1. Dzé é ne bia vole naa bi dzing bia yeghe minkulane medzô mi ya Bible ?

 ÉTONG moadzang a too éyôla naa Bén, a dzô naa : « Ma dzing ma yeghe nkulan adzô ya Bible. » Ye wa, wa wôrane fe é dzam a wôran ? Nge ki, ye wa ko wong naa, ô yeghe nkulan adzô ? É ne fe bo naa, a yeghe nkulan adzô daa ve ki wa mevakh. Ve, nté sese wa k’ôsu ye yen amu dzé Jehôva a nga ve minkulane medzô mité Nkobe wèñ été, ô ne sum naa, wa dzing me.

2. Za dzam bia ye yen ayeghle di été ?

² Ayeghle di été, bia ye yen amu dzé bia yiène yeghe minkulane medzô mi ya Bible, y’aval bi ne mi yeghe. Ôsu vèè, bia ye fas minkulane medzô mibèñ mi y’abakh Daniel, ye yen aval, a wokh mio é ne bia vole éndagha.

3. Za dzam é ne éban naa bi bo, nge bia kômô wokh nkulan adzô ya Bible ?

³ Bia yiène dzaa avole nge bia kômô wokh nkulan adzô ya Bible. N’yeneghan éfônane di. Tame simane naa, wa ke é vôm waa be ki tare ke, ve, angom duè é ne ya wa ékena té, a tugha yem é vôm mia ke. A tugha yem é vôm ô ne, a tugha fe yem é vôm mezen mesese ma ke kuiñ. Kaa bisô, wa ye tobe édedèè mevakh naa ñu-mvuiñ a yebe naa a ke ékena ya wa ! Aval té fe, Jehôva a ne ane ñu-mvuiñ té. A tugha yem é dzam da yane bia melu ma zu ôsu. Éde, naa bi tugha wokh nkulan adzô ya Bible, bia yiène dzaa Jehôva avole y’asili ñu—Dan. 2:28 ; 2 Pierre 1:19, 20.

4. Amu dzé Jehôva a nga ve naa, minkulane medzô mi tobe ntsilan Nkobe wèñ été ? (Jérémie 29:11) (A daghe fe évaghle).

⁴ Aval ane mbemba b’ésaa besese, Jehôva a kômô naa, é  boan bèñ be bele mbemba éning melu ma zu (A lang Jérémie 29:11). Ve, Jehôva a selane ya b’ésaa boan be-bôt nfa ye naa, a ne bia dzô é dzam da ye boban ôsu ye naa, é dzam sese a dzô da dzalban. Jehôva a nga top boan be-bôt naa be tsili Nkobe wèñ, nfa ye naa, bi yem é bôra be-mam me ne édedèè éban ma zu ôsu, kaa naa me boban (Esaïe 46:10). Minkulane medzô mi ya Bible mi ne bedas Ésaa waa a ne a dzôp été a ve bia y’édzing. Ve, aval avé ô ne bele ndzi-n’nem naa, é mam Bible a dzô ma ye faa dzalban ?

5. Za dzam étong mong é ne yeghe ya éfônane Max ?

⁵ A sikôlô, ébe abuiñ biyong, bitong biè, be ne ézizang é bôt be bele avitsang nge ki naa, béé bele ki ngang ézing akal Bible. É mam bôt beté ba dzô, y’abo-dulu deba, é ne ve naa, bitong Bengaa be sum bele bisô min’nem mieba été. Baghlan éfônane moadzang a too éyôla naa Max. A dzô naa : « Éyong me mbe étong, me nga sum sôô naa, n’yebe bebyèñ bam be nga yeghle ma, ô ne faa bebela, ye naa, Bible a mbe Nkobe Nzame. » Za dzam bebyèñ bèñ be nga bo ? A dzô naa : « Béé dzi ki wokh abé, amben be mbé béé ko dzam té wong. » Bebyèñ Max be nga yalane minsili mièñ béé belane Bible. Max ñ’a nga bo fe dzam nfa wèñ. A dzô naa : « Mamièn me nga yeghe nkulan adzô ya Bible ye dzô é bong bevoo be y’ékôan é dzam me nga yeghe. » Dzam té, é nga sughlane ya ? Max a dzô naa : « Niène me nga bo de, ane me nga bele ndzi-n’nem naa, Bible a ne Nkobe Nzame ! »

6. Za dzam wa yiène bo ng’ô sum-hang bele bisô, amu dzé ki ?

⁶ Ng’ane Max, ô sum-hang sôô naa Bible a kanghle bebela, ô taa tem naa, ô ntoo mbia môt. Ve, é ne éban naa, ô dzigha bo dzam avôô. Amu, bisô bi ne ane mingele. Ng’ô boo kaa de vèè avôô, é ne mane ndaman é dzôm é ne édedèè éban. Nge wa kômô vèè é « mingele » a ne tsam mebun muè, wa yiène sili wamièn naa : ‘Ye ma bune faa é dzam Bible a dzô nfa melu ma zu ?’ Ng’éyalane ye nsili té da lere wa naa wa yi mebun nfa té, wa yiène yeghe minkulane medzô mi ya Bible mi dzalbaneyang. Aval avé ô ne bo dzam té ?

