1. Buakinyi we mufule bantu be na luishinko?

 ATUE booso tui bafule bantu be na luishinko. Atunemekaa baaba booso abatengiela kintu kampanda kushi kufiita munda. Tui bafule bangi bantu p’abekala na luishinko kuatudi nsaa y’atuibakistshina bilubilo. Na dingi, tui na lutumbu lukata bu bibaadi balongieshi betu ba Bible na luishinko kuatudi, nsaa ibaatudi atuikitshisha bua kulonga, bua kukumiina sunga bua kutumikila malongiesha a mu Bible. Kukatusha biabia, atutumbula Yehowa Efile Mukulu bua luishinko luadi nalo kuatudi!—Lom. 2:4.

2. Mu mianda kinyi muatudi balombene kupeta lukalakashi lua kuikala na luishinko?

² Sunga mbiabia, atuataa luishinko lua bangi na muulo, anka atue banabene t’abikambaa kuitubofuila nsaa yooso buatudia kuikala na luishinko. Bu kileshesho, tui kuikitshisha bua kushaala baumiine nsaa yatudi mu mulongo bua kutengiela kintu kampanda, bikishekishe su nsaa ibaapu kukila. Ingi nsaa tui kukutua luishinko nsaa y’abetuluishiisha kui bangi bantu. Na dingi ingi nsaa bi kuituelela bukopo bua kutengiela mulayilo wa Yehowa wa nsenga ipia. Okafulu kuikala na luishinko lui bungi su? Mu uno muisambo, atukataluula akipushisha kuikala na luishinko na buakinyi dino eyikashi di na muulo. Atukataluula dingi, kilombene kuitukuasha buatudia kuikala na luishinko lui bungi.

3. Muntu sha luishinko akitaa naminyi nsaa y’abamolomona?

³ Tutaleyi mishindo inanka yatudi balombene kulesha luishinko. Wa kumpala, muntu sha luishinko t’akuataa nsungu bukidi. Ashalaa mumiine, na t’aluula nsaa y’abamolomona sunga yadi muinyongole. Kishima “shyakwatâ nsungu bukidi” kia kumpala, akimueneka  mu Bible nsaa i Yehowa eleesha bu ‘Efile Mukulu sha lusa na kalolo, shyakwatâ nsungu bukidi mmûle ndâ na kifulo kina lulamato na bînyibînyi.’—Efi. 34:6, EEM.

4. Muntu sha luishinko akitaa naminyi nsaa ya kuete kutengiela?

⁴ Wa kabidi, muntu sha luishinko ashalaa mmumiine nsaa ya kuete kutengiela. Su kintu kampanda kia kita nsaa i bungi mu mushindo washatengielanga, muntu e na luishinko ekitshishaa bua kupela kufiita munda. (Mat. 18:26, 27) Kui mianda i bungi ayitungu’shi tushaale baumiine nsaa ya tukuete kutengiela. Bu kilesheho, nsaa ayisamba muntu kampanda, abitungu luishinko bua kumuteemesha kalolo kushi kumutshibakana. (Yob. 36:2) Tui balombene dingi kuikala na luishinko p’atukuasha mulongi a Bible buadia kupusha malongiesha a mu Bible kalolo, sunga buadia kukambila biubishi bi bubi.

5. Ungi mushindo kinyi watudi balombene kulesha luishinko?

⁵ Wa kasatu, muntu e na luishinko ta kitaa mianda kushi kunangushena. Ingi nsaa, kui ingi mianda ayitunga’shi tuiyikite bukidibukidi. Muntu e na luishinko padi na mudimo ukata wa kukita ekitshishaa bua’shi t’eupuanga bukidibukidi. Na dingi, t’eukitaa lubilolubilo bu muntu aluila, anka ataa nsaa ya kunangushena bua bukata bua mudimo, na kuata mpango ya mushindo wadi mulombene kuiukita. Na dingi, akitaa wawa mudimo kalolo pa nsaa yaudi utekibue.

6. Muntu e na luishinko akitaa naminyi nsaa y’afumankana na nkalakashi?

⁶ Wa kananka, muntu e na luishinko ekitshishaa bua kunyingiila nkalakashi kushi kuidiladila. Mu uno muanda, luishinko alutambukaa pamune na kunyingiila. Sunga mbiabia, ta bi bubi kulungula kuuku oobe a p’eshimba biokuete w’epusha sunga mushindo aukukalakasha mianda. Muntu sha luishinko anangushenaa bua mianda i buwa yadi mumone mu nshalelo aaye, na ekitshishaa bua kutungunuka na kufubila Yehowa na muloo. (Kol. 1:11) Bu biatudi bena Nkidishitu, abitungu tuleshe  luishinko mu ino mishindo yooso. Buakinyi? Tutaleyi tubingilo tupeela.

