1. Vbọ khian ru iyobọ ne ima, ne ẹmwẹ akhasẹ na tie gha yẹẹ ima?

 ỌTẸN nokpia ọkpa na tie ẹre Ben, nọ ye re igbama khare wẹẹ, “Te ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol wa yẹẹ mwẹ na tie.” Erriọ vbe ye ne uwẹ ra? Ra te u ghee ẹre wẹẹ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol lọghọ na rẹn otọ re? U sẹtin kue gha roro ẹre wẹẹ, ẹmwẹ akhasẹ na tie i zẹdẹ gbe ọmwa otiti. Vbọrhirhighayehẹ, u gha rẹn evbọzẹe ne Jehova na wẹẹ na gbẹnnẹ avbe ẹmwẹ akhasẹ na ye uwu Ẹmwẹ ọghẹe, u sẹtin do fi iziro ruẹ werriẹ.

2. Vbe ima khian guan kaẹn vbe ako iruẹmwi na?

² Vbe ako iruẹmwi na, ma gha guan kaẹn evbọzẹe nọ na khẹke ne ima hia ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol kevbe vbene ima khian ya rẹn otọ re hẹ. Iyeke ọni, ma ghi guan kaẹn ẹmwẹ akhasẹ eva ni rre ebe Daniẹl, ma gha bẹghe vbene ẹmwẹ akhasẹ eva na khian ya ru iyobọ ne ima hẹ vbe ima gha rẹn otọ re.

3. Deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol, vbọ khẹke ne ima ru?

³ Deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol, te ọ khẹke ne ima nọ iyobọ. Gia ru igiemwi yọ. Gia kha wẹẹ u rrie ehe ne u ma he ka yo ẹdẹ, sokpan ọse ruẹ nọ lele ruẹ khian wa kakabọ rẹn eke ne uwa rrie. Ọ wa rẹn eke ne uwa ye kevbe eke ne dọmwadẹ odẹ rrie. Ẹ i mwẹ u ma ghọghọ wẹẹ ọse ruẹ lele ruẹ gha khian! Erriọ vbe ye, e Jehova rẹn inu ẹghẹ nọ ghi kẹ agbọn na ke sẹ ufomwẹ, ọ vbe rẹn emwi nọ khian sunu vbe odaro. Nọnaghiyerriọ, deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol, ọ  khẹke ne ima nọ iyobọ vbe obọ e Jehova.—Dan 2:28; 2 Pit 1:19, 20.

4. Vbọzẹ ne Jehova na ya ikpia eso gbẹnnẹ ẹmwẹ akhasẹ ye uwu e Baibol? (Jerimaia 29:11) (Ghee efoto nọ rre ipapa 9.)

⁴ Vbe na ghee evbibiẹ emọ ni mwẹ ekhọe esi, e Jehova hoo ne agbọn maan ivbi ẹre vbe odaro. (Tie Jerimaia 29:11.) Sokpan e Jehova lughaẹn ne evbibiẹ emọ, e Jehova gha sẹtin ta emwi nọ khian sunu vbe odaro, ọ ghi wa gele sunu vberriọ zẹẹ. E Jehova keghi loo ikpia eso ya gbẹnnẹ ẹmwẹ akhasẹ ye uwu e Baibol, ne ima mieke na rẹn emwi kpataki eso ni khian sunu vbe odaro. (Aiz 46:10) Te Jehova ya ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol ru ima ẹse. Sokpan vbua khian ya rẹn wẹẹ emwi ne Baibol ta yotọ gha gele sunu?

