1. Ndaŵa yanji muyamikila ŵanthu oleza mtima?

 TONSE tuyamikila ŵanthu amene ni oleza mtima. Tulemekeza ŵala amene okwanisha kuyembekezela cinthu ciyakine nopitilizhya kunkhala osakhumudwa. Tuyamikila ngako ŵanthu ayakine akatilezela mtima ngati taŵalakwila. Ndipo tuyamikila ngako etiphunzisa Baibo cifukwa cotilezela mtima kuti tiphunzile, kuvomelezhya koma soti kuseŵenzesha zetenzophunzila. Kupambana zonse, tuyamikila ngako Yehova Mulungu cifukwa cotilezela mtima.—Aro. 2:4.

2. Kansi ni pa vocitika votyani pacingankhale covuta kunkhala oleza mtima?

² N’cendi kuti tufuna kuti ŵanthu ayakine akotilezela mtima. Koma ni nthawi lini zonse pamene seo tingakwanishe kuonesha nkhalidwe iyi. Mwacisanzo, tingakangiwe kunkhala odekha ngati tili pa mzela woyembekezela zinthu ziyakine, makamaka ngati uyenda patontho-patontho. Tingakalipe ngako ngati ŵanthu ayakine atikhumudwisha. Ndipo nthawi ziyakine tingacione kunkhala covuta kuti tipitilizhye kuyembekezela lonjezo ya Yehova ya calo calomba. Kansi mungakonde kukulisha nkhalidwe yoleza mtima? M’nkhani ino, tiphunzile tanthauzo ya kuleza mtima na cifukwa cake nkhalidwe iyi ni yofunika. Tione soti zinthu zingatiyavye kuti tikulishe nkhalidwe iyi.

3. Kansi munthu woleza mtima ocita tyani ngati ŵanthu ayakine amukhumudwisha?

³ Lomba, tiyeni tilaŵizhyane njila 4 zatingaoneshelemo kuleza mtima. Yoyamba, munthu woleza mtima okalipa lini kamangu.  Oyesa kunkhala wodekha nopewa kuwezhyela ngati ayakine amukhumudwisha olo ngati wapanikizika. Mau akuti “wosakalipa kamangu” oonekela koyamba m’Baibo pamene Yehova ofotokozewa kuti ni “Mulungu wacifundo koma soti wacisomo, wosakalipa kamangu koma soti wozula na kuwama mtima kosasila na cendi.”—Eks. 34:6.

4. Kansi munthu woleza mtima ocita tyani ngati pali zinthu ziyakine zakuyembekezela?

⁴ Yaciŵili, munthu woleza mtima oyembekezela modekha. Ngati cinthu ciyakine ceenzoyembekezela cacelwa kucitika, yove opewa kutaya mtima olo kukalipa. (Mat. 18:26, 27) Pali vocitika vinyinji patufunika kunkhala odekha. Mwacisanzo, tufunika kumvwishila moleza mtima ngati munthu muyakine olaŵila ndipo tufunika kupewa kumutenda mau. (Yobu 36:2) Tufunika soti kunkhala oleza mtima poyavya wophunzila Baibo wasu kumvwisha ciphunziso ca m’Baibo olo kuleka nkhalidwe iyakine iipa.

5. Ni m’njila iyakine yotyani yatingaoneshelemo kuleza mtima?

⁵ Yacitatu, munthu woleza mtima ocita lini zinthu akaliyoganizilapo. N’cendi kuti pali vocitika viyakine patufunika kucitapo kanthu kamangu. Olo n’tetyo, ngati pali nchito iyakine yakufunika kucita, munthu woleza mtima opewa kufulumila kuicita. M’malo mwake, ooneshesha kuti ali na nthawi yokwanila yocita nchito iyi, ndipo oicita modekha.

6. Kansi munthu woleza mtima ocitanji ngati wakumana na mayeselo olo mavuto?

⁶ Ya namba 4, munthu woleza mtima oyesayesa kupilila mayeselo ndipo opewa kudandaula. Tetyo, kuleza mtima kulinganako na kupilila. N’cendi kuti n’kulakwa lini kufotokozelako muyasu za mayeselo yatukumana nayo na mwayotikhuzila. Olo n’tetyo, munthu woleza mtima ocita zonse zaangakwanishe kuti apitilizhye kupilila noganizila pa zinthu ziweme. (Akol. 1:11) Monga atumiki a Yehova, tufunika kuonesha kuleza mtima m’njila zonse  izi. Ndaŵa yanji? Tiyeni tilaŵizhyane viyakine mwa vifukwa vatufunikila kucitila izi.

