1. ¿Jaleʼ ta kulbetnál ka junkuw i atiklábchik axi kʼayalidh?

 ¿JALEʼ ti kulbetnál ki junkuw i atiklábchik axi kʼayalidh? Kom i exlál abal yab neʼets ka itʼixbéj max kwaʼal tu ku aychij ani i lej kʼakʼnál abal tu ku kóʼonchij i kʼayaʼtaláb tam ku ukʼpin. Jayej i lej kʼákʼnanchal an epchal axi tu pidhaʼ i exobintaláb kʼal an Biblia, kom jajáʼ tu kóʼonchij yan i kʼayaʼtaláb tam waʼatsak jantʼoj axi yab i exbayalak, o tam i atsʼálak kʼibat ki tʼajaʼ jawaʼ i exobnál. Ani jawaʼ más i kʼakʼnál játs kom a Jehová tu koʼonchal i kʼayaʼtaláb (Rom. 2:4).

2. ¿Jaykʼiʼ walám i atsʼámal tʼojláb ki koʼoy i kʼayaʼtaláb?

² Patal i kulbetnál abal axi más kin tʼajaʼ ti kʼayalidh kʼal wawáʼ. Pero walám wawáʼ junchikíl i atsʼál kʼibat ki kóʼonchij i kʼayaʼtaláb axi kʼeʼatchik (Rom. 2:4). Jun i tʼiplab, walám i atsʼál kʼibat ki koʼoy i kʼayaʼtaláb tam neʼets tu béldhom ani waʼats yan i carro, ani más, max u dhúbelits ku ulits. Kʼeʼat jantʼoj axi walám tu tsakudhál játs max exom tu itʼixbedhál jitaʼ. Jayej, walám ki tsalpay abal lej oweyits ka ulits an Alabél Tsabál axi a Jehová in ulúmal abal neʼets tu ku pidhaʼ. Jaxtám, patal i yéjenchal ki koʼoy i kʼayaʼtaláb. Al axéʼ xi exobintaláb neʼets ki tsuʼuw jantʼoj játs an kʼayaʼtaláb ani jaleʼ ti lej exbadh ki koʼoy. Jayej neʼets ki tsuʼuw jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki koʼoy más i kʼayaʼtaláb.

3. ¿Jantʼoj in tʼajál jun i atikláb axi kʼayalidh, tam u itʼixbedháb?

³ Ki tsuʼuw tseʼ jantʼoj axi in tejwamedhál abal jun i atikláb kʼayalidh. Kʼaʼál, yab u dhubat tsakúl. In tsápnanchal yab ka itʼixbéj tam u dhúbelits kin tʼajaʼ jun i tʼojláb. Jayej, yab in wichbál jawaʼ ka tʼajchin. An Biblia in tejwamedhál abal a Jehová  antsanáʼ in ey, kom in ulal: «Jajáʼ tu yajnanchal, lej alwaʼ inik, yab u dhubat tsakúl ani lej u kʼanidhom» (Éx. 34:6, tsabchíl nota).

4. ¿Jantʼoj más in tʼajál jun i atikláb axi kʼayalidh?

⁴ Tsabchíl, jun i atikláb axi kʼayalidh in exlál ti aychix. Yab u tsakúl nibal u itʼixbél belits max oweyits jawaʼ kʼwajatak in aychal (Mat. 18:26, 27). Chudhél kwaʼal ki tejwamédhaʼ abal i kwaʼal i kʼayaʼtaláb. Ejtíl, tam jun i atikláb kʼwajat tu ólchal jawaʼ in atsʼál, kwaʼal ki lej otsʼówiy ani ki aychij ka taley ti kaw (Job 36:2). Jayej neʼets ki yéjenchij i kʼayaʼtaláb abal ki tólmiy jun i exóbal kʼal an Biblia, abal kin exbay jun i exobchixtaláb o abal kin jilaʼ kin tʼajaʼ jantʼoj axi yab tekedh.

5. ¿Jantʼiniʼ i tejwamedhál abal u kʼayalidh?

