1. ¿Kʼusi koltaat-o Job sventa xojtikin lek li Jeovae?

 TOJ ep buchʼutik la xchiʼin ta loʼil Job li ta sjunul xkuxlejale, pe li bu mu xchʼay ta sjole jaʼo kʼalal loʼilajik xchiʼuk Jeovae. Li Jeovae laj yalbe Job ti akʼo skʼel junantik li kʼusitik labalik sba spasoj Jeovae, yuʼun jaʼ chkoltaat sventa snaʼ ti toj pʼije xchiʼuk ti xuʼ spat yoʼonton ta stojolal ti xuʼ xchabi li yajtuneltake. Li Jeovae laj yakʼbe yil Job ti chakʼbe skotol kʼusitik chtun yuʼun li chonbolometike. Ti jech la spase, jaʼ te laj yakʼ venta ti xuʼ x-akʼbat li kʼusitik chtun yuʼun eke (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16). Kʼalal la snopbe skʼoplal Job li kʼusitik spasanoj Jeovae, te laj yojtikinbe stalelaltak.

2. ¿Kʼu yuʼun vokol chkaʼitik snopbel skʼoplal bakʼintik li kʼusitik pasbile?

² Toj ep kʼusitik xuʼ jchantik kʼalal ta jkʼelbetik li spasben Dios eke. Pe taje yikʼaluk van vokol chkaʼitik. Mas to mi nakalutik ta jun mukʼta jteklume, yuʼun muʼyuk mas kʼusi stakʼ kʼelel te. Akʼo mi nakalutik ta jun paraje yikʼaluk van muʼyuk mas xokolutik yilel sventa jkʼelbetik li spasbentak Jeovae. Jaʼ yuʼun, jkʼeltik batel kʼu yuʼun oy sbalil ti jchʼakbetik yorail skʼelel li kʼusitik pasbile. Jech xtok, ta jkʼeltik batel kʼuxi la stunesik Jeova xchiʼuk Jesus li kʼusitik pasbil kʼalal oy kʼusitik tsotsik skʼoplal laj yakʼik ta chanele. Ta jkʼeltik xtok kʼusi xuʼ jpastik ek sventa oyuk kʼusi jchantik-o batel yuʼun li kʼusitik pasbile.

3. ¿Kʼuxi jnaʼojtik ti oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo skʼupin Adan li kʼusitik pasbile?

³ Li Jeovae oy ox ta yoʼonton ti skʼupin kʼusitik pasbil li baʼyel  krixchanoe. Jech oxal, laj yakʼ ta jun kʼupil sba paraiso li Adan sventa xabtelan xchiʼuk ti spas batel ta paraiso spʼejel li balumile (Jen. 2:8, 9, 15). Jnoptik noʼox avaʼi kʼu van yelan laj yaʼi sba Adan kʼalal laj yil ti lik chʼiuk li sbekʼtak tsʼunobile xchiʼuk kʼalal lik nichinuk tal li nichimetike. Jaʼ jun mukʼta matanal akʼbat ti chchabi li nichimaltik Edene. Li Jeova xtoke laj yalbe ti akʼo sabe sbi li chonbolometike (Jen. 2:19, 20). Xuʼ ox jaʼ la spas stuk li Jeovae, pe kʼuchaʼal chkakʼtik ventae jaʼ laj yakʼbe sbain li Adane. La skʼelbe lek skʼoplal chonbolometik li Adane, la skʼel kʼutik yelan xchiʼuk kʼusitik tspasik yoʼ xakʼbe sbi. Toj kʼupil sba li yabtel Adane, yuʼun te laj yakʼ venta ti toj echʼ xa noʼox spʼijil li Jeovae, ti toj labalik sba xchiʼuk toj kʼupilik sba li kʼusitik spasoje.

4. 1) ¿Kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik li spasbentak Jeovae? 2) ¿Kʼusi li spasbentak mas chakʼupine?