7. Za ayeghle bia ñong ya éfônane Daniel nfa aval ba yeghe nkulan adzô ? (Daniel 12:10) (A daghe fe évaghle).

⁷ Daniel a nga likh bia besese mbemba éfônan nfa aval ba yeghe nkulan adzô ya Bible. Mbemba mesiman éme, me nga tsini Daniel naa a yeghe minkulane medzô. A nga bo de amu a nga kômô yem bebela. Daniel a mbe asili ñuu. A nga yem naa, Jehôva a ye ñe vole a wokh minkulane medzô, ng’a tsini naa a tobe ñe bebéñ ye bo ñe mewokh (Dan. 2:27, 28 ; a lang Daniel 12:10). Daniel a nga lere naa a ne asili ñuu, éyong a nga dzaa Jehôva avole (Dan. 2:18). Daniel a nga tugha fe fakh éyong a nga yeghe. A mbe éé bo mindzeng Mintsili a mbe a bele tam té (Jér. 25:11, 12 ; Dan. 9:2). Aval avé ô ne vu Daniel ?

8. Amu dzé bôt bézing ba yeghe nkulan adzô ya Bible, ve, za dzam ki bia yiène bo ?

 ⁸ Fasghe é mam ma tsini wa. Ye nkôman ô ne ngu’u y’a yem bebela, éwô wa tsini wa naa, ô yeghe nkulan adzô ya Bible ? Ng’é ne aval té, Jehôva a ye wô vole (Jean 4:23, 24 ; 14:16, 17). Éde, dzé é ne tsini bôt bézing naa, be yeghe nkulan adzô ? Bôt bézing be ne yeghe nkulan adzô amu ba kômô lere naa, Bible éé se ki Nkobe Nzame. Ba tem naa, nge be tugha lere naa Bible éé se ki Nkobe Nzame, bebién be ne kikh é dzam é ne abé y’édi é ne mbeng, ye ning aval ba kômô. Ve, mbemba mesiman éme ma yiène bia tsini naa bi yeghe nkulan adzô. Ane ki vèè, naa bi wokh nkulan adzô ya Bible, bia yi é fulu ézing é ne édedèè éban.

9. Za fulu bia yiène bele naa bi wokh nkulan adzô ya Bible ? Vakh ayilgha.

⁹ Boghe asili ñuu. Jehôva a kiagh naa, a ye vole é bôt be ne asili ñuu (Jacq. 4:6). Éde, bia yiène yeghlane ñe naa a vole bia a wokh nkulan adzô ya Bible. Bia yiène fe yebe naa, bia yi avole é dzôm a belane de naa a ve bia bidzi bi ya nsisim é tam da yiène (Luc 12:42). Jehôva a ne é Nzame a ñeghe mbemba nkômane mam, éde da yiène naa a kômô belane dzôm daa, nfa ya vole bia wokh be bebela be ne Nkobe wèñ été—1 Becor. 14:33 ; Beéph. 4:4-6.

10. Za ayeghle mia ñong ébe éfônane Esther ?

¹⁰ Tugha fakh é mam wa yeghe. Sumghe ya nkulan adzô wa kômô yeghe. Éde kal dzaa ézing a too éyôla naa Esther a nga bo. A nga kômô yem minkulane medzô mia daghe é tam Mesías a ye so. A dzô naa : « Éyong me mbe me bele mimbu 15, me nga sum dzeng mendem ma lere naa, minkulane medzô mité mi nga tobe ntsilan kaa naa Yésu a so. » É dzam a nga yeghe éyong a nga lang minvighlan mi ya Mar Muerto nge ki Mer Morte, é nga ve ñe ndzi-n’nem. A dzô naa : « Mevoo me y’été, be nga tsili me kaa naa Yésu a byale. Éde, minkulane medzô mité mi nga yiène so ébe Nzame. » Esther a yebe fe naa : « Me nga yiène mi lang abuiñ biyong naa me tugha mi wokh. » Ve, a ne mesan naa a nga ve mengu’u nfa té. Niène a nga tugha fakh minkulane medzô mi ya Bible mizing, a dzô naa : « Mamièn me mbe tugha yen naa, Bible a ne bebela ! »

