1. Etke em̦m̦an ippam̦ ro me rejel̦ã meanwõd?

 KÕJ aolep em̦m̦an ippãd kain armej ro rejel̦ã kwal̦o̦k meanwõd. Jej kautiej ro rejel̦ã kõttare juon men im ejjab m̦õkaj aer illu kõn aer kõttar. Jej kam̦m̦oolol ñe ro jet rej meanwõd ippãd ñe jej kõm̦m̦an bõd. Im jej kam̦m̦oolol kõn eo ear katak Baibõl̦ ippãd kõn an kar meanwõd ippãd ke jaar kate kõj ñan katak im jerbali men ko jaar katak kaki ilo Baibõl̦. Im men eo el̦aptata ad kam̦m̦oolol kake, ej an Jeova Anij meanwõd ippãd!—Rom 2:4.

2. Ñããt eo emaroñ pen ñan kwal̦o̦k meanwõd?

² Meñe em̦m̦an ippãd ñe ro jet rejel̦ã meanwõd ippãd, ak ejjab aolep iien emaroñ pidodo ñan ad kwal̦o̦k kadkad in. Ñan waanjoñak, emaroñ pen ñan ineem̦m̦an wõt ñe jej pãd ilo traffic, el̦aptata ñe jerum̦wij. Jemaroñ jino illu ñe juon ej kainepataik kõj. Im ewõr iien emaroñ pen ad kõttare an jejjet kũtien kallim̦ur eo an Jeova kõn lal̦ eo ekããl. Kokõn̦aan ke kal̦apl̦o̦k am̦ meanwõd? Ilo katak in, jenaaj kõnono kõn ta mel̦el̦ein ñan kwal̦o̦k meanwõd im etke elukkuun aorõk. Jenaaj bareinwõt kõnono kõn ta ko remaroñ jipañ kõj bwe jen jel̦ãl̦o̦k meanwõd.

3. Ewi wãween an juon eo ejel̦ã meanwõd em̦m̦akũt ñe juon ej kainepataiki?

³ L̦õmn̦ak kõn emãn wãween ko jemaroñ kwal̦o̦k meanwõd. Kein kajuon, juon eo ejel̦ã meanwõd erum̦wij an illu. Ej kajjioñ  ineem̦m̦an wõt im ejjab ukot nana kõn nana ñe juon ej kainepataiki ak enana an ro jet kõm̦m̦an ñane. Jinoin an naan kein “erum̦wij an illu” wal̦o̦k ilo Baibõl̦, ej ilo iien eo ej kõmel̦el̦e kõn an Jeova juon “Anij ej tũriam̦okake, im ejouj, erum̦wij An illu, im el̦ap An tũriam̦okake im m̦ool.”—Ex. 34:6.

4. Ewi wãween an juon eo ejel̦ã meanwõd em̦m̦akũt ñe ej aikuj kõttar?

⁴ Kein karuo, juon eo ejel̦ã meanwõd ej ineem̦m̦an wõt ñe ej kõttare juon men. Ñe eto an kõttare juon men, armej rot in ej kate ñan jab inepata ak illu. (Matu 18:26, 27) Elõñ iien ko jej aikuj ineem̦m̦an wõt ñe jej kõttar. Ñan waanjoñak, ñe juon ej kõnono jej aikuj kõttar im kwal̦o̦k meanwõd ilo ad roñjake, im jab kabõjrake ñe ej kõnnaan. (Job 36:2, UBS) Jemaroñ bar aikuj kwal̦o̦k meanwõd ñe jej jipañ juon rũkkatak Baibõl̦ ñan mel̦el̦e juon katak jãn Baibõl̦ ak ñan anjo̦ ioon juon imminene enana.