⁴ Jun srasonal ti kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik li spasbentak Jeovae, jaʼ ti jech chalbutik akʼo jpastike. Xi chalbutike: «Toyo muyel asatik li ta vinajele xchiʼuk kʼelavilik». Laje xi to tsjakʼe: «¿Buchʼu spasoj li kʼusitik te oye?». Jamal lek ta aʼiel li stakʼobile (Is. 40:26). Li Jeovae maʼuk noʼox spasoj ta vinajel li kʼusitik labalik sbae, yuʼun oy kʼusitik spasoj ta balumil xchiʼuk ta nab ti ep kʼusi chakʼ jchantike (Sal. 104:24, 25). Jech xtok, nopbo skʼoplal avaʼi ti kʼu yelan pasbilutike. Ti kʼu yelan spasojutik li Jeovae, jaʼ ti xuʼ jkʼupintik skotol li kʼusitik kʼupilik sba spasoje. Oy kʼusi yakʼojbutik xtok sventa jkʼupintik li kʼusitik spasoje: yakʼoj jsatik sventa xkiltik, jchikintik sventa xkaʼitik, ketik sventa xkaʼibetik smuil li kʼusitike, jniʼtik sventa xkaʼibetik yikʼ li kʼusitike xchiʼuk jkʼobtik sventa jpiktik li spasbentake.  

5. Jech kʼuchaʼal chal Romanos 1:20, ¿kʼu yuʼun skʼan jkʼelbetik li spasbentak Jeovae?

⁵ Li Vivliae chalbutik yan srasonal ti kʼu yuʼun tsots skʼoplal ti skʼan jkʼelbetik li spasbentak Jeovae, yuʼun jaʼ tskoltautik sventa xkojtikinbetik-o lek li stalelaltake (kʼelo Romanos 1:20). Li kʼusitik kʼupilik sba tajek spasoje chakʼ ta ilel ti toj pʼij li Diose. Li jeltos veʼliletik yakʼojbutik xtoke jaʼ te chvinaj ti skʼanojutik tajeke. Kʼalal chkilbetik stalelaltak Dios ta skoj li kʼusitik spasoje, jaʼ tskoltautik sventa xkojtikintik mas xchiʼuk tstij koʼontontik sventa xijnopaj mas ta stojolal. Avie jkʼeltik batel kʼutik yelan stunesoj spasbentak Jeova sventa oyuk kʼusi tsots skʼoplal jchantik.

6. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li sigüenya mute?

⁶ Li Jeovae oy yorailtak yuʼun. Jujun jabile, ta slajebaltik fevrero xchiʼuk ta oʼloltik batel  mayoe, li j-israeletike chilik sigüenya mutetik ti chbatik ta nortee. Li Jeovae xi laj yalbe li j-israeletike: «Li sigüenya mut ta vinajele snaʼoj lek kʼusi ora chvil batel ta yan lum» (Jer. 8:7). Jech kʼuchaʼal yakʼojbe yorail Jeova kʼusi ora chvil batel li sigüenya mutetike, jaʼ jech yakʼojbe yorail li kʼusi ora chchapanvane. Kʼalal chkiltik ti oy yorail chvil batel li mutetike, jaʼ tsvules ta joltik ti oy yorail yuʼun Jeova sventa tslajes li chopol balumil liʼe. Taje xuʼ jchʼuntik, yuʼun ta onoʼox spas (Abak. 2:3).

7. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta sventa ti kʼu yelan chvil li aguilaetike? (Isaias 40:31).

⁷ Li Jeovae chakʼbe yipal li yajtuneltake. Li Diose laj yakʼbe stsʼiba Isaias ti tskolta li yajtuneltak kʼalal jaʼo lubtsajemik o kʼalal jaʼo chibajem yoʼontonike. Ta xakʼbe yipik sventa «xvilik jech kʼuchaʼal li aguilaetike» (kʼelo Isaias 40:31). Li j-israeletike yilojik ti jaʼo chvil li aguilaetik kʼalal oy ikʼ sventa xchechatik muyele. Koliyal taje muʼyuk xa mas chakʼik persa. Taje tsvules ta joltik ti xuʼ stsatsubtas yajtuneltak Jeova jech kʼuchaʼal tskolta li aguilaetike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chata ta ilel ti toyol xviletik li aguilaetik ti muʼyuk bu tsbakʼes mas li xikʼike, teuk me ta ajol ti xuʼ xakʼ avipal Jeova ek sventa stsal komel avuʼun li avokoltake.

