1. Mang reb e kanawo’ ni nang Job rarogon Jehovah riy nib fel’ rogon?

 BOOR e girdi’ ni ur nonad Job u n’umngin e yafos rok, machane en nri yira ngat ko sabethin rorow e aram Jehovah Got. I weliy Jehovah ngak Job murung’agen e pi n’en nrib manigil ni ke sunmiy, ya nge yag ni ayuweg ni nge pagan’ ko gonop rok Jehovah nge rogon ni ma ayuweg e pi tapigpig rok. Bod ni puguran ngak Job ni ir e ma pi’ e tin nib t’uf ko gamanman, ere ku rayog ni nge ayuweg. (Job 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) Boor ban’en ni fil Job u murung’agen pi fel’ngin e Got rok u nap’an ni i lemnag e pi n’en ke sunmiy.

2. Mang fan ni yu ngiyal’ e ba mo’maw’ ni ngad fal’eged i yaliy e tin ke sunmiy Jehovah?

² Ku arrogodad ni boor ban’en nrayog ni ngad filed u murung’agen e Got rodad u nap’an ni gad ra yaliy e tin ke sunmiy. Machane rayog ni gathi gubin ngiyal’ nib mom ni ngaud rin’ed e re n’ey. Faanra gad ma par u bang ni boor e naun riy, ma rayog ni gathi ri gad ma guy e tin ke sunmiy Jehovah ni gubin e rran. Mus ni faanra gad ma par u bang nde yoor e naun riy, maku rayog ni ngad lemnaged nde gaman e tayim rodad ni ngaud filed murung’agen e pi n’ey. Ere chiney e ngad weliyed fan nib fel’ ni ngaud ted e tayim mu kud athamgilgad ni ngaud fal’eged i yaliy e tin kan sunmiy. Gad ra weliy rogon ni fanay Jehovah nge Jesus e tin kan sunmiy ni ngar filew ban’en ko girdi’, nge n’en nrayog ni ngad rin’ed ya nge yag ni ngkud filed boch ban’en ko tin kan sunmiy.

3. Mang e be dag ni baadag Jehovah ni nge felfelan’ Adam ko tin kan sunmiy?

³ Baadag Jehovah ni nge felfelan’ e bin som’on e girdi’ ko tin ke sunmiy. Nap’an ni sunmiy Got Adam, me pi’ ba milay’ ngak nib  fel’ yaan ni nge par riy me yog ngak ni nge ayuweg e gi milay’ nem miki ga’nag. (Gen. 2:8, 9, 15) Am lemnag gelngin e felfelan’ ni tay Adam u nap’an ni i guy e awoch ni be tugul nge woldug ni be yib e floras riy ni boor. Ere fagi milay’ nu Eden nni pi’ ngak Adam ni nge ayuweg e aram reb e tow’ath nni pi’ ngak nrib manigil! Ki yog Jehovah ngak ni nge tunguy fithingan e gamanman. (Gen. 2:19, 20) Rayog rok Jehovah ni nge rin’ e re n’ey, machane i yog ngak Adam ni nge rin’ e re maruwel ney. Ere dariy e maruwar riy ni par nge fal’eg i yaliy rogon yaan e pi gamanman nem nge n’en ni yad ma rin’ u m’on ni nge dugliy fithingrad ni nge pi’. Ba mudugil nri baadag Adam e re n’ey ni i rin’, miki ayuweg ni nge nang feni ga’ e gonop rok Jehovah, nge rogon ni yira ngat ko tin ke sunmiy, nge rogon feni fel’ yaan.

4. (a) Mang reb i fan nsusun e ngaud fal’eged i yaliy e tin kan sunmiy? (b) Mang boch ban’en ni kan sunmiy nri ga baadag?

