1. Chifukwa n’ni munasangalala na athu anayo kali oleza murima?

 ETENE iyene ninosangalala na athu anayo kali oleza murima. Chifukwa n’ni? Chifukwa ninolemekeza athu anayo kanaembekezela kapena dedi-edela yongo imo-iwene mo-okumudwa. Ninoyamikela athu amo-iwa kanilezela murima vevo nilakwi-ile iyo vyongo. Ninoyamikela teto ira anayo kanifunji-a Baibulo koonilezela murima vevo navuteya iyo funjeda, somedela kapena indi-eda chito makundo amo-iwene a m’Baibulo. Kwaranya vyetene, ninoyamikela vinjinji ira Yehova Mulungwi-u unonilezela murima. — Arom. 2:4.

2. Kodi thawi dimo-i ninokoza lepela kala oleza murima va vyongo viivi?

² Komave, ngakale ira ninosangalala amo-iwa kalezanga murima, kai thawi detene vevo vinakalaathu vyokweya ira iyo nitonyi-edenga ikalelo inela. Mwaisazo, ninokoza lepela kala oleza murima ngati musewu muli magalimoto anjinji, simbwasimbwa vevo nichedwile iyo. Thawi dimo-i ninokoza lepela u-inda murima amo-iwa kanikumudwi-a. Teto thawi dimo-i ninokoza vuteya dedi-edela ilambo isha ineyo Yehova anilonjezile liye. Kodi nyo munofuna ira mukale oleza murima vinjinji? Mukhanila ninokambirana vyevyo leza murima unatatauzaathu koma teto chifukwa iwa ikalelo inela ili yofuneya. Ninokambirana teto vyevyo ninapange iyo ira nikalenga oleza murima vinjinji.

3. Kodi muthu oleza murima unapangecha avi amo-iwa kamukumudwi-a?

³ Kaganizelani ndila 4 dedo ninatonyi-edele iyo leza murima. Yowambeela, muthu oleza murima kanalunduwa mombaraanya. Liye unoesaesa kala odeka akala na nkhawa koma teto kanaweli-eda amo-iwa kamukumudwi-a. Mawu oyi “o-olunduwa mombaraanya” kanofwanyeya ulendo owambeela m’Baibulo vevo  Yehova unafotokoziwa liye ira ngu “Mulungu wachifundo na wachisomo, o-olunduwa mombaraanya koma teto ozaala nooma murima wo-omala na imbarimbari.” — Ekis. 34:6.

4. Kodi muthu oleza murima unapangecha avi akala unafuneela embekezela?

⁴ Yanambili, muthu oleza murima unoembekezela modeka. Akala vyongo vinachedwa kwaranya mwemo aembekezela liye, muthu oyi eno unopewa lunduwa. (Mat. 18:26, 27) Vikala vyongo vinjinji vyevyo ninafuneela iyo embekezela moleza murima. Mwaisazo, ninafuneela vuruwana moleza murima muthu aonganga ira kanimupaze mawu. (Yobu 36:2) Ninafuneela teto leza murima nakami-anga muthu unoyo ninafunjedana iyo Baibulo vwechecha makundo amo-iwene a m’Malemba kapena ira a-iye ikalelo imo-iwene yotakala.

5. Kodi ninatonyi-ede leza murima mundila dimo-idiwa diivi?

⁵ Yanararu, muthu oleza murima kanapanga vyongo mopupuluma. Pivyoona ira va vyongo vimo-i ninafuneela panga vyongo mombaraanya. Komave muthu oleza murima afuna panga vyongo vyofuneya, kanakeda vipanga mombaraanya kapena teto vipanga motamanga. M’malomwiwa unokaana thawi yokwakwanela yokozeela vyevyo unafuna liye pangavyo, era eno unopanga vyongovyo mogwilizana na thawi ineyo vinafuneelaathu ireya.

