1. Kibila mbi tunzodilanga batu bammonisanga mvibudulu?

 BEFU boso tunzolanga batu bammonisanga mvibudulu. Ayi tuba kinzikanga kibila bawu bamvibidilanga mu khambu dasuka. Mvandi, tunzolanga bo bankaka ba tumonisa mvibudulu bo tumvanga nzimbala. Ayi tuntondanga bo nlongis’itu wu Kibibila ka tumonisa mvibudulu muingi ku tulonga kiedika ayi bo tuaba vanga mangolo ma kusadila mambu tuaba longuka mu Kibibila. Bulutidi, tuntondanga bo Yave ka tumonisanga mvibudulu.—Loma 2:4.

2. Mu mambu mbi tulenda muena phasi kumonisa mvibudulu?

² Kheti befu tunzolanga batu badi mvibudulu, vayi ḿba tulenda kikinina ti disi ko diambu diluelu kumonisa mvibudulu. Dedi, vantombulu kumonisa mvibudulu bo tuidi mu ntanda muingi kusumba biuma. Khumbu zinkaka, tumonisanga ko mvibudulu bo bankaka ba tufuemisa. Ayi tulenda mona phasi kutatamana kumonisa mvibudulu mu lukanu lu Yave matedi nza yimona. Ngie wuntomba kubuela monisa mvibudulu? Mu dilongi adidi, tunkuiza tubila mbi binsundula mvibudulu ayi kibila mbi khadulu ayoyo yididi nkinza. Mvandi tunkuiza mona mbi binkuiza tusadisa kuluta monisa khadulu ayoyo.

3. Mbi mutu widi mvibudulu kamvanganga bo ba kunsombusa?

³ Tuemmona ziphila zinna tulenda monisina mvibudulu. Yitheti, mutu wummonisanga mvibudulu kafika fuemanga ko. Nandi wumvanganga mangolo ma kuba wuvumbama ayi kavutulanga ko mambi mu mambi bo ba kunsombusa. Bikuma  “kafika fuemanga ko” bimonika mu Kibibila khumbu yitheti bo bazabikisa Yave banga “Nzambi nkua nlemvu ayi nkua kiadi, nkua mvibudulu wummonisanga luzolo lukuikama ayi nkua kiedika.”—Esodu 34:6.

4. Mbi mutu widi mvibudulu kamvanganga bo kantedimina?

⁴ Dimmuadi, mutu widi mvibudulu wumbanga wuvumbama. Boti mambu kantomba masimvangama ko mu thangu ayi mu phila kantombila, nandi kafika dasukanga ko ayi wumvanganga mangolo ma kuba wuvumbama. (Matai 18:26, 27) Vadi mambu mawombu tufueti tedimina mu mvibudulu. Dedi, tufueti kuwa mu mvibudulu bo mutu kankoluka yitu mu khambu kunzenga diyindu. (Yobi 36:2) Vantombulu mvandi kumonisa mvibudulu bo tunsadisa nlonguki wu Kibibila kununga bifu bimbi.

5. Phila mbi yinkaka tulenda monisina mvibudulu?

⁵ Dintatu, mutu widi mvibudulu kavanganga ko mambu mu thinu mu khambu yindula. Tuzebi ti vadi mambu mawombu mantobuluanga kudedikisa mu nsualu. Vayi mutu widi mvibudulu bo kadi mambu mankinza ma kuvanga, nandi kavangilanga ko mawu mu thinu muingi kufika manisa. Vayi wumbotulanga thangu muingi kuyindula buboti mu mambu kankuiza vanga. Bosi, wumbotulanga thangu muingi kuvanga mawu.

