1. Éé ní ea naa vaá gbò e bà ié ĩ̀ìmà ólò leemá ni ẽ́?

 GBÒ e bà íe ĩ̀ìmà ólò leemá dénè bẹ̀ì. Éé ní ea náa vaá è kọ́ vóé? È ólò nvèè ka ló gbò e bà láá elá bànà nu vaá nyíé va náa biilà. Nyíéi ólò ẹẹ tṍó e íè lọ̀ vaá gbò nen à ié ĩ̀ìmà kìlmàí ló. Vaá nyíéi ólò ẹẹ kọọ̀ nen ea beè noomài Kpá Káí beè ié ĩ̀ìmà tṍó ea tavàlàí ló gè nó nu nè ge zìgà kọọ̀ nú e gé nó dú kà-kà, àbèè ge tú nú e nóò siimá tóm. Boo èlmà vó, nyíéi palàge ẹẹ kọọ̀ Jìhóvà íe ĩ̀ìmà kìlmàí ló!​—Róm̀ 2:4.

2. Kèbá mókà gbò dìtõ̀ò ní ea é láá tàvàlàí ló gè ié ĩ̀ìmà ẽ?

² Náa kal ló béè kọọ̀ gbò e bà íe ĩ̀ìmà ólò leemái, àé láá tàvàlàí ló gè ié ĩ̀ìmà. Dì belí nu dòòmà bá, àé láá tàvàlàí gè ié ĩ̀ìmà tṍó e faà ḿ-má èèlè naa ní e née láà kyã̀à, èlmà tõ̀ò beè tṍó a táí bá. Nyíéi é láá vàlẹ̀bá bììlà tṍó e dõona gbò náa nú ea kyẽ́i. Vaá sìgà tṍó, àé láá m-mái gè elá bànà gbò nu e Jìhóvà beè zìgà nèi. É kọ àé leemá ni gè kpáá palàge ié ĩ̀ìmà? Mm̀ nakà togó belí, èé ló bel boo nú e gè ié ĩ̀ìmà tõó dọ̀ nè nú ea náa vaá à dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà. Èé ló nágé bel boo nu ea é láá nvèè bá nèi kọ é ié ĩ̀ìmà.

3. Nen ea íe ĩ̀ìmà ólò labví láb naa vàẹ tṍó e súng bã́e ẽ́?

³ Nee ténì sĩ́deè eé láá zogè kọ è íè ĩ̀ìmàí. Túá kà, nen ea íe ĩ̀ìmà náa ólò vàlẹ̀bá bã̀ súng. À ólò dĩine ló vaá lẹ̀ẹ̀là bel ló a lóó kọbé náa kpẽ́ pọ́lọ́ tṍó e nyíée biilà. Túá kĩée e moǹ bel ea kọ́ọ̀ “ọọ́ mm̀ ge bã̀ súng” dọ́ bàlà kẽ mm̀ Kpá Káí, dú kĩée ea kọ́ọ̀ Jìhóvà dú “Bàrì ea íe sàn nyíe nè tóè  sàn, à ólò ọọ́ mm̀ ge bã̀ súng vaá bọọ mm̀ ge ié vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo nè kà-kà bel.”​—Ẹ́xọ. 34:6.

4. Nen ea íe ĩ̀ìmà ólò labví láb naa vàẹ tṍó ea dú bíi kọ á elá mm̀ gã́bug tṍó ẽ́?

⁴ Ní ea égè bàà, nen ea íe ĩ̀ìmà é láá dĩine ló vaá elá. Beè nu tú gã́bug tṍó èlmà bé ea géè ẹ̀bmà dẽe naa, àé láá ié ĩ̀ìmà vaá náa é vàlẹ̀bá bã́ súng. (Máát. 18:26, 27) À íe gã́bug nu ea ólò naaá ea é bĩ́íná kọ é ié ĩ̀ìmà. Dì belí nu dòòmà bá, à dú bíi kọ é dĩine ló pãane tṍ ló nen ea gé ló bel, vaá née é ló bel nvee gbàà. (Jóòb 36:2) Àé dú nágé bíi kọ é ié ĩ̀ìmà tṍó e gé nveè bá nè nen e ólò noomà Kpá Káí kọ á dã́ból ló nu ea di mm̀ Kpá Káí, àbèè ge nvèè bá nèe kọ á láá bé èlbá enè íb pọ́lọ́ láb.

