1. Amba chimwi chintu chakagwasya Jobu kuti amuzibe kabotu Jehova?

 JOBU wakaambuula aabantu biingi loko mubuumi bwakwe, pesi kwaambuula nkwaakachita aaJehova Leza kwakamusika aamoyo. Mukwaambuuzyania ooko, Jehova wakabuzya Jobu kuti alange zimwi zintu zigambya nzyaakalenga. Eezi zyakali kuzoomugwasya kuti azibe kuti Jehova ulaabusongo akuti abe aalusyomo lwakuti Jehova ulabapa nzibayanda bakombi bakwe. Muchikozyano, Leza wakayeezya Jobu kuti tazookachilwi pe kumusanina nkaambo ulabasanina banyama bamulusaka. (Job. 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Kuyeeyesesya atala azintu zyakalengwa, kwakagwasya Jobu kuti ayiye zintu zyiingi atala aLeza.

2. Nkamboonzi nikukonzya kutuyumina kulanga-langa zintu zyakalengwa aaJehova?

² Andiswe tulakonzya kwiiya zyiingi atala aLeza kuti twalanga-langa zintu zyakalengwa. Kuchita oobo teekuuba pe. Kuti katukkala mumadolopo, tulakonzya kutabona zintu zyiingi zyakalengwa aaJehova. Nibaba baabo bakkala mumyuunzi balakonzya kubula chiindi chakulanga-langa zintu zyakalengwa. Nkinkaako, lino atubone kuti nkamboonzi nitweelede kweezya amanguzu eesu woonse kuti tujane chiindi chakulanga-langa zintu zyakalengwa. Alubo tulabona Jehova aJesu mbubakabelesya zilenge kuti batuyiisye akuti nga tulayiyaanzi kuzwa kuzintu zyakalengwa.

3. Niinzi zitondeezya kuti Jehova wakali kuyanda kuti Adamu abotelwe azintu nzyaakalenga?

³ Jehova wakali kuyanda kuti muntu wakusaanguna abotelwe azintu nzyaakalenga. Chiindi Leza naakalenga Adamu, wakamupa muunzi mubotu waparadayizi alubo wakamulayilila kuti awulanganie kabotu akuti awukomezye. (Matl. 2:8, 9, 15) Kweelede kuti Adamu wakali kubotelwa chiindi naakali kubona nseke kazili kumena amaluba kalikufulula. Adamu wakali aachilongezyo chipati kaka chakulangania muunzi ooyu mubotu! Umwi mulimu Jehova ngwaakapa Adamu wakali wakuuzika banyama mazina. (Matl. 2:19, 20) Jehova wakali kukonzya kuuzika banyama, pesi wakasala kuti Adamu achite mulimu ooyu. Kweelede kuti Adamu katanawuzika munyama, wakali kulangisisya mbabede munyama ooyo azintu nzyaakali kuyandisya kuchita. Kweelede kuti mulimu ooyu wakali kumunoneezya loko Adamu. Alubo wakamugwasya kuti abone kuti Jehova ulaabusongo akuti zintu nzyaakalenga nzibotu akuti zilanoneezya.

4. (a) Nkaakali kamwi kaambo keelede kupa kuti tulange-lange zintu zyakalengwa? (b) Aakati kazintu zyakalengwa nziizili nzuyandisya?

⁴ Kamwi kaambo keelede kupa kuti tulange-lange zilenge nkakuti, Jehova uyanda kuti tuchite oobo. Ijwi lyakwe litubuzya kuti: “Amulungumane kujulu mubone. Ino nguni wakalenga zintu eezyi?” Nsandulo ilaantanganana. (Isa. 40:26.) Jehova nguwe wakalenga zintu zyoonse zili kujulu, aanyika amulwizi, alubo zintu zyoonse eezi zilakonzya kutuyiisya chimwi chintu atala anguwe. (Int. 104:24, 25) Leza wakatulenga munzila iigambya loko. Wakatulenga munzila yakuti tukonzye kubotelwa kwiinda mukulanga zintu zyakalengwa. Jehova wakatulenga katuli aameso, matwi, chikanda, lulimi ampemo. Zintu eezi zitugwasya kuti tubotelwe aazintu zisiyene-siyene zyakalengwa aaJehova.