8. 1) ¿Kʼusi te la xchan Job li ta spasbentak Jeovae? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik ek?

⁸ Xuʼ jpat koʼontontik ta stojolal li Jeovae. Li Jeovae la skolta Job sventa masuk to stsatsub li xchʼunel yoʼontone (Job 32:2; 40:6-8). Kʼalal loʼilaj xchiʼuk li Jobe, ep laj yalbe skʼoplal li spasbentake jech kʼuchaʼal li kʼanaletike, li toke xchiʼuk li saksevule. Jech xtok, laj yalbe skʼoplal li chonbolometike jech kʼuchaʼal li teʼtikal tot vakaxe xchiʼuk li kaʼe (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20). Skotol li kʼusi akʼbat yil Jobe maʼuk noʼox koltaat sventa xakʼ venta ti toj echʼem sjuʼel li Diose, yuʼun te laj yakʼ venta xtok ti kʼanvaneme xchiʼuk ti toj echʼem spʼijile. Kʼalal jech loʼilajike, mas to la spat yoʼonton ta stojolal Jeova (Job 42:1-6). Kʼalal ta jkʼelbetik skʼoplal li spasbentake, jaʼ tsvules ta joltik ti toj echʼ xa noʼox pʼij li Jeovae xchiʼuk ti oy sjuʼel ti mu xijkoʼolaj xchiʼuke. Jech xtok, xuʼ slajesbe skʼoplal ta j-echʼel li jvokoltike xchiʼuk ta onoʼox spas. Kʼalal jech ta jpastike, jaʼ tskoltautik sventa masuk jpat koʼontontik ta stojolal.

9, 10. ¿Kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal Jeova li xojobal kʼakʼal xchiʼuk li voʼe?

⁹ Li Jesuse xojtikinbe lek li spasbentak Jeovae. Ta skoj ti jaʼ jun bankilal j-abtele, la skolta Stot ta spasel li vinajel balumile (Prov. 8:30). Kʼalal ay ta balumile, la stunesbe spasbentak Jeova sventa xakʼbe xchan yajchankʼoptak ta sventa li Stote. Jkʼeltik batel junantik.

¹⁰ Skʼanoj skotol krixchanoetik li Jeovae. Li ta Mantaletik ta Vitse, li Jesuse te laj yalbe yajchankʼoptak chaʼtos spasbentak Jeova ti muʼyuk mas tstsakik ta venta li krixchanoetike: jaʼ li xojobal kʼakʼale xchiʼuk li voʼe. Li chaʼtos taje jtunel sventa xijkuxi-o. Li Jeovae chakʼbe skotol krixchanoetik li kʼusitik taje akʼo mi muʼyuk chtunik ta stojolal, yuʼun jaʼ jun Dios ti kʼanvaneme (Mat. 5:43-45). Kʼalal laj yalbe skʼoplal Jesus taje, jaʼ sventa xchanubtas yajchankʼoptak ti oy ta yoʼonton Jeova ti akʼo jkʼantik skotol li krixchanoetike. Jaʼ yuʼun, kʼalal chkiltik kʼu yelan kʼupil sba chchʼay batel li kʼakʼale o kʼalal xchajajet jutuk voʼe, jaʼ me svinajeb ti skʼanojutik li Jeovae xchiʼuk ti mu tʼujbiluk yajval yuʼune. Taje tstij koʼontontik sventa jcholbetik mantal skotol li krixchanoetike.

11. ¿Kʼuxi tspat koʼontontik kʼalal ta jkʼeltik li mutetike?