7. Mu kuipushena na Yakobo 5:7, 8, buakinyi luishinko lui na muulo ukata? (Tala dingi kifuatulo.)

⁷ Abitungu tuikale na luishinko buatudia kupeta muwa wa ikalaika. Nka bu bafubi ba Yehowa baasha lulamato ba kala, tui na lukalo na luishinko, p’atutengiela Efile Mukulu alombashe milayilo yaaye. (Eb. 6:11, 12) Bible, apuandikisha muanda wetu na wa kidime. (Badika Yakobo 5:7, 8.) Kidime afubaa ngofu, akuna bidibua na kuela meema, anka t’auku nsaa ayikakulu biabia bintu. Biabia kidime, atengiela na luishinko looso mukulupile’shi akaumbula bidibua. Mu mushindo umune, atushaala bepaane mu mianda ya mu kikudi, sunga ‘biatusha bauuku efuku adikafiki Nfumu [eetu].’ (Mat. 24:42) Atutengiela na luishinko bakulupile’shi, mu kino kipindi kipeela kibashaala Yehowa akalombasha milayilo yaye yooso. Su tuakutua luishinko tui kubanga kutshoboloka tuakutua kutengiela, na tua banga kuenda kula na bia binyibinyi. Tui kubanga dingi kutuula binangu bietu ku bintu biatunangushena’shi bi kuitupa muloo binobino. Biabia su tubekala na luishinko, tui kunyingiila mu ano mafuku a ku nfudiilo, na kunyima tuapeta muwa wa ikalaika.—Mik. 7:7; Mat. 24:13.

8. Mmushindo kinyi awitukuasha luishinko mu kipuano kietu na bangi? (Bena Kolose 3:12, 13)

⁸ Luishinko aluitukuasha mu kipuano kietu na bangi. Aluitukuasha dingi buatudia kuteemesha kalolo nsaa ayakula bangi. (Yak. 1:19) Na dingi, luishinko aluitukuashaa buatudia kuikala mu kipuano na bangi. Aluitukaluilaa dingi bua kupela kukita mianda bukidibukidi, sunga kuakula mianda i bubi, nsaa yatudi na nsungu sunga na tuinyongoshi. Na dingi su tubekala na luishinko, t’atuikala na bukidi bua kukuata nsungu p’abetuluishiisha kui bakuetu. Pamutue pa kualusha bubi ku bubi, ‘atukatungunuka na kuileeshena luishinko ku muntu na muntu na kuifuilena lusa n’eshimba dimune.’—Badika Kolose 3:12, 13.

9. Luishinko lui kuitukuasha naminyi p’atukiebe kuata bitshibilo? (Nkindji 21:5)

⁹ Luishinko lui kuitukuasha dingi bua kuata bitshibilo bi buwa. Pamutue pa kuikala na lubilo lua kukita mianda sunga kuiyikita na bukielo, abitungu tuate nsaa ya kukimbuula, na kutaluula bi mueneno eetu bua muanda watukiebe kukita. (Badika Nkindji 21:5.) Bu kileshesho, nsaa y’atukimbi mudimo, tui kukumiina mudimo wa kumpala w’atupe, sunga wawa mudimo wekala awitukutshisha bisangilo na mudimo wa bulungudi su? Biabia su tui na luishinko atukaata nsaa ya kutaluula bula bua mbalo i wawa mudimo, bungi bua nsaa abutungu bua kufuba wawa mudimo, bukitshishi bui na wawa mudimo ku kifuko kietu, na ku kipuano kietu na Yehowa. Biabia patudi na luishinko, aluitukuasha buatudia kupela kuata bitshibilo bibubi.