5. Kweendelana alugwalo lwa Baroma 1:20, kulanga-langa zintu zyakalengwa aaJehova kujana kwatugwasya biyeni?

⁵ Bbayibbili lili akamwi kaambo keelede kupa kuti tulange-lange zintu zyakalengwa. Zintu zyakalengwa zitugwasya kwiiya atala abuntu bwaJehova. (Bala Baroma 1:20.) Muchikozyano, zintu zyakalengwa aaLeza zilaabumpiyo-mpiyo bwiingi bukataazya kumvwisisisya. Bumpiyo-mpiyo oobo, butondeezya busongo bwaLeza. Alubo Jehova wakalenga misyobo myiingi yachakulya. Oobu mbukamboni butondeezya kuti Jehova ulatuyanda. Kuti twabona buntu bwaJehova muzintu nzyaakalenga, tulamuziba kabotu alubo tulaswena aafwiifwi anguwe. Lino atubone zimwi nzila Jehova mwaakabelesya zintu zyakalengwa kuti ayiisye bantu zyiiyo ziyandikana.

6. Twiiyaanzi chiindi nitubona tuyuni nitulonga?

⁶ Zintu zyoonse zichitika muchiindi Jehova nchaakabikka. Kuzwa kumamanino aaFebruary kusikila aakati kaMay munyaka amunyaka, ma-Israyeli bakali kubona ntongola kazili kulonga kaziya kubbazu lyakunyika. Leza wakabuzya ma-Israyeli kuti: “Tongola wakujulu ulizizyi kabotu ziindi zyakwe.” (Jer. 8:7) Mbukunga Jehova wakabikka chiindi nizyeelede kulonga ntongola, tulaalusyomo lwakuti wakabikka chiindi natazoobeteke nyika. Chiindi nitubona bayuni kabali kulonga, tweelede kuyeeya kuti anguwe Jehova uzoonyonyoona nyika eeyi mbi “aciindi [chakwe] cibikkidwe.”—Hab. 2:3.

7. Kuuluka kwatuyuni kutuyiisyaanzi? (Isaya 40:31)

⁷ Jehova ulabapa manguzu babelesi bakwe. Kwiinda muli Isaya, Jehova wakasyomezya kuti wakali kuzoobapa manguzu bazike bakwe aakuti bawuluke “kuya mujulu amababa mbuli basikwaze” chiindi nibakataazikene naakuti nibatakwe manguzu. (Bala Isaya 40:31.) Ma-Israyeli bakazibide kubona magumbe kaawuluka mujulu kaatawumi mababa pe. Muuya uukasaala nguwo wakali kwaagwasya kuti achite oobo. Chiiyo nchakuti, mbukunga Jehova wakapa bayuni aaba manguzu aakuti bawuluke, ambabo babelesi bakwe uzoobapa manguzu. Kuti wabona muyuni kalikuuluka kuya mujulu loko kawutavupuuli mababa, ziba kuti Jehova uzookupa manguzu aakuti ulisimye kumapenzi aako.

8. Kulanga-langa zintu zyakalengwa kwakamugwasya biyeni Jobu alubo kujana kwatugwasya biyeni andiswe?

⁸ Jehova ulasyomeka. Jehova wakagwasya Jobu kuti amusyome. (Job. 32:2; 40:6-8) Chiindi Leza naakali kwaambuuzyania aaJobu, wakaambuula atala azintu zyiingi nzyaakalenga, ziswaanizya nyenyeezi, mayoba atulabi. Jehova wakaambuula atala abanyama, baswaanizya nyati amabbiza. (Job. 38:32-35; 39:9, 19, 20) Zintu zyoonse eezi zyakali kutondeezya kuti Leza ulaamanguzu, luyando abusongo. Kwaambuuzyania ooku kwakagwasya Jobu kuti asyome Jehova. (Job. 42:1-6) Munzila iikozyenie, kuti twalipa chiindi chakulanga-langa zintu zyakalengwa, tulabona kuti Jehova ulaamanguzu abusongo kwiinda ndiswe, akuti uzoomaninsya mapenzi eesu woonse. Kaambo aaka keelede kutugwasya kuti tusyome Jehova amoyo wesu woonse.

9-10. Izuba amvula zituyiisyaanzi atala aJehova?