11. Amu dzé é ne mbeng naa, bi bele ndzi-n’nem naa Bible a ne bebela ?

¹¹ Éyong bia yen aval minkulane medzô mi Bible mizing mi dzalbaneyang, da ve naa, bi bele mebun me ne ngu’u ébe Jehôva y’ébe aval a lere bia zen. Ya fe naa, minkulane medzô mi ya Bible mia vole bia a bele mbemba ôyan akal melu ma zu, kaa bis mindzukh misese bia tubane mio ému. N’targhane ñong ôyôm tam naa bi yen minkulane medzô mibèñ Daniel mia dzalban éndagha. A wokh minkulane medzô mité, é ne bia vole a ñong mbemba minkighan.

12. Dzé é ne mebo me ne « nfulan ngura nfa ékièñ, nfa mboo ki ékuan » ? (Daniel 2:41-43)

¹² A lang Daniel 2:41-43. Éyeyem Daniel a nga ve ayilgha akal kéza Nabucodonosor été, mebo me y’é môra éyema kéza  a nga yen, me mbe « ngura nfa ékièñ, nfa mboo ki ékuan. » Éyong bia vaghane nkulan adzô té ya minkulane medzô mife me ne abakh Daniel, y’abakh Melere, bi ne sughlane wokh naa, mebo me ne, édjiè Angloamericana édi da djié metam mèè ma. Édi da daghe édjié té, Daniel a dzô naa, « édjié da ye bo ngura nfa ngu’u, nfa mboo ki atakh. » Amu dzé ngura nfa atakh ? Amu naa, é bôt be y’ayong be n’éfônan ékôan, baa likh ki naa a mane lere é ngu’u dzèñ é ne ane ékièñ b.

13. Za be bebela be ne édedèè éban bi ne yeghe amu bia tugha wokh nkulan adzô té ?

¹³ Bia yeghe be bebela be ne édedèè éban ébe é môra éyema Daniel a nga kobe de. Ôsusua, édjié Angloamericana é lereyang é ngu’u dzèñ meval mézing. Éfônan, édjié Angloamericana é mbe nsama bidjié bi nga wun é môra alumane I y’é môra alumane II. Ve, édjié té, é lereyang naa é ne atakh, ye naa da ye tsini naa da bo atakh akal mintsiè misese é bôt be too mesi meté ba bo. Édi bèè, édjié té, éde da ye sughlane djié kaa naa Édjié Nzame é zu mane vèè bidjié bi boan be-bôt bisese bivoo. Amben biyong bizing meyong mevoo me wula banghane ya édjié Angloamericana, baa ye ki ñe tsen. Bia yem de amu « akokh » é ne Édjié Nzame, éde da ye de zu buiñ mebo, da yili naa, nfa éyema é ne édjié Angloamericana—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Aval avé a wokh nkulan adzô wa daghe mebo me ne ngura nfa ékièñ, nfa mboo ki ékuan, é ne bia vole a ñong mbemba minkighan ?

¹⁴ Y’ô bele ndzi-n’nem naa, nkulan adzô Daniel wa daghe mebo me ne ngura nfa ékièñ, nfa mboo ki ékuan é ne bebela ? Nge wa bunu de, dzam té da ye lereban y’aval wa ning. Waa ye ki dzeng akum, é si é nkune tobe ntsaman (Luc 12:16-21 ; 1 Jean 2:15-17). A wokh nkulan adzô té, da ye fe wô vole a yen éban minkanghle y’a yeghle mi bele (Mat. 6:33 ; 28:18-20). Éyong bi mana yeghe nkulan adzô wi, amu dzé waa sili ki wamièn nsili wi : ‘Ye minkighane ma ñong mia lere naa, me bele ndzi-n’nem naa, Édjié Nzame é nkune mane zu vèè bidjié bi boan be-bôt bisese bivoo ?’

15. Za ne « kéza y’édjié ya norte » ya « kéza y’édjié ya sur » ému ? (Daniel 11:40)

¹⁵ A lang Daniel 11:40. Daniel abong 11 da kobe adzô bekéza nge ki bidjié bi politique bibèñ, ba lumane mboo ya éñi mboo akal édjié ye si se ngura. Éyong bia vaghane nkulan adzô té, ya minkulane medzô mivoo mi ya Bible, bi ne yem naa, « kéza y’édjié ya Norte nge ki Nord » a ne Rusia ya mesi me ne élat ya ñe, ye naa, « kéza ya Sur nge ki Sud » a ne édjié Angloamericana c.

