1. Ọrhọ yen idjerhe ọvo ri Job wan riẹn Jihova phiyọ?

 USUN rẹ eta rẹ Job vẹ ihwo efa gba ta vwẹ akpeyeren rọyen eje, o vwo ọvo rọ cha sa chọrọ ẹro-o ọyen ọ rọ vẹ Jihova gba ta. Vwẹ ota ẹta yena Jihova de dje erọnvwọn igbevwunu rọ mare rere imuẹro ri Job kpahen aghwanre rọyen kugbe ẹgba rọ vwọ vwẹrote idibo rọyen vwọ ganphiyọ. Kerẹ udje, ọ karophiyọ Job nẹ ọyen vwẹrote eranvwe na ọtiọyena ọ je sa vwẹrote. (Job 38:​39-41; 39:​1, 5, 13-16) Job yono erọnvwọn buebun kpahen iruemu rẹ Ọghẹnẹ womarẹ emama rọyen.

2. Diesorọ ọ vwọ bẹn a vwọ fuẹrẹn oborẹ Jihova mare?

² Avwanre je sa riẹn Ọghẹnẹ phiyọ siẹrẹ a da frẹkotọ fuẹrẹn emama rọyen. Ọkiọvo, a mrẹ bẹnbẹn e se vwo ru ọtiọyen. Ọ da dianẹ orere rode yen wọ dia, ọ dia ọkieje yen wọ cha vwọ mrẹ igbevwunu rẹ emama-a. Ọ da tobọ dianẹ wọ dia kẹrẹ asan ra da mrẹ igbevwunu rẹ oborẹ Ọghẹnẹ mare, e se no nẹ ọke herọ a vwọ frẹkotọ fuẹrẹn aye-en. Ọtiọyena e gbe ja ta ota kpahen erere rọ herọ siẹrẹ a da rhuẹrẹ ọke phiyọ je davwẹngba vwọ fuẹrẹn oborẹ Ọghẹnẹ mare. A je cha ta ota kpahen oborẹ Jihova vẹ Jesu reyọ emama vwo yono kugbe oborẹ avwanre se ru vwo yono vwo nẹ erọnvwọn tioyena rhe.

3. Die yen djerephia nẹ Jihova guọnọre nẹ Adam riavwerhen rẹ emama rọyen?

³ Jihova guọnọre nẹ ohwo rẹsosuọ rọ mare riavwerhen rẹ emama. Ọ vwọ ma Adam nu, O de phio phiyọ iparadaisi yoyovwin nẹ ọ dia je vwẹrote ji ruo hẹrephiyọ. (Jẹ 2:​8, 9, 15) Vwẹ ẹwẹn roro oborẹ oma vwerhen  Adam te rọ vwọ mrẹ ibi ekankọn re djẹ nẹ otọ cha kugbe idodo re ghwẹphiyọ. Ọnana okpuphẹn yen Adam vwori rọ vwọ vwẹrote ogba rẹ Idẹn! Jihova je vuẹ Adam nẹ o mu odẹ kẹ eranvwe sansan rehẹ evunrẹ ogba na. (Jẹ 2:​19, 20) Jihova ọvo se mu odẹ kẹ eranvwe na komobọ; ukperẹ ọtiọyen, ọ da vwẹ owian na vwọ kẹ Adam. Aphro herọ-ọ nẹ tavwen o ki mu odẹ kayen ọvuọvo, ọ nabọ frẹkotọ fuẹrẹn ayen je riẹn oka rẹ uruemu ro rhe ayen. O muẹro dẹn nẹ Adam vwo omavwerhovwẹn kpahen owian nana ra vwọ kẹ na. Ọnana nẹrhẹ ọdavwaro ro vwo kpahen aghwanre ri Jihova vẹ erhuvwu rẹ erọnvwọn rọ mare ganphiyọ.

4. (a) Ọrhọ yen iroro ọvo rọ sorọ avwanre vwọ fuẹrẹn emama? (b) Die yen me je we usun rẹ erọnvwọn rẹ Ọghẹnẹ mare?