¹¹ Chakʼbutik Jeova li kʼusi chtun kuʼuntike. Xi to laj yal Jesus li ta Mantaletik ta Vitse:  «Kʼelo lek avilik li mutetik ta vinajele; leʼe mu snaʼ x-ovolajik, mu snaʼ stsob sveʼelik mi jaʼuk bu tskʼej ta snail li sveʼelike. Manchuk mi jech, chmakʼlinat yuʼun li Atotik ta vinajele». Kʼalal jaʼo laj yal Jesus taje, yikʼaluk van laj yilik te xvilet ta vinajel li mutetik li buchʼu yakal chchikintaike, vaʼun xi la sjakʼe: «¿Mi mu jaʼuk mas tsots akʼoplalik kʼuchaʼal li stukike?» (Mat. 6:26). Ta slekil yoʼonton tsvules ta joltik ti chakʼbutik onoʼox Jeova skotol li kʼusitik chtun kuʼuntike (Mat. 6:31, 32). Li kʼusi chakʼ ta chanel li spasbentak Jeovae spatojbe-o tal yoʼonton li yajtuneltak avi kʼakʼale. Oy jun tseb ta España ti chtun ta prekursorae chat yoʼonton ta skoj ti mu sta lek snaile. Pe kʼalal laj yil ti te tstam uni sat teʼ slajes li mutetike, mas xa jun yoʼonton laj yaʼi sba. Xi chale: «Taje jaʼ la svulesbun ta jol ti ta onoʼox xchabiun li Jeovae, yuʼun chchabi li uni mutetik eke». Ta mas tsʼakal jutuke la sta snail.

12. Jech kʼuchaʼal chal ta Mateo 10:29 kʼalal ta 31, ¿kʼusi chakʼ jchantik ta sventa Jeova li saktarinetike?

¹² Tsots jkʼoplaltik chilutik ta jujuntal li Jeovae. Kʼalal mu to tstak batel ta cholmantal yajtakboltak li Jesuse, baʼyel la stsatsubtasbe echʼel yoʼonton sventa mu xiʼik mi lajik ta kontrainele (kʼelo Mateo 10:29-31). Jaʼ laj yalbe skʼoplal jkot mut ti xojtikinik lek ta Israele, jaʼ li saktarine. Yuʼun li vaʼ kʼakʼale, solel chʼabal sbalil li saktarine. Pe xi laj yalbe yajchankʼoptak li Jesuse: «Mi jkotuk bu chyal ta lum mi muʼyuk snaʼoj li Atotike». Xchiʼuk xi to laj yale: «Voʼoxuk mas tsots akʼoplalik kʼuchaʼal li epal saktarine». Taje jaʼ jech laj yakʼbe snaʼ yajtakboltak ti tsots skʼoplalik ta jujuntale. Vaʼun jaʼ koltaatik-o sventa mu xiʼik mi lajik ta kontrainele. Kʼalal chilik saktarinetik kʼalal chbatik ta cholmantal ta bikʼtal lumetik o ta parajeetike, jaʼ van chvulesbat ta sjolik li kʼusi laj yal Jesuse. Kʼalal mi avil jkotuk mute, teuk me ta ajol ti tsots akʼoplal chilot li Jeovae, yuʼun mas tsots akʼoplal «kʼuchaʼal li epal saktarine». Koliyal ti tskoltaot li Diose, xuʼ me stsal avuʼun li kontrainel chanuptane (Sal. 118:6).

13. ¿Kʼusi skʼan jpastik yoʼ oyuk-o kʼusi xakʼ jchantik li spasbentak Jeovae?

¹³ Oy-o me kʼusi chakʼ jchantik ta stojolal Jeova mi ta jkʼelbetik li spasbentake. Sventa jech jpastike, skʼan jchʼakbetik yorail ti jkʼeltik li kʼusitik oy ta jpat jxokontike xchiʼuk ti jnoptik li kʼusitik chakʼ jchantik ta stojolal Jeovae. Bateltike xuʼ van vokol ta pasel. Jun ermana ta Camerún ti Géraldine sbie, xi chale: «Ta skoj ti ta jun mukʼta lum lichʼie, vokol tajek chkaʼi ti jkʼelbe li spasbentak Jeovae». Jun mol ta tsobobbail ti Alfonso sbie, xi chale: «Li kʼusi lek kiloj voʼone jaʼ ti jchʼakbe lek yorail sventa jtukuk oyune xchiʼuk ti jkʼelbe li spasbentak Jeovae, vaʼun ta jnopbe skʼoplal kʼusi chakʼ jchan ta stojolal».

