1. Ka kɛɲɛ ni Eburuw 12:1 ye, an ka ɲi ka mun lo kɛ walisa ka se an ka boli daan na?

 BIBULU be an kerecɛnw ka ɲɛnamaya suma ni boli ye. Minw be se o boli daan na, olu be ɲɛnamaya banbali sɔrɔ u ka sara ye (2 Tim. 4:7, 8). An ka ɲi k’an seko bɛɛ kɛ o boli la sabu an sera ka ban a daan na. Ciden Pol ye see sɔrɔ o boli la ani a y’a fɔ an ye fɛɛn min be se k’an dɛmɛ k’o kɛ. A ko: “Koo o koo b’an ka boli nin nagasi, an k’o bɛɛ dabila . . . Boli min b’an seen kɔrɔ, an kana sigɛn o la.”—Eburuw 12:1 kalan.

2. Pol ko “koo o koo b’an ka boli nin nagasi, an k’o bɛɛ dabila.” O kɔrɔ ko di do?

² Pol ko “koo o koo b’an ka boli nin nagasi, an k’o bɛɛ dabila.” Yala a tun b’a fɔra le ko kerecɛn man ɲi ka doni si ta wa? Ayi, o tɛ. A tun b’a fɔra le ko an mako t’a la ka doni minw ta, an k’u bɛɛ to yen. O doniw be se k’an seen sumaya ani k’an sɛgɛn. Walisa ka to ka muɲuli kɛ, an ka ɲi ka teliya k’an yɛrɛ sɛgɛsɛgɛ k’a filɛ n’o doni dɔ b’an kun. N’o lo, an ka sin k’a bila. Nka o wagati kelen na, an ka ɲi ka doni minw ta, an man ɲi k’olu bila. N’o tɛ, an tɛna saratiw dafa ɲɛnamaya banbali boli kama (2 Tim. 2:5). An ka ɲi ka doni jumanw lo ta do?

3. a) Ka kɛɲɛ ni Galatikaw 6:5 ye, an ka ɲi ka mun lo kɛ? b) An bena mun lo ye barokun nin na ani mun na?

 ³ Galatikaw 6:5 kalan. Pol ko an “kelen kelen bɛɛ bena lɔ n’a yɛrɛ kunko ye.” Ala be min ɲini a sagokɛla kelen kelen bɛɛ fɛ, Pol tun kaan b’o lo ma. Mɔgɔ si tɛ se k’o kɛ an nɔɔ na. Barokun nin na, an bena a ye mun ni mun lo ye an “yɛrɛ kunko” ye ani an be se ka lɔ n’o ye cogo min na. An bena kuma doni dɔw koo la fana, an mako t’a la ka minw ta. N’a y’a sɔrɔ ko an y’u ta, an bena a ye an be se k’u to yen cogo min na. N’an be lɔ n’an yɛrɛ kunko ye ani an mako t’a la ka doni minw ta, n’an b’u to yen, an bena see sɔrɔ boli la ɲɛnamaya banbali kama.

4. Mun na an ka yɛrɛkundili tɛ doni gwiliman ye? (Jaa lajɛ fana.)

⁴ An ka yɛrɛkundili. Tuma min na an y’an yɛrɛkun di Jehova ma, an y’an daa di a ma ko an bena a bato ani k’a sago kɛ. An ka ɲi k’o layidu dafa. O ye kunkanbaaraba lo ye. Nka doni gwiliman  tɛ sabu Jehova y’an dan walisa an k’a sago kɛ (Yir. 4:11). A ye Alako nege don an na ani a y’an dan a yɛrɛ jaa la. O kama, an be se k’an magwɛrɛ a la ani ka ninsɔndiya sɔrɔ a sago kɛli la (Zab. 40:9). N’an be Ala sago kɛ ani k’a Dencɛ sennɔ ta fana, an be “lafiya sɔrɔ.”—Mat. 11:28-30.

5. Mun lo be se k’i dɛmɛ k’i ka yɛrɛkundili dafa? (1 Zan 5:3).

⁵ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni ta? Koo fila. A fɔlɔ, to k’i ka kanuya bonya Jehova koo la. Walisa k’o kɛ, to ka miiri koo nunu na: Jehova ye koo ɲuman minw bɛɛ kɛ i ye ani a bena minw kɛ i ye sini ma. N’i ka kanuya barika tora ka bonya Ala koo la, a bena nɔgɔya i ma kosɔbɛ ka mɛnni kɛ a fɛ (1 Zan 5:3 kalan). A filanan, Yezu ladegi. Ale sera ka Jehova Ala sago kɛ sabu a tun be to ka dɛmɛ ɲini a fɛ delili la ani a tun be to ka miiri a ka sara koo la (Eburuw 5:7; 12:2). I ko Yezu, to ka Jehova deli a ka fanga di i ma ani ɲɛnamaya banbali jigiya to i hakili la. N’i ka kanuya barika tora ka bonya Ala koo la ani n’i tora k’a Dencɛ ladegi, i bena se k’i ka yɛrɛkundili dafa.

