1. Kyebhi ki udivwa yalungu ni kudilonga o ikanenu ya Bibidya?

 SAYI phange ya dyala amwixana Ben wambe: “Nga wabhela kyavulu kudilonga o ikanenu ya Bibidya.” Eye uxikina mu izwelu ya Ben? Inga udivwa kwila o ikanenu ya Bibidya yabhonzo kyavulu ku itendela? Kate mwene nange ki wene mukala ni vondadi ya kudilonga o ikanenu. Maji kyoso ki udilonga se mukonda dyahi Jihova wate o ikanenu yiyi mu Maka me, nange wanda mateka kuyiwabhela we.

2. Ihi itwandamona mu milongi yiyi?

² Mu milongi yiyi twandamona se mukonda dyahi twatokala kudilonga o ikanenu ya Bibidya ni kyebhi kitutena kubhanga kiki. Mu kusuluka twanda dilonga ikanenu iyadi yala mu divulu dya Daniyele ni kumona kyebhi o ku itendela kitena kutukwatekesa kindala.

3. Ihi i twabhingi kubhanga phala kutendela o ikanenu ya Bibidya?

³ Phala kutendela o ikanenu ya Bibidya twabhindamena kikwatekesu. Banza mu kifika kiki. Xinganeka kwila wamuya mukunda kididi ki wakijiya, maji wamukwenda ni dikamba wejiya kyambote o kididi kyenyokyo. Mwene wejiya kyambote o kididi bhu mwala, ni kwebhi kuyila o ikoka yoso. Se phata weji sakidila kyavulu kamba dye, mu kuxikina kwenda n’eye! Jihova wedi kala o dikamba didi ditukwatekesa. Mwene wejiya kyambote o kithangana kitwala ni ima yandabhita kupholo. Phala kutendela o ikanenu ya Bibidya, twatokala kubhinga o kikwatekesu kya Jihova ni kulenduka kwoso.—Dan. 2:28; 2 Ph. 1:19, 20.

4. Mukonda dyahi Jihova wate ikanenu mu Maka me? (Jelemiya 29:11) (Tala we ofoto.)

⁴ O tata yambote umesena kwila an’e a sanguluka, kyene kimoxi  we ni Jihova. (Tanga Jelemiya 29:11.) Maji Jihova ka difu ni jitata mu xitu, mukonda mwene utena kuzwela o ima yandabhita ku hadya, sé kulweza. Mwene wasolele athu phala kusoneka ikanenu mu Maka me, ni tutene kwijiya o ima yamukwiza kupholo. (Iza. 46:10) O ikanenu ya Bibidya, ujitu wadikota wa Tata yetu ya dyulu. Maji kyebhi kitutena kwijiya kwila o ikanenu ya Bibidya yanda dikumbidila mwene?

5. Ihi itena kudilonga o minzangala ku musoso wa Max?

⁵ Mu xikola o minzangala yetu a akondoloka ku athu kene muxila o Bibidya. Sayi ithangana o ima izwela ni ibhanga ene, itena kubhangesa o minzangala Jimbangi ja Jihova kukala ni phata. Tala o phangu ya phange ya diyala amwixana Max. Mwene wambe: “Kyoso ki ngexile mu xikola, ngexile ni phata se o jitata jami exile mungilonga mwene o ubhezelu wa kidi, ngexile we mudibhwidisa se o Bibidya yatundu mwene kwa Nzambi.” Ihi yabhange o jitata ja Max? Mwene wambe: “Ene atululukile, sumbala eme ngejidile kwila athandanganyele.” O jitata ja Max atambwijila o ibhwidisu ye bhukaxi ka Bibidya. Max wabhange we kima. Mwene wambe: “Eme nga dilongo o ikanenu ya Bibidya ubheka, nga zwela we o ima inga dilongo ni mizangala yamukwa.” Ihi yabhiti? Max wambe: “Kyoso kingabhange kiki, ngamono kwila o Bibidya Mak’a Nzambi mwene!”

6. Ihi iwatokala kubhanga se wala ni jiphata, ni mukonda dyahi?

⁶ Kala kyabhiti ni Max, se umateka kukala ni phata yalungu ni Bibidya, ki ubhingi kukala ni jisonyi. Maji watokala kubhanga kima. O jiphata tutena ku jisokesa ni swalala ku mabaya. Se tuyehela, bhofele bhofele yene itena kuzanga ima yala ni valolo yavulu. Phala kukatula o jiphata jitena kuzanga o kixikanu kye, watokala kudibhwidisa: ‘O kwila ngixikina mu ima izwela o Bibidya yalungu ni hadya?’ Se kya mukubhonza kutambwijila o kibhwidisu kiki, wabhingi kudilonga o ikanenu ya Bibidya yadikumbidila kya. Tala kyebhi ki utena kubhanga kiki.