⁴ Iroro ọvo rọ sorọ o vwo fo ra vwọ fuẹrẹn emama yen Jihova guọnọre nẹ avwanre ru ọtiọyen. Ọ vuẹ avwanre nẹ “Kpare ẹro wẹn kpenu re wọ mrẹ.” Ọ da nọ: “Ono ma enana?” Ẹkpahọnphiyọ na phẹnre. (Aiz 40:26) Avwanre se yono nẹ erọnvwọn ri Jihova ma phiyọ odjuvwu, otọrakpọ kugbe abadi na. (Un 104:​24, 25) De vwẹ ẹwẹn roro oborẹ Ọghẹne ma avwanre wan. Ọ ma avwanre vwẹ idjerhe rẹ a da mrẹ obo ri yovwirin, ke se vughe. Ọ kẹ avwanre erọnvwọn iyorin kerẹ ẹro, erhọn, obọ, ẹrẹnvwe kugbe uwen rere avwanre sa vwọ riavwerhen rẹ obo rọ mare.

5. Vwo nene obo rehẹ Rom 1:​20, idjerhe vọ yen eyono rẹ emama rẹ Jihova se vwo fierere kẹ avwanre?

⁵ Baibol na vuẹ avwanre iroro ọghanghanre ọfa rọ sorọ a vwọ fuẹrẹn emama. I yono avwanre kpahen iruemu rẹ Ọghẹnẹ vwori. (Se Rom 1:20.) Kerẹ udje, roro kpahen igbevwunu rehẹ oborẹ Jihova mare. I dje aghwanre ri Jihova phia? Roro kpahen eka rẹ emu sansan rẹ avwanre riavwerhen rọyen. Ọnana ghini odjephia nẹ o vwo ẹguọnọ rẹ ihworakpọ. Siẹrẹ a da fuẹrẹn erọnvwọn rẹ Jihova mare, ọ nẹrhẹ e vughe je riẹn iruemu ri rhere ọnana ko muẹ avwanre vwo siẹkẹrẹ phiyọ. E ja fuẹrẹn idjerhe evo rẹ Jihova vwọ reyọ emama rọyen vwo yono ihworakpọ.

6. Die yen e se yono nẹ ephran re rhan nẹ asan kpo asan?

⁶ Jihova rhuẹrẹ ọke phiyọ vwọ kẹ erọnvwọn eje. Kukpe kukpe vwo nẹ oba ri  February fiẹ ẹdẹ 15 rẹ emeranvwe ri May, yen ihwo rẹ Izrẹl vwọ mrẹ ephran re se stork re rhan vwẹ obenu kpo obọrhen ọnre. Ọghẹnẹ vuẹ ihwo rẹ Izrẹl nẹ “Obo rọ hẹ obenu dede na riẹn ọke rọye.” (Jer 8:7) Kirobo rẹ Jihova rhuẹrẹ ọke phiyọ vwọ kẹ ephran nana, ọtiọyen ọ je rhuẹrẹ ọke rẹ ẹdjọeguo rọyen phiyọ. Nonẹna siẹrẹ a da mrẹ ephran re rhan nẹ asan kpo asan, ọnana nẹrhẹ avwanre karophiyọ nẹ a sa vwẹroso Jihova nẹ ọ rhuẹrẹ “ọke” phiyọ ro che vwo phioba phiyọ eyeren umwemwu nana.​—Hab 2:3.

7. Die yen e se yono vwo nẹ oborẹ ọphran rhan wan rhe? (Aizaya 40:31)

⁷ Jihova vwẹ ẹgba kẹ idibo rọyen. Womarẹ ọmraro Aizaya, Jihova ve kẹ ihwo rọyen nẹ ọ da dianẹ oma bru ayen ku yẹrẹ ofu dje ayen, ọyen cha kẹ ayen ẹgba vwọ “tan ibekpe kerẹ ugo.” (Se Aizaya 40:31.) Ọ dia emu ọrhọrha kẹ ihwo rẹ Izrẹl rẹ ayen vwọ mrẹ igo re rhan vwẹ obenu nene odju jẹ ayen fa ibekpe-e. Ọnana karophiyọ avwanre nẹ kirobo rẹ Jihova vwẹ ẹgba vwọ kẹ ephran yena, ọ je sa vwẹ ẹgba kẹ idibo rọyen! Wọ da mrẹ ọphran rode rọ rha kpenu mamọ jẹ ọ fa ibekpe rọye-en, gba karophiyọ nẹ Jihova je sa kẹ wẹ ẹgba vwo phi ebẹnbẹn wẹn kparobọ.

