1. Ananso la wala ka te poɔ maŋ pɛle ka te taabaŋ wa taa kannyiri ko te?

 TE ZAA poɔŋ maŋ pɛle ka te nyɛ noba naŋ taa kannyiri. Bonso te maŋ taa la gyeremɛ ko noba naŋ maŋ de kannyiri kyɛnlɛ bonkaŋa bee yelkaŋa. Te poɔ meŋ maŋ pɛleŋ ka teneeŋ wa ŋmɛ gbɛre kyɛ ka te taaba taa kannyiri ko te. Te niŋe paɛ̃ meŋ yaga zaa saŋa na te Baabole wulwulo naŋ da taa kannyiri ko te saŋa na aŋ da e kpeɛŋaa ka te zanne, a sage, a kyɛ de yɛlɛ na teŋ zanna na tonɔ ne toma na. Agaŋaazaa, te puoree Jehoova bareka O naŋ taa kannyiri ko te!​—Uro. 2:4.

2. Bo yɛlɛ mine poɔŋ la aŋ na baŋ e kpeɛŋaa ka te taa kannyiri?

² Aneazaa ka a maŋ noma korɔ teŋ ka te taabaŋ wa taa kannyiri, kyɛ a maŋ eɛ kpeɛŋaa ka te menne taa kannyiri. Aŋa mannoo poɔŋ, te de ka ho tɔŋɛɛ fuolii ka ho te e yelnimizeɛ kaŋa ka noba yaga meŋ be ho nimisɔgɔŋ a fuolii poɔŋ, kyɛ hoŋ meŋ boɔrɔ wieoŋ. Ho kannyiri na baŋ baareŋ ka neɛ kaŋaŋ iri ho suuri. Saŋa kaŋa meŋ, a na baŋ eɛ kpeɛŋaa ka te kyɛnlɛ Jehoova donpaalaa na ka o wa. Ho na boɔrɔŋ ka ho taa kannyiri bee? A zannoo ŋa poɔŋ, te na zanne nyɛɛ lɛ teŋ na baŋ e taa kannyiri, ane ananso a naŋ e nimizeɛ. Te na zanne nyɛɛ bon meŋ naŋ na baŋ soŋ te ka te taa kannyiri.

3. Boŋ ka neɛ naŋ taa kannyiri maŋ e ka o taabaŋ wa iri o suuri?

³ Bo yɛlɛ anaare poɔŋ la teŋ na baŋ di kannyiri? A dɛndɛŋ  soba, neɛ naŋ taa kannyiri suuri ba ire wieoŋ. Ka neɛ kaŋaŋ wa iri o suuri o maŋ eɛ bɔĩĩ o ba maŋ e yelzaa meŋ a na yaa sane. Ka o naŋ wa be eŋ kyire poɔŋ meŋ gba kyɛ o ba erɛ nimikuõ yɛlɛ kyaara noba. A yelbie “suuri ba ire wieoŋ,” ba daŋ deɛŋ toŋ ne toma a Baabole poɔŋ a manne Jehoova yɛlɛ ka o eɛ “nembazo ane nimibaaloŋ Naaŋmen, o suuri ba ire wieoŋ, kyɛ o paalɛɛŋ neŋ yelmeŋɛ nɔmmo ane yelmennoŋ.”​—Yiib. 34:6.

4. Ka anaŋ fɛre ka neɛ naŋ taa kannyiri kyɛnle bonkaŋa bee yelkaŋa, wala oŋ maŋ e o yɛlɛ?

⁴ A yiiloŋ soba, kannyiri soba maŋ eɛ bɔĩĩ kyɛ kyɛnlɛ yelkaŋa bee bonkaŋa. Ka a yɛlɛŋ kɔɔre gaŋ lɛ na a soba naŋ da kaara soriŋ na, a soba kannyiri naŋ ba maŋ baare. (Mat. 18:26, 27) Yɛlɛ yaga poɔŋ, a maŋ seŋ ka te dire kannyiri. Aŋa mannoo poɔŋ, ka neɛ kaŋaŋ yele yɛlɛ, aseŋ ka te di kannyiri ka o soba yel baare sɛre kyɛ ka te meŋ yele. (Joob 36:2) Aseŋ ka te taa kannyiri meŋ ka teneeŋ wa sonnɔ te Baabole zannezanna ka o woŋ Baabole wuluu kaŋa muni soŋ bee ka o bare gyogi-faa kaŋa o naŋ taa.