7. Phangu yebhi yatuxila Daniyele yalungu ni kudilonga o ikanenu? (Daniyele 12:10) (Tala we ofoto.)

⁷ Daniyele waxisa phangu yambote yalungu ni kyebhi kitutena kudilonga o ikanenu. Mwene wadilongo o ikanenu ni kixinganeku kyambote, kya kwijiya o kidi. Daniyele walendukile we. Mwene wejidile kwila Jihova weji mukwatekesa kutendela o ikanenu se wasulukile mu kumuzukama ni kumubelesela. (Dan. 2:27, 28; Tanga Daniyele 12:10.) Mwene walondekesa o kulenduka kuku mu kudyelela mu kikwatekesu kya Jihova. (Dan. 2:18) Daniyele wexile we mutokwesa. Mwene watokwesa mu jimbandu ja Bibidya jexileku mu thembu yenyoyo. (Jel. 25:11, 12; Dan. 9:2) Kyebhi ki utena kukayela o phangu ya Daniyele?

8. Mukonda dyahi amoxi adituna kuxikina kwila o ikanenu ya Bibidya ya kidi, maji ihi itwatokala kubhanga?

⁸ Xinganeka se mukonda dyahi wamudilonga o ikanenu. O kwila wamudilonga o ikanenu ya Bibidya mukonda wamesena mwene kwijiya o kidi? Se kyene, Jihova wanda kukwatekesa.  (Nzw. 4:23, 24; 14:16, 17) Mukonda dyahi sayi athu adilonga o ikanenu ya Bibidya? Amoxi adilonga mukonda amesena kulondekesa kwila o Bibidya ki yatokala kwa Nzambi. Ene axinganeka kwila se o Bibidya ki yatokala kwa Nzambi, mu kiki phe atena kusola ubheka o kima kyawabha ni kyayibha. Maji, etu twatokala kukala ni ixinganeku yambote mu kudilonga. Ku mbandu yamukwa, phala kutendela o ikanenu ya Bibidya twabhindamena dingi kidifwa kyengi.

9. Kidifwa kyebhi kyabhingi phala kutendela o ikanenu ya Bibidya? Jimbulula.

⁹ Kala u muthu walenduka. Jihova wakanena kukwatekesa yo alenduka. (Tiy. 4:6) Kyenyiki twatokala kusamba kwa Mwene mukubhinga o kikwatekesu phala kutendela o ikanenu ya Bibidya. Twatokala we kuxikina kwila twabhindamena o kikwatekesu kya Kimbadi kya Fiyele, kyasolo Mwene phala kutubhana o kudya kwetu mu nzumbi mu kithangana kyatokala. (Luk. 12:42) Jihova ki Nzambi ya kavwanza, mu kiki ki tweji kingila kwila usola ibuka yavulu phala kutukwatekesa kutendela o kidi kya Maka me.—1 Ko. 14:33; Efe. 4:4-6.

10. Ihi iwadilongo ku phangu ya Esther?

¹⁰ Tokwesa. Mateka kudilonga kikanenu kiwawabhela. Kiki kyene kyabhange phang’yetu ya muhatu amwixana Esther. Mwene wamesenene kwijiya dingi yalungu ni ikanenu izwela yalungu ni wijilu wa Mexiya. Mwene wambe: “Kyoso kingexile ni 15 a mivu, ngamateka kutokwesa phala kumona se o ikanenu yiyi a isonekene mwene ande dya Jezú kwiza mu ixi.” O yadilongo mwene mu kutanga yalungu ni Mikanda ya Mar Morto (Rolos do Mar Morto), yamutetulukisa. Mwene wambe: “Sayi mikanda a isoneka ande dya Jezú kwiza mu ixi, kyenyiki o ikanenu yalamu yatundu mwene kwa Nzambi.” Esther wambe dingi: “Ngabhingile kutanga veji javulu phala ku itendela.” Maji mwene wasanguluka mu nguzu yabhange. Kyoso kyazubha kudilonga ikanenu yavulu ya Bibidya, mwene wambe: “Ngatena kudimwenakyu ubheka wami kwila, o izwela o Bibidya ya kidi!”