5. Ta wãween eo juon jemaroñ kwal̦o̦k ad jel̦ã meanwõd?

⁵ Kein kajilu, juon eo ejel̦ã meanwõd ejjab iim̦ ñan kõm̦m̦ane juon men. Aet, ewõr jet men ko ekkar bwe jen m̦õkaj im em̦m̦akũt kaki. Ijoke ñan juon eo ejel̦ã meanwõd, ñe ej aikuj kõm̦m̦ane juon men eaorõk, ejjab ekkaiuriur kake, im ejjab kam̦õkaje an kõm̦m̦ane. Ijello̦kun an ãindein, ej lale bwe en wõr iien ñan an karõk im lale ta ko enaaj aikuj kõm̦m̦ani. Innem ej bõk an iien bwe en em̦m̦an an kõm̦m̦ane jerbal eo.

6. Ñe juon eo ejel̦ã meanwõd ej iioon apañ ko, ewi wãween an em̦m̦akũt?

⁶ Kein keemãn, juon eo ejel̦ã meanwõd ej kijenmej wõt ium̦win apañ ko ej iiooni im ejjab ellotaan. Aet, ejjel̦o̦k bõd ñe jej kwal̦o̦k bũruod ñan juon eo jepaake kõn apañ eo jej iioone. Ijoke, juon eo ejel̦ã meanwõd enaaj kate joñan wõt an maroñ ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bõk l̦õmn̦ak ko rejim̦we im m̦õn̦õn̦õ wõt. (Kol. 1:11) Ãinwõt Kũrjin ro, jej aikuj jel̦ã  meanwõd ilo wãween kein kajjojo. Etke? Eokwe, jen etale jet un ko.

7. Ekkar ñan Jemes 5:7, 8, etke elukkuun aorõk bwe jen meanwõd? (Bar lale pija eo.)

⁷ Elukkuun aorõk bwe jen meanwõd el̦aññe jekõn̦aan el̦l̦ã im mour. Ãinwõt ri-karejar ro an Jeova ilo etto, jej aikuj in meanwõd im kõttare an Jeova kajejjete kallim̦ur ko an. (Hib. 6:11, 12) Baibõl̦ eo ej keidi kõj ñan juon ri-ekkat. (Riit Jemes 5:7, 8.) Juon ri-ekkat ej kate ñan kallib ine ko an im utdikdiki, ijoke ejaje jejjetin ñããt eo renaaj eddek. Innem ri-ekkat in ej kwal̦o̦k meanwõd im kõttar, ej lõke bwe enaaj wõr leen keinikkan ko an. Ejja ãindeinl̦o̦k wõt, jej poub wõt ilo jerbal ko an Jeova meñe ‘jejjab jel̦ã ñããt eo Irooj eo ad enaaj itok.’ (Matu 24:42) Jej kwal̦o̦k meanwõd im kõttar. Jej lõke bwe Jeova enaaj kajejjete aolep men ko ear kallim̦ur kaki ilo iien eo em̦õj an karõke. Ñe en kar jakol̦o̦k ad meanwõd, jemaroñ jino m̦õk in kõttar im jidik kõn jidik jino kattol̦o̦k kõj jãn m̦ool eo. Jemaroñ bar jino jibadek men ko me remaroñ kam̦õn̦õn̦õik kõj ium̦win jidik wõt iien. Bõtab, el̦aññe jej meanwõd, jemaroñ kate wõt kõj ñan jem̦l̦o̦kin im jemaroñ bõk lo̦mo̦o̦r.​—Mai. 7:7; Matu 24:13.

8. Ewi wãween an meanwõd jipañ kõj bwe en em̦m̦an kõtaan eo ad ippãn ro jet? (Kolosse 3:12, 13)

⁸ Meanwõd ej jipañ kõj bwe en em̦m̦an kõtaan eo ad ippãn ro jet. Ej jipañ kõj ñan lukkuun roñjake ñe ro jet rej kõnnaan. (Jem. 1:19) Bareinwõt, ej jipañ kõj bwe en wõr wõt aenõm̦m̦an ikõtaad im ro jet. Im ej kõjparok kõj jãn ad m̦õkaj im illu ak ba jet naan ko rejjab jouj ñe el̦ap ad inepata. Im ñe jej meanwõd, enaaj rum̦wij ad illu ñe juon ej kõmetak kõj. Ijello̦kun ad ukot nana kõn nana, jenaaj “kijenmej wõt ippãn doon im m̦õn̦õn̦õ in jol̦o̦k an doon bõd.”—Riit Kolosse 3:12, 13. 