5. Mósĩ́ deè ní eé láá kpáá zogè kọ è íè ĩ̀ìmà ẽ?

⁵ Ní ea égè taa, nen ea íe ĩ̀ìmà náa ólò dú bẹẹ-bẹẹ ló. Mm̀ kà-kà, sìgà dìtõ̀ò ólò bĩiná kọọ̀ nen á labví láb mm̀ gbala-gbala. Sõò tṍó e nen ea ólò ĩ̀ìmà nu íe tóm ea palàge dú bíi kọ á sì, náa ólò gbálà; àbèè gè teelá tení boo. Tãa vó, à ólò noo tṍó ea é síímá vaá noo bé ea é sí naa. Vaá à gbóó tú tṍó ea bọ́ló siimá.

6. Nen ea íe ĩ̀ìmà ólò labví láb naa vàẹ tṍó ea gé kpeesĩ́ ló tã̀àgã̀ ẽ?

⁶ Ní ea égè ténì, nen ea íe ĩ̀ìmà ólò ĩ̀ìmà tã̀àgã̀ vaá náa é nuumi bel. Mm̀ na sĩ́deèí, èé láá kọọ̀ gè ĩ̀ìmà nu belí gè dé bèm. Mm̀ kà-kà, náa dú pọ́lọ́ be è kọ́ bé e tã̀àgã̀ e gé tení bá tọ́aí ló naa nè bẹẹ kóò. Náa kal ló béè vó, nen ea íe ĩ̀ìmà ólò bugi togó boo nú ea dú lé tṍó ea gé téní bá tã̀àgã̀ vaá kilsĩ́ gè tú ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe siimá tóm nè Jìhóvà. (Kọ́r. 1:11) À dú bíi kọọ̀ beele e gé nyoone nvéè Kráìst é zogè kọ è íè ĩ̀ìmà mm̀ dénè gbò sĩ́deèí. Ló éé? Naanii èé ló bel boo sìgà nú ea náa vaá èé náa vó.

7. Dẹ̀ẹ̀a boo nú ea di mm̀ kpá Jém̀z 5:7, 8, éé ní ea náa vaá à dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà ẽ? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

⁷ À dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà kọbé è láá ié dùm e bè náa tá. Dì belí gbò gyóòlo Bàrì e ba beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo tṍó ea kil nvéeá, à dú bíi kọ é ĩ̀ìmà elá dọ̀ọ̀mà tṍó e Bàrì é ḿm̀-mè gbò a zìgànù. (Híb. 6:11, 12) Kpá Káí tú bẹẹ dìtõ̀ò doolé ló neǹ kìl ól. (Bugi Jém̀z 5:​7, 8.) Neǹ kìl ól ólò fó nu vaá tṍ múú ló gbò nú ea beè fò, sõò náa ólò nyimá kà lèlà tṍó ea é bọọ. Vóà naa, neǹ kìl ól ólò ĩ̀ìmà elá, vaá dẹ̀lẹ̀ nyíé boo kọọ̀ àé beè buulàẹ gbò nú ea beè fòè. Mm̀ tẽ̀ènè sĩ́deèá, è ólò sí gã́bug tóm kọbé è láá nyoone nvéè Kráìst, náa kal ló béè kọọ̀ née nyímà “dee e [bẹẹ] Dõò é dú.” (Máát. 24:42) È ólò ĩ̀ìmà elá vaá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é ḿm̀-mè dénè gbò nú ea beè zìgà kà lèlà tṍó ea bọ́ló. Be née íè ĩ̀ìmà, lóói é láá ọọ naa ní eé dọ aa mm̀ kà-kàí. Èé láá dààmà nàgé togó gè naa gbò nú ea tõoí ló kọ àé man ẹ́ẹ́-ẹẹ̀ nyíe nèi kátogóí. Sõò, be è élá vaá ié ĩ̀ìmà tẹlẹ ke kùbmà, èé íé dùùà.​—Máí. 7:7; Máát. 24:13.

8. Mósĩ́ deè ní e gè ié ĩ̀ìmà ólò nvèè bá nèi vaá naa kọ é láá zọ̀ dõona gbò naaá nu ẽ́? (Kọ́lọsì 3:12, 13)

⁸ Gè ié ĩ̀ìmà ólò nvèè bá nèi kọ é láá zọ̀ dõona gbò naaá nu. À ólò nvèè bá nèi kọ é dĩine ló pãane tṍ ló dõona gbò tṍó e bà gé ló bel. (Jém̀z 1:19) Gè ié ĩ̀ìmà ólò naa kọọ̀ é zọ̀ dõona gbò dia mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. À ólò naa kọọ̀ é gá labví láb mm̀ gbala-gbala àbèè ge ló pọ́lọ́ bel tṍó e nyíéi biilà. Vaá be è íe ĩ̀ìmà, née é vàlẹ̀bá bã̀ súng tṍó e nen náa nú ea kyẽ́i. Tãa vó e kpẽ́è pọ́lọ́, èé ‘ĩimà ene vaá ia ló pọ́lọ́ nè ene.’​—Bugi Kọ́lọsì 3:​12, 13.