11. Mukonda dyahi kima kyambote kusota kwijiya se o Bibidya ya kidi mwene?

¹¹ Kyoso kitumona o ikanenu yala mu Mak’a Nzambi yadikumbidila kya, tukala dingi ni kidyelelu kwa Jihova ni mu ukexilu we wa kutwendesa. Ku mbandu yamukwa, o ikanenu ya Bibidya itukwatekesa kukala ni ixinganeku yambote yalungu ni kidyelelu kyetu phala o hadya, ne mwene se twamudibhana ni ibhidi yavulu kindala. Tudilonge bhofele yalungu ni ikanenu iyadi yasoneka Daniyele ya mudikumbidila kindala. O kutendela o ikanenu yiyi, kutena kutukwatekesa kusola o ima ni unjimu.

12. Ihi ilombololola o inama ya “felu ya di-lungu ni utuma?” (Daniyele 2:41-43)

¹² Tanga Daniyele 2:41-43. Mu nzoji ya Sobha Nabukodonozolo ya jimbulula Daniyele, o inama ya kiteka kyamono o sobha, yexile ya “felu ya di-lungu ni utuma.” Mu kusokesa  o kikanenu kiki ni yamukwa yala mu divulu dya Daniyele ni Dijingunwinu, tumona kwila o inama ilombolola o unguvulu wa Anglo-Americana, o utuminu wa beta o kutena mu ixi lelu. Yalungu ni unguvulu yu, Daniyele wambe kwila “o utuminu wa kèla o ku mbandu kuku waswina, o ku mbandu kuku wabotomoka.” Mukonda dyahi wabotomoka? Mukonda o athu mu jixi mwala o utuminu yu, ene muzozesa o kutena kwa kutumina ni nguzu kala ya felu. b

13. Kidi kyebhi kitweza mu kwijiya mu kutendela o kikanenu kiki?

¹³ Twadilongo ima yambote yalungu ni kiteka kya jimbulula Daniyele. Tutena kudilonga ima yavulu bengebenge yalungu ni inama ya kiteka kiki. Kyadyanga o Utuminu wa Anglo-Americana wene mulondekesa kwila wala ni kutena. Mu kifika, ene alondekesa o kutena kwa mukutolola o Ita Yadyanga ni Yakayadi yabhiti ku mundu woso. Maji phe, o utuminu wenyu ene mu uzozesa, ni kwila andasuluka mu kubhanga kiki, mukonda o athu atokala mu jixi ja utuminu wenyu ene mudilungulukila mudya ni kudikwata we ni jinguvulu. Kayadi, o unguvulu wa Anglo-Americana wene wandasukinaku ande dya Utuminu wa Nzambi kubhwika o mautuminu moso a ngongo. Sumbala o ifuxi yamukwa sayi ithangana yene mubhonzesa o kikalakalu kya Anglo-Americana, ene k’andatena ku ubhinganesa. Etu twejiya o kidi kiki mukonda o “ditadi” dilombolola o Utuminu wa Nzambi, dyandabhwika o inama ya kiteka, kifwa o unguvulu wa Anglo-Americana.—Dan. 2:34, 35, 44, 45.

14. Kyebhi o kutendela o kikanenu kyalungu ni inama ya felu ni utuma kutukwatekesa kusola ni unjimu?

¹⁴ Eye waxikina kwila o kikanenu kya Daniyele kyalungu ni inama ya felu ni utuma kya kidi mwene? Se kyene, kiki kyanda dimonekena mu ukexilu uwamukwambata o mwenyu we. Eye ki wandasota kukala ni kitadi mba jimbote javulu mukonda wejiya kwila kwakambe ngo bhofele o mundu yu anda ubhwika. (Luk. 12:16-21; 1 Nz. 2:15-17) O kutendela o kikanenu kiki kyanda kukwatekesa we kumona o mbote ya kubhanga o kikalakalu kya kuboka ni kulonga. (Mat. 6:33; 28:18-20) Kyoso ki uzubha kudilonga o kikanenu kiki dibhwidise: ‘O kwila o ima ingisola ku mwenyu wami, ilondekesa kwila ngaxikina kuma kwakambe ngo o Utuminu wa Nzambi wanda bhwika o mautuminu moso a ngongo?’

15. Nanyi “o sobha ya thunda” ni “sobha ya lwiji” lelu? (Daniyele 11:40)

¹⁵ Tanga Daniyele 11:40. O kibatulu 11 kya divulu dya Daniyele kizwela yalungu ni sobha jiyadi, adikwata mudya mukonda dya ungana. Mu kusokesa o kikanenu kiki ni yamukwa yala mu Bibidya, tu tena kutendela kwila o “sobha ya thunda” ilombolola o unguvulu wa Russia ni akwatekexi’e, “o sobha ya lwiji” o unguvulu wa Anglo-Americana. c

