e ngaahi lēsoni kehe fekauʻaki mo Sihova mei he fakatupú. Anga-fēfē? ʻUluakí, ʻoku fiemaʻu ke tau vaheʻi ʻa e taimi ke siofi ʻa e fakatupú. Hokó, ʻoku fiemaʻu ke tau fakakaukau ki he meʻa ʻokú ne akoʻi mai fekauʻaki mo Sihová. Heʻikai nai ke faingofua maʻu pē ke tau fou ʻi he ongo sitepu ko ení. Ko Géraldine, ko ha tuofefine mei Kameluni, ʻokú ne pehē, “Naʻá ku tupu hake ʻi ha kolo lahi, ko ia naʻá ku ʻiloʻi ʻoku fiemaʻu ha feinga fakamātoato ke siofi ʻa natula.” Ko ha mātuʻa ko Alfonso ʻokú ne fakamatala, “Kuó u ako ʻoku fiemaʻu ke u vaheʻi ʻa e taimi fakafoʻituitui ke siofi ʻa e fakatupu ʻa Sihová pea fakalaulauloto ki he meʻa ʻokú ne akoʻi mai fekauʻaki mo Iá.”

ʻI he vakai ʻa Tēvita ki he fakatupu takatakai ʻiate iá, naʻá ne fakalaulauloto ai ki he meʻa naʻe akoʻi ange ai fekauʻaki mo Sihová (Sio ki he palakalafi 14)

14. Ko e hā naʻe ako ʻe Tēvita ʻi heʻene fakalaulauloto ki he fakatupu ʻa e ʻOtuá?

14 Naʻe fakakaukauloto ʻa Tēvita ki he fakatupu ʻa e ʻOtuá. Naʻá ne pehē kia Sihova: “ʻI heʻeku vakai ki ho ngaahi langí, ʻa e ngaahi ngāue ʻa ho louhiʻinimá, ʻa e māhiná mo e ngaahi fetuʻu ʻa ia kuó ke teuteú, ko e hā ʻa e tangata ko e meʻa noa peé ke ke manatu ai kiate ia?” (Saame 8:3, 4) ʻIo, ʻi he hanga hake ʻa Tēvita ki he langí ʻi he poʻulí, naʻá ne fai ʻa e meʻa lahi ange ʻi he houngaʻia pē ʻi he nāunau ʻo e ʻunivēsí. Naʻá ne toe fakalaulauloto foki ki he meʻa naʻe akoʻi ange kiate ia ʻe he ngaahi fetuʻú fekauʻaki mo e ʻOtuá. Naʻá ne ako fekauʻaki mo e lahi ʻo Sihová. ʻI he ngaahi taimi kehe, naʻe fakakaukauloto ʻa Tēvita ki he founga naʻe faʻu ai hono sinó ʻi he manava ʻo ʻene faʻeé. ʻI heʻene fakalaulauloto ki he ngaahi fakaikiiki fakaofo ko ení, ko ʻene houngaʻia ki he poto ʻo Sihová naʻe tupulaki.​—Saame 139:14-17.

15. ʻOmai ha fakatātā ʻo e founga kuó ke vakai ai ki he ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová ʻi he fakatupú. (Saame 148:7-10)

15 Hangē ko Tēvitá, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke ke toe hela hono fakasio ki ha tafaʻaki ʻo e fakatupú ke fakalaulauloto ki ai. Kapau te ke sio takatakai, ʻe lava ke ke vakai ki he ngaahi ʻulungaanga ʻo Sihová. Ko e fakatātaá, hoko ʻo lāuʻilo ki he mālohi ʻo Sihová ʻi hoʻo ongoʻi māfana ʻi he pā mai ʻa e laʻaá ki ho kilí. (Sel. 31:35) Fakakaukau ki he poto ʻo e ʻOtuá ʻi hoʻo sio ki ha manupuna ʻokú ne faʻu hano pununga. Fakakaukau ki he anga-fakakata ʻa Sihová ʻi hoʻo sio ki ha kiʻi kulī ʻokú ne feinga ke uʻu hono hikú. Pea fakamālō kia Sihova ki heʻene ʻofá ʻi ha taimi pē ʻokú ke sio ai ki ha faʻē ʻokú ne vaʻinga mo ʻene kiʻi pēpē. ʻOku tau maʻu ʻa e ngaahi faingamālie lahi ke ako fekauʻaki mo Sihova koeʻuhí ko e kotoa ʻene fakatupú​—lalahi mo e iiki, ofi mo mamaʻo​—ʻoku nau fakahīkihikiʻi ia.​—Lau ʻa e Saame 148:7-10.

16. Ko e hā ʻoku totonu ke tau fakapapauʻi ke faí?

16 Ko hotau ʻOtuá ʻokú ne mohu ʻatamai, anga-ʻofa, mālohi pea ko ha tokotaha tisaini pōtoʻi ia. Ko e ngaahi ʻulungaanga ko ení pea mo e ngaahi ʻulungaanga kehe ʻoku hā mahino ia ʻi natula kapau te tau siofi fakalelei ia. ʻOfa ke tau vaheʻi maʻu pē ʻa e taimi ke fiefia ʻi he fakatupú pea fakakaukau ki he meʻa ʻokú ne akoʻi mai fekauʻaki mo Sihová. ʻI hono fai iá, te tau ʻunuʻunu ofi ange ai ki hotau Tokotaha-Fakatupú. (Sēm. 4:8) ʻI he kupu hono hokó, te tau vakai ai ki he founga ʻe lava ke ngāueʻaki ai ʻe he ngaahi mātuʻá ʻa e fakatupú ke tokoniʻi ʻenau fānaú ke nau ʻunuʻunu ofi kia Sihova.

HIVA 5 Ngaahi Ngāue Fakaofo ʻa e ʻOtuá

a Ko e fakatupu ʻa Sihová ʻoku fakaofo. Mei he mālohi fakamanavahē ʻo e laʻaá ki ha kiʻi foʻi matalaʻiʻakau ngāvaivai, ko ʻene ngāué ʻoku tau ofo ai. Ko e ngaahi lēsoni mei he fakatupú ʻe lava ke ne tokoniʻi foki kitautolu ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi tafaʻaki ʻo e ʻulungaanga ʻo Sihová. ʻI he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he ʻuhinga ʻoku totonu ke tau vaheʻi ai ʻa e taimi ke sivisiviʻi ʻa e fakatupú pea mo e founga ʻe lava ke tokoniʻi ai kitautolu ʻe he fai peheé ke ʻunuʻunu ofi ange ai ki hotau ʻOtuá.