8. Die yen Job yonori rọ vwọ fuẹrẹn emama rẹ Ọghẹnẹ nu, kẹ die yen avwanre ji se yono nẹ ayen rhe?

⁸ Jihova muwan rẹ ẹroẹvwọsuọ avwanre. Jihova chọn Job uko rere ẹroẹvwọsuọ ro vwo kpahọn vwọ ganphiyọ. (Job 32:2; 40:​6-8) Ọghẹnẹ rionbọ kpo erọnvwọn sansan rọ mare kerẹ isio, evwru kugbe enu rọ nyavwaro. Ọ je ta ota kpahen eranvwe kerẹ erhuẹn kugbe iyesi. (Job 38:​32-35; 39:​9, 19, 20) Erọnvwọn nana eje djerephia nẹ ọ dia ẹgba ọvo yen Ọghẹnẹ vwori-i, ẹkẹvuọvo o ji vwo ẹguọnọ kugbe aghwanre rode. Fikirẹ otaẹtakuẹgbe yena, Job da rhe vwẹroso Jihova vrẹ obo ri jovwo. (Job 42:​1-6) Ọtiọyena, siẹrẹ avwanre de yono kpahen emama, ọnana karophiyọ avwanre nẹ aghwanre ri Jihova vẹ ẹgba rọyen vrẹ ọ rẹ avwanre shesheri. O vwo ẹgba o ji che phioba phiyọ edavwini rẹ avwanre eje. Imuẹro nana sa nẹrhẹ ẹroẹvwọsuọ rẹ avwanre vwo kpahọn ganphiyọ.

9-10. Die yen uvo kugbe osio na yono avwanre kpahen Jihova?

⁹ Jesu riẹn erọnvwọn buebun kpahen emama. Kerẹ “onotu rẹ ọwena,” o nene Ọsẹ rọyen wian ọke rọ vwọ ma akpọ vẹ odjuvwu. (Isẹ 8:30) Ọke rọ vwọ hẹ otọrakpọ, Jesu reyọ emama vwo yono idibo rọyen kpahen Ọsẹ rọyen. E je ta ota kpahen evo usun rẹ emama nana.

¹⁰ Jihova dje ẹguọnọ rọyen phia kẹ kohwo kohwo. Vwẹ ota rọ tare vwẹ enu rẹ ugbenu, Jesu da kpọ iroro rẹ idibo rọyen kpo erọnvwọn ivẹ rẹ Jihova mare rẹ ihwo ni kuẹrofia: osio kugbe uvo. Erọnvwọn ivẹ nana pha ghanghanre kẹ arhọ rẹ avwanre. Jihova rhe se si ayen nu kẹ ihwo re vwẹ ẹga kẹ-ẹ. Ukperẹ ọtiọyen, o de siobọnu ayen vwọ kẹ ihwo eje fikirẹ ẹguọnọ ro vwo kpahen avwanre. (Mt 5:​43-45) Jesu reyọ emama nana vwo yono idibo rọyen nẹ Jihova guọnọre nẹ avwanre dje ẹguọnọ vwọ kẹ kohwo kohwo. Siẹrẹ avwanre da riavwerhen rẹ uvo ro lo kugbe osio rọ rhọ, ọ nẹrhẹ avwanre karophiyọ ẹguọnọ  ri Jihova vwo kẹ kohwo kohwo. Udje rọyen na se mu avwanre vwo dje oka rẹ ẹguọnọ ọtiọyena phia womarẹ e vwo ghwoghwota vwọ kẹ ihwo eje.

11. Ọbọngan vọ yen avwanre sa mrẹ nẹ ephran re rhan vwẹ obenu rhe?