5. Bo yelkaŋa meŋ poɔŋ la teŋ na baŋ di kannyiri?

⁵ A taaloŋ soba, kannyiri soba ba lonno ne yɛlɛ. Yelmeŋɛ la ka saŋa kaŋa aseŋ ka te maŋ e yɛlɛ wieoŋ yɛlɛ mine poɔŋ. Kyɛ, ka neɛ naŋ taa kannyiriŋ wa taa yelnimizeɛ kaŋa ka o e, o ba maŋ pagra ne a yɛlɛ. Kyɛ o maŋ bɔ la wagre a sɛgre yɛlɛ soŋ kyaare toma na o naŋ waana ka o toŋ na. A pãã mãã o meŋɛ kyɛ toŋ a toma soŋ zaa lɛ.

6. Ka kannyiri sobaŋ wa tuoro yelkpeɛne wala oŋ maŋ e o yɛlɛ?

⁶ A anaare soba, ka neɛ naŋ taa kannyiriŋ wa tuoro toɔrɔ, o ba maŋ ŋmoonɔ. Yelmeŋɛ la, a ba e faa ka te yi te poɔ zaa a manne yɛlɛ naŋ dɔnnɔ te ko te zɔmeŋɛ kaŋa naŋ peɛle te. Kyɛ neɛ naŋ taa kannyiri maŋ mɔɔ la o mɔɔbo zaa ka o de popeɛloŋ puoro Jehoova. (Kol. 1:11) Jehoova puorebiiri seŋ ka ba taa kannyiri a  yɛlɛ anaare ŋa zaa poɔŋ. Ananso la wala? Yɛ vɛŋ ka te nyɛ a ananso.

7. Aŋa lɛ Gyimisi 5:7, 8 naŋ yel na, ananso la wala ka kannyiri diibu e nimizeɛ? (Kaa a foto meŋ.)

⁷ Ka teneeŋ na baŋ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa, aseŋ ka te taa kannyiri. Aŋa Naaŋmen yelmeŋɛ puorebiiri mine naŋ da e takoreŋ saŋa kaŋa naŋ pare na, aseŋ ka te meŋ kyɛnlɛ ka Naaŋmen nɔ-ennee zaa nyɛ eebo. (Hib. 6:11, 12) A Baabole de la te yɛlɛ ŋa manne ne koɔraa. (Kanne Gyimisi 5:7, 8.) Koɔraa maŋ toŋ la toŋkpeɛne a bori o boma a meraa koɔ̃ meŋ, kyɛ o ba maŋ baŋ saŋa na a boma naŋ na baa. A koɔraa pãã maŋ di la kannyiri a kyɛnlɛ, a taa sagediibu ka a boma na baaŋ ka o kyɛ. Lɛ meŋ la, te maŋ mɔɔrɛɛ te mɔɔbo zaa ka te e Yezu potuuribo, aneazaa ka te “ba baŋ a daare na [te] Daana naŋ waana.” (Mat. 24:42) Te maŋ di la kannyiri a kyɛnlɛ, a taa sagediibu ka nɔɛ na zaa Jehoova naŋ eŋ na, o na paalaaŋ. Ka te kannyiriŋ baare, te koŋ baŋ kyɛnle Jehoova ka o wa paale o nɔɛ na, azuŋ fẽẽfẽẽ fẽẽfẽẽ te na barɛɛ Jehoova puoruu meŋ. Te na piiliŋ a boɔrɔ boma meŋ teŋ teɛrɛ ka a na baŋ ko teŋ popeɛloŋ pampana. Kyɛ ka teneeŋ taa kannyiri te na baŋ kyɛnleŋ a te ta a baaraa a nyɛ faabo.​—Maik. 7:7; Mat. 24:13.

8. Sobuo ka kannyiri na baŋ soŋ te ka te taa niiloŋ naŋ soma neŋ te taaba? (Kolosi 3:12, 13)

⁸ Aseŋ ka te taa kannyiri sɛre kyɛ na baŋ taa niiloŋ naŋ soma ne te taaba. A maŋ soŋ teŋ teŋ kyɛllɛ wono soŋ ka te taabaŋ wa yele yɛlɛ. (Gyi. 1:19) Kannyiri meŋ maŋ soŋ teŋ ka emmaaroŋ meŋ be te neŋ te taaba kpakyagaŋ. Ka teneeŋ taa kannyiri te koŋ yele yɛlɛ naŋ ba soma korɔ te taaba ka teneeŋ wa be eŋkyire poɔŋ. Ka teneeŋ taa kannyiri meŋ te suuri koŋ maŋ iri wieoŋ ka neɛ kaŋaŋ wa e yelkaŋa sãã te poɔ. Te koŋ maŋ yaara sane, kyɛ te na “diree kannyiri korɔ taa a vɛnɛ korɔ taa zaala zaala.”​—Kanne Kolosi 3:12, 13.