6. Kodi muthu oleza murima unapanga n’ni agumana na mavuto kapena vyoshisha?

⁶ Ya 4, muthu oleza murima unovilela vyoshisha mo-odandaula. Veva ninokoza onga ira leza murima unogwilizana vinjinji novilela. Pivyoona ira kai chimwa mufotokozela fwi-u momasuwa mwemo ninavwela iyo va khani ya vyoshisha vyevyo ninagumanana iyo. Komave muthu ovilela unopanga vyetene vyevyo unawande liye ira apitilizeve vilela noonanga vyapama vyevyo vinaireya. (Akol. 1:11) Eno monga Akiristu, ninafuneela kala oleza murima mu mbali detene da moywi-u. Chifukwa n’ni? Tiyemoni nione vifukwa vingasi vyene.

7. Mogwilizana na Yakobo 5:7, 8, chifukwa n’ni leza murima uli wofuneya? (Onani teto ithuzithuzi.)

⁷ Leza murima kofuneya ira nize nivulumuwe. Mofwanafwana na atumiki ororomeleya awale, ninafuneela embekezela moleza murima ira Mulungu akwakwaneli-ede malonjezwae. (Aheb. 6:11, 12) Baibulo linonierekezela na mulimi. (Welengani Yakobo 5:7, 8.) Mulimi unopanga tindi zala mbewu koma teto elela koma kanaiziwa ira dinaulukula alini. Komave mulimiyo unoembekezela moleza murima nororomelanga ira unoza a-ande. Mofwanafwana na vyevi, ninotanganisiwa na vyongo vyokuza lambela, ngakale ira ‘kaninaiziwa dambo lelo Mbwii-u unaze liye aze.’ (Mat. 24:42) Ninoembekezela moleza murima nororomelanga ira vathawiwa Yehova unoza akwakwaneli-ede vyetene vyevyo alonjezile liye. Koma akala kaninakale oleza murima, ninokoza goma nowambeela iya vang’ono na vang’ono imbarimbari. Ninowambeela teto saelasaela vyongo vyevyo ninaona iyo ira vinokoza nizi-eda imwerumweru vathawiila. Koma nakala oleza murima, ninokoza vilela mpakana vamapeto koma teto za vulumuwa. — Mik. 7:7; Mat. 24:13.

8. Kodi leza murima unanikami-a avi napanganga vyongo na amo-iwa? (Akolose 3:12, 13)

⁸ Leza murima unonikami-a napanganga vyongo na athu amo-iwa. Ninowanda vuruwana mwacheru athu amo-iwa kaonganga. (Yak. 1:19) Leza murima unolimbikisa murendele. Vevo nikumudwile iyo, leza murima unoniteteza ira kanipange vyongo mombaraanya vinjinji kapena onga vyongo vyevyo vinakumudwi-e amo-iwa. Moi akala nili oleza murima, kaninalunduwa mombaraanya, muthu m’mo-iwa anikumudwi-a. M’malo momuweli-eda, ninopitiliza “lolelana nokululukelana na murima wetene.” — Welengani Akolose 3:12, 13.

9. Kodi leza murima unanikami-a avi nafunanga sakula vyoira? (Miyambo 21:5)

⁹ Leza murima unokoza nikami-a ira nisakulenga vyoira mwazelu. M’malo mopanga vyongo mopupuluma kapena mo-oganiza pama, ninoza nifufuze koma teto ganizela vyevyo ninafuna iyo sakulavyo era eno sakula vyevyo vili vyapama vinjinji. (Welengani Miyambo 21:5.) Mwaisazo, akala ninasaela chito, ninokoza landeya ira nisomedele chito ineyo ifwanyeile mombaraanya, ngakale ira inongonisokoneza va khani yolambela Yehova. Komave akala nili oleza murima, ninoganizela vyongo vimo-i monga wewo nina-indelenga iyo chitweyo, injiva wa thawi ineyo inafuneela koma teto mwemo inakuzeleathu banja li-u koma teto usamwali-u na Yehova. Leza murima unonikami-a ira kanisakule vyongo molakweya.