6. Buidi mutu widi mvibudulu kambelanga bo kamviokila mu mambu maphasi?

⁶ Dinna, mutu widi mvibudulu wumvanganga mangolo ma kukindama mu ziphasi mu khambu kuana. Tulenda tuba ti mvibudulu yidi khadulu yidi kithuadi na kukindama. Ayi disi ko diambu dimbi kuzibula ntim’itu ayi kuzabikisa kuidi nkundi mambu maphasi tuidi mu kuviokila. Vayi mutu widi mvibudulu, wuntatamananga kuvanga mamoso kannunga muingi kukindama ayi kuba mayindu mafuana. (Kolo. 1:11) Vantombulu Baklistu  kumonisa mvibudulu mu mambu moso amomo tuma tubila. Tuemmona kibila tufueti vangila mawu.

7. Dedi bummonisina Tiagu 5:7, 8, kibila mbi mvibudulu yididi khadulu yinkinza? (Tala mvandi foto.)

⁷ Vantombulu mvibudulu muingi tuvuka. Dedi bubela bisadi bikuikama bi Yave mu thangu yikhulu, befu mvitu tufueti monisa mvibudulu muingi tumona zikhanu zi Nzambi kusalama. (Ebe. 6:11, 12) Kibibila ki tudedikisa na mvati. (Tanga Tiagu 5:7, 8.) Mvati wunsalanga beni muingi kuvata ayi kulemba nlagu bivatu biandi. Vayi nandi kasa zaba ko thangu biawu biela menina. Mvandi wummonisanga mvibudulu ayi lufiatu ti wunkuiza vela mimbutu. Bobuawu mvandi, tuidi mawombu ma kuvanga mu kisalu ki Nzambi, “kheti tuisa zaba ko thangu mbi [Mfumu’itu] kala kuiza.” (Matai 24:42) Befu kutedimina mu mvibudulu, tuala ba lufiatu ti Yave mu thangu yifuana wala dukisa zikhanu ziandi zioso. Vayi befu khambu monisa mvibudulu, tulenda vonga kutedimina ayi kutatuka kiedika. Mvandi tulenda vanga mangolo ma kubaka biuma binkuiza tutuadisa mayangi mu mua thangu. Vayi befu kumonisa mvibudulu, tuala nunga kukindama nati kutsuka ayi kuvukisa luzingu luitu.—Mika 7:7; Matai 24:13.

8. Buidi kumonisa mvibudulu kulenda tusadisila? (Kolosai 3:12, 13)

⁸ Mvibudulu yidi beni nkinza muingi tubaka bakundi bamboti. Khadulu ayoyo yilenda tusadisa kukuwa mu mvibudulu bo bankaka bankoluka. (Tiagu 1:19) Mvibudulu yintuadisanga ndembama ayi yitusadisanga kubika vanga diambu dilenda nyongisa wunkaka bo tuidi mu nganzi. Befu kumonisa mvibudulu, tuisinkuiza fika fuema ko bo mutu ka tunyongisa ntima. Vayi tunkuiza tatamana “kumonisa mvibudulu befu na befu ayi kulemvukilanga befu na befu.”—Tanga Kolosai 3:12, 13.

9. Buidi kuba mvibudulu kulenda tusadisila kubaka makani mamboti? (Zingana 21:5)

⁹ Mvibudulu mvandi yilenda ku tusadisa kubaka makani mamboti. Kibila yawu yinkuiza tusadisa kubika fika baka makani. Vayi yinkuiza kubotula thangu muingi kufiongunina ayi kuzaba mambu tulenda vanga. (Tanga Zingana 21:5.) Dedi, boti tuidi mu kutomba kisalu, tulenda vitika kioso kua kisalu ba tuvana kheti kiawu kinkuiza tula nkaku mbuongim’itu kuidi Yave. Vayi mvibudulu yinkuiza tusadisa kubotula thangu muingi kuyindula matedi kibuangu, kilokulu ayi buidi kisalu beni kilenda tuadisila ziphasi kuidi dikanda ditu ayi luzingu luitu lu kiphevi. Diawu befu kuba mvibudulu, tuisinkuiza baka ko makani mambi.

