1. Молан тыланда чытыше еҥ-влак келшат?

 ЧЫЛАЛАННА чытыше еҥ-влак келшат. Ме пагалена тыгай еҥ-влакым, кӧн кумылжо ок шукталт гынат, тидым чытымаш дене вуча. Ме аклена, кунам весе-влак йоҥылышнам чытат. Тыгак мемнан дене Библийым шымлыше изалан але акалан таум каласымына шуэш. Вет кунам ме библийысе туныктымашым вигак умылен огынал але илышыш пуртен огынал, нуно мемнам тидын верч коден огытыл. Но чотракшым мемнан дек кугу чытымашым ончыктышо Иегова Юмынам тауштена! (Рим. 2:4).

2. Кунам мыланна чытыше лияш йӧсӧ лийын кертеш?

² Ме еҥ-влакын чытыше улмыштым пагалена гынат, шкаланна тиде койышым ончыкташ южгунам куштылго огыл. Мутлан, мыланна чытыше лияш йӧсӧ лийын кертеш тунам, кунам ме иктаж-кушко чот вашкена да кугу черетыште шогена, а черетше вашке ок пыте. Але кунам иктаж-кӧн ыштымыже мемнам чот шыдештара. А южгунам мыланна Иегован сӧрымӧ у тӱняжым вучаш йӧсӧ. Тендан эше чотрак чытыше лиймыда шуэш мо? Тиде статьяште ме чытымаш нерген мутланен налына да ужына, молан мыланна чытыше лияш кӱлеш. Тыгак ме лончылена, тиде койышым эше чотрак ончыкташлан мо мыланна полшен кертеш.

3. Чытыше айдеме, кунам тудым лӱмын шыдештарат, шкенжым кузе куча?

³ Айста ончен лектына чытыше айдемын ныл ойыртемжым. Икымше, чытыше айдеме вашке ок шыдешке. Кунам тудым лӱмын шыдештарат, тудо тыматле кодаш тырша да ӱчым ок ыште. Тиде шотышто Иегова шкеже мыланна  примерым ончыкта. Тудо шыдешкаш ок вашке. Библий дене келшышын, Иегова «поро кумылан да чаманыше, чытыше, ӱшанле йӧратымашан да чын дене темше» (Исх. 34:6). Тиде почеламут гыч «чытыше» мут южгунам «шыдешкаш вашкыдыме» манын кусаралтеш.

4. Чытыше айдеме, кунам тудлан иктаж-мом вучаш логалеш, шкенжым кузе куча?

⁴ Кокымшо, чытыше айдеме вучен мошта. Эсогыл иктаж-могай паша шуко жапым налеш гынат, тыгай айдеме утыжым огеш тургыжлане да огеш шыдешке (Матф. 18:26, 27). Ситуаций-влак, кушто вучен мошташ кӱлеш, илышыште чот шуко. Мутлан, кунам весе-влак мыланна иктаж-мом ойлат, нуным тӱткын колыштман да ойлымыштым кӱрлаш огеш кӱл (Иов 36:2). Тыгак мыланна чытымаш кӱлеш, кунам ме шымлышыналан библийысе иктаж-могай туныктымашым умылаш але уда привычкым сеҥаш полшена.

5. Айдемын чытыше улмыжым эше кушеч ужаш лиеш?

⁵ Кумшо, чытыше айдеме иктаж-мом ыштымыж годым ок вашке. Мутат уке, южгунам илышыште иктаж-мом вашке ышташ кӱлеш. Но кунам тыгай айдемылан кӱлешан пашам ышташ пуат, тудо пашам шоныде ышташ ок пиж да вашкен ок шукто. Мӧҥгешла, тудо тидлан ситышын жапым ойыра да пашажым сайын шукташ тырша.

6. Нелылык годым чытыше айдеме шкенжым кузе куча?