6. An be ni kunkanbaara minw ye denbaya kɔnɔ, mun na an ka ɲi ka to k’olu dafa? (Jaa lajɛ fana.)

⁶ An be ni kunkanbaara minw ye denbaya kɔnɔ. An ka boli la ɲɛnamaya banbali kama, an ka ɲi ka Jehova ni Yezu kanu ka tɛmɛ an somɔgɔw kan (Mat. 10:37). Nka, o kɔrɔ tɛ ko an be ni kunkanbaara minw ye denbaya kɔnɔ an be se k’an ɲɛɛ tugu o kan. Walisa k’an koo diya Ala ni Krista ye, an ka ɲi k’o kunkanbaaraw dafa (1 Tim. 5:4, 8). O la, an ninsɔn bena diya kosɔbɛ. Jehova b’a lɔn ko denbayamɔgɔw ninsɔn be diya ni furucɛ n’a muso be ɲɔgɔn minɛ ni kanuya ni bonya ye, ni bangebagaw be u deenw kanu ani u be u kolo, ani ni deenw be mɛnni kɛ u bangebagaw fɛ.—Efɛz. 5:33; 6:1, 4.

7. I be se k’i ka kunkanbaara dafa denbaya kɔnɔ cogo di?

⁷ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni ta? I ka kunkanbaara mana kɛ min o min ye denbaya kɔnɔ, Bibulu ka ladili ɲumanw sira tagama. Kana to ka koow kɛ ka kɛɲɛ n’i dusukunnakow ye, koow be kɛ cogo min na aw ka mara la wala lɔnnikɛla dɔw be min fɔ o koo la (Talenw 24:3, 4). Baara ɲuman kɛ n’an ka gafew ye. Ladili nafamanw be sɔrɔ u kɔnɔ Bibulu ka sariyakolow sira tagamacogo koo la. Misali la, ladili ɲumanw be sɔrɔ barokun nunu na furuɲɔgɔnw, bangebagaw ani kanbelew ni sunguruw ka bi gwɛlɛyaw koo la: “Dɛmɛ, denbayaw ye.” b I jija ka Bibulu ka ladiliw sira tagama, hali n’i somɔgɔw t’o kɛ. O bena i somɔgɔw nafa ani Jehova bena i duga.—1 Piyɛri 3:1, 2.

8. An ka desizɔnw be se ka nɔɔ juman lo to an kan?

⁸ An ka desizɔnw nɔfɛkow. Jehova ye see di an ma walisa an ka koow latigɛ an yɛrɛ ma ani a b’a fɛ an ka ninsɔndiya an ka desizɔn ɲumanw kosɔn. Nka, a t’an latanga an ka desizɔn juguw nɔfɛkow ma (Gal. 6:7, 8). O kama, n’an ye desizɔn jugu dɔw ta, n’an ye kuma jugu dɔw fɔ  wala n’an ye kɛwale jugu dɔw kɛ, an be sɔn o nɔfɛkow ma. An dusukun be se k’an kɛlɛ an ka kokɛtaw kosɔn. Nka, n’an b’a lɔn ko an ka jurumuw nɔfɛkow ye an ka kunkanbaara lo ye, o bena an lasun k’an ka jurumuw kofɔ, k’a ɲini k’an ka filiw lalaga ani k’an jija an kana o kɛ tugun. N’an b’o koow kɛ, o bena an dɛmɛ an ka to ka boli ɲɛnamaya sira kan.

9. N’an ye desizɔn jugu dɔ ta, an be se ka mun lo kɛ do? (Jaa lajɛ fana.)

⁹ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni ta? N’i ye desizɔn jugu dɔ ta, i be se ka mun lo kɛ do? Sɔn a ma ko i tɛ se ka koo tɛmɛninw yɛlɛma. Kana i ka wagati tiɲɛ ani k’i yɛrɛ sɛgɛn gwansan k’a ɲini ka joo di i yɛrɛ ma wala ka i yɛrɛ ani tɔɔw jalaki i ka desizɔn juguw kosɔn. Sɔn i ka filiw ma ani i be se ka min kɛ sisan, i jija o la. N’i dusukun b’i kɛlɛla i ka fili dɔ kosɔn, i majigi k’a kofɔ Jehova ye delili la ani a ɲini a fɛ a ka yafa i ma (Zab. 25:11; 51:5, 6). I donna minw gasi la, yafa deli u fɛ. N’a sɔrɔ i mako bena kɛ diinan mɔgɔkɔrɔw ka dɛmɛ na fana (Zaki 5:14, 15). Kalan sɔrɔ i ka filiw la ani i jija i kana u kɛ tugun. N’i y’o kɛ, la a la ko Jehova bena makari i la ani i mako be dɛmɛ min na, a bena o lase i ma.—Zab. 103:8-13.