10. Buidi Baklistu balenda kunina ayi kutatamana kumonisa mvibudulu?

¹⁰ Sambila muingi wuluta ba mvibudulu. Mvibudulu yidi mu khati mbutu wu phevi yinlongo. (Ngala. 5:22, 23) Tulenda sambila muingi Yave ka tuvana phevi yinlongo ayi ka tusadisa kukuna zikhadulu zi mbutu wu phevi yinlongo. Befu kuviokila mu mambu manthota mvibudulu’itu, “tulenda dinda muingi phevi yinlongo yitusadisa” kumonisa mvibudulu. (Luka 11:9, 13) Mvandi tulenda dinda muingi Yave ka tusadisa kuba momawu mayindu nandi kadi. Befu kutatamana kusambila muingi tuba mvibudulu ayi kuvanga mangolo ma kukuna khadulu ayoyo, buawu tunkuiza nungina kumonisa yawu mu luzingu luitu.

11-12. Buidi Yave kadi mu kumonisina mvibudulu?

¹¹ Yindula mu bifuani bi Kibibila. Mu Kibibila  muidi bifuani bi batu bawombu bamonisa mvibudulu. Befu kuyindula mu bifuani abiobio, tulenda longuka ziphila zi kumonisina mvibudulu. Ava tutubila bifuani abiobio, tuentubila theti kifuani kilutidi ki mvibudulu—Yave.

¹² Ku lumbu lu Edeni, Satana wubivisa dizina di Yave mu kuvanga Eva kuba divuda ti Yave widi Ntinu wu luzolo. Yave kasa tulula ko Satana, vayi wumonisa mvibudulu ayi wukiyala mu kuzaba ti vabe tombulu thangu muingi kubaka bivisa ti phil’andi yi kuyadila yawu yilutidi. Ayi bo kakhidi vingila, nandi wumvibidilanga mu mambu moso ma luvunu bantubanga matedi dizina diandi. Yave mvandi wuntatamana kuvibidila, muingi kuvana luaku kuidi batu bawombu babaka luzingu lu mvu ka mvu. (2 Pete. 3:9, 15) Mu kibila akiokio, bivevi bi batu bannunganga kunzaba. Diawu, befu kutsikika mayindu mu ndandu mvibudulu yi Yave yintuadisanga, tuisinkuiza mona ko phasi kutedimina nati thangu kala tuala tsukulu.

13. Buidi Yesu kalandikinina kifuani ki mvibudulu ki Tat’andi? (Tala mvandi foto.)

¹³ Yesu bo kaba va ntoto, wulandakana mu phila yivedila kifuani ki Tat’andi ki kumonisa mvibudulu. Vayi ḿba disa ba ko diambu diluelu kumonisa mvibudulu khumbu zioso, bulutidi kuidi ziescriba ayi bafalisi. (Yoa. 8:25-27) Vayi dedi Tat’andi, Yesu kabasa fika fuemanga ko. Ayi kabasa vutudilanga ko mambi bo baba kunsokanga. (1 Pete. 2:23). Yesu wukindama mu mvibudulu mu mambu moso maphasi kaviokila mu khambu kuana. Diawu Kibibila ki tukindisa “tulandakana kifuani ki mutu wuvibidila mambu moso mambi batu ba masumu batuba.” (Ebe. 12:2, 3) Mu lusalusu lu Yave, tulenda kindama mu mvibudulu mu zioso kua ziphasi zilenda tukuizila.

