1. ¿Bin-utʼil la snaʼbey sba ta lek Jehová te Job?

 TA SPISIL te machʼa kʼopoj sok te Job, jaʼ ma chʼay ta yoʼtan te kʼalal kʼopoj sok te Jehová. Te Jehová la yalbey te Job te akʼa yilbey te yaʼtel skʼab. Jaʼ ya xkoltayot ta yilel te bayal spʼijil te Jehová sok te ya xjuʼ ya skanantay te j-abatetik yuʼun. Te Job la yil te chambalametik ya xmaklinot yuʼun te Diose, jich la snaʼ te ya x-akʼbot-euk te bin ya xtuun yuʼun (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Kʼalal te Job la snop ta swenta te bintik pastiklanbil, bayalxan la snaʼbey sba te Jehová.

2. ¿Binwan yuʼun te wokol ya kaʼiytik yilel ta lek te bintik pastiklanbil?

² Te joʼotik jaʼnix jich ya xjuʼ ya jnaʼbeytik sba te Dios kʼalal ya kilbeytik te yaʼtel skʼab. Pero, wokolniwan ta pasel. Teme kuxinemotik ta jun mukʼul lum, maniwan ayuk bayal te bin ya xjuʼ ya kiltik tey-a o manchukme bayal te bin ya xjuʼ ya kiltik te banti kuxinemotik, maniwan ayuk jtiempotik yuʼun ya kiltik ta lek. Jaʼ yuʼun yame kiltik te mukʼ skʼoplal te yakuk jlokʼestik jtiempotik ta yilel. Jaʼnix jich ya jnoptik bin-utʼil te Jehová sok te Jesús la stuuntesik te bintik pastiklanbil yuʼun ya xnojpteswanik, sok ya kiltik bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ayuk bin ya jnoptik ta swenta te bintik pastiklanbil.

3. ¿Bin-utʼil ya jnaʼtik te jaʼ la skʼan Jehová te yakuk smulan te Adán bintik pastiklanbile?

³ Te Jehová la yakʼ ta jun tʼujbil nichimal kʼinal te Adán, yuʼun ya smulan yilel te bintik ay, te ya stsʼunbaj sok te  yakuk smukʼubtes bael, melel te Jehová jaʼ ya skʼan te ya smulan te bintik pastiklanbil (Gén. 2:8, 9, 15). Nopanax awaʼiy te bin yaʼiyel la yaʼiy sba te Adán kʼalal la yil te chʼi tal te sbakʼ tsʼunubil sok te nichim. Jaʼ jun tʼujbil majtanil skanantayel te tsʼunbil kʼinal Edén. Te Jehová jaʼnix jich la yalbey te Adán te akʼa yakʼbey sbiil te chambalametik (Gén. 2:19, 20). Juʼniwan te jaʼ la spas te Jehová, pero jaʼ la yakʼbey spas te Adán. Te Adán laniwan yiltiklan ta lek te chambalametik kʼalal la yakʼtiklanbey te sbiile. Bayalniwan la smulan te aʼtelil-abi, jich la yil te spʼijil sok te kʼax tʼujbil yaʼtel te sTate.

4. 1) ¿Bin yuʼun ya skʼan ya kiltik te bintik pastiklanbil? 2) ¿Bin-a te ya amulanxan ta swenta te bintik pastiklanbile?

⁴ Ya skʼan ya kiltik te bintik pastiklanbil, melel jich ya skʼan te Jehová te yakuk jpastike. Jich ya yalbotik: «Toyahic mohel asitic, ilawilic: ¿machʼa la schicnajteslan spisil ini?». Ma wokol ta naʼel te sujtib (Is. 40:26). Te Jehová ma jaʼuknax la spas te bintik tʼujbil ay ta chʼulchan, jaʼnix jich ta Balumilal sok ta mar, sok bayal bin ya yakʼ jnoptik ta stojol (Sal. 104:24, 25). Jaʼnix jich nopa awaʼiy bin-utʼil pasbilotik yuʼun te Dios. Ya xjuʼ ya jmulantik te bintik tʼujbilik ay ta Balumilal. Jaʼ yuʼun la yakʼbotik te jsitik, jchikintik, ketik, jniʼtik sok jkʼabtik yuʼun ya jmulantik te bintik pastiklanbil.