7. Molingana na Yakobo 5:7, 8, ndaŵa yanji kuleza mtima ni kofunika ngako? (Onani soti cithunzithunzi.)

⁷ Kuleza mtima ni kofunika ngako kuti tikapulumuke. Molingana na atumiki okhulupilika a m’nthawi zakale, tufunika kuyembekezela moleza mtima kuti Mulungu akwanilishe malonjezo ŵake. (Aheb. 6:11, 12) Baibo yutilinganizhya na mlimi. (Ŵelengani Yakobo 5:7, 8.) Mlimi oseŵenza mwakhama kuti akomole mbeu nozithilila. Olo n’tetyo, oziŵa lini nthawi yeneyene pati zikakule. Tetyo, mlimi oyembekezela moleza mtima apo ali na cidalilo cakuti akawezhye. Molingana na izi, nase tunkhala otangwanika pocita zinthu zauzimu, mosasamala kanthu kuti ‘tuziŵa lini siku pati akawele Asikulu wasu.’ (Mat. 24:42) Tuyembekezela moleza mtima tili na cidalilo cakuti pa nthawi yake yoyenela, Yehova akakwanilishe malonjezo ŵake onse. Ngati tingaleke kunkhala oleza mtima, tingaŵeŵe kuyembekezela ndipo patontho-patontho tingayambe kusiya cendi. Tingayambe soti kuika maganizo ŵasu pa zinthu zatuona kuti zingatisangalashe pali lomba. Koma ngati nise oleza mtima, tingakwanishe kupilila mpaka posilizhyila na kuyopulumuka.—Mika 7:7; Mat. 24:13.

8. Kansi kuleza mtima kutiyavya tyani pocita zinthu na ŵanthu ayakine? (Akolose 3:12, 13)

⁸ Kuleza mtima kutiyavya pocita zinthu na ŵanthu ayakine. Kutiyavya kumvwishila mosamala ngati ayakine olaŵila. (Yak. 1:19) Kuleza mtima kutiyavya soti kunkhala pa mtendele na ayakine. Kutiyavya kupewa kukalipa kamangu nopewa kulaŵila mau aipa ngati tapanikizika na zinthu ziyakine. Ndipo ngati nise oleza mtima, tikopewa kukalipa kamangu ngati munthu muyakine watikhumudwisha. M’malo mowezhyela, ‘tikopitilizhya kulolelana nokhululukilana na mtima wonse.’—Ŵelengani Akolose 3:12, 13.

9. Kansi kuleza mtima kungatiyavye tyani ngati tufuna kupanga zosankha? (Miyambo 21:5)

⁹ Kuleza mtima kungatiyavye soti kupanga zosankha zabwino. M’malo mopupuluma popanga zosankha, tikopatula nthawi yofufuza kuti tikwanishe kupanga cosankha canzelu. (Ŵelengani Miyambo 21:5.) Mwacisanzo, ngati tusakila nchito, tingafune kuloŵa iliyonse yatingapeze kamangu olo kuti izi zingacitishe kuti tikophonya misonkhano na kusacita zinyinji mu utumiki. Koma ngati nise oleza mtima, tikoganizila za kutalimpha kwa msenga woluta ku nchito iyi, maawazi yatingafunike kuyenda kuti tikafwike na mwamene nchito iyi ingakhuzile banja yasu na ushamwali wasu na Yehova. Ngati nise oleza mtima, tikopewa kupanga zosankha ziipa.