9. Mósĩ́ deè ní e gè ié ĩ̀ìmà é láá nvèè bá nèi tṍó e gé ne béèlàfùl e? (Próvẹẹ̀b 21:5)

⁹ Gè ié ĩ̀ìmà é láá naa nagé kọ é nè lé béèlàfùl. Tãa vó e gbálà labví láb àbèè ge nè béèlàfùl, èé noo tṍó bùgmà togó boo gbò nú e gbĩ́ gè naa vaá sà ní ea palàge dú lé. (Bugi Próvẹẹ̀b 21:5.) Dì belí nu dòòmà bá, be è gé gbĩ́ tóm, àé láá tànii gè sí túá kà tóm e monì, kọbèè tómá é náa kọ é gá láá sí nònù àbèè ge kọ́ kpẹ̀a belí bé ea bọ́ló naa. Sõò be è íe ĩ̀ìmà, èé bugi togó boo kĩée e tómá dì, gã́bug tṍó eé síímá, nè bé ea é tọ́a ló pá bẹẹ tọ nè bẹẹ gè fã̀ Bàrì naa. Gè ié ĩ̀ìmà é láá naa kọ é gá nè pọ́lọ́ béèlàfùl.

10. Mósĩ́ deè ní e nen ea gé nyoone nvéè Kráìst é láá kilsĩ́ gè ié ĩ̀ìmà ẽ?

¹⁰ Tãagã ló Bàrì kọ á nvèè bá nè ni kọ ó kpáá ié ĩ̀ìmà. Ĩ̀ìmà dú ene kà gá ea dṹùnà ból súú nyómá káí Bàrì. (Gàl. 5:22, 23) Vóà naa, èé láá bàn Jìhòvà kọ á nèi a nyómá káí kọbé è láá toní ból súú nyómá káí. Be è kpeesĩ́ ló dìtõ̀ò ea doà bẹẹ gè ié ĩ̀ìmà, à dú bíi kọ é kilsĩ́ gè ‘bàn’ nyómá káí Bàrì kọ á nvèè bá nèi kọ é láá ĩ̀ìmà. (Lúùk 11:9, 13) Èé láá bàn nàgé Jìhóvà kọ á nvèè bá nèi kọbé è láá ẹ̀b nu belí bé e ẹlẹ ẹb nu naa. Tṍó e ni tãagã ló Bàrì lọ̀l, à dú bíi kọ é pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa gè láá ié ĩ̀ìmà buù dee. Be è kilsĩ́ gè bàn ĩ̀ìmà lọl bá Bàrì vaá è olòó pììgà bé e bẹẹ kpóó sim tùlà naa ge ĩ̀ìmà nu, Jìhòvà é nveè bá nèi kọ é kpáá ié ĩ̀ìmà, kọbèè née beè láá olòó naa vó.

11-12. Mósĩ́ deè ní e Jìhóvà ni zógè kọ à íèè ĩ̀ìmà ẽ?

¹¹ Bugi togó boo gbò nu dòòmà bá ea di mm̀ Kpá Káí. Nu dòòmà bá gã́bug gbò e ba beè ié ĩ̀ìmà di mm̀ Kpá Káí. Gè bugi  togó boo gbò nòòtẽ́í é nveè bá nèi kọ é nyimá gbò nú eé láá naa tṍó ea dú bíi kọ é ié ĩ̀ìmà. Besĩ́ è kálá ló bel boo gbò nu dòòmà báí, naanii èé zẹ́ẹ́ ló bel ea kil ló nen ea ni ĩimà nu èl dénè nen​— ea dú Jìhóvà.