9. Ka teneeŋ taa kannyiri sobuo aŋ na baŋ soŋ te ka te de gbɛ-sonne? (Yeng Yelibie 21:5)

⁹ Kannyiri meŋ na baŋ soŋ teŋ ka te de gbɛɛ naŋ soma. Te koŋ maŋ pagra erɛ yɛlɛ, kyɛ te na maŋ mãã la te menne a peɛre a yɛlɛ soŋ sɛre kyɛ derɛ gbɛre. (Kanne Yeng Yelibie 21:5.) Aŋa mannoo poɔŋ, ka teneeŋ boɔrɔ toma, aminekaŋaŋ te na sagɛɛ toma zaa teŋ daŋ nyɛ, ka ana toma na gbaŋ na vɛŋ ka te koŋ toɔ̃ gɛrɛ a lammore wagre zaa bee a naaŋ moɔloo. Kyɛ ka teneeŋ taa kannyiri, te na soorɛɛ te menne ka, wala ka a toma zie e tɔɔre seŋ, aware awala maŋ na maŋ de toŋ a toma, a toma na baŋ sãã la N neŋ N booree niiloŋ ane niiloŋ na N neŋ Jehoova naŋ taa na bee? Ka teneeŋ taa kannyiri te koŋ maŋ derɛ gbɛɛ naŋ ba soma.

10. Wala ka Kristabie na baŋ e taa kannyiri gyogo? Ka wala oŋ na baŋ e anaŋ kyɛnɛ taa ana gyogo na?

¹⁰ Puoro sɔrɔ ka Jehoova ko bo kannyiri yaga. Kannyiri eɛ a vooroŋ soŋ wɔmmɔ na kaŋa. (Gal. 5:22, 23) Azuŋ te na baŋ puore sɔrɛɛ Jehoova ka o ko te a vooroŋ soŋ ka te toɔ̃ taa a vooroŋ soŋ wɔmmɔ. Ka teneeŋ tuore yɛlɛ naŋ seŋ ka te taa kannyiri, “[te] sɔre” ka Jehoova ko te a vooroŋ soŋ a soŋ te ka te di kannyiri. (Luk. 11:9, 13) Te na baŋ sɔrɛɛ Jehoova meŋ ka o soŋ te ka te taa teɛroŋ na o naŋ taa na. Ka teneeŋ wa puore sɔre baare, aseŋ ka te mɔɔrɔ te mɔɔbo zaa ka te dire kannyiri bebiri zaa. Ka teneeŋ puoro ka Jehoova ko te kannyiri, a mɔɔrɔ ka te dire kannyiri, Jehoova na soŋ teŋ ka te maaleŋ dire kannyiri yaga zaa ka teneeŋ gbaŋ da ba e kannyiri soba.

11-12. Sobuo ka Jehoova wuli kannyiri?

 ¹¹ Maŋ teɛre ewuli sonne naŋ be a Baabole poɔŋ yɛlɛ gaa tɔɔre. Noba yaga naŋ da taa kannyiri ewuli sonne be la a Baabole poɔŋ. Ka teneeŋ maŋ teɛrɛ ba ewuli sonne na yɛlɛ, te na baŋ zannɛɛ soe mine teŋ na baŋ tu a dire kannyiri. Te daŋ nyɛ lɛ Jehoova naŋ e ewuli soŋ kaŋa naŋ e o yoŋ a kyaare kannyiri diibu, a kyɛ lɛ nyɛ ewuli sonne mine meŋ naŋ be a Baabole poɔŋ.