10. Kansi Mkhristu angakulishe tyani nkhalidwe yoleza mtima?

¹⁰ Mukopemphela kuti Yehova akuyavyeni kunkhala oleza mtima. Kuleza mtima ni nkhalidwe ya mzimu. (Aga. 5:22, 23) Tetyo, tufunika kusenga Yehova kuti atipase mzimu utuŵa kuti tikwanishe kukulisha minkhalidwe ya mzimu. Ngati takumana na vuto yamene yuyesa kuleza mtima kwasu, tufunika ‘kupitilizhya kusenga’ mzimu utuŵa kuti utiyavye kunkhala oleza mtima. (Luka 11:9, 13) Tingasenge soti Yehova kuti atiyavye kuona zinthu monga ni mwakuzionela yove. Ndipo pavuli popemphela, tufunika kucita zonse zatingakwanishe kuti tikonkhala oleza mtima siku iliyonse. Ngati tupitilizhya kusenga Yehova kuti atiyavye kunkhala oleza mtima noyesayesa kuonesha nkhalidwe iyi, Yehova atiyavye olo kuti poyamba tenzeve nkhalidwe iyi.

11-12. Kansi Yehova waonesha tyani kuleza mtima?

 ¹¹ Mukosinkhasinkha pa visanzo va m’Baibo. M’Baibo muli visanzo vinyinji va ŵanthu amene enze oleza mtima. Kusinkhasinkha pa visanzo ivi, kungatiyavye kuziŵa njila zosiyanasiyana zatingaoneshelemo kuleza mtima. Tikaliyolaŵizhyana viyakine mwa visanzo ivi, tiyeni tilaŵizhyane cisanzo ca Yehova wamene ni cisanzo ciweme ngako pa nkhani yoleza mtima.

¹² M’munda wa Edeni, Satana eneneza noipisha zina ya Yehova mwa kucitisha Eva kukaikila ngati Yehova ni Mulungu wacilungamo koma soti Wolamulila wacikondi. M’malo momuononga Satana nthawi yamene iyo, Yehova eonesha kuleza mtima na kuzilesha poziŵa kuti zitole nthawi kuti aoneshe kuti ulamulilo wake niye uweme ngako. Paakuyembekezela, yove wankhala opilila kuipishiwa kwa zina yake. Kuyangizhyila apo, wankhala oyembekezela moleza mtima kuti apase ŵanthu anyinji mwai wakuyopeza moyo wosasila. (2 Pet. 3:9, 15) Cifukwa ca izi, ŵanthu mamiliyoni afwika pomuziŵa. Ngati tuika maganizo ŵasu pa mapindu ya kuleza mtima kwa Yehova, tikwanishe kuyembekezela moleza mtima nthawi yake yoyenela pati akaononge calo cino.

13. Kansi Yesu eonesha tyani kuti etolela kuleza mtima kwa Ausuwake? (Onani soti cithunzithunzi.)

¹³ Yesu oonesha ndendende kuleza mtima kwa Ausuwake. Ndipo eonesha nkhalidwe iyi peenze pacalo. Cuoneka kuti cenze lini cipepu kwa Yesu kuonesha nkhalidwe iyi nthawi zonse, makamaka kwa alembi na Afalisi amene enze acinyengo. (Yoh. 8:25-27) Olo n’tetyo, molingana na Ausuwake, yove enzokalipa lini kamangu olo kuwezhyela ngati ŵanthu ayakine amunyoza olo kumukhumudwisha. (1 Pet. 2:23) Yesu epilila mayeselo moleza mtima  ndipo enzodandaula lini. Niye cifukwa cake Baibo yutiuzhya kuti ‘ganizilani mosamala za munthu wamene epilila manyozo ya ŵanthu ocimwa.’ (Aheb. 12:2, 3) Moyavyiwa na Yehova, nase tingakwanishe kupilila moleza mtima mayeselo yaliyonse yatingakumane nayo.