9. Ewi wãween an meanwõd jipañ kõj ñe jej aikuj kõm̦m̦ane juon jokãlõt? (Jabõn Kõnnaan 21:5)

⁹ Meanwõd emaroñ bar jipañ kõj ñan kõm̦m̦ani jokãlõt ko rem̦m̦an. Ijello̦kun ad iim̦ in kõm̦m̦ane juon men, jej bõk ad iien im kõm̦m̦ane etale ko im lale pepe ta eo em̦m̦antata. (Riit Jabõn Kõnnaan 21:5.) Ñan waanjoñak, ñe jej kappok ad jerbal, jemaroñ kõn̦aan bõke jerbal eo em̦õkajtata ad loe meñe emaroñ jelõt ad kabuñ ñan Jeova. Ijoke ñe jejel̦ã meanwõd, m̦okta jãn ad bõk juon jerbal, jenaaj bõk ad iien im l̦õmn̦ak kõn ijo jikin jerbal eo ej pãd ie, awa ko jenaaj aikuj jerbal, im ewi joñan an nãj jelõt baam̦le eo ad im mourin jetõb eo ad. Ilo ad meanwõd, men in emaroñ bõbraik kõj jãn ad kõm̦m̦ani jokãlõt ko rejjab em̦m̦an.

10. Ewi wãween juon Kũrjin emaroñ ejaak im wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k meanwõd?

¹⁰ Jar im kajjitõk bwe kwõn jel̦ãl̦o̦k kwal̦o̦k meanwõd. Meanwõd ej juon iaan le ko leen jetõb kwõjarjar. (Gal. 5:22, 23) Kõn men in, jemaroñ jar kõn jetõb kwõjarjar im kajjitõk bwe Jeova en jipañ kõj kaddekl̦o̦k kadkad in. El̦aññe jej jelm̦ae juon wãween me ej kõm̦m̦an bwe en pen ad meanwõd, jen jab ‘bõjrak jãn ad kajjitõk’ ippãn Jeova bwe en letok jetõb kwõjarjar eo an ñan jipañ kõj meanwõd. (Luk 11:9, 13) Jemaroñ bareinwõt kajjitõk ippãn bwe en jipañ kõj bõk l̦õmn̦ak eo an kõn wãween eo jej iioone. Innem ãlikin ad jar, jej aikuj kate kõj joñan wõt ad maroñ ñan kwal̦o̦k kadkad in kajjojo raan. Ñe jej kal̦apl̦o̦k ad jar im kajjitõk bwe Jeova en jipañ kõj meanwõd im jej kate kõj ñan meanwõd, kadkad in enaaj  eddãp wõt ippãd im jenaaj erom juon eo ejel̦ã meanwõd.

11-12. Ewi wãween an Jeova kwal̦o̦k an jel̦ã meanwõd?

¹¹ Kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn waanjoñak ko ilo Baibõl̦. Baibõl̦ eo ej kwal̦o̦k elõñ waanjoñak ko kõn armej ro rar kwal̦o̦k meanwõd. Ilo ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn waanjoñak kein, jemaroñ katak wãween ko jemaroñ kwal̦o̦k meanwõd. M̦okta jãn ad etale jet iaan waanjoñak kein, jen lale waanjoñak eo em̦m̦antata an Eo el̦aptata an kwal̦o̦k meanwõd, Jeova Anij.