⁶ Нылымше, чытыше айдеме нелылыкым куан дене сеҥаш тырша. Тиде шотышто чытымаш айдемын пеҥгыде улмыжым ончыкта. Мутат уке, шке тургыжланыме нерген лишыл йолташлан ойлена гын, тыште нимогай удаже уке. Но чытыше айдеме илышыштыже мо сай уло, тидым ужеш да чылажымат куан дене чыташ тырша (Кол. 1:11). Ме чытыше айдемын ныл ойыртемжым ончен лекна. Мемнанат тыгай лиймына шуэш. Молан? Айста икмыняр амалым ончалына.

7. Иаковын 5:7, 8 почеламут-влак дене келшышын, чытыше лияш молан чот кӱлешан? (Тыгак сӱретым ончыза.)

⁷ Курымашлык илышым налаш манын, чытымаш кӱлеш. Ожно Юмын ӱшанле служитлышыже-влак тудын сӧрымын шукталтмыжым чытымаш дене вученыт. Тидым мыланнат ыштыман (Евр. 6:11, 12). Библий христиан-влакым мланде пашаеҥ деч примерым налаш тарата. (Иаковын 5:7, 8 лудын лекса.) Мланде пашаеҥ мландым тыршен ӱда, вара тудым шава. Но тудо ок пале, кунам ӱдымӧ пырче-влак лектыт. Сандене тудо чытышын вуча да жапыштыже саскам пога манын пала. Мемнанат шуко пашана уло — ме Христосын кӱштымыжым шукташ тыршена, кеч она пале могай жапыште тудо толеш (Матф. 24:42). Иегова шке сӧрымыжым жапыштыже шукта манын, пеҥгыдын ӱшанена да тидым чытен вучена. Чытыше она лий гын, Иегован кечыжым вучаш мыланна чот йӧсӧ лиеш да ме Иегова деч кораҥаш тӱҥалына, але шке кумылым шуктымына шуын кертеш. Но чытыше лийына гын, тунам мучаш марте шоген кертына да утаралтына (Мих. 7:7; Матф. 24:13).

8. Кузе чытымаш мыланна весе-влак дене сай кыл кучымашым аралаш полша? (Колоссян-влаклан 3:12, 13).

⁸ Чытымашлан кӧра мемнан весе-влак дене сай кыл кучымашна лиеш. Тиде койыш мыланна весе-влакын ойлымыштым тӱткын колышташ полша (Иак. 1:19). Тыгак чытымаш тынысым аралаш полша. Чытыше лийына гын, стрессовый ситуацийыште нигӧланат нимом шоныде да торжан она каласе. Тыгак чытымашлан кӧра иктаж-кӧн каласымыжлан она шыдешке. Ме ӱчым она ыште. Тидын олмеш ме библийысе кӱштымаш почеш ыштена: «Икте-весыдам чытен илыза, тендан кокла гыч иктаж-кудыжын весылан ӧпкеда уло гын, титакшым кудалтыза». (Колоссян-влаклан 3:12, 13 лудын лекса.)

9. Кузе чытымаш мыланна решенийым лукташ полша? (Притчи 21:5).

⁹ Тыгак чытымаш мыланна сай решенийым лукташ полша. Ме вашкаш да эмоцийна почеш решенийым лукташ она тӱҥал. Ме тӱрлӧ вариант нерген шонена да вара эн сайжым ойырена. (Притчи 21:5 лудын лекса.) Мутлан, ме пашам кычалына. Очыни, ме икымше мумо пашаш пураш ямде улына, эсогыл тиде пашалан кӧра вашлиймашым кодаш да шагалрак таныклаш логалеш гынат. Но чытыше улына гын, теве мом шотыш налына: пашаш миен шуашлан мыняр жап кая, мыняр жап пашам ышташ логалеш да кузе тиде паша ешналан да Иегова дене кыл кучымашналан влиятлен кертеш. Чытыше лийына гын, лукмо решенийналан она ӧкынӧ.