5. De emwi ne igbama gha miẹn ruẹ vbe obọ e Max?

⁵ Emwa ni ya aro tila e Baibol rua kevbe ni ma mobọ ya emwi ne Baibol ta yi, ẹre ọ wa lẹga igbama ni ga e Jehova ni rre owebe. Emwi ne iran ta kevbe emwi ne iran ru sẹtin ya avbe igbama ni ga e Jehova gha gbawawẹ vbekpa emwi ne iran yayi. Gi ima guan kaẹn ọtẹn ima nokpia ọkpa na tie ẹre Max. Ọ khare wẹẹ, “Vbe I ye rre owebe, I na suẹn gha gbawawẹ deghẹ ẹmwata ẹre evbibiẹ mwẹ ma mwẹ re, kevbe deghẹ Osanobua ẹre ọ gele loo emwa ya gbẹn e Baibol.” De emwi ne evbibiẹ ọre ghi ru? Ọ khare wẹẹ, “Agharhemiẹn wẹẹ I rẹnrẹn wẹẹ orhiọn iran ma sotọ, iran ma ya ibalegbe ru ẹre.” Evbibiẹ e Max keghi ya e Baibol rhie ewanniẹn ye ọta ọghe Max. Ọ mwẹ emwi ne Max vbe tobọ ọre ru. Ọ khare wẹẹ, “I na ya tobọ mwẹ gbarokotọ tie ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol, I na vbe tama ihua mwẹ emwi ne I ruẹ re.” Vbọ ghi sunu? E Max khare wẹẹ, “I na gele do yayi wẹẹ, Osanobua ẹre ọ yan ẹmwẹ nọ rre uwu e Baibol!”

6. De emwi nọ khẹke ne u ru deghẹ u na gha gbawawẹ, vbọzẹ?

⁶ Deghẹ u na suẹn gha gbawawẹ deghẹ ẹmwata ẹre ọ gele rre uwu e Baibol, vbene Max ghaa ye, ghẹ gi ekhue muẹn. Sokpan, ọ mwẹ emwi nọ khẹke ne u ru. Te awawẹ yevbe na ghee ọtọn. A ma na ru emwi vbekpa ẹre, ọ sẹtin wa mu emwi nii rhia. Adeghẹ ima hoo ne ima ghẹ gha gbawawẹ vbekpa emwi ne ima yayi, ọ khẹke ne ima nọ egbe ima wẹẹ, ‘I yayi wẹẹ emwi ne Baibol ta wẹẹ, ọ khian sunu vbe odaro gha gele sunu ra?’ Deghẹ u gbawawẹ, ọ rhie ma wẹẹ, te ọ khẹke ne u ya tie ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol ni sunu nẹ. Vbua khian ya ru ọna hẹ?

7. De igiemwi ne Daniẹl rhie yotọ vbe nọ dekaẹn vbe nọ khẹke na ya gha tie ẹmwẹ akhasẹ hẹ? (Daniẹl 12:10) (Ghee efoto nọ rre ipapa 10.)

⁷ Igiemwi esi ẹre Daniẹl wa rhie yotọ vbe nọ dekaẹn odẹ nọ khẹke na ya gha tie ẹmwẹ akhasẹ. De emwi nọ ya e Daniẹl gha tie ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol? Te ọ ghaa hoo nọ rẹn ẹmwata ni rre uwu e Baibol. E Daniẹl vbe gha mu egbe rriotọ, ọ rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova gha ru iyobọ ne emwa ya rẹn otọ avbe ẹmwẹ akhasẹ, deghẹ iran na gha ya ilele ọghẹe ru emwi. (Dan 2:27, 28; tie Daniẹl 12:10.) Te Daniẹl wa mu ẹtin yan e Jehova, ọna rhie ma wẹẹ, ọ mu egbe rriotọ. (Dan 2:18) Te ọ wa vbe gha gbarokotọ ẹsẹse tie ẹmwẹ akhasẹ. Avbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii ẹre ọ ya gha ru ezanzan. (Jer 25:11, 12; Dan 9:2) Vbua khian ya ya egbe taa e Daniẹl hẹ?

8. Vbọzẹ ne emwa eso ma na yayi wẹẹ ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol gele sunu, sokpan vbọ khẹke ne ima ru?