5. Jich bitʼil ya yal Romanos 1:20, ¿bin yuʼun te ya skʼan ya kiltik te bintik pastiklanbil?

⁵ Te Biblia ya yalbotik bin yuʼun ya skʼan ya kiltik te bintik pastiklanbil, melel ya skoltayotik ta snaʼel te taleliletik yuʼun te Jehová (kʼopona Romanos 1:20). Jich te bitʼil kʼax tʼujbil te bintik pastiklanbil ta Balumilal ya yakʼ ta ilel te spʼijil yoʼtan te Diose. Sok te bayal ta chajp weʼeliletik te yanyantik sbujtsʼ ya yakʼ ta ilel te kʼuxotik ta yoʼtan. Te kʼalal ya kiltik te bintik spasoj te Diose, ya skoltayotik ta snaʼbeyel sba sok ya xnoptsajotikxan ta stojol. Ta ora ini yame kiltik bin-utʼil ya stuuntes te Jehová te bintik spastiklanoj yuʼun ya snojptesotik.

6. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te jaʼmal mutetik te ya xwilik bael ta yan lugar?

⁶ Te Jehová yakʼojbey yorail. Ta jujun jaʼbil ta slajibal febrero sok ta yolil mayo, te israeletik ya yilik te cigüeña mutetik te ya xwilik bael ta stojol norte. Te Jehová jich la yalbey te israeletik: «Te cigüeña-mut ta sjamalil chʼulchan ya snaʼ te jujucaj yorahil»  (Jer. 8:7). Jich bitʼil te yakʼojbey yorail te cigüeña mutetik yuʼun ya xwilik bael ta yan lugar, jaʼnix jich yakʼojbey yorail yuʼun ya slajin te bin chopol. Kʼalal ya kiltik te jaʼmal mutetik te ya xwilik bael ta yan lugar, ya sjultes ta koʼtantik te Jehová yakʼbeyoj «yorahil» yuʼun ya slajin te bintik chopol ta balumilal, sok ya smukʼulin koʼtantik te jich ya spas (Hab. 2:3).

7. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bitʼil ya xwil te xiketike? (Isaías 40:31).

⁷ Te Jehová ya yakʼbey yip yoʼtan te j-abatetik yuʼun. Te Dios jamal la yal ta swenta te Isaías te kʼalal maʼyuk yip o chebajem yoʼtanik te j-abatetik yuʼune, ya yakʼbey yipik yuʼun «ya xwihlic mohel ta xiqʼuic hich te bin utʼil mucʼul jxiquetic» (kʼopona Isaías 40:31). Te israeletik kʼayemik ta yilel te bitʼil ya xwilik te xiketik te ya stuuntesik te yip te ikʼ yuʼun toyol ya xwilik sok yuʼun ma bayal ya stijulan te xikʼik. Jaʼ ini ya yakʼ jnaʼtik te Jehová ya skoltay sok ya yakʼbey yip yoʼtan te j-abatetik yuʼune, jich bitʼil ya spas sok te xiketike. Jich yuʼun, te kʼalal ya awil te xik te yak ta wilel ta toyol jich yilel te ma bayal ya stij te xikʼe, julukme ta awoʼtan te Jehová ya yakʼbat awip yuʼun toyol ya xwilat kʼoem ta sba te wokoliletik.

8. 1) ¿Bin la snop te Job ta swenta te bintik pastiklanbil? 2) ¿Bin ya yakʼ jnoptik-euk?

⁸ Ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te Jehová. Kʼalal kʼopoj sok Jehová te Job, koltayot yuʼun ya smukʼulinxan yoʼtan (Job 32:2; 40:6-8). Te Jehová la yalbey skʼoplal te ekʼetik, tokal sok tsantsewal. Jaʼnix jich la yalbey skʼoplal te chambalametik jich bitʼil te jaʼmal toro sok te caballo (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Spisil-abi koltayot te Job yuʼun ya yilbey yuʼel te Jehová, te skʼuxul yoʼtan sok te spʼijil. La smukʼulinxan yoʼtan te Jehová te kʼalal kʼopoj soke (Job 42:1-6). Jaʼnix jich teme ya kilbeytik ta lek skʼoplal te bintik pastiklanbile, yame kiltik te ma jpajbeytik te spʼijil sok te yuʼel te Jehová. Ya xjuʼ ya slajin spisil te jwokoltike. Kʼalal jich ya jnoptik ya smukʼulinxan koʼtantik.

9, 10. ¿Bin ya snojptesotik ta swenta Jehová te kʼajkʼal sok te jaʼal?

⁹ Te Jesús ya snaʼ ta lek te bitʼil pasbil te bintik ay ta Balumilal. La sjokin te sTat ta spasel te bintik ay ta chʼulchan sok ta Balumilal (Prov. 8:30). Ta patil, te kʼalal xtaluk ta Balumilal, la stuuntes te bintik pastiklanbil ta snojptesel te jnopojeletik yuʼun ta swenta te sTat. Kiltik cheʼoxebuk.