⁹ Jesu wakazizi kabotu zintu zyakalengwa. Mbukunga wakali “mubelesi uucibwene,” wakali aachilongezyo chakubelekaamwi aWisi chiindi naakali kulenga zintu zyoonse zili kujulu aanyika. (Tus. 8:30) Mukuya kwachiindi, naakazooza aanyika, Jesu wakabelesya zintu zyakalengwa kuti ayiisye basikwiiya bakwe atala aWisi. Atubone zyiiyo ziche biyo nzyaakabayiisya.

¹⁰ Jehova ulabayanda bantu boonse. Munkambawuko Yakwe Yakuchilundu, Jesu wakaambuula atala azintu zibili bantu biingi nzibatabikkili maanu, nkukwaamba mvula aazuba, kuti ayiisye basikwiiya bakwe zyiiyo ziyandikana. Zintu eezi zilayandikana kuti tuzumanane kupona. Jehova wakali kukonzya kubiima zintu eezi aabo batamukombi. Pesi akaambo kaluyando lwakwe, bantu boonse ulabapaswizya zuba akubawisizya mvula. (Mt. 5:43-45) Jesu wakabelesya zintu eezi kuti ayiisye basikwiiya bakwe kuti ambabo bakeelede kuyanda bantu boonse. Chiindi nituyota kambalala akutontolelwa aalunywaanywa lwamvula atuyeeye atala aluyando Jehova ndwalaalo kubantu boonse. Chikozyano chakwe chituyiisya kuti tweelede kukambawukila bantu boonse katutasaluuli pe.

11. Kulanga bayuni kujana kwatusungwaazya biyeni?

 ¹¹ Jehova ulatusanina. Munkambawuko iikozyenie, Jesu wakaamba kuti: “Amulangisisye bayuni bakujulu, tababyali mbuto, tabatebuli, alubo tababambi chakulya mumatala, nikuba oobo, Wuso wakujulu ulabasanina.” Amwi bayuni bakali kuuluka aajulu aamakamu aabantu bakali kuswiilila Jesu chiindi naakati: “Inywe tamuyandikani loko na kwiinda mbabo?” (Mt. 6:26) Munkambawuko eeyi, Jesu wakatondeezya kuti Jehova unootusanina. (Mt. 6:31, 32) Chiiyo nchitwiiya kuzwa kuzilenge chibapa manguzu babelesi baLeza basyomeka. Umwi muchizi uuchikula wakuSpain wakalikataazikene akaambo kakubula ndawu iilikabotu yakukkala. Pesi chiindi naakabona bayuni kabali kulya michelo amamabbulosi, wakaba aamanguzu. Wakaamba kuti: “Kuti Jehova kasanina bayuni aaba, andime ulandibamba.” Nikwakiinda chiindi chifwiifwi biyo, muchizi ooyo wakajana ndawu yakukkala iilikabotu.

12. Lugwalo lwa Mateyo 10:29-31, tutiiti tutuyiisyaanzi atala aJehova?

¹² Jehova ulamuyanda umwi awumwi wesu. Katanatuma baapostoli bakwe kuti bakakambawuke, Jesu wakabagwasya kuti batayoowi bantu bakali kukonzya kubakazya. (Bala Mateyo 10:29-31.) Jesu wakabelesya tuyuni ntubakazi loko ma-Israyeli tutegwa tutiiti kuti abayiisye chiiyo eechi. Nikuba kuti tuyuni ootu twakalichipide muchiindi chaJesu, pesi wakabuzya basikwiiya bakwe kuti: “Taakwe nikaba kamwi kawidaansi Wuso katazi pe.” Alubo wakayungizya kuti: “Muyandikana loko kwiinda tutiiti twiingi.” Kwiinda mukwaamba majwi aaya, Jesu wakagwasya basikwiiya bakwe kuti babone kuti Jehova wakali kumuyanda umwi awumwi wabo, nkinkaako, teebakeelede kuyoowa kupenzegwa pe. Kufumbwa chiindi basikwiiya bakwe nibakali kubona tutiiti mumyuunzi mubakali kukambawukila, bakeelede kuyeeya majwi aaJesu. Anduwe, kufumbwa chiindi nubona tutiiti, yeeya kuti Jehova ulakuyanda iwe lwako nkaambo uyandikana loko “kwiinda tutiiti twiingi.” Jehova ulakonzya kukugwasya kuti utayoowi pe chiindi nukazigwa.—Int. 118:6.