10. Kodi Mkiristu unapange avi ira akale oleza murima koma teto ira thawi detene atonyi-edenga ikalelo inela?

¹⁰ Muvepenga Yehova ira aukami-eni kala oleza murima. Leza murima ti limo-i mwa makalelo anayo zimu owela unakumi-aathu. (Agal. 5:22, 23) Eno nivepenga Yehova ira aniva-e zimwae ira nikale na makalelo anayo unakumi-aathu. Akala ninashishiwa va khani yokala oleza murima, ninafuneela ‘pitiliza vepa’ zimu owela ira unikami-e kala oleza murima. (Luka 11:9, 13) Nimuvepenga teto Yehova ira anikami-e ira nionenga vyongo monga mwemo unavionela liye. Era eno vanduli vopempela, nipangenga vyetene vyevyo ninawande iyo ira nikalenga oleza murima dambo lililetene. Napempelanga vinjinji ira nikale oleza murima noesaesanga tonyi-eda ikalelo inela, pavevo teto inagarateyaathu vinjinji m’murimani mwi-u moi inakeda kala ngati mbali ya moywi-u.

11-12. Kodi Yehova ukalile atonyi-edanga avi ira ngoleza murima?

¹¹ Muganizelenga modii-a vya athu oromoliwa  m’Baibulo. M’Baibulo mukala visazo vinjinji vya athu anayo kali oleza murima. Ninokoza funjeda mwemo ninatonyi-edele iyo leza murima voganizela modii-a visazovi. Na-anakambirane visazovi, tiyemoni nikambirane vya Yehova unoyo uli isazo yapama vinjinji va khani yoleza murima.

¹² M’munda wa Edeni, Satana oonyoza zina la Yehova koma teto aongile ira Mulungu kai Wolamulela wachikondi koma teto wachilungamo. M’malo momuononga Mdyerekezi thawi ineyo, Yehova ooleza murima koma teto ooviruni-a voiziwa ira vanafuneela thawi yolapa ira viiziweye ira ulamulilwae ngwapama vinjinji. Voembekezela vyevi, Yehova ukala avilelanga thawi yetene ineyo zina lae likalileathu linyoziwanga. Enjedela vevo, ukala teto aembekezelanga moleza murima na yolinga yoi athu anjinji kakaena mwai oza fwanya moyo o-omala. (2 Pe. 3:9, 15) Vyevi vipangi-a ira athu mamiliyoni kamuiziwe. Naganizelanga madaliso oza chifukwa yoleza murima wa Yehova, vinokala vyo-orucha ira niembekezelenga thawi ineyo unaze liye aononge ilambo yotakalela.

13. Kodi Yesu ukalile atonyi-edanga avi ira unomusazi-eda Babae va khani yoleza murima? (Onani teto ithuzithuzi.)

¹³ Yesu unomusazi-eda ndendende Babae va khani yoleza murima moi ootonyi-eda ikalelo inela angali vailambo yavati. Mwina kai thawi detene vevo vyaliathu vyokweya ira atonyi-edenga ikalelo inela simbwasimbwa wa alembi na Afarisi, anayo kali achinyengo. (Yoh. 8:25-27) Komave mofwanafwana na Babae, Yesu kaalunduwa mombaraanya. Kaaweli-eda amo-iwa kamunyozanga kapena mukumudwi-a. (1 Pe. 2:23) Yesu oovilela moleza murima vyoshisha vyevyo agumanana liye teto kaadandaula. Chi chifukwa iwa Baibulo linaniwandela ira, “Ganizelani modii-a vya muthu unoyo avilele maongelo onyoza monga anayo a athu ochimwa.” (Aheb. 12:2, 3) Mokami-iwa na  Yehova, na-iyene ninokoza vilela moleza murima vyoshisha vyetene vyevyo ninagumanena iyo.