⁴ Reb i fan nsusun e ngaud fal’eged i yaliy e tin kan sunmiy e bochan ni baadag Jehovah ni ngad rin’ed e re n’ey. Ke gaar ngodad: “Mu sapgad nga lan e lang!” Ngemu’ me fith ni gaar: “Mini’ e sunumiy e pi t’uf ni gimed be guy?” Ba tamilang e fulweg riy. (Isa. 40:26) Jehovah e ir e sunmiy urngin ban’en ni bay u tharmiy ngu fayleng ngu maday, ma gubin e pi n’ey ni be fil ban’en ngodad u murung’agen. (Ps. 104:24, 25) Kum lemnag rogon ni sunmiydad Got. Ke sunmiydad ni gad baadag ni ngad yaliyed e pi n’en nib fel’ yaan ni ke sunmiy. Ki sunmiydad nrayog ni ngad felfelan’gad ko pi n’en nib thilthil ni ke sunmiy ni bochan e rayog ni ngad guyed ban’en, ma gad rung’ag ban’en, ma gad thamiy ban’en, ma gad ri’ lamen ban’en, ma gad farabon ban’en.

5. Faanra ud fal’eged i yaliy e tin ke sunmiy Jehovah, ma uw rogon nra yib angin ngodad nrogon ni be yog e Roma 1:20?

⁵ Ku be tamilangnag e Bible reb i fan nib t’uf ni ngaud fal’eged i yaliy e tin kan sunmiy. Be fil ngodad murung’agen pi fel’ngin Jehovah. (Mu beeg e Roma 1:20.) Am lemnag feni fel’ rogon ni kan ngongliy e tin kan sunmiy. Gathi be dag e pi n’ey feni ga’ e gonop rok Got? Kum lemnag urngin mit e ggan nib thilthil nrayog ni ngad ked. Re n’ey e be dag gelngin nrib t’uf e girdi’ rok. Nap’an ni gad ra guy pi fel’ngin Jehovah ko pi n’en ke ngongliy, ma aram e gad ra nang rarogon nib fel’ rogon mu kud chugurgad ngak. Ere chiney e ngad weliyed boch e kanawo’ ni ke fanay Jehovah e tin ke sunmiy riy ni nge fil boch ban’en nib ga’ fan ko girdi’.

6. Mang e rayog ni ngad filed u nap’an ni gad ra guy e arche’ ni be milekag u bang nga bang?

⁶ Gubin ban’en ni bay ngal’an ni ke tay Jehovah. Gubin e duw u tungun e pul ni February nge  yan i mada’ nga lukngun e May ni ma guy piyu Israel e arche’ ni stork ni ma yib i changeg u daken e nam rorad ni yad be milekag ko lel’uch. I gaar Got ngak piyu Israel: “Mus ko arche’ ni stork ma manang e ngiyal’ ni nge sul.” (Jer. 8:7, BT) Ke dugliy Jehovah ngal’an e pufthin rok ni bod rogon ni ke dugliy e ngiyal’ ni nge milekag e pi arche’ ney riy u bang nga bang. Nap’an ni gad ra guy e arche’ e ngiyal’ ney ni be milekag u bang nga bang, ma be puguran ngodad nrayog ni nge pagan’dad ni ke dugliy Jehovah “ngal’an” ni nge thang e re fayleng nib kireb ney.​—Hab. 2:3.

7. Mang e rayog ni ngad filed u nap’an ni gad ra guy ba arche’ ni be changeg? (Isaiah 40:31)

⁷ Ra pi’ Jehovah gelngin e pi tapigpig rok. I micheg Jehovah u daken Isaiah nra pi’ gelngin e girdi’ rok u nap’an ni kar meewargad ara ke mulan’rad ni ngar “changeggad ni bod rogon e eagle.” (Mu beeg e Isaiah 40:31.) Ba mecham ngak piyu Israel ni yad ma guy e arche’ ni eagle ni be changeg u lan e lang nib n’uw yang ni gathi ri be furuy pon. Rogon ni yad ma rin’ e re n’ey e aram e yad ma paged yad ngar uned ko nifeng nib gowel. Re n’ey e be puguran ngodad nrayog ni nge pi’ Jehovah gelngin e pi tapigpig rok ni bod rogon ni ma pi’ gelngin e pi arche’ ney! Nap’an ni ga ra guy ba arche’ ni be changeg ma be kan i yan nga lan e lang ni gathi ri be furuy pon, ma ngam nang nrayog rok Jehovah ni nge pi’ gelngim ni ngam pithig e pi magawon rom.

