1. Fikieme ohwo nọ o re wo odiri ọ rẹ rọ were omai gaga?

 OHWO nọ o re wo odiri ọ rẹ were omai gaga. Fikieme? Keme ohwo riẹ ọ tẹ be hẹrẹ oware, o tẹ maki bi lehie, o re mu ofu hu. Yọ ma te ru ohwo thọ, ohwo na o te wo odiri kẹ omai, eva e rẹ were omai. Okenọ a je wuhrẹ omai Ebaibol, ẹsejọhọ ma jẹ kake riẹ eware jọ họ, hayo ma jẹ kake rọwo eware jọ họ, yọ o sae jọ nọ ma jẹ kaki ru eware jọ nọ ma bi wuhrẹ hẹ. Rekọ oniọvo nọ o je wuhrẹ omai na o je wo odiri kẹ omai. Yọ eva e were omai gaga inọ Jihova o bi wo odiri kẹ omai re.—Rom 2:4.

2. Fikieme odiri hayo ohẹrẹ u gbe kri omai ẹbẹ hẹ?

² Ohwo nọ o wo odiri ọ rẹ were omai, rekọ epanọ mai omamai ma sai ro wo odiri na, etẹe họ ẹme na. Joma kẹ iriruo jọ. Ma tẹ rrọ edhere bi kpohọ erẹ, igosilo e tẹ rrọ edhere, yọ oke nọ ma gwọlọ ro te oria na u bi te no, eva e rẹ were omai hi maero nọ ma gbẹ be sai no oria ọvo ho. Ohwo o te ru oware nọ o dha omai eva, o rẹ lọhọ tere he re ma siọ ofu ba emu kẹe. Yọ ẹsejọ fiki ebẹbẹ akpọ, ma re roro nọ akpọ ọkpokpọ na ọ be kake nyaze he. Kọ whọ gwọlọ gbe wuhrẹ epanọ a re wo odiri? Ma te jọ uzoẹme nana ruẹ oghẹrẹ nọ ohwo nọ o wo odiri ọ rẹ jọ, oware nọ u ro wuzou re ma wo odiri, gbe epanọ ma sai ro woi.

3. Eme ohwo nọ o re wo odiri o re ru nọ a te ru ei thọ?

³ U wo eware jọ nọ ohwo nọ o wo odiri o re ru gbe enọ o re ru hu. Orọ ọsosuọ, ọ rẹ kaki mu ofu hu. Nọ oware jọ o tẹ  be kẹe uye, hayo nọ a te ru ei thọ, ọ rẹ daoma gba omariẹ re o gbe ru ohwo na kele hayo doku ei hi. Jihova họ ohwo ọsosuọ nọ a kake jọ Ebaibol dhesẹ nọ “ọ rẹ kaki mu ofu hu.” Ebaibol ọ ta nọ Jihova yọ “Ọghẹnẹ nọ o wo ohrọ-oriọ gbe ọdawẹ, nọ ọ rẹ kaki mu ofu hu yọ ọ vọ avọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ gbe uzẹme.”—Ọny. 34:6.

4. Ẹvẹ ohwo nọ o wo odiri o re ru nọ ọ tẹ be hẹrẹ oware?

⁴ Orọ avọ ivẹ, o re mu ofu hu nọ ọ tẹ be hẹrẹ oware jọ. Nọ ọ tẹ make hẹrẹ oware kri gaga no, ọ rẹ gba omariẹ re o gbe mu ofu hu. (Mat. 18:26, 27) Uruemu nana u re fiobọhọ kẹ omai evaọ eware buobu. Wọhọ oriruo, nọ ohwo ọ tẹ be ta ẹme kẹ omai, ma te wo odiri, ma rẹ za họ iẹe unu hu, ma rẹ gaviezọ kẹe ọvo. (Job 36:2) Ma re je wo odiri kẹ ohwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol otẹrọnọ oware jọ nọ ma bi wuhrẹ iẹe o be kaki vẹi ẹro ho hayo o wo ekpehre uruemu jọ nọ o be bẹe ẹseba.