10. Христианлан чытыше лияш да умбакыжат тыгай кодаш мо полша?

¹⁰ Чытымаш нерген кумалза. Чытымаш шӱлышын саскашкыже пура (Гал. 5:22, 23). Тугеже, шке вийна дене веле тиде койышым куштен она керт. Иктаж-могай ситуацийыште мыланна чытыше лияш йӧсӧ гын, ме Иегова деч святой шӱлышым йодына (Лук. 11:9, 13). Тыгак ме Иегова деч чылажымат тудын шинчаж дене ончаш полышым йодын кертына. А кумалме деч вара мыланна кажне кечын чытыше лияшлан вийым пыштыман. Тыге ыштена гын, Иегова мыланна чытыше лияш полша, кеч ончыч ме чытыше айдеме лийын огынал.

11, 12. Кузе Иегова чытымашым ончыкта?

¹¹ Библийысе пример-влак нерген шонкалыза.  Библийыште чытымашым ончыктышо шуко еҥ нерген ойлалтеш. Нунын илышышт нерген шонкалымаш мемнам шукылан туныктен кертеш. Но нине еҥ-влак нерген мутланыме деч ончыч айста чытымаш шотышто эн кугу примерым ончен лектына — Иегован примержым.

¹² Эдем садыште Сатана Иегован лӱмжым амыртен да каласен, пуйто Иегова еҥ-влакым огеш йӧрате да уда вуйлатыше улеш. Иегова тиде шоячым вигак пытарен огыл, а чытымашым ончыктен. Юмо умылен: тудын вуйлатымыже эн сай манын доказатлашлан жап кӱлеш. Уже икмыняр тӱжем ий мучко Сатана Иегован святой лӱмжым шӱктара, а Иегова тидым чыта. Тыгак Иегова эше теве молан чытен вуча: шукырак еҥ курымеш илаш йӧным налже манын, тудын кумылжо уло (2 Пет. 3:9, 15). Тидлан кӧра миллионло еҥ тудым пален налын кертын. Молан Иегова чытымашым ончыкта, шарнена гын, тунам мыланна осалым пытарыме жапшым вучаш куштылгырак лиеш.

13. Иисус тӱрыснек Ачаж гай чытыше лийын манын, молан каласаш лиеш? (Тыгак сӱретым ончыза.)

¹³ Иисус тӱрыснек Ачаж гай чытыше улеш да тиде койышым мландыште лиймыж годым ончыктен. Очыни, тудлан законым туныктышо да фарисей-влак дене чытыше лияш южгунам куштылго лийын огыл (Иоан. 8:25—27). Туге гынат Иисус Ачаж деч примерым налын да шыдешкаш вашкен огыл. Кунам еҥ-влак тудым шӱктареныт, тудо вашешышт шӱктарен огыл да нунын дене ӱчашен огыл (1 Пет. 2:23). Тудо нелылыкым чытымаш дене сеҥен да, мыняр чот тудлан йӧсӧ лийын, ойлен коштын огыл. Библий мемнам тарата: «Языкан-влак деч тыгай ваштареш шогымым Чытыше нерген шоналтыза» (Евр. 12:2, 3). Иегован полшымыж  дене меат кеч-могай нелылыкым чытен лектын кертына.

14. Авраамын чытымашыж гыч ме мо́лан тунемына? (Еврей-влаклан 6:15). (Тыгак сӱретым ончыза.)