8. Mang e fil Job u nap’an ni lemnag e pi n’en ke sunmiy Got, ma mang e rayog ni ngad filed riy?

⁸ Bay rogon ni nge pagan’dad ngak Jehovah. I ayuweg Jehovah Job ni nge gel e pagan’ rok ngak. (Job 32:2; 40:6-8) Nap’an ni be non ngak Job, me weliy boor ban’en u murung’agen e tin ke sunmiy nib muun ngay e pi t’uf, nge manileng, nge uluch ni be mat. Ki weliy murung’agen boch e gamanman ni bod e garbaw ni pumoon nib maloboch nge os. (Job 38:32-35; 39:9, 19, 20) Gubin e pi n’ey e gathi kemus ni be dag gelngin Got, ya ku be dag ni gad ba t’uf rok mab ga’ e gonop rok. Pi n’en ni weliy Jehovah ngak Job e ri gelnag e pagan’ rok ngak. (Job 42:1-6) Ere ku arrogon nnap’an ni gad ra fil murung’agen e tin kan sunmiy, ma ra puguran ngodad ni kab ga’ e gonop rok Jehovah ma kab gel gelngin ngodad. Ku rayog rok ni nge chuweg urngin e magawon rodad maku ra rin’ e re n’ey. Bochan ni kad nanged e re n’ey, ma rayog ni nge ayuwegdad ni ngari pagan’dad ngak.

9-10. Mang e be fil e yal’ nge n’uw ngodad u murung’agen Jehovah?

⁹ Boor ban’en ni manang Jesus u murung’agen e tin kan sunmiy. Nap’an ni sunmiy e Chitamangin e palpalth’ib, me un ngak ngar maruwelgow u taabang ni ir “be’ nib salap i muruwliy ban’en.” (Prov. 8:30) Boch nga tomuren u nap’an ni immoy u fayleng, ma i fanay e tin kan sunmiy ni nge fil murung’agen e Chitamangin ngak pi gachalpen. Am lemnag in ban’en ni fil ngorad.

¹⁰ Ma t’ufeg Jehovah urngin e girdi’. Nap’an fare Welthin ni Pi’ Jesus u Daken e Burey me weliy ngak pi gachalpen murung’agen l’agruw ban’en ni gathi ri ma lemnag e girdi’ ni aram e: yal’ nge n’uw. Ba t’uf e gali n’ey rodad ni faanra ngad pared ni gad ba fos. Rayog ndabi pi’ Jehovah e gali n’ey ngak e piin ndarur pigpiggad ngak. Machane bin riyul’ riy e ma mateg ramaen e yal’ ma be pi’ e n’uw ngak e girdi’ ni gubin. (Matt. 5:43-45) I fanay Jesus e gali n’ey ni nge fil ngak pi gachalpen ni baadag Jehovah ni ngad t’ufeged gubin e girdi’. Nap’an ni gad ra guy e yal’ ni be aw nrib fel’ yaan ara nap’an ni be aw e n’uw, ma rayog ni ngad lemnaged rogon ni ma t’ufeg Jehovah urngin e girdi’. Re n’ey e rayog ni nge k’aringdad ni ngkud daged e re t’ufeg ney ni aram e ngad machibnaged urngin e girdi’.