10. Muina Nkidishitu e kuikala na luishinko lui bungi na kuilulama naminyi?

¹⁰ Teka bua kuikala na luishinko lui bungi. Luishinko nyi nkipindi kia kikuba kia kikudi kiselele. (Nga. 5:22, 23) Biabia, abitungu tuele luteko kui Yehowa etupe kikudi kiaye kiselele, na kumuteka bukuashi buatudia kudima kino kipindi kia kikuba kia kikudi. Nsaa y’atupete muanda autompo luishinko luetu, atutungunuka na kuteta bua kupeta kikudi kiselele, kitukuashe bua kuikala na luishinko. (Luk.11:9, 13) Tui balombene dingi kuteka Yehowa bua’shi etukuashe tuikale na mmueneno a mianda bu aaye. Na kunyima kua kuela nteko, abitungu tuikitshishe buatudia kuikala na luishinko efuku dioso. Su tubatungunuka na kuteka bua kuikala na luishinko na kuikitshisha bua kuikala na luishinko, Yehowa aketukuasha buatudia kuikala na luishinko lui bungi sunga biekala’shi kumpala ta tubaadi na luishinko.

11-12. Yehowa aleshaa luishinko mushindo kinyi?

 ¹¹ Nangushena ku bileshesho bia mu Bible. Mu Bible mui bileshesho bia bantu be bungi babaadi baleshe luishinko. P’atunangushena ku bino bileshesho bioso, tui balombene kulongiela mishindo i bungi ya kulesha luishinko. Kumpala kua kutaluula bingi bia ku bino bileshesho, tubandeyi kutala kileshesho kikata kia luishinko, nkia Yehowa.

¹² Muifuba dia Edene Satana baadi mudimbiile eshina dia Yehowa, na aye nkuluisha nkumo ya sha kuiyilu kula, sha kifulo, na mululame. Pa mutue pa kubutula sha madimi musuusa umune, Yehowa baadi muleshe luishinko, na butontshi bua mbidi, na kuuka’shi abitungu kuata nsaa bua kulesha’shi Aye ngi mukunkushi e buwa bukile. Na dingi bu bi’atengiela, kuete kunyingiila mianda yooso ya madimi y’abakula bu’eshina diaye. Kukatusha biabia, Yehowa ki’atengiela na luishinko looso’shi bantu bebungi bapete mushindo wa kupeta muwa wa ikalaika. (2 Mp. 3:9, 15) Bu kipeta, bantu midiyo bakuete kupeta mushindo wa kumuiwuka. Su tubatuulu binangu bietu ku miabi y’atupetela ku luishinko lua Yehowa, atukasangana’shi mbibofule buatudia kutengiela nsaa yaaye y’akafuisha nfudiilo.

13. Yesu baadi muambule luishinko lua Nshaye mu mushindo upuidikie naminyi? (Tala dingi kifuatulo.)

¹³ Yesu baadi muambule luishinko lua Nshaye mu mushindo upuidikie, na baadi muleshe dino eyikashi pa baadi pa nsenga. Ta bibaadi bimubofuile misuusa yooso buadia kulesha luishinko nya, bikishekishe pa baadi kumpala kua bafundi na Bafadiseo ba nsesa. (Yo. 8:25-27) Biabia nka bu Nshaye Yesu ta baadi akuata nsungu bukidi. Ta baadi alusha bubi ku bubi pa baabadi abamukaa sunga kumolomona. (1 Mp. 2:23) Yesu baadi munyingiile bitompuanga na luishinko looso kushi kutompola. Tui balombene kumona buakinyi Bible etulungula bua ‘kuela binangu kalolo bua  yawa baadi munyingiile bishima bi bubi bi biabia bia ba sha miluisho’! (Eb. 12:2, 3) Ku bukuashi bua Yehowa, n’atue namu tui balombene kunyingiila na luishinko ku nkalakashi yooso y’atufumankana nayo mu nshalelo eetu.