¹² Ilo jikin kallibin Iden, Setan ear kõnanaik etan Jeova im ear kattoone Etan ilo an kar kajjioñ kõm̦m̦an bwe Iv en pere bwe Jeova ej juon ri-Tõl me ejim̦we an jerbal im el̦ap yokwe ippãn. Jeova ear kwal̦o̦k an jel̦ã meanwõd im jel̦ã irooj ioon e make ilo an jab kajju ko̦kkure Setan kõnke ear jel̦ã bwe enaaj bõk iien ñan kam̦ool bwe wãween An irooj ej wãween eo em̦m̦antata. Im ilo tõre in ej kõttar, Jeova ej kwal̦o̦k wõt an meanwõd meñe em̦õj aer lukkuun kõnanaik im kattoone etan. Kobal̦o̦k ippãn men in, Jeova ej kwal̦o̦k meanwõd im kõttar bwe en lõñl̦o̦k armej ro me remaroñ bõk mour indeeo. (2 Pit. 3:9, 15) Im itok jãn an ãindein, em̦õj an elõñ milien armej ro maroñ jel̦ã kajjien. Ñe jej l̦õmn̦ak wõt kõn tokjãn ko rej wal̦o̦k jãn an Jeova jel̦ã meanwõd, enaaj pidodol̦o̦k ad kõttar ñan iien eo em̦õj an kããlõte ñan bõktok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in.

13. Ewi wãween an jejjet im jim̦we an Jesus anõke Jemãn ilo an kwal̦o̦k meanwõd? (Bar lale pija eo.)

¹³ Elukkuun jejjet im jim̦we wãween an Jesus anõke Jemãn ilo an kwal̦o̦k meanwõd, im ear kwal̦o̦k kadkad in ke ear pãd ijin ioon lal̦. Emaroñ kar jab pidodo ñan aolep iien kwal̦o̦ke kadkad in, el̦aptata ñan skraib im Parisi ro me er ri-jel̦ã m̦on̦. (Jon 8:25-27) Aet, ãinwõt Jemãn, Jesus ear juon eo erum̦wij an  illu. Ear jab ukot nana kõn nana ke rar kõnanaiki ak kajjioñ kalluuki. (1 Pit. 2:23) Jesus ear wõnm̦aanl̦o̦k wõt im meanwõd meñe ear iioon apañ ko, im ear jab ellotaan. Jemaroñ lo unin an Baibõl̦ eo ba ñan kõj bwe jen ‘jab m̦õk im ebbweer, jen kanooj kal̦apl̦o̦k wõt ad kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn eo ear kijenmej ium̦win naanin jum̦ae ko jãn ro rijjerawiwi’! (Hib. 12:2, 3) Ikijjeen jipañ eo an Jeova, kõj bareinwõt jemaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im meanwõd meñe jej iioon apañ ko.

14. Ta eo jemaroñ katak jãn an Ebream jel̦ã meanwõd? (Hibru 6:15) (Bar lale pija eo.)

¹⁴ Ta el̦aññe ejjañin itok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in ilo iien eo jaar kõtmãne? Bõlen jaar kõtmãne bwe enaaj kar itok jem̦aanl̦o̦k, im kiiõ jemaroñ inepata im l̦õmn̦ak bwe jeban pãd im mour ilo iien eo enaaj itok. Ta eo emaroñ jipañ kõj bwe jen kwal̦o̦k meanwõd im kõttar? L̦õmn̦ak kõn joñak eo an Ebream. Ke ear 75 an iiõ im ear ejjel̦o̦k nejin, Jeova ear kallim̦ur ñane: “Inaaj kõm̦m̦an juon aelõñ el̦ap jãn kwe.” (Jen. 12:1-4) Ebream ear ke lo an jejjet kũtien kallim̦ur in? Ejjab aolepen. Ãlikin an kar kijoone Reba Upretis im kõttar ium̦win 25 iiõ ko, Ebream ear lo an l̦otak l̦adik eo nejin etan Aisak. Im 60 iiõ ko tokãlik, ear bar lo an l̦otak l̦adik ro ruo jibwin me etaer Iso im Jekob. (Riit Hibru 6:15.) Bõtab Ebream ear jab lo an ro ineen erom juon aelõñ el̦ap im jolõte Ãneen Kallim̦ur eo. Meñe aiñdein, ak ear wõr ippãn em̦m̦aan in etiljek juon kõtaan epaak ippãn ri-Kõm̦anm̦an eo an. (Jem. 2:23) Im ilo iien eo Ebream enaaj jerkakpeje, enaaj lukkuun lañlõñ ke enaaj lo bwe kõn an kar tiljek im meanwõd, men in ear bõktok jeraam̦m̦an ñan aolep aelõñ ko ilo lal̦ in! (Jen. 22:18) Ta eo jej katak? Jemaroñ jab lo an jejjet kũtien aolep kallim̦ur ko an Jeova ilo tõre in. Ijoke, ñe jejel̦ã meanwõd  ãinwõt Ebream, jemaroñ lõke bwe Jeova enaaj kõjeraam̦m̦an kõj kiiõ im el̦aptata ilo lal̦ eo ekããl.​—Mark 10:29, 30.