5. Eme ọfa ohwo nọ o wo odiri o re ru?

⁵ Orọ avọ esa, ohwo riẹ ọ rẹ variẹ oma ru eware he. Ma riẹ nọ eware jọ e riẹ nọ u fo nọ a re ru kpata kpata. Ghele na, ohwo nọ o wo odiri ọ tẹ gwọlọ ru oware jọ nọ u wuzou gaga, ọ rẹ nwane la ruọ ẹe mu ei họ eru hu, yọ ọ rẹ rọ ovariẹ ru ei re o kaki re he. Rekọ ọ rẹ kake romatotọ roro epanọ o ti ro ru oware na, kẹsena ọ vẹ romatotọ ru ei.

6. Ẹvẹ ohwo nọ o wo odiri o re ru nọ ẹbẹbẹ jọ o te tei oma?

⁶ Orọ avọ ene, ohwo nọ o wo odiri o re mu ofu hu nọ o te bi thihakọ ẹbẹbẹ. Ohwo nọ o wo odiri o re thihakọ. Orọnikọ ohwo o te wo ẹbẹbẹ, o thọ họ re ọ vuẹ ohwo nọ ọ kẹle riẹ gaga epanọ oware na o be kẹe uye te. Rekọ u fo re ma wuhrẹ epanọ ma re ro thihakọ ẹbẹbẹ ababọ ofu nọ ma re mu keme ere ohwo nọ o wo odiri o re ru. (Kọl. 1:11) U fo re mai Ileleikristi ma daoma ru eware nana kpobi nọ ohwo nọ o wo odiri o re ru  na. Fikieme? Ma ti dhunu te eware jọ nọ o lẹliẹ omai ta ere.

7. Ma te rri ẹme obe Jemis 5:7, 8 na, fikieme o rọ roja gaga re ma wo odiri? (Rri uwoho na re.)

⁷ Ahwo nọ a wo odiri ae Ọghẹnẹ o ti siwi. Idibo Ọghẹnẹ oke anwae a wo odiri, a jẹ hẹrẹ oke nọ Ọghẹnẹ o ti ro ru eyaa riẹ gba. (Hib. 6:11, 12) Ebaibol ọ ta nọ ma wọhọ ọwhẹrẹ. (Se Jemis 5:7, 8.) Ọwhẹrẹ ọ rẹ ruẹ uye kọ eware, o ve je ku ame ku eware nọ ọ kọ na re e sae dhẹ ze. Rekọ ọ riẹ uzedhe oke nọ e te rọ dhẹ ze he. Fikiere o re wo odiri, ọ vẹ hẹrẹ keme ọ riẹ nọ e tẹ dhẹ ze no, e jẹ who no, o ti kpo ehwẹ ku agba. Ere ọvona re, ma rẹ daoma ru eware nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ ma ru dede nọ ma “riẹ ẹdẹ nọ Olori [mai] ọ be nyaze he.” (Mat. 24:42) Ma re wo odiri keme ma riẹ nọ oke nọ Jihova o fihọ o te te, o ti ru eyaa riẹ kpobi gba. Ma gbe wo odiri hi, iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai nọ ma ru na, i ti kri omai ẹbẹ hẹ. Ẹmẹrera na, ma ve ti kie no ukoko na no. U te no ere no, ma gbe wo odiri hi, eware nọ e rẹ lẹliẹ oma were omai obọnana ọvo ma ti le. Rekọ ma te wo odiri, ma je thihakọ te urere, Ọghẹnẹ o ve ti siwi omai.—Mae. 7:7; Mat. 24:13.

8. Ma te wo odiri ẹvẹ ma re lele ahwo yeri? (Ahwo Kọlọsi 3:12, 13)

⁸ Ma te wo odiri, ma re lele ahwo riẹ yeri ziezi. Ohwo ọ tẹ be ta ẹme, ma rẹ romatotọ gaviezọ kẹe. (Jem. 1:19) Ma te wo odiri, o rẹ lẹliẹ udhedhẹ jọ oria. Nọ oware jọ o tẹ be kẹ omai uye, ma rẹ gba omamai re ma gbẹ rọ ofu yena nwane ta ekpehre ẹme hayo ru oware jọ họ. Yọ ohwo o te ru omai thọ, ma te nwane kaki mu ofu kẹe he, yọ ma ti ru ei kele he. Rekọ ma te daoma “hai thihakọ kẹ ohwohwo jẹ rọvrẹ ohwohwo riẹriẹriẹ.”—Se Ahwo Kọlọsi 3:12, 13.