 ⁸ Vbọ ya ruẹ tie ẹmwẹ akhasẹ. Te u tie ẹre rhunmwuda wẹẹ u hoo ne u rẹn ẹmwata nọ rre uwu e Baibol ra? Deghẹ erriọ nọ, e Jehova gha ru iyobọ nuẹn. (Jọn 4:23, 24; 14:16, 17) De emwi ọvbehe nọ ya emwa eso tie ẹmwẹ akhasẹ? Iran roro ẹre wẹẹ, iran gha miẹn emwi eso nọ rhie ẹre ma wẹẹ, ẹ i re Osanobua ẹre ọ yan e Baibol. Odẹ vberriọ iran ghi sẹtin tobọ iran gha ta emwi nọ maan kevbe nẹi maan, iran ghi vbe gha ya ẹmwẹ obọ iran ru emwi. Sokpan, ọ khẹke ne ima gha tie ẹmwẹ akhasẹ rhunmwuda wẹẹ ima hoo ne ima rẹn ẹmwata nọ rre Baibol. Ọ mwẹ emwi ọvbehe nọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya rẹn otọ avbe ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol.

9. De aro ọmwa nọ khẹke ne ima gha khin deghẹ ima hoo ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ nọ rre uwu e Baibol? Rhan otọ re.

⁹ Gha mu egbe rriotọ. E Jehova khare wẹẹ, irẹn gha ru iyobọ ne emwa ni mu egbe rriotọ. (Jems 4:6) Nọnaghiyerriọ, ọ khẹke ne ima nọ Osanobua nọ ru iyobọ ne ima ya rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol. Ọ khẹke ne ima vbe rẹn wẹẹ, ma wa gualọ iyobọ ọghe ọviẹn ne Jehova loo ya kpemehe emwi ughughan nọ ya ima mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, vbe ẹghẹ nọ khẹke. (Luk 12:42) Osa nọ ru emwi ye uhẹnhẹn ẹre Jehova khin, rhunmwuda ọni ma gha gele sẹtin kha wẹẹ, te ọ wa deyọ ne Jehova na loo ọviẹn ọkpa ya ru iyobọ ne ima ya rẹn otọ Ẹmwẹ ọghẹe.—1 Kọr 14:33; Ẹfis 4:4-6.

10. Vbua miẹn ruẹ vbe okha ọghe Esther?

¹⁰ Gbarokotọ ẹsẹse gha tie ẹmwẹ akhasẹ. Gualọ ẹmwẹ akhasẹ nọ mobọ yẹẹ ruẹ, ne u ka ru ezanzan ye ọni nẹ. Ọna ọre emwi ne Ọtẹn Nokhuo Esther ru. Te ẹmwẹ akhasẹ nọ khare wẹẹ, e Mẹzaia gha rre wa gha yẹẹ ọre. Ọ khare wẹẹ, “Vbe I rre ukpo 15, I na suẹn gha gualọ osẹ nọ rhie ẹre ma wẹẹ, a gbẹnnẹ avbe ẹmwẹ akhasẹ na yotọ nẹ vbene Jesu te gha die agbọn na.” Emwi nọ tie re vbekpa e Dead Sea Scrolls keghi wa muẹn ekhọe. Ọ vbe kha wẹẹ, “A gbẹn eso yotọ nẹ, ọ ke sẹ ẹghẹ e Kristi, nọ rhie ma wẹẹ, obọ Osanobua ẹre avbe ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu ẹre ke rre.” Esther ye vbe kha wẹẹ, “Ẹ i re avbiẹ inugba ẹre I tie eso, I ke do rẹn otọ re.” Ọ wa ghọghọ wẹẹ, ẹrhiọn ne irẹn loo ro biẹ ọmọ esi. Vbe ọ ghi gele gbarokotọ tie ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol nẹ, ọ na kha wẹẹ, “Mẹ tobọ mwẹ do bẹghe ẹre wẹẹ ẹmwata ẹre ọ rre Baibol!”