11. Ra ud yaliyed e arche’, ma uw rogon nra pi’ e athamgil nga lanin’dad?

¹¹ Ma pi’ Jehovah e tin nib t’uf ko par rodad. Ki yog Jesus u lan e re welthin rok nem ni gaar: “A mu guyed e arche’ ni yad be chachangeg: darir yunged awochngin e woldug, fa ra kunuyed e woldug ni ke el ngar tiyed nga naun; ma Chitamangimed nu tharmiy e be ayuwegrad!” Dabisiy nrayog ni nge guy e piin yad be motoyil ngak Jesus e arche’ ni be yib i changeg u dakenrad u nap’an ni fithrad ni gaar: “Gathi ka ba ga’ famed ngak e arche’?” (Matt. 6:26) Rib manigil rogon ni ke micheg ngodad nra pi’ Jehovah e tin nib t’uf ko par rodad! (Matt. 6:31, 32) Re n’ey ni kad filed u murung’agen e tin kan sunmiy e ka be pi’ e athamgil nga laniyan’ e pi tapigpig rok Got ni yad ba yul’yul’. Immoy reb e walag nib pin u Spain ni ma pioneer ni mulan’ ni bochan e der yag ni nge pirieg bang nib fel’ ni nge par riy. Machane nap’an ni guy e arche’ ni yad be kay e awoch nge berry, ma aram me fel’ boch laniyan’. I yog ni gaar, “Pi arche’ nem e puguran ngog ni ma ayuwegrad Jehovah, ere ku ra ayuwegeg.” Ma de n’uw nap’an nga tomuren me pirieg fare walag bang nrayog ni nge par riy.

12. Mang e be fil e arche’ ni sparrow ngodad u murung’agen Jehovah nrogon ni be yog e Matthew 10:29-31?

¹² Ba ga’ fadad u wan’ Jehovah ni be’ nge be’. U m’on ni l’og Jesus e pi apostal rok ni nga ranod ko machib, me ayuwegrad ni nge dab rrusgad ko togopuluw ni yad ra mada’nag. (Mu beeg e Matthew 10:29-31.) Rogon ni rin’ e re n’ey e aram e weliy murung’agen ba mit e arche’ ni goo yimanang u Israel ni aram e: sparrow. Rib sobut’ puluwon e nochi arche’ nem u nap’an Jesus. Machane i gaar ngak pi gachalpen: “Dariy taa bagayad nra mul nga but’ nde nang e Chitamangimed.” Ngemu’ miki ulul ngay ni gaar: “Ka ba ga’ famed ngak fa nochi arche’ ni sparrow fithingan!” I micheg Jesus nga laniyan’ pi gachalpen nib ga’ farad u wan’ Jehovah ni be’ nge be’, ere dariy rogon ni ngar rusgad ko gafgow ni yira tay ngorad. Nap’an nra guy pi gachalpen Jesus e arche’ ni sparrow u nap’an ni yad be machib u lan e pi binaw i yan ma ra yib ngan’rad e thin ni yog. Ere nap’an ni ga ra guy bochi arche’ nib achichig, ma ngam nang ni ma lemnagem Jehovah ni bochan e ‘ka ba ga’ fam ngak fa nochi arche’ ni sparrow fithingan.’ Ra ayuwegem ni nge dab mu rus u nap’an ni ga ra mada’nag e togopuluw.​—Ps. 118:6.

13. Mang e ra ayuwegdad ni ngad filed boch ban’en ko tin kan sunmiy?

¹³ Ku boor ban’en nrayog ni ngad filed u murung’agen Jehovah ko tin ke sunmiy. Ni uw rogon? Som’on e ba t’uf ni ngad ted e tayim ni ngaud fal’eged i yaliy e pi n’ey. Ma bin migid e ba t’uf ni ngad lemnaged e n’en be fil ngodad u murung’agen Jehovah. Sana gathi gubin ngiyal’ nib mom ni ngad rin’ed e re n’ey. Géraldine nreb e walag nib pin ni ma par u Cameroon e yog ni gaar, “Gu ilal u bang ni boor e naun riy, ere gu nang nib t’uf ni nggu athamgil nib gel ya nge yag ni ngaug fal’eg i yaliy e tin kan sunmiy.” I weliy  reb e piilal ni ka nog Alfonso ngak ni gaar, “Kug fil nib t’uf ni nggu tay e tayim ni nggu par ni yigoo gag ya nge yag ni nggu fal’eg i yaliy e tin ke sunmiy Jehovah mug fal’eg i lemnag e n’en be fil ngog u murung’agen.”