¹² Gbẹá mm̀ gònò Ídèn, Sétàn beè tenmà dém ló béè Jìhóvà vaá kọ́ẹ kyọ̀, tení dú ló gè ló gbò bel ea é náa kọ gbò nen á ẹ̀b kọọ̀ Jìhóvà náa láà bẹ̀l. Tãa vó e Jìhóvà gbẹ́á boo kyọ̀sĩ́ neǹ ténmà dém ló není, a beè ĩ̀ìmà vaá lẹ̀ẹ̀là bel ló a bá, boo béè kọ à nyimá kọọ̀ tṍó e tṍó é téní, gbò nen é beè nyimá kọọ̀ ńlẹ́ẹ̀ bẹlbẹ̀l ní ea dú lé lọ̀l vaá à lee é. Dénè tṍó e Jìhóvà gé éláí, à gé ĩimà nàgé kọ́ọ̀ kyọ̀ e gbò nen gé tẹ́lẹ boo a bée. Gbá ló vó, Jìhóvà gé ĩimà élá kọbé gã́bug nen láá ié dùm e bè náa tá. (2 Pít. 3:9, 15) Nú ea ni silà aa m dú kọọ̀, gã́bug gãà gbò nen a nyímáe ló vaá dú a kóò. Be è kilsĩ́ gè ká bùlà gbẹẹ́ boo gbò bélè e íè lọl ló bé e Jìhóvà íe ĩ̀ìmà naa, àé válií ló gè ĩ̀ìmà dọ̀ọ̀mà tṍó e Jìhóvà é nveè kùbmà ló nakà bàlà booí.

13. Mósĩ́ deè ní e Jíízọ̀s beè nó bé ea Tẹ̀ ólò ĩ̀ìmà nu naa ẽ́? (Ẹ̀b nàgé fòtó.)

¹³ Jíízọ̀s ólò nó gbõ̀ònà bé ea Tẹ̀ íe ĩ̀ìmà naa, vaá a beè zogè kọ à íèè nakà kpãaí tṍó ea beè di boo kunukẽ̀í. Náa beè bọọgè valíé ló gè ĩ̀ìmà, bọọ èlmà tõ̀ò kilma ló pá fárèsì nè gbò émì kpá e dùm bààsĩ́ beè di vá m-má. (Jọ́ọ̀n 8:25-27) Jíízọ̀s beè ọọ mm̀ ge bã̀ súng belí a Tẹ̀. Náa beè òn gbò e bà oníe àbèè ge kpẽ́ pọ́lọ́ e gbò nen síe. (1 Pít. 2:23) Jíízọ̀s náa beè nuumi bel tṍó ea géè ĩ̀ìmà tã̀àgã̀. Níà nú ea náa vaá Kpá Káí à sièi kpóó ló kọ é ‘bugi togó kilma ló íb bé e gbò pọ́lọ́ beè bé Jíízọ̀s naa vaá à ĩ̀ìmà’ ẽ!  (Híb. 12:2, 3) Tení dú ló nvèè bá Jìhóvà, beele é láá ĩ̀ìmà nàgé kọ̀láá íb tã̀àgã̀ e kpeèsĩ́ ló.

14. Éé ní e nóò lọl ló bé e Ébràhàm beè ĩ̀ìmà naa ẽ́? (Híbrù 6:15) (Ẹ́b nàgé fòtó.)

¹⁴ Èé kọ́ vàẹ beè bàlà booí náa íná kùbmà tṍó e géè ẹ̀bmà dẽe ẽ́? Be à sẹlẹ, è géè ẹ̀bmà dẽe kọọ̀ bàlà booí é íná kùbmà gã́bug gbáá ea kil nvéeá. Sõò kátogóí, pọ̀ é láá siíi kọọ̀ née é di na dùm tṍó e kùbmà é bã́ ló nakà bàlà booí. Éé ní ea é láá nvèè bá nèi kọ é ĩ̀ìmà elá ẹ́? Bugi togó boo nu dòòmà bá Ébràhàm. A beè toolá 75 gbáá vaá à gáà beè ie nvín, sõò Jìhóvà beè zìgà nèe kọọ̀: “Nda é tú ni naamá gbele pọ̀bkà dó.” (Jén. 12:1-4) É kọọ̀ Ébràhàm beè mòn tṍó e zìgànùa ḿḿ-má? Náa beè naaá naa vó. A beè elá mm̀ 25 gbáá tṍó ea ni ful pene Ufrétìz lọ̀l, besĩ́ a nvín Áízèk à kalá mèà, vaá tṍó e dõona kà 60 gbáá téní ní e pá nvín Áízèk e bà kọlà Ísọ̀ nè Jékọ̀b beè meà ẽ. (Bugi Híbrù 6:15.) Sõò Ébràhàm náa beè mòn tṍó e pá a nvín dú gbele pọ̀bkà dó vaá bã boo Kunukẽ̀ Zìgànùa. Kọ̀láá bé ea dì naa, gbálà ea beè bọ́ló dẹ̀lẹ̀ nyíé booí beè ié kà lé gbaa ló kilma ló a Neǹ Dèmnù. (Jém̀z 2:23) Ẹ̀b bé e nyíè Ébràhàm é ẹ́ẹ naa tṍó ea é kẽeà aa kemà ú vaá nyimá kọọ̀ a zìgà nè a ĩ̀ìmà beè màn tã́áná dee bá nè dénè dó naaà! (Jén. 22:18) Éé ní e níí nóòmài ẽ́? Be à sẹlẹ, dénè bẹ̀ì née é monmà dẽè dénè nú e Jìhóvà beè kọ àé nááá. Náa kal ló béè vó, be è ĩimà belí Ébràhàm, èé láá agala boo kọọ̀ Jìhóvà é néi kpẽ́ kátogóí, vaá èé íe nagé gã́bug tã́áná dee bá mm̀ ãa bàlà booá.​—Máàk 10:29, 30.