⁵ Oxchíl, an atikláb axi kʼayalidh yab dhúbelom. Junchikíl walám neʼets ki yejenchij ki tʼajaʼ dhubat jun i tʼojláb. Pero an atikláb axi kʼayalidh in tsalpayal alwaʼ jawaʼ neʼets kin tʼajaʼ ani yab in tʼajchikal. In jolkʼál i kʼij abal kin tsalpay alwaʼ jantʼiniʼ ti neʼets kin tʼajaʼ an tʼojláb, ani yab in tʼajchikal expidh kom in léʼits kin talabédhaʼ.

6. ¿Jantʼoj in tʼajál jun i atikláb axi kʼayalidh, tam in tametnál jun i kʼibataláb?

⁶ Tseʼchíl, an atikláb axi kʼayalidh yab u tsakúl kʼal an kʼibataláb axi kʼwajat in watʼal. Jun i atikláb axi kʼayaʼlidh in kúxuyal an kʼibataláb axi in watʼál. Yab kidháb ki tʼilchij jun i jaʼúb an kʼibataláb axi kʼwajat i watʼal ani jantʼiniʼ ti atsʼál, pero an atikláb axi kʼayalidh in tsápnanchal ka kʼwajiy kulbél ani kin áynanchij kin tʼojonchij a Jehová (Col. 1:11). Patal jitaʼ i tʼójonchal a Jehová i yéjenchal ki tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, ¿jaleʼ? Ki tsuʼuw talchik i tsalap.

7. Kʼal jawaʼ in ulal Santiago 5:7, 8, ¿jaleʼ ti lej exbadh ki koʼoy i kʼayaʼtaláb? (Ka tsuʼuw jayej an imágenes).

⁷ A Jehová neʼets tu ku kʼaniy, pero in yéjenchal ki koʼoy i kʼayaʼtaláb. In tomnál ki tʼajaʼ  antsanáʼ jantʼiniʼ in tʼajaʼ in tʼojnálil a Jehová axi ti biyál, jajáʼchik in aychij kʼal i kʼayaʼtaláb abal a Jehová kin putuw in káwintal (Heb. 6:11, 12). An Biblia in ulal abal wawáʼ pel ejtíl jun i om (ka ajiy Santiago 5:7, 8). An om, u tʼojnal lej tsapik abal kin tʼayaʼ an ichláb ani kin wákʼay, pero yab in exlál jaykʼiʼ ti neʼets ka waʼtsin an aleláb. Jaxtám kwaʼal kin aychij kʼal yan i kʼayaʼtaláb ani kin lej belaʼ abal neʼets ka kalej. Patal jitaʼ in kʼakʼnál a Jehová in áynanchal kin tʼojonchij kʼal i kʼayaʼtaláb, belits abal yab «in tsoʼbim jaykʼiʼ ti neʼets ka ulits in kʼichájil» (Mat. 24:42). Wawáʼ i aychal kʼal yan i kʼayaʼtaláb abal a Jehová kin putuw jawaʼ in ulúmal ani i lej belál abal neʼets kin tʼajaʼ. Max yab ki koʼoy i kʼayaʼtaláb, walám ku tsekej tu aychix ani neʼets ku owméj kʼayúm kʼayúm kʼal a Jehová. Walám neʼets ki tujchij ki aliy pil jantʼoj axi i tsalpayal abal neʼets tu ku kulbedhaʼ. Pero max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb, neʼets ki ejtow ki kuxuy an kʼibataláb ani a Jehová neʼets tu ku kʼaniy (Miq. 7:7; Mat. 24:13).

8. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki koʼoy i kʼayaʼtaláb abal ku neʼdhaxin alwaʼ kʼal axi más? (Colosenses 3:12, 13).

⁸ An kʼayaʼtaláb tu tólmiyal abal ku neʼdhaxin alwaʼ kʼal axi más, jayej tu tólmiyal abal ki lej otsʼówiy tam jitaʼ kʼwajat ti kaw (Sant. 1:19). Max u kʼayaʼlidh, neʼets ku tólmixin abal axi kʼeʼatchik jayej ka kʼwajiy koyat. Ani tam u dhúbelits abal ki tʼajaʼ jun i tʼojláb, yab neʼets ki tʼajchikiy, nibal neʼets ki uluw i kaw axi kin yajbedhaʼ axi kʼeʼatchik. Jaye, max ku itʼixbedháj, yab neʼets ku tsákuy dhubat, nibal neʼets ki wichbaʼ. Tam, ¿jantʼoj neʼets ki tʼajaʼ? Neʼets ki kʼayanaʼ ani neʼets ki pákwlanchij jitaʼ tu odhnámal (ka ajiy Colosenses 3:12, 13).