16. Kyebhi o “sobha ya thunda” kyene mutalatala o mundu wa Nzambi?

¹⁶ O jiselevende ja Nzambi atungu mu ixi mwamutumina o “sobha ya thunda” amwazukutisa. Sayi jiphange jetu ene mwabeta ni ku ata mu kaleya mukonda dya kixikanu kya. Muveji dya kuzoza mu nzumbi, o izukutisu ya “sobha ya thunda” yene mu kolesa dingi o kixikanu kya jiphange jetu kwa Jihova ni ku Maka me. Mukonda dyahi? Mukonda o  jiphange jetu ejiya kwila, o izukutisu yiyi yamukumbidila o ikanenu itusanga mu divulu dya Daniyele. d (Dan. 11:41) O kwijiya o kidi kiki, kitena kutukwatekesa kukolesa o kidyelelu kyetu ni ufiyele kwa Jihova.

17. Ibhidi yebhi yene mudibhana nayu o jiphange atungu mu jixi mwamutumina o “sobha ya lwiji”?

¹⁷ M’ukulu, o “sobha ya lwiji” wa zukutisa we o mundu wa Jihova. Mu kifika, mu kithangana kya Ita ya Dyanga ni ya Kayadi yabhiti ku mundu, jiphange javulu ja mayala a ate mu kaleya mukonda dya kudituna kudita mu maka a jinguvulu, sayi twana exile we Jimbangi ja Jihova a akaye mu xikola mukonda we dya maka enya. Mu izuwa ya lelu, o ufiyele wa jiselevende ja Jihova atungu mu jixi mwamutumina o sobha ya lwiji, ene mu ulola we mu maukexilu amukwa. Mu kifika, mu kithangana kya kusola o nguvulu wandatumina, nange o Kidistá utena kudibhana ni kibhidi kya kumesena kudita we mu maka enya. Sumbala mwene ka ndaya phala kusola, maji nange ku muxima we umesena kwila muthu umoxi  mba kisangela kya jinguvulu kyene kinganyala. Kima kyambote kusuluka mu kukamba kudita mu maka a jinguvulu kikale mu ixinganeku ni mu ibhangelu! —Nzw. 15:18, 19; 18:36.

18. Kyebhi kitudivwa mu kumona o kudilungulukila kwa “sobha ya thunda” ni “sobha ya lwiji”? (Tala we ofoto.)

¹⁸ O yo akambe kixikanu mu ikanenu ya Bibidya, atena kukala ni hele yavulu mu kumona o “sobha ya lwiji” ‘kulwa’ ni “sobha ya thunda.” (Dan. 11:40) O jisobha jiyadi jiji, ala ni mauta asoko phala kubhwikisa o myenyu yoso mu ixi. Maji etu twejiya kwila Jihova ka nda kwehela kwila kiki kibhita. (Iza. 45:18) Muveji dya kutubhekela woma, o kudilungulukila kwa “sobha ya thunda” ni “sobha ya lwiji” kuswinisa o kixikanu kyetu. Kiki kilondekesa kwila o dizubhilu dya mundu yu dya zukama.

19. Ihi itwatokala kuxikina yalungu ni ikanenu ya Bibidya?

¹⁹ Sayi ikanenu ya Bibidya etu ki twejiya kyebhi kiyanda dikumbidila. Kate mwene o polofeta Daniyele ka tendela o dilombolwelu dya ima yoso ya sonekene. (Dan. 12:8, 9) Maji o kukamba kwijiya kyambote kyebhi kyanda dikumbidila o kikanenu, ki kilombolola kwila ki kyandabhita. Tutena kudyelela kwila mu kithangana kyatokala, Jihova wanda tujimbulwilakyu, kala kyabhangele m’ukulu.—Amo. 3:7.

20. Kwakambe ngo bhofele, ikanenu yebhi ya Bibidya yanda dikumbidila, ni ihi itwatokala kusuluka mu kubhanga?

²⁰ Anda bhanaku o ngolokela ya kwila “kwatululuka, kwabatama.” (1 Te. 5:3) Kwakambe ngo, o jinguvulu ja ngongo janda lungulukila o jingeleja ja makutu ni kujibhwika. (Dij. 17:16, 17) Mu kusuluka ene anda lungulukila o mundu wa Nzambi. (Ize. 38:18, 19) Bhenyobho o ita yasukidilaku, o Alumajedone, yandamateka. (Dij. 16:14, 16) Tutena kuxikina ni kidi kyoso kwila, kwakambe ngo bhofele phala o ima yiyi kubhita. Kate kibhixila o kithangana kiki, tusulukyenu mu kulondekesa o kisakidilu kyetu kwa Tata yetu ya dyulu, mu kutonginina o ikanenu ya Bibidya ni kukwatekesa akwetu kubhanga we kyenyiki.