¹² A Eedin gaadin poɔŋ, Setaana da bɛnlɛɛ Hawaa a boɔrɔ ka o teɛre ka Jehoova ba e Zukaara naŋ taa nɔmmo, a da e lɛ a dɛge Jehoova yosoŋ na. Kyɛ Jehoova da ba sãã Setaana bare, o da di la kannyiri a nyɔge o meŋɛ, a baŋ ka a na kɔɔreŋ sɛre kyɛ ka o baŋ wuli ka O naaŋ diibuŋ soma gaŋ naaŋ diibu zaa. Kyɛ oŋ naŋ kyɛnlɛ ka o e lɛ na, Setaana naŋ ŋmaarɛɛ zir-bɔlɔ a saana o yuori, kyɛ oŋ naŋ dire kannyiri. Ane meŋ, Jehoova naŋ dire la kannyiri a kyɛnlɛ ka noba yaga wa baŋ o a toɔ̃ nyɛ nyɔvore naŋ ba taa baaraa. (2 Pit. 3:9, 15) Lɛ vɛŋɛɛŋ ka noba turituri yaga wa baŋ o. Ka teneeŋ de te teɛroŋ zaa eŋ tɔnɔ naŋ yire Jehoova kannyiri diibu na poɔŋ, a na eɛ mɔlɔ ko te ka te kyɛnlɛ ka o meŋɛ wagre ta sɛre kyɛ ka o de a donɛɛ baaroo wane.

13. Sobuo ka Yezu tɔgle o Saa kannyiri diibu na soŋ zaa lɛ? (Kaa a foto meŋ.)

¹³ Yezu da maŋ tɔglɛɛ o Saa kannyiri diibu na soŋ zaa. Oŋ da wa a donɛɛ zu na, o da wulee ana gyog-soŋ ŋa. A da ba maŋ e mɔlɔ koo ka o dire kannyiri, agaŋaazaa a kyaare a Naaŋmen bege wulwulibo ane a Faraziimine naŋ da e bampuori-kombampoɔ noba na. (Gyn. 8:25-27) Kyɛ aŋa o Saa, Yezu suuri da ba maŋ ire wieoŋ. Ka nobaŋ wa to o kyɛbee a e yɛlɛ mine a iri o suuri, o da ba maŋ yaa ba sane. (1 Pit. 2:23) Yezu da maŋ di la kannyiri, a are  yelkpeɛne noɔreŋ a kyɛ ba ŋmoonɔ. Azuŋ ka a Baabole yel ko te ka, “yɛ teɛre nyɛ lɛ dɔgɛɛ O naŋ da di a yelbebe deme zie”! (Hib. 12:2, 3) Jehoova na baŋ soŋ teŋ ka te meŋ baŋ are yelkpeɛŋaa zaa te naŋ na tuore te zemmo poɔŋ.

14. Bo teŋ na baŋ zanne yi Aboraham kannyiri diibu na poɔŋ? (Hiburu 6:15) (Kaa a foto meŋ.)

¹⁴ Aminekaŋaŋ te mine da kaarɛɛ soriŋ ka a donɛɛ baaroo wa saŋa zaa. Kyɛ aŋ naŋ ba nyɛ eebo na, te zoree dabeɛ̃ ka aminekaŋaŋ te na kpiŋ sɛre kyɛ ka a nyɛɛ eebo. Boŋ na baŋ soŋ te ka te naŋ dire kannyiri kyɛ kyɛnlɛ? Te nyɛ Aboraham zemmo yɛlɛ. Saŋa na Aboraham naŋ da nyɛ yuomo 75 kyɛ naŋ ba dɔge bie na, Jehoova da emooŋ noɔre ka: “N na vɛmeŋ ka ho leɛ paaloŋ kpoŋ” meŋ. (Mun. 12:1-4) Aboraham da nyɛɛ a noɔre emmo ŋa aŋ nyɛ eebo bee? A noɔre emmo zaa da ba nyɛ eebo te baare oŋ nyɛ. Saŋa na oŋ da wa ŋmaa a Yuferate Koɔnbɔɔ na, o da naŋ kyɛnlɛŋ. Yuomo 25 puoriŋ, Aboraham da nyɛɛ so seɛlee na Jehoova naŋ da tu a vɛŋ baŋ dɔge Aziki, yuomo 60 puoriŋ baŋ dɔge o yaane Esɔ ane Gyekɔb meŋ. (Kanne Hiburu 6:15.) Kyɛ Aboraham da ba nyɛ o yaane naŋ wa di a Noɔre Emmo Teŋgane na kyɛŋ. Kyɛ a dɔɔ ŋa naŋ da taa sagediibu yaga zaa ŋa neŋ Naaŋmen niiloŋ da somaŋ yaga zaa. (Gyi. 2:23) Ka ba naŋ wa seŋ Aboraham yi kũũni poɔŋ, nyɛ lɛ o poɔ naŋ na pɛle yaga zaa ka o naŋ wa baŋ ka o sagediibu ane o kannyiri diibu zuŋ, aŋdonɛɛ zaa nyɛ la maaloo! (Mun. 22:18) Boŋ teŋ zanne yi be? Aminekaŋaŋ Jehoova nɔ-eŋnee zaa koŋ nyɛ eebo pampana ka te nyɛ. Kyɛ ka teneeŋ taa kannyiri aŋa Aboraham, te na baŋ sagediŋ ka Jehoova na ko teŋ maaloo pampana ane  maaloo yaga a donpaalaa O naŋ eŋ te noɔre na poɔŋ.​—Mak. 10:29, 30.