14. Mbi tulenda longuka mu mvibudulu wu Abalahami? (Ebeleo 6:15) (Tala mvandi foto.)

 ¹⁴ Buabu boti tuidi mu kumona ti tsukulu nza yidi mu kukala beni nkulu? Bankaka bammonanga dibamu ti basinkuiza mona ko tsukulu yi nza ayiyi. Vayi mbi bilenda tusadisa kutatamana kumonisa mvibudulu? Mona kifuani ki Abalahami. Nandi wuba 75 di mimvu ayi kasa ba ko bana. Vayi Yave wunkanikisa: “Minu yala kukitula dikabu dinneni.” (Ngene. 12:1-4) Bukiedika ti Abalahami wumona tsundukulu yi lukanu alolo? Ndamba. Nandi kasa mona ko ziazioso. Bo kasabuka muila Efalata, Abalahami wuvingila 25 di mimvu. Nandi wumona bo muan’andi Isaki kabutuka ayi bo vavioka 60 di mimvu, batekulu bandi Esau ayi Yakobi mvandi bayiza butuka. (Tanga Ebeleo 6:15.) Vayi Abalahami kasa mona ko nkunu’andi kuba dikabu dinneni ayi kukota mu ntoto baba kanikisa. Kheti bobo, Abalahami wuba wukuikama ayi wuba kikundi kifikama na Mvangi’andi. (Tiagu 2:23) Ayi yindula mayangi kala ba bo kala vulubuka, mu kuzaba ti kiminu ayi mvibudulu’andi yituadisa lusakumunu kuidi makanda moso va nza. (Ngene. 22:18) Mbi tulenda longuka? Ḿba tuisinkuiza nunga ko kumona zimbikudulu zioso zi Yave kusalama. Vayi befu kuba mvibudulu dedi Abalahami, tulenda ba lufiatu ti Yave wunkuiza tusakumuna bubu ayi bulutidi mu nza yimona.—Malako 10:29, 30.

15. Mbi tulenda longuka mu ndogukulu’itu?

¹⁵ Mu Kibibila muidi bifuani bi batu bawombu bamonisa mvibudulu. (Tiagu 5:10) Ngie wulenda botula thangu muingi kulonguka  matedi bifuani abiobio? b Dedi, Davidi wuba muana ditoku bo bansola muingi kuba ntinu ku Isaeli. Vayi nandi wutedimina mimvu miwombu muingi kutambula kiyeku akiokio. Simioni ayi Ana, bisadi bikuikama bi Yave, batedimina mu mvibudulu tsundukulu yi lukanu matedi Mesia. (Luka 2:25, 36-38) Bo wunlonguka matedi binongo abiobio, tomba kuzaba mimvutu mi biuvu abibi: Mbi binsadisa kumonisa mvibudulu? Ndandu mbi kabaka mu kumonisa mvibudulu? Buidi yilenda landikinina kifuani kiandi? Mvandi wulenda baka ndandu, mu kulonguka matedi bifuani bi batu bakhambu monisa mvibudulu. (1 Samu. 13:8-14) Ngie wulenda kuyikuvusa: ‘Mbi binnata kukhambu monisa mvibudulu? Mambu mbi maphasi bamonikina?’

16. Ndandu mbi tumbakanga mu kumonisa mvibudulu?

¹⁶ Mona ndandu wunkuiza baka mu kumonisa mvibudulu. Befu kumonisa mvibudulu, tunkuiza ba mayangi ayi bavumbama. Diawu tulenda tuba ti mvibudulu wulenda tusadisa kuba buvinya bumboti ayi mayindu mamboti. Befu kumonisanga mvibudulu kuidi bankaka, tunkuiza baka bakundi bamboti, kithuadi mu kimvuka ayi bo mutu ka tusoka, tuisimfika fuema ko ayi mawu mankuiza sadisa kubika buela mambu. (Minku. 37:8, nota.; Zinga. 14:29) Ayi bulutidi, bo tummonisa mvibudulu tunlandakananga kifuana ki Tat’itu yi diyilu ayi kunluta kumfikama.

17. Makani mbi tufueti baka?

¹⁷ Bukiedika, mvibudulu yidi khadulu yimboti beni yintuadisanga ndandu kuidi befu boso. Kheti disi ko diambu diluelu kukuna khadulu ayoyo, vayi mu lusalusu lu Yave tulenda tatamana kukuna yawu. Ayi bo tuidi mu kuvingila nza yimona, tulenda ba lufiatu ti “mesu ma Yave mankengidilanga baboso ba kumvuminanga, kuidi bo bamvingilanga mu luzolo luandi lukuikama.” (Minku. 33:18) Diawu, bika befu boso tubaka makani ma kutatamana kuvuata mvibudulu.