15. Éé ní e buù bẹ̀ì é láá nò tṍó e gé nó Kpá Káí boo bẹẹ lóó é?

 ¹⁵ Nu dòòmà bá gã́bug gbò e ba beè ié ĩ̀ìmà di mm̀ Kpá Káí. (Jém̀z 5:10) Àé dú lé be ò noo tṍó noomá nú ea kil vá ló. b Dì belí nu dòòmà bá, náa kal ló béè kọọ̀ ba beè tṍ nóo ból Dévìd kọ àé bẹl dú méné boo Ízràẹ̀l tṍó ea beè di-dí pá nvín, a beè dú bíi kọ á elá mm̀ gã́bug gbáá besĩ́ à kálá bẹ̀l. Símiòn nè Ánà beè fã̀ Jìhóvà mm̀ gã́bug gbáá vaá elá bànà Mèsáíà kọ á mèà. (Lúùk 2:25, 36-38) Tṍó eo gé nó gbò nòòtẽ́í, gbĩ́ ààla gbò bíb ea kọ́ọ̀: Éé ní ea beè nvèè bá nèe kọ á ĩ̀ìmà ẽ? Mókà bélè ní ea beè ié lọl ló gè ié ĩ̀ìmà ẽ? Mósĩ́ deè ní e nda é láá nóe ẽ́? Gè nó nú ea kil ló gbò e bà náa beè ié ĩ̀ìmà é láá dọ̀ nàgé bélè nè ni. (1 Sám. 13:8-14) Òé láá bĩiná o bá kọọ̀: ‘Éé ní ea beè láá naa kọ bàá gá ié ĩ̀ìmà ẽ? Éé ní ea beè naaá vá ló boo béè kọ bà náa beè ié ĩ̀ìmà ẽ?’

16. Mókà bélè ní e ólò ié tṍó e íè ĩ̀ìmà ẽ?

¹⁶ Bugi togó boo gbò bélè e ólò ié lọl ló gè ié ĩ̀ìmà. Gè ié ĩ̀ìmà ólò naa kọọ̀ nyíéi á ẹẹ vaá nèi dĩ̀ìnè ló bùlà. Vóà naa tṍó e íè ĩ̀ìmà, è ólò bugi togó leevè vaá ié válá ló. Tṍó e íè ĩ̀ìmà kilma ló dõona gbò, è ólò zọ̀ va dia mm̀ fẹ́ẹ́-fẹẹ̀ ló. Níí ólò naa kọọ̀ gbaa ló á di mm̀ bõ̀ònatõ̀ò. Be née valẹ̀bá bã̀ súng tṍó e nen náa nú ea kyẽ́i, àé náa kọ tã̀àgã̀ á gá zoogá. (Ps. 37:8, ekk.; Pró. 14:29) Sõò ní ea bọọ lọ̀l vaá à lee dú kọọ̀, tṍó e íè ĩ̀ìmà, è nóò bẹẹ Tẹ̀ ea di káála vaá níí ólò naa kọ é kpáá tõo bã̀é ló.

17. Éé ní ea bọ́ló kọ é beeláfùl ge naa ẽ́?

¹⁷ Mm̀ kà-kà, ĩ̀ìmà dú kà lé kpãa ea bọ́ló kọọ̀ dénè bẹ̀ì é ié vaá à ólò dọ̀ bélè nèi! È nyímà kọọ̀ sìgà tṍó àé láá tàvàlàí ló gè ié ĩ̀ìmà, sõò Jìhóvà é nveè bá nèi kọ é kilsĩ́ gè ié nakà lé kpãaí. Boo tṍó e gé élá bànà ãa bàlà booá, èé láá agala boo kọọ̀, “dẽè Jìhóvà di boo gbò e bà sííáẹ pọ̀ ló, gbò e bà gé élá bànà a vulè ea kyãa mm̀ bọ́ọ̀ló dẹ̀lẹ̀ nyíé boo.” (Ps. 33:18) Naanii èé bééláfùl ge kilsĩ́ gè ié ĩ̀ìmà.