9. Ẹvẹ odiri o sai ro fiobọhọ kẹ omai jẹ emamọ iroro? (Itẹ 21:5)

⁹ Odiri o re fiobọhọ kẹ omai jẹ emamọ iroro. O rẹ whae ze nọ ma re ro roro oware te ziezi. Ma tẹ gwọlọ ru oware jọ, ma rẹ kiẹ kpahe oware na ziezi, ma ve roro oware nọ ma ti ru, orọnikọ oware ọsosuọ nọ o ziọ omai iroro ma rẹ nwani ru hu. (Se Itẹ 21:5.) Ma rehọ iẹe nọ ma be gwọlọ iruo. Ohwo jọ ọ tẹ ta nọ o re fi omai họ iruo, ẹsejọhọ ma te nwane rọwo nọ ma re ru iruo na dede nọ i ti ru nọ ma gbe ti ro wo uvẹ gọ Jihova ziezi hi. Rekọ ma te wo odiri, ma te nọ omamai nọ, ‘Ẹvẹ obonọ mẹ te hai jo ru iruo na u thabọ te? Kọ unu oke nọ mẹ te hai ro ru iruo na o te whae ze nọ me gbe ti wo uvẹ jọ kugbe uviuwou mẹ jẹ gọ Jihova ziezi hi?’ Ma te wo odiri, ma te kake jiroro thọ họ.

10. Ẹvẹ Oleleikristi ọ sae rọ jọ ohwo nọ o wo odiri?

¹⁰ Lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ gbe wo odiri. Odiri yọ abọjọ ubi ẹzi na. (Gal. 5:22, 23) Fikiere lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ ẹzi ọfuafo riẹ, re o je fiobọhọ kẹ owhẹ wo uruemu nọ ohwo nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ rrọ oma o re wo. Nọ oware jọ o tẹ be via nọ o be kẹ omai uye, joma “ruabọhọ” lẹ se Jihova re ọ kẹ omai ẹzi riẹ re ma sai wo odiri. (Luk 11:9, 13) Ma sae jẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai rri oware na oghẹrẹ nọ o bi rri rie. Yọ orọnọ ẹlẹ ọvo ma rẹ lẹ hẹ. Ma rẹ jẹ daoma hai wo odiri kẹdẹ kẹdẹ. Ma tẹ be hae lẹ jẹ daoma wo odiri evaọ oware kpobi, ẹmẹrera na, odiri ọ vẹ te reria omai oma no.

11-12. Eme o dhesẹ nọ Jihova o wo odiri?

¹¹ Jọ Ebaibol se iku ahwo nọ a wo odiri je roro didi kpahe ae. Ma rẹ jọ Ebaibol ruẹ  iku ahwo buobu nọ a wo odiri. Ma te bi roro didi kpahe iku ahwo yena, o te lẹliẹ omai riẹ epanọ a re wo odiri. Ma te ta ẹme te ahwo nana jọ. Rekọ joma kake ta kpahe ohwo nọ ọ mai wo odiri kpaobọ, Jihova Ọghẹnẹ.