¹¹ Jihova vwẹrote ọdavwẹ rẹ ugboma avwanre. Vwẹ ota rọyen vwẹ enu rẹ ugbenu na, Jesu da je ta: “Gbe ni emephran re hẹ obenu na, ayen kọ-ọn, ayen vuẹ-ẹ, ayen vwo erhu-u, jẹ Ọsẹ wẹn rọ hẹ obo odjuvwu ghẹrẹ ayen.” Ọ sa dianẹ ihwo rẹ Jesu ghwoghwota kẹ na mrẹ ephran re rhan vwẹ obenu ọke rọ vwọ nọ ayen: “Ovwan gbe ghare nọ aye-en?” (Mt 6:26) Vwọrẹ ẹguọnọ, Jesu kẹ avwanre imuẹro nẹ Jihova cha vwẹrote ọdavwẹ rẹ ugboma avwanre! (Mt 6:​31, 32) Uyono nana vwẹ ọbọngan vwọ kẹ idibo rẹ Ọghẹnẹ re fuevun ọkieje. Ofu dje oniọvo aye ọvo rọ dia ọkobaro vwẹ Spain kidie ọ mrẹ omamọ asan ro jere rọ dia-a. Ẹkẹvuọvo ọke rọ vwọ mrẹ ephran re ria ibi ekankọn vẹ emamọ, ẹwẹn rọyen de rhi te otọ. Ọ da ta, “Ephran yena nẹrhẹ me karophiyọ nẹ Jihova yen vwẹrote ayen nẹ ọ je cha vwẹrote vwe.” O rhe kri-i oniọvo aye na da mrẹ uwevwin rọ sa dia.

12. Vwo nene obo rehẹ Matiu 10:​29-31, die yen iguẹ na yono avwanre kpahen Jihova?

¹² Jihova ni avwanre ohwo ọvuọvo ghanghanre. Tavwen Jesu ki ji iyinkọn rọyen kpo aghwoghwo, ọ chọn ayen uko rere oshọ rẹ ihwo re vwọsua vwo jẹ ayen e muo. (Se Matiu 10:​29-31.) Ọ reyọ ephran ihwo rẹ Izrẹl buebun vugheri re se igue vwo ru udje kẹ ayen. E ni ephran yena fiemu vwẹ ọke ri Jesu-u. Ẹkẹvuọvo ọ da vuẹ idibo rọyen: “Ọvuọvo sa va Ọghẹnẹ abọ she-e.” Ọ da je vwọba: “Ovwan ghare nọ igue na.” Jesu vwẹ imuẹro kẹ idibo rọyen nẹ Jihova ni ayen ohwo ọvuọvo ghanghanre, ọtiọyena o rhe vwo emu vuọvo rọ sorọ ayen vwọ djoshọ rẹ omukpahe-en. Ọke rẹ idibo ri Jesu de ghwoghwota vwẹ eko kugbe irere ayen da mrẹ igue re rhan, kẹ ayen karophiyọ eta ri Jesu na. Kọke kọke wọ da mrẹ ọmọphran rọ rhan, karophiyọ nẹ Jihova ni we ghanghanre kidie wọ “ghare nọ igue na.” Womarẹ ukẹcha rọyen, wo se fiudugberi hirharoku ẹvwọsuọ.​—Un 118:6.

13. Die yen sa chọn avwanre uko vwo yono nẹ oborẹ Ọghẹnẹ mare?

¹³ O vwo erọnvwọn buebun rẹ avwanre se yono kpahen Jihova vwo nẹ emama rhe. Idjerhe vọ? Ẹsosuọ, ofori nẹ a rhuẹrẹ ọke phiyọ vwo ni oborẹ Ọghẹnẹ mare. Ọrivẹ, ofori nẹ e roro oborẹ emama na yono avwanre kpahen Jihova. A sa mrẹ bẹnbẹn re vwo ru ọtiọyen. Oniọvo aye ọvo re se Géraldine ro nẹ Cameroon rhe tare nẹ, “Orere rode  yen me dia ghwanre, ọtiọyena me da rhe mrẹvughe nẹ re vwo ni oborẹ Ọghẹnẹ mare guọnọ ẹgbaẹdavwọn.” Ọkpako ọvo re se Alfonso da je ta: “Me riẹnre nẹ o fori me vwọ rhuẹrẹ ọke phiyọ mi vwo ni oborẹ Jihova mare ji roro kokodo kpahen obo ri se yono uvwe kpahọn.”