14. Luishinko lua Abrahame aluitulongiesha kinyi? (Bena Ebelu 6:15) (Tala dingi kifuatulo.)

¹⁴ Tui kukita naminyi su nfudiilo ta ngifikie bukidi bu bi’atutengielanga. Pangi tuikeele atutengila’shi nfudiilo ifikie munda a bipua bi bungi. Tui kubanga kutshina’shi tatuki na mafuku e bungi pa nsenga buatudia kumona apafiki nfudiilo. Nkinyi ki bia kuitukuasha bua kutungunuka na kutengiela na luishinko? Tutaluuleyi kileshesho kia Abrahame. Abrahame pa baadi na bipua 75 ta baadi na muana nya, anka Yehowa bamulayile’shi: “Naakwikasha mwilo ukata.” (Kib. 12:1-4) Abrahame bamuene kulombana kua uno mulayilo su? Bamuene penda kipindi kiawo. Kunyima kua kuabuka muela wa Efrate na kutengiela bipua 25, Abrahame baadi mumone kilengieleshi kia kutandikua kua muana aaye umune Isaake, na kunyima kua bipua 60 baadi mumone apatandikua bekulu baaye Esau na Yakobo. (Badika Bena Ebelu 6:15.) Anka Abrahame ta mumone bekulu baaye p’abafiki muilo ukata, na kupiana Nsenga ya Mulayilo. Anka, uno muntu sha lulamato baadi na muloo wa kipuano ki buwa kibaadi nakio na Mupangi aaye. (Yok. 2:23) Apakasanguka Abrahame akekala na muloo wi bungi wa kuuka’shi, ku lukumiino na luishinko luaye, nkufuishiishe miilo yooso miabi i bungi! (Kib. 22:18) Ndilongiesha kinyi di’atupetela pano? Ta tui balombene kumona milayilo yooso ya Yehowa ku’ayilombana binobino nya. Anka su tui na luishinko bu Abrahame tui kushinkamisha’shi Yehowa etufutu kubanga binobino, mpaa na p’akalombasha milayilo yaye mu nsenga ipia.—Mak. 10:29, 30.

15. Nkinyi kiatudi balombene kutaluula p’atuilongiela pa bupenka?

 ¹⁵ Mu Bible mui bileshesho bia bangi bantu be bungi, babaadi baleshe luishinko. (Yak. 5:10) Buakinyi tui mulombene kutaluula bino bileshesho nsaa yatuilongiela na kukimbuula? b Bu kilesheho, Davide pabaadi ki nsongua babaadi bamuele muimu buadia kuikala bu nfumu a muilo wa Isaleele mu mafuku aafiki, anka baadi mutengiele bipua bibungi kumpala kuadia kupeta matalua a kukunkusha. Simeone na Anna babaadi abalanguila Yehowa na lulamato nsaa ibaabadi batengiela mulayilo wa kufika kua Mesiya. (Luk. 2:25, 36-38) Pu’elongiela ino mianda, kimba ngaluulo ya ku ino nkonko ayilondo: Nkinyi kibaadi kikuashe uno muntu buadia kulesha luishinko? Baadi mupete miabi kinyi p’aye kuikala na luishinko? Ne kumuambula naminyi? We kupeta dingi bukuashi nsaa y’olongo pabitale baaba booso babaadi bakutue kulesha luishinko. (1 Sam. 13:8-14) We kuiyipusha obe nabene’shi: ‘Nkinyi kibaadi kibakutshishue luishinko? Mianda kinyi i bubi ibaadi ibafikile p’abo kukutua luishinko?’

16. Ingi miabi kinyi ayifikaa mu kulesha kua kuishinko?

¹⁶ Taluula miabi ayifikaa mu kulesha kua luishinko. Su tui na luishinko, atuikala na muloo na butaale. Luishinko luikuitukuasha bua kulumbuula binangu bietu na kushaala na mbidi bukome. Patudi na luishinko kui bangi, atupete muloo wa kushaala naabo mu kipuano kibuwa. Na kakongie keetu akanyiisha kuikala mu buumune. Su muntu kampanda etoolomona, kukutua kuetu kua kukuata nsungu bukidi kui kulumbuula muanda, pa mutue wa kuiuluisha. (Mis. 37:8; Nki. 14:29) Biabia atue booso su tui na luishinko, atuambula Nshetu e muiyilu na atunyinsha kuifubuila kuadi.

17. Abitungu kuikale na kitshibilo kia kukita kinyi?

¹⁷ Luishinko lua binyibinyi nyi eyikashi dibuwa bukile adikuashaa ooso akuatudi! Sunga biekala’shi ta mbibofule misuusa yooso bua kulesha luishinko, anka ku bukuashi bua Yehowa, tui kutungunuka na kudima dino eyikashi. Na dingi, bu bi’atukiatutengiela kufika kua nsenga ipia na luishinko looso, abitungu tushinkamishe’shi: “Eyiso dia Yehowa di pe baaba abamutshinyi, baaba booso abamutengiela na kifulo ki na lulamato.” (Mis. 33:18, NWT) Biabia, atue booso tutungunukieyi na kuikala na kitshibilo kia kuikala na luishinko.