11. De ere ne ima khian miẹn vbọ, deghẹ ima na gualọ otọ re miẹn wẹẹ ẹmwata ẹre ọ rre Baibol?

¹¹ Ma ghaa bẹghe vbene ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol he ya sẹ, ma ghi do kakabọ mu ẹtin yan adia nọ ke obọ e Jehova rre. Vbe deba ọni, ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol ya ima rẹn wẹẹ emwi gha dunna vbe odaro, ọ gha khọnrẹn ne ima gha rre uwu ọlọghọmwa nọ wegbe. Gi ima guan kaẹn ẹmwẹ akhasẹ eva ne Daniẹl gbẹn yotọ nọ he sẹ. Deghẹ ima na rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ na, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi nọ khẹke.

12. De emwi ne atata owẹ ọghe ‘ematọn na ya obuẹ gua’ mudia ye ihe ẹre? (Daniẹl 2:41-43)

¹² Tie Daniẹl 2:41-43. Vbe imina ne Daniẹl rhan otọ re ma Ọba e Nebukadneza, atata owẹ  ọghe amazẹ ne Nebukadneza miẹn vbe imina kegha re ‘ematọn na ya obuẹ gua.’ Ma gha ya ẹmwẹ akhasẹ na taa ẹmwẹ akhasẹ ọvbehe ni rre ebe Daniẹl kevbe ebe Arhie Maan, ma gha bẹghe ẹre wẹẹ atata owẹ ọghe amazẹ na mudia ye ihe arriọba ọghe Anglo-America, nọ re arriọba nọ ghi mwẹ ẹtin sẹ vbe uhunmwu otagbọn hia vbe ẹdẹnẹrẹ. E Daniẹl khare wẹẹ, “ihe eso vbe arriọba nii gha wegbe, ihe eso vbọ i ra wegbe.” Vbọzẹ na na miẹn wẹẹ ihe eso vbọ i khian wegbe? Rhunmwuda, emwa ne iran kha yan ni mudia ye ihe obuẹ keghi yae lọghọ ne arriọba na sẹtin wegbe vbe na ghee ematọn.” b

13. De emwi kpataki ne ima miẹn ruẹ rhunmwuda ne ima na rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ na?

¹³ Ma wa miẹn emwi nibun ruẹ vbe odẹ ne Daniẹl ya gie amazẹ ne Nebukadneza miẹn vbe imina, katekate odẹ nọ ya rhan otọ emwi ne owẹ amazẹ nii demu. Vbe okaro, arriọba ọghe Anglo-America World Power rhie ẹre ma nẹ vbe odẹ eso wẹẹ irẹn mwẹ ẹtin. Vbe igiemwi, arriọba na wa mwẹ emwi kpataki nọ ru, nọ zẹ ighẹ iran kevbe avbe agbẹnvbo ọvbehe khọnmiotọ vbe Okuo Ọgbagbọn I kevbe Okuo Ọgbagbọn II. Vbọrhirhighayehẹ, ẹtin ọghe arriọba na dibu nẹ, te ọ khian ye gha dibu yọ dibu yọ rhunmwuda, emwa ne iran kha yan i mwẹ akugbe, erriọ iran vbe ya gu arriọba khọn. Nogieva, arriọba ọghe Anglo-America ọre arriọba nokiekie nọ khian kha yan uhunmwu otagbọn hia, a te miẹn wẹẹ Arriọba Osanobua do guọghọ arriọba emwa nagbọn hia. Ọ gha khọnrẹn ne avbe arriọba ọvbehe gha gbodan ghee arriọba ọghe Anglo-America World Power, iran i khian sẹtin rhie ihe ẹre. Emwi nọ ya ima rẹn ọnọna ọre wẹẹ, “okuta” nọ mudia ye ihe Arriọba Osanobua ẹre ọ khian guọghọ atata owẹ nii, nọ re arriọba ọghe Anglo-America.—Dan 2:34, 35, 44, 45.

14. Ma gha rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ nọ dekaẹn atata owẹ ọghe ematọn na ya obuẹ gua, vbọ khian ya ru iyobọ ne ima ya sẹtin gha ru emwi nọ khẹke?