14. Die yen Devid yonori ọke ro vwo roro kokodo kpahen emama rẹ Ọghẹnẹ?

¹⁴ Devid rorori kokodo kpahen emama rẹ Ọghẹnẹ. Ọ vuẹ Jihova nẹ, “Ọke mi de ni idjuvwu wẹn na, iruo rẹ irhiabọ wẹn, te emeranvwe kugbe isio ru wọ mare na; Die ohwo rẹ akpọ ru wọ davwerhọ rọye?” (Un 8:​3, 4) Ọ dia Devid di dje ọdavwaro kpahen igbevwunu rẹ emama ọke ro vwo ni isio na ọvo-o. O ji roro kokodo kpahen oborẹ isio na yoniro kpahen Ọghẹnẹ. Kọ rhe riẹn oborẹ Jihova ghene rho te. Vwẹ ọke efa, Devid ji roro kpahen oborẹ arhọ rọyen tonphiyọ wan vwẹ uwevwiẹ rẹ oni rọyen. Ọke ro vwo roro kpahen igbevwunu nana eje, ọdavwaro rọyen kpahen aghwanre ri Jihova da rhe ganphiyọ.​—Un 139:​14-17.

15. Djudje rẹ iruemu ri Jihova vwori ru wọ mrẹre womarẹ emama rọyen. (Une rẹ Ejiro 148:​7-10)

¹⁵ Kerẹ Devid, wo che ni shesheri tavwen wọ ke mrẹ emama rẹ Ọghẹnẹ ro fori nẹ wo roro kpahe-en. Wo de ni oma riariẹ, wọ cha mrẹ erọnvwọn buebun re cha nẹrhẹ wọ riẹn iruemu ri Jihova vwori. Kerẹ udje, wọ cha mrẹ oka rẹ ẹgba ri Jihova vwori siẹrẹ uvo na de muẹ oma wẹn. (Jer 31:35) Wọ da mrẹ ọphran rọ bọn ẹho ọnana cha nẹrhẹ wo roro kpahen aghwanre rẹ Jihova vwori. Wọ da mrẹ eranko rọ vwẹ urhurhu rẹ obọ rọyen heha, ọ nẹrhẹ wọ riẹn nẹ Jihova ọyen Ọghẹnẹ rẹ oma vwerha. Wọ da mrẹ oni ro nene ọmọ rọyen heha, ọnana che mu we vwọ kpẹvwẹ Jihova fikirẹ ẹguọnọ rọyen. Avwanre vwo uphẹn buebun re vwo yono kpahen Jihova kidie emama rọyen eje, te itete te i ride, te e re kẹrẹ avwanre vẹ i ri sherabọ kẹ avwanre eje vwẹ ujiri kẹ.​—Se Une rẹ Ejiro 148:​7-10.

16. Die yen avwanre brorhiẹn re vwo ru?

¹⁶ Ọghẹnẹ rẹ avwanre ọyen ohwo vẹ aghwanre, ro vwo ẹguọnọ vẹ ẹgba, obo rọ mare eje pha yoyovwin. Avwanre se yono kpahen iruemu nana eje kugbe efa siẹrẹ avwanre da jomaotọ fuẹrẹn obo rọ mare. E jẹ e yono kpahen Jihova womarẹ a vwọ rhuẹrẹ ọke phiyọ ọkieje vwo nẹ ji roro kpahen obo rọ mare. E de ru ọtiọyen, kẹ avwanre che sikẹrẹ phiyọ ọkieje. (Jem 4:8) Vwẹ uyono rọ vwọ kpahen ọnana, a cha mrẹ oborẹ emiọvwọn sa vwọ reyọ emama vwọ chọn emọ rayen uko vwo sikẹrẹ Jihova phiyọ.