15. Bo yɛlɛ mine hoŋ na baŋ zanne ho meŋɛ boma zannoo saŋa?

¹⁵ Noba mine meŋ naŋ da taa kannyiri zemmo yɛlɛ be la a Baabole poɔŋ. (Gyi. 5:10) Ka hooŋ peɛre ba zemmo yɛlɛ nyɛ, ana soŋ boŋ yaga zaa. b Aŋa mannoo poɔŋ, aneazaa ka ba da sɔ la Deevid naaloŋ kãã ka o naŋ na wa e a Izerayɛl paaloŋ naa, kyɛ o da kyɛnlɛɛŋ yuomo yaga sɛre kyɛ wa leɛ a naa. Simeon ane Ana da puoree Jehoova yelmennoŋ poɔŋ a kyɛ da kyɛnlɛ ka a Mɛzaaya banaŋ eŋ noɔre ka o na waŋ na wa. (Luk. 2:25, 36-38) Ka hooŋ wa zanna a yɛlɛ ŋa taaba, kaara ka ho nyɛ a soorebie ŋa nɔɛ iribo: Boŋ da soŋ a soba ŋa oŋ toɔ̃ taa kannyiri? Oŋ taa kannyiri zuŋ na bo tɔnɔ oŋ nyɛ yi be? Wala maŋ na baŋ e tɔgloo? Ho na baŋ zannɛɛ yelkaŋa meŋ yi bana naŋ da ba taa kannyiri na zie. (1 Saa. 13:8-14) Aminekaŋaŋ ho na sooreŋ ka: ‘Boŋ vɛŋ baŋ da ba taa kannyiri? Ba naŋ da ba taa kannyiri na zuŋ, bo yɛlɛŋ da pɔge ba?’

16. Kannyiri diibu tɔnɔ mine la boŋ?

¹⁶ Tɔnɔ hoŋ na baŋ nyɛ yi kannyiri diibu eŋɛŋ. Ka teneeŋ taa kannyiri te na taa la popeɛloŋ a kyɛ maŋ e bɔĩĩ meŋ. Azuŋ, kannyiri diibu na baŋ vɛmeŋ ka te taa laafiiloŋ naŋ soma. Ka teneeŋ taa kannyiri ko te taaba, a na vɛmeŋ ka te neŋ ba niiloŋ soma. A na vɛmeŋ ka noɔre yeni meŋ be a lantaapuoruu poɔŋ yaga zaa. Ka neɛ kaŋaŋ e yelkaŋa a sãã te poɔ, ka te di kannyiri, lɛ na soŋ la ka a yɛlɛ ta sãã gaa tɔɔre. (Yiem. 37:8; Yeng. 14:29) Agaŋaazaa, ka teneeŋ taa kannyiri, lɛ wuleeŋ ka te tɔglɛɛ te Saa naŋ be sazuŋ na, ka lɛ meŋ vɛŋ ka te maaleŋ tage peɛloo yaga zaa.

17. Bo teŋ e siri ka te na eŋ?

¹⁷ Kannyiri sereŋ e la gyo-soŋ naŋ maŋ yi tɔnɔ ko te zaa! A ba maŋ e mɔlɔ ka te taa kannyiri wagre zaa, kyɛ Jehoova sommoŋ, te naŋ na kyɛnɛ boɔrɛɛ ana gyogo ŋa. Te naŋ dire kannyiri a kyɛnlɛ a donpaalaa na, te na baŋ taa la sagediibu ka, “Jehoova nimie be la bana naŋ zoruu eŋɛŋ. A be bana na tamaa naŋ be o nɔmmoŋ.” (Yiem. 33:18) Te zaa e siri ka te de kannyiri su pɔge te menne.