¹² Okenọ Setan ọ jẹ lẹliẹ Ivi họ evaọ ọgbọ Idẹn, ọ raha odẹ Jihova. Ọ rọ ẹme nọ ọ ta dhesẹ nọ Jihova ọ be riẹ su hu, yọ o you ahwo nọ o bi su hu. Jihova ọ nwani kpe Ẹdho no okioke yena ha. O wo odiri, ọ gba omariẹ. Ọ riẹ nọ ẹme yena nọ Setan ọ ta na, re ahwo a tẹ te ruẹ uzẹme ẹme na inọ ọyomariẹ Jihova họ ohwo nọ ọ mae riẹ esu, u ti kri. Jihova ọ be hẹrẹ oke nọ o fihọ, yọ a make be raha odẹ riẹ kpobi na, o bi wo odiri. Ere ọvo ho, o bi wo odiri re ahwo buobu a sai wuhrẹ kpahe iẹe, a ve wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (2 Pita 3:9, 15) Onana u fiobọhọ kẹ ahwo buobu riẹ Ọghẹnẹ no. Ma tẹ be hai roro kpahe irere nọ i bi te omai fiki odiri nọ Ọghẹnẹ o wo, o te lẹliẹ omai thihakọ hẹrẹ oke nọ o fihọ.

13. Eme o dhesẹ nọ Jesu o wo odiri wọhọ Ọsẹ riẹ? (Rri uwoho na re.)

¹³ Jesu ọ rọ aro kele Ọsẹ riẹ. O wo odiri wọhọ Ọsẹ riẹ. O je wo odiri kẹ ahwo okenọ ọ jọ otọakpọ. Ma riẹ nọ o te nwane lọhọ kẹe he re o wo odiri kẹ ahwo kpobi, maero kọ ahwo Farisi gbe otu ikere-obe nọ e rẹ viẹ ahwo họ na. (Jọn 8:25-27) Ghele na, Jesu ọ jẹ hae kaki mu ofu hu nwane wọhọ epanọ Ọsẹ riẹ ọ rẹ kaki mu ofu hu na. Okenọ a jẹ lae eka, nọ a je gboja kẹe, o ru ahwo na kele he. (1 Pita 2:23) Jesu o thihakọ edawọ nọ i te rie kpobi, o mu ofu kẹ ohwo ọvo ho. Oyejabọ nọ Ebaibol ọ rọ vuẹ omai nọ ma “romatotọ roro kpahe ọnọ o thihakọ ẹpoviẹ ọgaga otiọye evaọ obọ erahaizi.” (Hib. 12:2, 3) Jihova ọ sae kẹ omai ẹgba nọ ma re  ro thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai ma ve je wo odiri.

14. Eme odiri nọ Abraham o wo u wuhrẹ omai? (Ahwo Hibru 6:15) (Rri uwoho na re.)

¹⁴ Kọ eme ma re ru otẹrọnọ ma rẹro oware jọ bẹ no? Ẹsejọhọ u kri no nọ ma bi ro rẹro akpọ ọkpokpọ na. Ẹsejọhọ ma be jọ udu mai roro nọ, ‘Kọ me ti gbe whu no re ẹmo Ọghẹnẹ o te ti fi ze ere na?’ Eme o sai fiobọhọ kẹ omai gbe wo odiri? Roro kpahe Abraham. Okenọ ọ jọ ikpe udhosa gbe ikpegbisoi, yọ o ri yẹ ọmọ họ. Rekọ Jihova ọ ya eyaa kẹe nọ: “Me ti ru owhẹ fihọ orẹwho ulogbo.” (Emu. 12:1-4) Kọ Abraham ọ ruẹ oghẹrẹ nọ eyaa yena i ro rugba? Omojọ ọvo eyaa na i ro rugba evaọ okenọ Abraham ọ gbẹ jọ akpọ. Nọ Abraham ọ fa ethẹ Yufretis vrẹ kpohọ obonọ emọ riẹ a te rọ reuku no, ọ hẹrẹ te ikpe udhegbisoi soso re Ọghẹnẹ ọ tẹ te kẹe ọmọ nọ a mu odẹ kẹ nọ Aiziki na. Ọ tẹ jẹ hẹrẹ te ikpe udhosa efa re a te ti yẹ emọ-uruọmọ riẹ Esọ avọ Jekọp. (Se Ahwo Hibru 6:15.) Abraham o whu no taure emọ riẹ a te ti zihe ruọ orẹwho ulogbo jẹ rọ Ẹkwotọ Eyaa na reuku. Ghele na, Abraham o wo ẹrọwọ gaga, yọ ọ jọ ogbẹnyusu ọkpekpe Jihova. (Jem. 2:23) Nọ a tẹ kpare iẹe ze ẹdẹfa, eva e te were iẹe gaga nọ ọ te ruẹ nọ ẹrọwọ riẹ gbe odiri nọ o wo o wha riẹ ze nọ erẹwho kpobi a ro wo eghale. (Emu. 22:18) Eme ma wuhrẹ no odiri nọ Abraham o wo na ze? Eyaa Jihova kpobi e sai rugba nọ ma gbẹ rrọ uzuazọ na ha. Rekọ ma te wo odiri wọhọ Abraham, ma ti fievahọ Jihova inọ ọ te ghale omai. O gbẹ make rrọ obọnana ha, ma ti wo eghale buobu nọ akpọ ọkpokpọ na ọ tẹ ze no.—Mak 10:29, 30.