14. ¿Kʼusi la xchan David kʼalal la snopbe skʼoplal li spasbentak Jeovae?

 ¹⁴ Li ajvalil Davide la snopbe lek skʼoplal li kʼusitik pasbile. Jaʼ yuʼun, xi laj yalbe li Jeovae: «Kʼalal ta jkʼel li vinajele, li yabteltak sniʼ akʼobe, li lunae xchiʼuk li kʼanaletik ti voʼot apasoje, ¿mi yuʼun tsots skʼoplal li vinik ti te oy ta ajole?» (Sal. 8:3, 4). Li Davide maʼuk noʼox la skʼel li kʼupil sba kʼanaletik xvinaj ta akʼobale, yuʼun la snopbe skʼoplal kʼusi ch-akʼbat xchan ta sventa li Diose. Te laj yakʼ venta ti toj echʼ xa noʼox sjuʼel li Jeovae. Oy junantik velta xtoke, li Davide la snopbe skʼoplal kʼu yelan chʼi talel li sbekʼtal ta yut xchʼut smeʼe. Kʼalal la snopbe skʼoplal taje, mas to labal sba laj yilbe li spʼijilal Jeovae (Sal. 139:14-17).

15. ¿Mi oy avilojbe stalelaltak Jeova kʼalal chakʼel skotol li kʼusitik pasbile? Albo junantik skʼelobil (Salmo 148:7-10).

¹⁵ Jech kʼuchaʼal la spas Davide, mu persauk nom bu xijbat yoʼ jkʼelbetik li spasbentak Jeova sventa jnopbetik skʼoplale. Mi la akʼel lek li kʼusi oy ta apat axokone, xuʼ me te xavilbe ep stalelal li Jeovae. Jech kʼuchaʼal liʼe, kʼalal chkʼot xkʼixnal kʼakʼal ta abekʼtale, nopbo skʼoplal li sjuʼel Jeovae (Jer. 31:35). Kʼalal mi la avakʼ venta kʼu yelan tspas stas li jkot mute, te chavakʼ venta ti toj pʼij li Jeovae. Kʼalal chkiltik ti xjoyobaj tajek li jkot tsʼiʼ sventa tstiʼ yaʼi snee, chakʼ tseʼej, taje jaʼ svinajeb ti jaʼ jun Dios ti xmuyubaj li Jeovae. Kʼalal chavil chchiʼin ta tajimol yol li jun meʼile, tojbo ta vokol li Jeovae, yuʼun kʼanvanem tajek. Toj ep kʼusitik chakʼ jchantik ta sventa Jeova skotol li kʼusitik pasbile, yuʼun mu ventauk mi mukʼtik o mi bikʼitik, mi nom oy o mi nopol oy, skotol taje tskʼupil kʼopta li Jeovae (kʼelo Salmo 148:7-10).

16. ¿Kʼusi skʼan xkakʼ ta koʼontontik spasel?

¹⁶ Jaʼ noʼox stuk Jeova ti toj pʼij, ti kʼanvanem, ti xtal noʼox ta sjol kʼusi tspas xchiʼuk ti oy sjuʼele. Ep to tajek stalelaltak Jeova xuʼ xkiltik mi la jkʼeltik li kʼusitik pasbile. Kakʼtik persa jchʼakbetik yorail sventa jkʼupintik li kʼusitik pasbile xchiʼuk jnopbetik skʼoplal li kʼusi chchanubtasutik ta sventa Jeovae. Mi jech la jpastike, mas to chijnopaj ta stojolal li Jpasvanej kuʼuntike (Sant. 4:8). Li ta yan xchanobile, te chkiltik kʼusitik xuʼ spasik li totil meʼiletik sventa skolta yalab xnichʼnabik yoʼ xnopajik mas ta stojolal Jeova kʼalal tstunesbeik li spasbentake.