¹⁴ Uwẹ gele yayi wẹẹ, ẹmwata ẹre Daniẹl ta yotọ vbekpa atata owẹ ọghe ematọn na ya obuẹ gua ra? Deghẹ erriọ nọ, ọ na gha ru iyobọ nuẹn vbe odẹ ne u ya loo ẹdagbọn ruẹ. U i khian gha ya egbe hia khu emwi ewe khian vbe agbọn na na khian guọghua. (Luk 12:16-21; 1 Jọn 2:15-17) U gha gele rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ na, ọ gha ya ruẹ rẹn vbene iwinna ikporhu iyẹn nọ maan ru ekpataki sẹ hẹ. (Mat 6:33; 28:18-20) U gha ghi gbarokotọ tie avbe ẹmwẹ akhasẹ na nẹ, u sẹtin nọ egbuẹ wẹẹ, ‘Emwi ne I ru rhie ẹre ma wẹẹ, I gele yayi wẹẹ Arriọba Osanobua gha rherhe do guọghọ arriọba emwa nagbọn hia ra?’

15. Gha re “ọba ọghe okuọ” kevbe “ọba ọghe ahọ” vbe ẹdẹnẹrẹ? (Daniẹl 11:40)

¹⁵ Tie Daniẹl 11:40. Ebe Daniẹl uhunmwu ẹnrẹn 11 guan kaẹn ọba eva ra arriọba eva ni gu egbe suan ye ukpo ọghe ọmwa nọ khian gha kha yan uhunmwu otagbọn hia. Ma gha ya ẹmwẹ akhasẹ na taa ẹmwẹ akhasẹ ọvbehe ni rre Baibol, ma gha bẹghe ẹre wẹẹ, “ọba ọghe okuọ” ọre Russia kevbe avbe agbẹnvbo ni ye ẹre ike, “ọba ọghe ahọ” na gha re Anglo-America World Power. c

16. De ọlọghọmwa ne etẹn ima ni rre ototọ arriọba ọghe “ọba ọghe okuọ” werriẹ aro daa?

¹⁶ Emwa ọghe Osanobua ni rre ototọ arriọba ọghe “ọba ọghe okuọ” wa rri oya vbe obọ ọba na. A ya ugbemwẹ yan Osẹe Jehova eso nẹ, a na vbe fi iran fi eghan rhunmwuda iyayi ọghe iran. Ne ọna gha te ya ya etẹn ima gha mu ohan, te emwi ne “ọba ọghe okuọ” ru wa ya amuẹtinyan ọghe etẹn wegbe yọ. Vbọzẹ? Rhunmwuda, etẹn ima rẹnrẹn wẹẹ, te ukpokpo na mu ẹmwẹ akhasẹ  nọ rre ebe Daniẹl sẹ. d (Dan 11:41) Ma gha rẹn ọna, ọ gha ru iyobọ ne ima ya rẹn wẹẹ, emwi gha maan vbe odaro kevbe wẹẹ, ma ghi sẹtin rhikhan mu e Jehova.

17. De ọlọghọmwa ne eguọmwadia e Jehova ni rre ototọ arriọba ọghe “ọba ọghe ahọ” he werriẹ aro daa?

¹⁷ Vbe ẹghẹ nọ gberra, “ọba ọghe ahọ” vbe kpokpo emwa ọghe Jehova. Vbe igiemwi, vbe ẹghẹ na na gha khọn Okuo Ọgbagbọn I kevbe Okuo Ọgbagbọn II, a keghi mu etẹn ima nibun ye eghan rhunmwuda ne iran i na mwẹ obọ ne iran ye vbọ, rhunmwuda ọna, ẹre a na vbe khu ivbi Osẹe Jehova eso hin esuku rre. Vbọrhirhighayehẹ, ke ukpo nibun gha dee nian, eguọmwadia e Jehova ni rre ototọ arriọba na, wa vbe miẹn edanmwẹ eso nọ yae lọghọ ne iran sẹtin rhie ẹre ma wẹẹ Arriọba Osanobua ẹre iran ye ẹre ike. Vbe igiemwi, ọ ghaa rre ẹghẹ na ya rhie obọ ye ọmwa ẹkpẹti, Ovbi Otu e Kristi ma na begbe, ọ sẹtin do gha hoo nọ deba otu arriọba ọkpa ra ọkpa vbe usun emwa na khian rhie obọ ye ọre ẹkpẹti. A sẹtin miẹn wẹẹ, ẹ i khian wa  rhan aro rua ya rhie obọ ye ọmwa ẹkpẹti; sokpan ọ sẹtin gha mwẹ ọkpa nọ ye ẹre ike vbe uwu ekhọe ọghẹe. Rhunmwuda ọni, te ọ wa khẹke ne ima gi uyinmwẹ ima kevbe iziro ọghe ima gha rhie ẹre ma wẹẹ, ima i mwẹ obọ ne ima ye vbọ!—Jọn 15:18, 19; 18:36.