15. Ta ko jemaroñ katak kaki ñe jej katak ippãd make?

¹⁵ Elõñ joñak ko jet me Baibõl̦ ej kwal̦o̦k kaki kõn armej ro me rar jel̦ã meanwõd. (Jem. 5:10) Kwõmaroñ ke kõm̦m̦an am̦ bũrojããk in katak ñan etale joñak ko an rein? b Ñan waanjoñak, meñe Devid ear lukkuun dik ke kar kapiti bwe en kiiñ in Israel, ak ear aikuj kõttar elõñ iiõ m̦ae iien ear erom kiiñ. Simeon im Anna rar tiljek ilo aer karejar ñan Jeova ke rar kõttare Messaia eo kar kallim̦ur kake. (Luk 2:25, 36-38) Ilo am̦ katak kõn bwebwenato rot kein, pukote uwaak ko ñan kajjitõk kein: Ta eo emaroñ kar jipañ armej in ñan meanwõd? Ewi wãween an kar bõk tokjãn jãn an kar meanwõd? Ewi wãween imaroñ anõke? Bõlen kwõmaroñ bareinwõt bõk tokjãn jãn am̦ katak kõn ro me rar jab meanwõd. (1 Sa. 13:8-14) Kwõmaroñ kajjitõk: ‘Ta eo emaroñ kar kõm̦m̦an bwe ren jab meanwõd? Ta men ko renana rar wal̦o̦k ñan er itok jãn aer jab meanwõd?’

16. Ta jet iaan tokjãn ko jemaroñ loi itok jãn ad meanwõd?

¹⁶ L̦õmn̦ak kõn tokjãn ko rej wal̦o̦k itok jãn ad meanwõd. Ñe jej meanwõd, el̦apl̦o̦k ad m̦õn̦õn̦õ im ineem̦m̦an. Kõn men in, jej lo bwe meanwõd emaroñ jipañ ãjmour eo ad im kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ eo ad. Ñe jejel̦ã meanwõd ippãn ro jet, em̦m̦an kõtaan eo ad ippãer. Im el̦apl̦o̦k an eklejia eo ad bõrokuk. Im ñe juon ej kajjioñ kalluuk kõj im ejjab m̦õkaj ad illu, jeban kõm̦m̦an bwe en nanal̦o̦k apañ eo. (Sam 37:8; JK. 14:29) Bõtab men eo el̦aptata, ñe jejel̦ã meanwõd, jej anõke Jemãdwõj ilañ im jej epaakel̦o̦k E.

17. Ta eo jekõn̦aan jek ippãd make ñan kõm̦m̦ane?

¹⁷ Meanwõd ej juon kadkad ekanooj in em̦m̦an me kõj aolep jej bõk tokjãn jãne! Em̦ool bwe emaroñ jab pidodo ñan aolep iien kwal̦o̦k meanwõd, ak ikijjeen jipañ eo jãn Jeova, kõj aolep jemaroñ wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kwal̦o̦k kadkad in. Im ilo ad kwal̦o̦k meanwõd im kõttare lal̦ eo ekããl, jemaroñ lõke bwe Jeova “ej lale ro rej mijak e, ro rej [kõttare] jouj im yokwe eo an el̦ap.” (Sam 33:18, UBS) Jen jek ippãd make ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõn̦ak meanwõd.