16. Aval avé « kéza ya norte » a belane ayong Nzame ?

¹⁶ Ayong Nzame da ning édjié « kéza ya norte » asi, da tubane abuiñ bitsible bia so ébe kéza té. Be nga yit Bengaa bézing ye fet be mimbokh akal mebun meba. Ndaane naa, bobedzang ba fonghane beñeñèè akal dzam té, mimboane kéza ya norte ma vane wône mebun meba. Amu dzé ? Amu bobedzang ba yem naa, bitsible ayong Nzame da tubane bie ému, ma dzale nkulan adzô ya Bible Daniel a nga yen d (Dan. 11:41).  N’yemane bi bele nfa té, é ne bia vole a baghle ôyane waa ngu’u, ye baghle é tetele dzaa.

17. Minzukh mivé, ayong Nzame é too « édjié kéza sur » asi, da tubane mio ?

¹⁷ Metam ô mvus « kéza ya sur » a nga lumane fe ayong Jehôva. Éfônan, dzam té é nga boban nté Bôra meluman I ya II, éyong be nga wuè abuiñ bobedzang mimbokh, amu be nga tep naa ba ke aluman, ye naa, be nga vèè boan Bengaa bézing besikôlô, amu be nga tep naa ba wumu bandele. Mimbu mi ndaghe lôt mi, é sôsôe ayong Jehôva da ning édjié kéza ya sur asi, é va tubane meboblan meval mefe. Éfônan, é tam mevôt, moan kristen a ne kômô sukh nsama politique ôvoo nge ki a sukh ntebe ôsu ye nsama politique ézing. A ne bo naa, aa ye ki ke vôt, ve, ôsiman ya n’nem wèñ été, a ne ñong ngap. Ve, naa bi bo kaa ñong ngap, é ne éban naa, bi tobe nkee se ki fave é mam bia bo, ve, ya f’é mam bia siman ye wôran !—Jean 15:18, 19 ; 18:36.

18. Aval avé bia ñong mam ébe ntsiè ô ne ézizang « kéza ya norte » ya nzizing wèñ ? (A daghe fe évaghle).

 ¹⁸ É bôt baa bele ki mebun ébe nkulan adzô ya Bible, be ne sum naa ba bira yep a n’nem éyong ba yen ane « kéza ya sur » « a tebe naa a luman » ya « kéza ya norte » (Dan. 11:40, atoan). Bekéza beté bebèñ, be bele mengèè me ne édedèè ngu’u me ne mane wiñ bining bisese a si va. Ve, bia yem naa, Jehôva aa ye ki likh naa, dzam té é boban (Esaïe 45:18). Ndaane naa, dzam té é ndaghle bia ôsiman, é zing é ne ézizang « kéza ya norte » ya « kéza ya sur » da viane wône mebun mèè. Dzam té da ve bia ndzi-n’nem naa, amangha y’émo di é nto bebéñ.

19. Za dzam bia yiène yebe nfa nkulan adzô ya Bible ?

¹⁹ Bii se ki yem aval minkulane medzô mizing mi ya Bible mia ye dzalban. Amben nkule medzô Daniel ñ’a aa mbe ki éé wokh ayilgha y’é mam mesese a nga tsili (Dan. 12:8, 9). Ve, s’amu ye naa, biaa tugha ki wokh aval nkulan adzô ézing ya Bible wa ye dzalban, éde da ye bo kaa dzalban. Kaa bisô, bi ne bele ndzi-n’nem ébe Jehôva naa, a ye bia lere é dzam da ye boban é tam ébién da yiène, aval fe a nga bo de melu ô mvus—Amos 3:7.

20. Za mbemba minkulane medzô mi ya Bible bii nkune yen mia dzalban, za dzam ki bia yiène k’ôsu y’a bo ?

²⁰ Meyong me nkune bôm fuèñ naa, « mvoa ye kaa ébiran » be ntoo a si va (1 Beth. 5:3). Bidjié bi politique bia ye luman y’évus n’yebe ye mane ñe tsam (Mel. 17:16, 17). Éyong t’éde ba ye luman ayong Nzame (Ézéch. 38:18, 19). Bôra be-mam meté, éme ma ye ve naa, aluman Armagedón é sum (Mel. 16:14, 16). Bi ne tobe ndzi-n’nem naa, bôra be-mam meté me nkune boban. Nté té, n’kaan ôsu ye lere ndzidzing Ésaa waa a ne a dzôp été naa, bia yem mbeng a bo bia, bii tugha daghe ye nkee minkulane medzô mi ya Bible, ye vole é bôt bevoo naa, baa fe, be bo aval daa.