14. Kansi tuphunzilapo cinji pa kuleza mtima kwa Abulahamu? (Aheberi 6:15) (Onani soti cithunzithunzi.)

¹⁴ Payakine ayakine a seo tenzoyembekezela kuti masilizhyilo a cino calo afwike vyaka vinyinji kuvuli. Koma lomba tili na nkhaŵa yakuti payakine tingafwe masilizhyilo aŵa akaliyofwika. Kansi n’cinji cingatiyavye kupitilizhya kuyembekezela moleza mtima? Ganizilani cisanzo ca Abulahamu. Peenze na vyaka 75 apo n’kuti aliye mwana, Yehova emulonjeza kuti: “Nikafumye mtundu ukulu muli weo.” (Gen. 12:1-4) Kansi Abulahamu eona kukwanilishiwa kwa lonjezo iyi? Osati yonse. Pavuli pakuti watauka m’Mana wa Firate noyembekezela kwa vyaka 25, Abulahamu eona kuvyalika kozizwisa kwa mwana wake Isaki. Ndipo pavuli pa vyaka viyakine 60, azizukulu ŵake Esau na Yakobo evyalika. (Ŵelengani Aheberi 6:15.) Koma Abulahamu aliyoone mbadwa zake pezenkhala mtundu ukulu noloŵa m’Calo Colonjezewa. Olo n’tetyo, munthu wokhulupilika uyu epitilizhya kunkhala pa ushamwali wotang’a na Nyamalenga wake. (Yak. 2:23) Ndipo akayoukishiwa, akasangalale poziŵa kuti cikhulupililo na kuleza mtima kwake, zecitisha kuti mitundu yonse idalisiwe. (Gen. 22:18) Kansi tuphunzilapo cinji? Payakine nase tingaone lini kukwanilishiwa kwa malonjezo onse a Yehova pali lomba. Olo n’tetyo, ngati nise oleza mtima monga Abulahamu, tingankhale osimikizhya kuti Yehova atidalise pali lomba ndipo akatidalise ngako m’calo calomba cawatilonjeza.—Mko. 10:29, 30.

15. Kansi tingaphunzilenji pa phunzilo ya paseka?

 ¹⁵ M’Baibo muli visanzo viyakine vinyinji va ŵanthu amene enze oleza mtima. (Yak. 5:10) Mungacite bwino kuziikila colinga cophunzila visanzo ivi. b Mwacisanzo, olo kuti Davide ezozewa akali mwana kuti ankhale mfumu ya msogolo ya Isiraeli, enzofunika kuyembekezela kwa vyaka vinyinji akaliyonkhala mfumu. Simiyoni na Anna etumikila Yehova mokhulupilika peenzoyembekezela kuwela kwa Mesiya wolonjezewa. (Luka 2:25, 36-38) Pamuphunzila nkhani izi, mukoyesa kupeza mayankho a makonsho aŵa: N’cinji ceyavya munthu uyu kunkhala woleza mtima? Kansi epindula tyani cifukwa conkhala woleza mtima? Kansi ningatolele tyani cisanzo cake? Mungapindule soti mwa kuphunzila za ŵala amene ekangiwa kunkhala oleza mtima. (1 Sam. 13:8-14) Mungazikonshe kuti: ‘N’cinji cecitisha ŵanthu aŵa kunkhala osaleza mtima? Kansi penkhala zofumapo zotyani?’

16. Kansi tingapindule tyani cifukwa ca kuleza mtima?

¹⁶ Mukoganizila mapindu a kuleza mtima. Kuleza mtima kungatiyavye kunkhala osangalala, odekha koma soti athanzi yabwino. Ngati tulezela mtima ŵanthu ayakine, tunkhala nao pa ushamwali wotang’a, ndipo mpingo wasu unkhala wokatizhyana ngako. Kusakalipa kamangu ngati munthu muyakine watikhumudwisha, kungayavye kuti vuto isakule. (Sal. 37:8; Miy. 14:29) Koma kupambana zonse, ngati nise oleza mtima, tutolela cisanzo ca Ausuwasu akululu ndipo ushamwali wasu na yove utang’ilako.

17. Kansi tufunika kunkhala osimikizhya mtima kucita cinji?

¹⁷ Kuleza mtima ni nkhalidwe iweme ngako yamene yutipindulisha tonse. N’cendi kuti n’cinthu lini cipepu kunkhala oleza mtima nthawi zonse, koma moyavyiwa na Yehova tingapitilizhye kukulisha nkhalidwe iyi. Ndipo patuyembekezela calo calomba moleza mtima, tingankhale na cidalilo cakuti “linso ya Yehova ili pa ŵanthu amene omuyopa, amene oyembekezela kuwama mtima kwake kosasila.” (Sal. 33:18) Tetyo, tiyeni tonse tinkhale osimikizhya kupitilizhya kuvwala nkhalidwe ya kuleza mtima.