9. ¿Jaleʼ ti lej exbadh ki koʼoy i kʼayaʼtaláb tam kwaʼal ki takuy ki tʼajaʼ jantʼoj? (Proverbios 21:5).

⁹ An kʼayaʼtaláb jayej tu tólmiyal abal ki tsalpay alwaʼ kʼal jawaʼ neʼets ki tʼajaʼ, kom yab neʼets ki takuy jantʼoj jun dhúbatkʼij (ka ajiy Proverbios 21:5). Jun i tʼiplab, max u xeʼets i aliyal i tʼojláb, walám ki léʼnaʼ ki batsʼuw an kʼaʼál axi ku ólchin, belits abal axéʼ xi tʼojláb tu ku tʼokʼbanchij ku kʼalej ti tamkuntaláb, o yabáts ki lej ejtow ku kalej tu ólnom. Pero max i kwaʼal i kʼayaʼtaláb, neʼets ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki tsalpay jay a kʼicháj neʼets tu tʼojnal, neʼets ki tsalpay max yab lej ow an tʼojláb ani max neʼets ku jolkʼan abal ku kʼwajiy kʼal i yanél ani ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová. Tam, max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb etsʼey neʼets ki takuy ki tʼajaʼ jawaʼ tekedh.

10. ¿Jantʼoj más i éjtowal ki tʼajaʼ abal ki koʼoy i kʼayaʼtaláb?

¹⁰ Ki konchij a Jehová tu ku tólmiy ki koʼoy más i kʼayaʼtaláb. An kʼayaʼtaláb pel jantʼoj axi expidh a Jehová in éjtowal tu ku pidhaʼ (Gál. 5:22, 23). Max i léʼ ki nitsʼbiy jantʼiniʼ in ey a Jehová, kwaʼal ki konchij abal tu ku tólmiy kʼal an espíritu santo. Jayej, max i tamtém jun i kʼibataláb lej púlik ani i atsʼál kʼibat ki koʼoy i kʼayaʼtaláb, ki konchij a Jehová tu ku tólmiy kʼal an espíritu santo (Luc. 11:9, 13). Kʼeʼat jantʼoj axi i éjtowal ki tʼajaʼ játs ki ólonchij a Jehová abal tu ku tólmiy ku tsalpaxin jantʼiniʼ Jajáʼ, ani talbél, ki tsápnanchij ki tʼajaʼ patal jawaʼ ki ejtow abal chudhél chudhél ki tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb. Max ki áynanchij ki konchij a Jehová abal tu ku tólmiy kʼal an espíritu santo ani ki tsápnanchij ki tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, talbél neʼets ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal más u kʼayalidh.

11, 12. ¿Jantʼiniʼ in tejwamedhámal a Jehová abal in kwaʼal i kʼayaʼtaláb?

¹¹ Ki tsalpay ban tʼiplabchik axi kʼwajat ti Biblia. Ti Biblia i elál yan i tʼiplab tin kwéntaj in tʼojnálil a Jehová axi in tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb.  Max ki exóbnaʼ tin kwéntaj jajáʼchik, neʼets ki exlaʼ jantʼoj ki tʼajaʼ abal wawáʼ jayej ki koʼoy i kʼayaʼtaláb. Tejéʼ neʼets ki exóbnaʼ tin kwéntaj i atiklábchik axi in tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, pero okʼox neʼets ki exóbnaʼ jantʼiniʼ tin tejwamedhámal a Jehová.