¹⁰ Te Jehová kʼux ta yoʼtan spisil te ants winiketik. Kʼalal nojpteswan ta wits te Jesuse, la yalbey skʼoplal te kʼajkʼal sok te jaʼal te kʼax mukʼik skʼoplal yuʼun ya xkuxinotik. Te bitʼil jaʼ kʼuxul oʼtanil te Jehová ma jaʼuknax ya yakʼbey jaʼal sok kʼajkʼal te j-abatetik yuʼune (Mat. 5:43-45). Sok te ejemplo ini, te Jesús la yakʼbey snop te jnopojeletik yuʼun te jaʼ ya skʼan te Jehová te kʼuxuk ta koʼtantik spisil te ants winiketike. Kʼalal ya kiltik te bitʼil ya xmal te kʼajkʼal o kʼalal ya yakʼ jaʼal, jnop kaʼiytik te skʼuxul yoʼtan te Jehová sok te ma stsaawane. Te skʼuxul yoʼtan te Jehová, jaʼ ya stij koʼtantik ta yakʼel ta ilel skʼuxul koʼtantik te kʼalal ya jcholbeytik skʼop Dios spisil te ants winiketik.

11. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te kʼalal ya kiltik te jaʼmal mutetik?

¹¹ Te Jehová ya yakʼbotik te bin ya xtuun kuʼuntik. Kʼalal nojpteswan ta wits te  Jesús, jich la yal: «Ilawilik ta lek te jaʼmal mutetike. Maba ya stsʼunbajik, maba ya yaʼiyik kʼajoj sok maba ya stsobik ta yawil te yawal stsʼunubike, pero jaʼ ya xmakʼlinotik yuʼun te aTatik te ay ta chʼulchane». Te machʼatik tey ayik ta yaʼiyel-a te Jesús, laniwan staik ta ilel chaʼoxkojt jaʼmal mutetik te kʼalal jich la sjojkʼoye: «¿Mabal jaʼuk bayalxan akʼoplalik-a te bin-utʼil te jaʼmal mutetike?» (Mat. 6:26). Kʼax tʼujbil te bitʼil la sjultesbotik ta koʼtantik te Jesús te yananix yakʼbotik-a te bin ya xtuun kuʼuntik te Jehová (Mat. 6:31, 32). Te nojptesel la yakʼ te Jesús ya xtuun yuʼunik-euk te j-abatetik yuʼun Dios ta kʼajkʼal ini. Jtul precursora te ay ta España smeloj yoʼtan-a yuʼun te ma sta te banti ya xkuxin. Pero, te kʼalal la yil te jaʼmal mutetik te yakik ta sweʼel sit tsʼunubil maba la smelix yoʼtan-a. Te hermana jich ya yal: «La sjultesbon ta koʼtan te ya skanantayon te Jehová jich bitʼil ya skanantay te jaʼmal mutetik». Ta patil, te hermana la sta te banti ya xkuxin.

12. Jich bitʼil ya yal Mateo 10:29-31, ¿bin ya snojptesotik ta swenta Jehová te chʼin jaʼmal mutetik?

¹² Te Jehová ay jkʼoplaltik ta yoʼtan ta jujuntul. Kʼalal te Jesús la stikun ta scholel skʼop Dos te jnopojeletike, la skoltay yuʼun maba ya xiʼik te kontrainel (kʼopona Mateo 10:29-31). La yalbey skʼoplal chʼin jaʼmal mutetik te naʼbil sba ta lum Israel. Ta yorail-abi, ma bayaluk stojol te chʼin jaʼmal mutetik. Pero, te Jesús jich la yalbey te jnopojeletik: «Te aTatik te ay ta chʼulchane snaʼoj teme ay laj jkojtuk te chʼin mutetik ini». Sok jich la yalxan: «Jaʼ bayalxan akʼoplalik-a te bin-utʼil bayal ta kojt chʼin mutetike». Jich akʼbot snaʼik te mukʼ skʼoplalik ta sit te Jehová ta jujuntul. Jaʼ koltayotik yuʼun jich ma xiʼik te kontrainel. Te jnopojeletik yaniwan xjul ta yoʼtanik te bin la yal te Jesús te kʼalal ya yilik te chʼin jaʼmal mutetik te banti ya xbajtik ta scholel skʼop Dios. Jaʼnix jich, te kʼalal ya awil te chʼin jaʼmal mutetik, julukme ta awoʼtan te bayal akʼoplal ta yoʼtan te Jehová, bayalxan akʼoplal-a «te bin-utʼil bayal ta kojt chʼin mutetike». Te Jehová ya skoltayat yuʼun maba ya axiʼ te kontrainel (Sal. 118:6).

13. ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ay bin ya yakʼ jnoptik te bintik pastiklanbil?

¹³ Ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te Jehová kʼalal ya kiltik te bintik pastiklanbil. Yuʼun ya xjuʼ ya jpastik ya skʼan ya jlokʼestik tiempo yuʼun ya kiltik te bintik ay ta joyobaltik sok te ya jnopilantik te bin ya snojptesotik ta swenta te Jehová. Wokolniwan te jich ya jpastik. Jtul hermana ta Camerún te Géraldine sbiil jich ya yal: «Te bitʼil chʼion ta jun mukʼul lum, ya skʼan ya jpas tulan ta yilel te bintik pastiklanbil». Jtul anciano te Alfonso sbiil jich ya yal: «Te bin skoltayejon te joʼone, jaʼ te ya jlokʼes  tiempo yuʼun ya kil te bintik pastiklanbil sok te ya jnopilan ta koʼtan te bin ya yakʼbon jnop ta swenta te Jehová».

14. ¿Bin la snop te David kʼalal la snopilan ta yoʼtan te bintik pastiklanbil?

¹⁴ Te ajwalil David bayal la snopilan ta yoʼtan te bintik pastiklanbile. Jich la yalbey te Jehová: «Cʼalal ya quil te chʼulchan awuʼun, te yaʼtel acʼab, soc te u soc te eqʼuetic te apasoje, hich ya cal: ¿Bin a te ants-winic yuʼun yac anaʼ […]?» (Sal. 8:3, 4). Te David ma tojoluknax la yil te stʼujbilal te ekʼetik ta ajkʼabal, jaʼ bajt ta yoʼtan snopilanel te bin ya x-akʼbot snop ta swenta te Jehová. Jich la sta ta ilel te kʼax bayal yuʼel te Jehová. Te David jaʼnix jich la snopilan ta yoʼtan te bitʼil chʼi tal ta schʼujt te snane. Te kʼalal jich la snopilan ta yoʼtan, chamnax yoʼtan yuʼun te spʼijil te Jehová (Sal. 139:14-17).

15. ¿Aybal ataoj ta ilel taleliletik yuʼun Jehová ta swenta te bintik pastiklanbil? Ala cheʼoxebuk ejemplo (Salmo 148:7-10).

¹⁵ Jich bitʼil te David ma puersa namal ya xbootik ta yilel te bintik spastiklanoj te Jehová. Jich bitʼil la spas te David, teme ya awil te bintik ay ta ajoyobal, yame ata ta ilel te bayal taleliletik yuʼun te Jehová. Nopanax awaʼiy te jayebto yuʼel te Jehová te kʼalal kʼax kʼux te kʼajkʼale (Jer. 31:35). Ilawil te spʼijil te Jehová kʼalal ya awil te yak ta spasel spechech te jaʼmal mut. Nopa awaʼiy te stseʼelil yoʼtan te Jehová kʼalal ya awil te chʼin tsʼiʼ te xjoyoyet ta stiʼel te sne. Sok albeya wokol te Jehová yuʼun te skʼuxul yoʼtan kʼalal ya awil jtul mamail te yak ta tajimal sok te yale. Bayal bin ya xjuʼ ya jnoptik ta swenta te jTatik Jehová kʼalal ya kiltik te bintik ay ta Balumilale, melel spisil te bintik spastiklanoje —chikan teme mukʼik o chʼinik, teme nopol o namal ayik—, ya x-albot yutsil skʼoplal yuʼun (kʼopona Salmo 148:7-10).

16. ¿Bin ya skʼan ya jkʼaytes jbatik ta spasel?

¹⁶ Maʼyuk yan machʼa jich ay spʼijil, yutsil yoʼtan sok yuʼel te bitʼil te Dios kuʼuntike. Teme ya kiltik te bintik pastiklanbile, yame jtatik ta ilel te tʼujbil taleliletik-abi sok yantikxan te ay yuʼune. Jkʼaytes jbatik ta slokʼesel tiempo ta smulanel te bintik pastiklanbil sok ta yilel te bin ya yakʼ jnoptik ta swenta te Jehová. Teme jich ya jpastik, yame xnoptsajotikxan ta stojol te Jpaswanej kuʼuntik (Sant. 4:8). Ta yan artículo, ya kiltik bin-utʼil te meʼil tatiletik ya xjuʼ ya stuuntesik te bintik pastiklanbil yuʼun ya snojptesik te yal snichʼnabik ta swenta te Jehová.