14. Mang e fil David u nap’an ni fal’eg i lemnag e tin ke sunmiy Got?

¹⁴ I fal’eg David i lemnag e tin ke sunmiy Got. I gaar ngak Jehovah: “Faan gu ra yaliy lan e lang ni gur e kam sunumiy, nge pul nge pi t’uf nu lan e lang, ni gur e mu ta’rad nga tagil’rad, me lungug u wun’ug, Girdi’ e mang ni ngam lemnag?” (Ps. 8:3, 4) Arrogon, nnap’an nra sap David nga lan e lang nnep’, ma gathi kemus ni ma felfelan’ ni ma guy e pi t’uf, ya ku ma fal’eg i lemnag e n’en be fil ngak u murung’agen Got. I fil rogon feni manigil Jehovah. Immoy yu ngiyal’ ni i lemnag rogon ni ilal u yin e chitiningin. Nap’an ni fal’eg i lemnag e pi n’ey, mi ri ga’ fan u wan’ e gonop rok Jehovah.​—Ps. 139:14-17.

15. Mu weliy boch e kanawo’ ni kam guy pi fel’ngin Jehovah riy ko tin ke sunmiy. (Psalm 148:7-10)

¹⁵ Dabisiy nib mom ni ngam pirieg ban’en ko tin kan sunmiy nrayog ni ngam fal’eg i lemnag ni bod ni rin’ David. Ga ra sap u toobem, ma boor ban’en ni ga ra guy ko tin kan sunmiy nrayog ni ngam fil murung’agen Jehovah riy. Bod ni ga ra thamiy gowelngin e yal’ ni be mat nga dowam, ma ga ra nang gelngin Jehovah. (Jer. 31:35) Mu lemnag rogon e gonop rok Got u nap’an ni ga ra guy ba arche’ ni be toy tafen. Kum lemnag rogon ni ke sunmiy Jehovah boch ban’en ni ngad felfelan’gad ngay u nap’an ni ga ra guy bochi pi fak e kus ni be guy rogon ni nge k’ad pochon. Nap’an ni ga ra guy ba matin ni yow be fafel bochi tir ni fak u taabang, mag pining e magar ngak Jehovah ko t’ufeg rok. Boor e kanawo’ nrayog ni ngad filed murung’agen Jehovah riy ni bochan e urngin ban’en ni ke sunmiy ni tin nib ga’, nge tin ba achig, nge tin nib chugur, nge tin nib palog ma be pining e sorok ngak.​—Mu beeg e Psalm 148:7-10.

16. Mang e susun ni ngad dugliyed u wan’dad ni ngad rin’ed?

¹⁶ Got rodad e ba gonop, ma ma t’ufegey, mab gel gelngin, ma gubin ban’en ni ke ngongliy nrib fel’ yaan. Faan gad ra fal’eg i yaliy e pi n’en kan sunmiy nib liyegdad, ma rayog ni ngad filed murung’agen e pi fel’ngin ney nge yugu boch e fel’ngin. Ere manga yugu da ted e tayim ni gubin ngiyal’ ni ngad yaliyed e tin kan sunmiy ma gad lemnag e n’en be fil ngodad u murung’agen Jehovah. Gad ra rin’ e re n’ey, ma aram e ra gel e chugur u thildad e En Ke Sunmiydad. (Jas. 4:8) Bin migid e article e gad ra guy riy rogon nrayog ni nge fanay e piin gallabthir e tin kan sunmiy ni ngar ayuweged pi fakrad ni ngar chugurgad ngak Jehovah.