¹⁴ Очыни, ме тиде тӱнян мучашыжым уже шуко жап вучена да шонена, пуйто тиде жап марте илен она шукто. Чытен вучаш мыланна мо полша? Айста Авраамын примержым ончалына. Кунам тудо 75 ияш лийын да тудын йочаже-влак эше лийын огытыл, Иегова тудлан сӧрен: «Мый тый дечет пеш кугу калыкым ыштем» (Тӱҥ. 12:1—4). Тиде сӧрымашын шукталтмыжым Авраам ужын мо? Ужын, но тӱрыснек огыл. Евфрат эҥерым вончымо деч вара 25 ий эртымеке веле, тудын Исаак эргыже шочын. Тиде чынжымак чудо лийын. А тидын деч вара 60 ий эртымеке, тудын Исав ден Иаков уныкаже-влак шочыныт. (Еврей-влаклан 6:15 лудын лекса.) Но Авраам ту жапым ужын огыл, кунам тудын тукымжо гыч кугу калык лектын да Сӧрымӧ мландыште илаш тӱҥалын. Туге гынат Авраам колымешкыже Иегова дене лишыл йолташ лийын (Иак. 2:23). А кунам Авраам ылыжеш, тудо ужмылан чот куана, вет тудын ӱшанымашыжлан да чытымашыжлан кӧра чыла калык-влак суапландарымашым налыныт (Тӱҥ. 22:18). Мо́лан ме тунемына? Можыч, меат Иегован южо сӧрымашыж-влакын шукталтмыштым вигак она уж. Но Авраам семын чытыше улына гын, тунам пеҥгыдын ӱшанен кертына: Иегова мемнам уже кызытак суапландара, а у тӱняште мемнам эше кугурак суап вуча (Мар. 10:29, 30).

15. Библийым шкетын шымлыме годым мом ончен лектын кертына?

¹⁵ Библийыште чытымашым ончыктышо  шуко вес еҥ-влак нергенат ойлалтеш (Иак. 5:10). Очыни, нунын илышыштым шымлен, те шуко пайдам налыда b. Мутлан, Давидын примержым ончен лектына. Кунам тудо чот самырык лийын, Иегова тудым Израильын кугыжажлан ойырен налын. Но кугыжа лияш тӱҥалме деч ончыч тудлан шуко жап вучаш логалын. Симеон ден Анна чот шуко ий сӧрымӧ Мессийын толмыжым вученыт да Иеговалан ӱшанлын служитленыт (Лук. 2:25, 36—38). Юмын ӱшанле служитлышыже-влакын историйыштым шымлыме годым шкаланда тыгай йодыш-влакым пуыза: «Молан кӧра тиде айдеме чытыше лийын? Могай пайдам тиде тудлан конден? Кузе мый тудын деч примерым налын кертам?» Тыгак те шукылан тунемын кертыда тыгай еҥ-влак деч, кӧ чытыше лийын огыл (1 Сам. 13:8—14). Шке деч йодса: «Чытыше лияш тудлан мо мешаен? Чытыдыме лиймыже кушко конден?»

16. Чытымаш могай пайдам конда?

¹⁶ Чытымашын пайдаж нерген шоныза. Чӱчкыдын чытыше айдеме пиалан да тыматле. Тугеже, чытымаш эмоциональный да физический тазалыкым аралаш полша. Кунам весе-влак дене чытыше улына, тунам нунын дене сай кыл кучымашна лиеш. Погынымаштына иктылык пеҥгыдемеш. А мемнам шыдештарыме годым ме она шыдешке гын, тунам ситуацийна кугу проблемыш огеш савырне (Пс. 36:8; Прит. 14:29). Но эн тӱҥжӧ: чытыше улмына дене ме кавасе Ачана деч примерым налына да тудын деке эше лишылрак лийына.

17. Шкаланна могай цельым шындаш кӱлеш?

¹⁷ Чытымаш — тиде сылне койыш, кудыжо кажне айдемым сӧрастара. Южгунам чытымашым ончыкташ йӧсӧ, но Иегован полшымыж дене ме чытыше лийын кертына. У тӱням чытен вучен, ме пеҥгыдын ӱшанена: Иегован «шинчаже Тудын деч лӱдшӧ-шамыч ӱмбалне, Тудын порылыкшылан ӱшаныше-шамыч ӱмбалне» (Пс. 32:18). Айста уло вийым пыштен, чытыше лияш тыршена!