14. Kodi ninafunjede n’ni wa Abulahamu va khani yoleza murima? (Aheberi 6:15) (Onani teto ithuzithuzi.)

¹⁴ Bwanji ngati vyevyo nikalile iyo niembekezelanga va khani ya mapeto kavinaireyeve? Mwina naembekezela ira mapeto kanofiya va thawi imo-iwene chaka dinjinji mundulimu. Mwina ninokoza kaana nkhawa ira kaninaza nikaana moyo va thawi ineyo mapeto kanazeathu kafiyenga. Kodi chin’ni inanikami-e ira nipitilize embekezela moleza murima? Kaganizelani isazo ya Abulahamu. Va thawi ineyo an’na liye chaka 75 teto kaan’na mwana, Yehova amulonjezile ira: “Miyo ndinoza ndikumi-e tundu ulukulu mwa we.” (Gen. 12:1-4) Kodi Abulahamu oowona vyongo vyetene vyokuza lonjezoli vikwakwaneli-ediwanga? Naari. Pivyoona ira kangalambuwile Inje wa Firate noembekezela wa chaka 25, Abulahamu oowona baliwa wa mwanae Isaki wewo wali wodabwi-a moi vanduli va chaka dimo-i 60, oowona teto baliwa wa vizuulu vyae, Esau na Yakobo. (Welengani Aheberi 6:15.) Koma Abulahamu kaawonile vizuulu vyae vyausogolo vikalanga tundu ulukulu koma teto wachela ilambo yolonjeziwa. Ngakale vyali eno, mulombwana ororomeleyola ali va usamwali wolimba na Mulengae. (Yak. 2:23) Moi aza avenyi-iwa, unoza asangalale iziwa ira mitundu detene da athu doodalisiwa chifukwa ya iroromelo koma teto leza murima wae. (Gen. 22:18) Kodi Ninafunjedavo n’ni? Mwina na-iyene kaninaone vathawiila vyevyo Yehova alonjezile liye vikwakwaneli-ediwanga. Komave ngati nili oleza murima ngati Abulahamu, ninokala osimikiza ira Yehova unonidalisa vathawiila koma teto unoza anidalise vinjinji muilambo  isha ineyo ulonjezile liye. — Maliko 10:29, 30.

15. Kodi ninafuneela fufuza n’ni nafunjedanga Baibulo vaeki-u?

¹⁵ M’Baibulo mukala visazo vya athu anjinji anayo kali oleza murima. (Yak. 5:10) Bwanji mupange vyoi mufufuze visazovi vevo munafunjeda nyo Baibulo vaekinyu? b Mwaisazo, ngakale ira Davide azoziwe angali mwana ira aze akale mwene wa Izarayeli, afuneela embekezela wa chaka dinjinji a-anava-iwe umwenoyo. Simiyoni na Ana kootumikela Yehova mororomeleya vevo kaembekezelaathu za wa Mesiya. (Luka 2:25, 36-38) Mwafunjedanga khanidi mufufuzenga vyosomeda vya vyofuka vi: Kodi mwina chin’ni yamukami-ile muthula ira akale oleza murima? Kodi kala oleza murima wamukami-ile avi? Kodi ndinamusazi-ede avi? Munokoza pindula teto ngati munafunjede vya athu anayo katatonyi-ede leza murima. (1 Sam. 13:8-14) Munokoza vifuka ira: ‘Kodi mwina chin’ni yamupangi-ile ira kakale oleza murima? Nanga vyo-arelavo viwa vyali vyoi avi?

16. Kodi kala oleza murima unanikami-a mundila dimo-i diivi?

¹⁶ Muganizelenga upama okala oleza murima. Nakala oleza murima ninokala osangalala koma teto odeka. Moi kaana ikalelo inela unonikami-a ira niganizenga pama koma teto ira nikale na thanzi lapama. Napanganga vyongo moleza murima na amo-iwa, ninokalanawo va usamwali wapama. Ninokala teto ogwilizana vinjinji mupingo. Akala muthu unikumudwi-ile kaninalunduwa mombaraanya, vyevyo vinapangi-a ira vyongo kavitakale vinjinji. (Sal. 37:8; Miya. 14:29) Kwaranya vyetene, ninakala nimusazi-edanga Babi-u waudimu moi ninokala nae vausamwali wapama vinjinji.

17. Kodi ninafuneela kala osimikiza murima panga n’ni?

¹⁷ Onga vyoona, leza murima chi ikalelo yosangalasa koma teto yokami-a vinjinji. Pivyoona ira kai thawi detene vevo leza murima unakaleathu okweya. Koma mokami-iwa na Yehova, ninokoza pitiliza kaana ikalelo inela. Vevo ninaembekezela iyo moleza murima ilambo isha, ninokoza kala osimikiza ira “liso la Yehova lili va athu anayo kanamuova, anayo kanaembekezela oma murima wae wo-omala.” (Sal. 33:18) Tiyemoni etene nikale osimikiza murima ira ninopitilizave kala oleza murima.