13. Niinzi chitugwasya kuti tujane zyiiyo kuzwa kuzintu zyakalengwa?

¹³ Zintu zyakalengwa zilakonzya kutugwasya kuti twiiye zyiingi atala aJehova. Biyeni? Chintu chakusaanguna nchitweelede kuchita, nkujana chiindi chakulangisisya zintu zyakalengwa. Nitwamana, tweelede kuyeeya kuti zintu eezyo zituyiisyaanzi atala aJehova. Teekuuba pe kuchita zintu eezi. Muchizi Géraldine wakuCameroon wakaamba kuti, “Ndakeelede kubeleka changuzu kuti ndikonzye kubona zintu zyakalengwa nkaambo ndakakomenena mudolopo.” Umwi mwaalu uutegwa Alfonso wakaamba kuti, “Ndakabamba kuti ndijane chiindi chakuba aandilikke, kuchitila kuti ndilange-lange zintu zyakalengwa akuti ndibone kuti zindiyiisyaanzi atala aJehova.”

14. Davida wakayiyaanzi chiindi naakayeeyesesya atala azintu zyakalengwa aaLeza?

¹⁴ Davida wakali kuyeeyesesya atala azilenge  zyaLeza. Wakabuzya Jehova kuti: “[Chiindi] nendibona majulu aako, imilimo yaminwe yako, imwezi anyenyeezi nzyookabamba, ino muntu ninzi ooyo ngobikkila maano?” (Int. 8:3, 4) Chiindi Davida naakali kulanga kujulu mansiku, taakali kugolela aakubona nyenyeezi kupela, pesi wakali kuyeeyesesya atala akuti nyenyeezi eezyo zimuyiisyaanzi atala aLeza. Davida wakayiya kuti Jehova mupati. Aali chimwi chiindi, Davida wakayeeyesesya atala ambaakali kukomena naakali mwida lyabanyina. Chiindi naakabona kuti wakalengwa munzila iigambya, wakalumba Jehova akaambo kabusongo bwakwe.—Int. 139:14-17.

15. Amba zikozyano zitugwasya kubona buntu bwaJehova muzintu nzyaakalenga. (Intembauzyo 148:7-10)

¹⁵ Mbuli Davida, tulakonzya kubona chimwi chintu chakalengwa chitugwasya kuti tuyeeyesesye atala aMulengi wesu. Kuli zintu zyiingi zikonzya kutugwasya kuti tubone buntu bwaJehova. Muchikozyano, tulakonzya kubona manguzu aaJehova chiindi nitumvwa kukasaala kwazuba. (Jer. 31:35) Tulakonzya kubona busongo bwaLeza chiindi nitubona bayuni kabali kuyaka zitendele. Tulakonzya kubona kuti Jehova nguLeza uubotelwa chiindi nitubona kana kamunkala kakali kweezya kuliluma muchilaako. Alubo tulakonzya kubona kuti Jehova ulaaluyando chiindi nitubona mwanakazi kali kusaana aakana kakwe. Zintu zikonzya kutugwasya kuti twiiye atala aJehova nzyiingi loko alubo zilenge zyakwe zyoonse, kufumbwa kuti nziniini naakuti nzipati, zili aafwiifwi naakuti zili kule zilamutembawula.—Bala Intembauzyo 148:7-10.

16. Niinzi nzitweelede kukanza kuchita?

¹⁶ Leza wesu ulaabusongo, luyando, manguzu alubo zintu zyoonse nzyaakalenga nzibotu loko. Buntu oobu tulakonzya kububona muzintu nzyaakalenga kuti twalipa chiindi chakuzilanga. Kaansinga toonse tweezya kulipa chiindi chakulanga-langa zintu zyakalengwa mpawo tubone kuti zituyiisyaanzi atala aJehova. Kuti twachita oobo, tuyooswena aafwiifwi aMulengi wesu. (Jak. 4:8) Muchiiyo chitobela, tulabona nzila bazyali mubakonzya kubelesya zintu zyakalengwa kuti bagwasye bana babo kuti baswene aafwiifwi aJehova.