18. Vbọ ye ima hẹ vbe “ọba ọghe okuọ” ghaa gu “ọba ọghe ahọ” khọn? (Ghee efoto nọ rre ipapa 12.)

¹⁸ Emwa ni ma mu ẹtin yan ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol sẹtin suẹn gha fian afianma vbe iran gha bẹghe ẹre wẹẹ, “ọba ọghe ahọ” gu “ọba ọghe okuọ” suan. (Dan 11:40) Ọba eva na mwẹ ugbe nọ wẹwẹ ni gha sẹtin guọghọ emwa hia ni rre uhunmwu otagbọn na. Sokpan ma rẹnrẹn wẹẹ, e Jehova i khian kue ne emwi vberriọ sunu. (Aiz 45:18) Ne ima gha te ya gha kpokpo egbe, emwi nibun ne ima rẹnrẹn vbekpa “ọba ọghe okuọ” kevbe “ọba ọghe ahọ” keghi ya amuẹtinyan ọghe ima wegbe yọ. Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ufomwẹ agbọn na sotọ nẹ.

19. De emwi nọ khẹke ne ima rẹn vbekpa ẹmwẹ akhasẹ ni rre Baibol?

¹⁹ Ma ma rẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ eso ni rre Baibol khian ya sẹ hẹ. Uhiẹn, akhasẹ ighẹ e Daniẹl ma rẹn ototọ emwi hia nọ gbẹn yotọ. (Dan 12:8, 9) Sokpan rhunmwuda wẹẹ ima ma wa rẹn vbene ẹmwẹ akhasẹ khian ya sẹ hẹ, ma rhie ma wẹẹ, ẹ i khian sẹ. Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gi ima rẹn emwi hia nọ khẹke ne ima rẹn vbe ẹghẹ nọ khẹke zẹẹ, zẹvbe nọ ru ẹre vbe ẹghẹ nọ gberra.—Emọs 3:7.

20. De ẹmwẹ akhasẹ nọ gha rherhe sẹ, de emwi nọ khẹke ne ima ye gha ru?

²⁰ A gha yae wewe wẹẹ, “Ọfunmwegbe kevbe agbẹkunsotọ” rre ehe hia. (1 Tẹs 5:3) Ẹghẹ nii, arriọba emwa nagbọn gha werriẹ aro nọ khọọ daa ugamwẹ ohoghe, iran ghi vbe wabọ ẹre rua. (Arhie 17:16, 17) Iyeke ọni, iran ghi werriẹ aro daa emwa ọghe Osanobua. (Ẹzik 38:18, 19) Avbe emwi na gha sunu nẹ, Amagẹdọn ghi wa suẹn. (Arhie 16:14, 16) Ma wa mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ ena hia gha sunu vbe nẹi khian ghi kpẹẹ gbe. Vbe nọ ghi te sẹ ẹghẹ nii, uwa gi ima hia ne ima rẹn otọ ẹmwẹ akhasẹ, ma ghi vbe ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya ru vberriọ. Ma ghaa ru ọnọna te ima kpọnmwẹ e Jehova ye ẹmwẹ akhasẹ ni rre uwu e Baibol.