¹² Ban jardín de Edén, a Satanás in lúklinchij in bij a Jehová, in uluw abal Jajáʼ yab u kʼanidhom ani yab u ábatnom tekedh. Tam, ¿jantʼoj in tʼajaʼ a Jehová? Yab in jilaʼ ka atáj kʼal an tsakultaláb ani yab dhúbatkʼij in talabedhaʼ a Satanás. Jajáʼ in koʼoyámal i kʼayaʼtaláb ani in jilamal abal ka tejwaméj jitaʼ játs axi in éjtowal ti ábatnom tekedh. Xowéʼ ta kʼicháj, a Jehová in áynanchal kin kúxunchij a Satanás, kom jajáʼ belej in bukʼuwal i janamtaláb. An kʼayaʼtaláb axi a Jehová in koʼoyámal, in tólmiyamal yan i atikláb abal kin exlaʼ tin kwéntaj Jajáʼ ani kin koʼoy an aychixtaláb abal ka kʼwajiy abal etsʼey (2 Ped. 3:9, 15). Max ki tsalpay kʼal patal an alwaʼtaláb axi i batsʼúmal kom a Jehová in koʼoyámal i kʼayaʼtaláb, yab neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki aychij ma ka ulits in kʼichájil.

13. ¿Jantʼiniʼ tin tejwamédhaʼ a Jesús tam ti chich tejéʼ tsabál abal kʼayalidh jantʼiniʼ a Jehová? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹³ A Jesús in nitsʼbiy lej alwaʼ a Jehová, antsanáʼ tin tejwamédhaʼ tam ti kʼwajiy tejéʼ ti tsabál. Ejtíl, walám jajáʼ jayej in atsʼaʼ kʼibat kin tejwamédhanchij i kʼayaʼtaláb an escribas ani an fariseos, kom in exlálak abal jajáʼchik yab tekedh jawaʼ in tʼajálak (Juan 8:25-27). Pero a Jesús in nitsʼbiyalak lej alwaʼ a Jehová, jaxtám yab dhubat tsákuy belits abal u uchnalak yan jantʼoj (1 Ped. 2:23). A Jesús in kuxuy an kʼibataláb axi in tamétnaʼ ani yab in jolbiy nibal jitaʼ. Jaxtám an Biblia tu uchál axéʼ xi kaw: «Ki tʼajaʼ ti kwéntaj jantʼiniʼ tin lej yajchiknaʼ a Jesús tin kʼubak an wálbidh  inikchik» (Heb. 12:2, 3). A Jehová neʼets tu ku tólmiy abal ki koʼoy i kʼayaʼtaláb ani ki kuxuy an kʼibataláb axi ki tamétnaʼ.

14. ¿Jantʼoj tu exóbchal in tʼiplábil a Abrahán? (Hebreos 6:15; ka tsuʼuw jayej an imágenes).

¹⁴ ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki koʼoy i kʼayaʼtaláb biyat i aychal ka ulits in kʼichájil a Jehová? Walám biyálits ti aychal abal ka ulits, pero walám xowéʼ i tsalpayal abal yabáts neʼets ki bajuw ki tsuʼuw. Ki tsalpay kʼal in tʼiplábil a Abrahán. Jajáʼ in kwaʼalak 75 i támub tam ti uchan kʼal a Jehová abal neʼetsak kin koʼoy yan i tsakam, pero jajáʼ yabaye in kwaʼalak nibal jun i tsakam (Gén. 12:1-4). ¿Walám in bajuw kin tsuʼuw a Abrahán jawaʼ uchan kʼal a Jehová? Ki tsalpay kʼal axéʼ, tam ti a Abrahán in watʼenchij an río Éufrates, koʼoy kin aychij 25 i támub abal kin koʼoy jun i tsakam axi in bíjiy Isaac. Talbél, watʼey 60 i támub abal kin koʼoy tsab in momob axi in bij Esaú ani Jacob (ka ajiy Hebreos 6:15). Pero a Abrahán yab in bajuw kin tsuʼuw ka yáney in tsakámil, nibal ka kʼwajiy ban tsabál axi uchnének kʼal a Jehová abal neʼets ka pidhan. Belits antsanáʼ, a Abrahán in áynanchij ka kʼwajiy utat kʼal a Jehová ani in belaʼ kʼal Jajáʼ (Sant. 2:23). ¿Jantʼiniʼ neʼets kin atsʼaʼ a Abrahán tam ka edháj? Neʼets kin atsʼaʼ lej kulbél kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal patal an atikláb in batsʼuw i alwaʼtaláb kom jajáʼ in koʼoy i belomtaláb ani i kʼayaʼtaláb (Gén. 22:18). ¿Jantʼoj i exobnál kʼal in tʼiplábil a Abrahán? Belits max yab ki tsuʼuw ka putun patal an alwaʼtaláb axi a Jehová in ulúmal, Jajáʼ neʼets tu ku pidhaʼ yan i alwaʼtaláb xowéʼ ani jayej ban alabél tsabál (Mar. 10:29, 30).