15. Iku amono ma rẹ sai se je roro didi kpahe?

 ¹⁵ Ma rẹ jọ Ebaibol ruẹ iku amọfa buobu nọ a wo odiri. (Jem. 5:10) Kọ u gbe ti woma re whọ romatotọ se iku ahwo nana je roro didi kpahe ae? b Devidi yọ ohwo jọ nọ ma rẹ sai se iku riẹ. A salọ e riẹ inọ ọ te jọ ovie okenọ ọ jọ ọmaha. Rekọ ọ hẹrẹ te ikpe buobu taure ọ tẹ te jọ ovie Izrẹl. Simiọn avọ Anna a gọ Jihova ikpe buobu, yọ a jẹ hẹrẹ Mesaya nọ a ya eyaa riẹ na. (Luk 2:25, 36-38) Who te bi se iku ahwo otiọye na, hae nọ omara nọ: ‘Eme o fiobọhọ kẹ ohwo nana sai wo odiri? Kọ irere vẹ i te rie fiki odiri nọ o wo na? Ẹvẹ mẹ sae rọ rehọ aro kele iei?’ Who te se iku ahwo nọ a wo odiri hi, whọ sai wuhrẹ oware jọ noi ze re. (1 Sam. 13:8-14) Who te bi se iku ahwo otiọye na, whọ sae nọ omara nọ: ‘Eme o wha riẹ ze nọ ohwo nana ọ gbẹ sai wo odiri hi? Kọ ẹvẹ odiri nọ o wo ho na o rọ wha uye sei?’

16. Irere vẹ ma re wo nọ ma te wo odiri?

¹⁶ Roro kpahe irere nọ ma re wo nọ ma te wo odiri. Ma te wo odiri, o rẹ lẹliẹ eva were omai, yọ udu u re te omai otọ. O vẹ whae ze nọ ma gbẹ rọ mọ oghẹrẹ eyao jọ họ. Ma te bi wo odiri kẹ ahwo, ma re lele ae riẹ yeri. Yọ o rẹ whae ze nọ ma re ro lele inievo ukoko na rria dhedhẹ. Oye ọvo gbe he, ma te wo odiri, ohwo o te ru omai thọ, ma te nwani mu ofu kẹe he keme ofu o re ru eware yoma ga. (Ol. 37:8, ẹme-obotọ; Itẹ 14:29) Ma te wo odiri kiyọ Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai ma be rọ aro kele na, yọ ma te kẹle iẹe gaga. Oware u re gbe woma viere he!

17. Eme u fo nọ ma rẹ gbẹ hai ru?

¹⁷ Odiri yọ emamọ uruemu gaga. Ma riẹ nọ re ohwo o wo odiri ẹsikpobi, o lọhọ tere ha. Rekọ Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ omai woi ẹsikpobi. Nọ ma be hẹrẹ oke nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ rehọ akpọ ọkpokpọ na ze na, jọ u mu omai ẹro nọ “ubiẹro Jihova u bi rri enọ e be dhozọ riẹ, enọ e be hẹrẹ iẹe re o dhesẹ uyoyou riẹ nọ o rẹ hiẹ hẹ na.” (Ol. 33:18) Fikiere, wọhọ epanọ a re ku ewu họ na, joma gbẹ hae whẹ odiri họ oma.