15. ¿Jantʼoj i éjtowal ki exóbnaʼ tam u exóbal ti kwetemtal?

¹⁵ Ti Biblia i elál kʼeʼat i tʼiplab tin kwéntaj in tʼojnálil a Jehová axi jayej in koʼoychik i kʼayaʼtaláb  (Sant. 5:10). Neʼets ti lej tólmiy max ka exóbnaʼ nixéʼchik xi tʼiplab. b Jun i tʼiplab, tam ti a David bíjiyat ti tsʼalej, koʼoy kin aychij yan i támub abal kin tujchij ti ábatnom ti Israel. Kʼeʼat i tʼiplab pel a Simeón ani a Ana, jajáʼchik in áynanchij kin tʼojonchij a Jehová biyat in aychalak ka waʼtsin an Mesías (Luc. 2:25, 36-38). Tam ka exóbnaʼ tin kwéntaj axéʼchik xi tʼiplab, ka konowiy ti baʼ: «¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat axéʼ xi atikláb abal kin koʼoy i kʼayaʼtaláb? ¿Jantʼoj tam alwaʼtaláb in batsʼuw kom in tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb ani jantʼiniʼ u éjtowal ku nitsʼbiy?». Jayej a éjtowal ka exóbnaʼ tin kwéntaj in tʼojnálil a Jehová axi yab in tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb (1 Sam. 13:8-14). Ka konowiy ta baʼ: «¿Jaleʼ ti yab in koʼoy i kʼayaʼtaláb ani jantʼoj tam kʼibataláb in watʼaʼchik?».

16. Ka olnaʼ talchik i alwaʼtaláb axi i bátsʼuwal max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb.

¹⁶ Ki tsalpay ban alwaʼtaláb axi neʼets ki batsʼuw max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb. An kʼayaʼtaláb tu tólmiyal abal ku kʼwajiy kulbél ani abal yab ku dhubat tsákuy. Jaxtám i ulal abal an kʼayaʼtaláb tu tólmiyal abal ku kʼwajiy kanat ani yab ku xeʼtsin tu tsalpopól. Jayej tu tólmiyal abal ku neʼdhaxin alwaʼ kʼal axi más ani ku kʼwajiy junkudh kʼal an epchalchik. Max jitaʼ tu ku itʼixbédhaʼ, awits ka tsʼejkan an kʼibataláb max wawáʼ yab ku dhubat tsákuy (Sal. 37:8, nota; Prov. 14:29). Pero an alwaʼtaláb axi más exbadh játs abal i nitsʼbiyal a Jehová ani u utel más kʼal Jajáʼ max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb

17. ¿Jantʼoj in tomnál ki áynanchij ki tʼajaʼ?

¹⁷ Al axéʼ xi exobintaláb i tsuʼúmal abal i bátsʼuwal yan i alwaʼtaláb max ki koʼoy i kʼayaʼtaláb. Walám junchikíl neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tejwamédhaʼ i kʼayaʼtaláb, pero a Jehová neʼets tu ku tólmiy. Wawáʼ neʼets ki aychij kʼal yan i kʼayaʼtaláb in kʼichájil a Jehová. I lej belál abal a Jehová kʼwajat in aliyal jantʼiniʼ kin tólmiy in tʼojnálil ani «neʼets kin tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb jitaʼchik in aychal kʼal Jajáʼ» (Sal. 33:18). Jaxtám i léʼ ki áynanchij ki koʼoy i kʼayaʼtaláb.