10. N’an be koo dɔw latigɛ an tɛ se ka minw kɛ, mun na o ye doni gwiliman ye? (Galatikaw 6:4).

¹⁰ N’an be koo dɔw latigɛ an tɛ se ka minw kɛ. N’an be to k’an yɛrɛ suma ni tɔɔw ye, o ye doni gwiliman lo ye an be min lara an yɛrɛ kun (Galatikaw 6:4 kalan). N’an tora k’o kɛ, o be se k’a to an be ɲɛbɔ tɔɔw fɛ ani an be sanga n’u ye (Gal. 5:26). Tɔɔw be min kɛ, n’an b’a ɲini k’o kɛ k’a sɔrɔ o see t’an ye, an be se ka koo jugu kɛ an yɛrɛ la. Bibulu b’a fɔ ko “mɔgɔ jigi bɛ fɛn min kan, ni o fɛn mɛɛnna kojugu, a bɛ i jusu kasi.” (Talenw 13:12, Biblu Ala ta Kuma). O la, n’i be koo dɔ latigɛ i tɛ se ka min kɛ, o dusukasi yɛrɛ ka bon ka tɛmɛ! O be se k’an barika ban ani k’an seen sumaya boli la, ɲɛnamaya banbali kama.—Talenw 24:10.

11. Mun lo be se k’i dɛmɛ i kana koo dɔw latigɛ i tɛ se minw na?

¹¹ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni to yen? Jehova tɛ min ɲini i fɛ, kana o kɛ. A tɛ fɛɛn ɲini i fɛ i tɛ se ka min kɛ (2 Kor. 8:12). La a la ko Jehova tɛ i ka kɛtaw suma ni tɔɔw ta ye (Mat. 25:20-23). I be baara min kɛra a ye n’i dusu bɛɛ ye, i ka kantigiya ani i ka muɲuli ka di a ye kosɔbɛ. I b’a fɛ ka koo minw kɛ sisan, sɔn a ma ni majigilenya ye ko i sanda, i ka kɛnɛyako ani i ka koow cogoya be se k’a to i tɛ se k’o bɛɛ kɛ. N’a bena gwɛlɛya i ma ka kunkanbaara dɔw dafa i sanda wala i ka kɛnɛyako kosɔn, ban o la i ko Barizilayi (2 Sam. 19:36, 37). I ko Musa, sɔn tɔɔw k’i dɛmɛ ani n’a bɛnnin lo, kunkanbaaraw kalifa u ma (Ɛkiz. 18:21, 22). N’i majiginin lo o cogo la, i tɛna koo dɔw latigɛ minw bena i sɛgɛn kojugu i ka boli la ɲɛnamaya banbali kama.

12. Yala an ka ɲi k’an yɛrɛ jalaki tɔɔw ka desizɔn juguw kosɔn wa? A ɲɛfɔ.

¹² N’an b’an yɛrɛ jalaki tɔɔw ka desizɔn juguw kosɔn. An tɛ se ka desizɔnw ta tɔɔw ye ani an tɛ se k’u latanga tuma bɛɛ u ka desizɔn juguw nɔfɛkow ma. Misali la, deen dɔ be se k’a latigɛ ka bɔ Jehova kɔ. O be se k’a bangebagaw tɔɔrɔ kosɔbɛ. Nka, bangebaga minw be u yɛrɛ jalaki u deenw ka desizɔn juguw kosɔn,  olu be doni gwiliman lo la u yɛrɛ kun. Jehova do t’a fɛ u k’o doni ta.—Ɔrɔm. 14:12.

13. Bangebagaw be se ka mun lo kɛ n’u deen dɔ ye desizɔn jugu ta?

¹³ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni to yen? A to i hakili la ko Jehova ye see di an kelen kelen bɛɛ ma an ka koow latigɛ an yɛrɛ ma. A b’a to mɔgɔ kelen kelen bɛɛ k’a latigɛ n’a bena ale sago kɛ wala n’a tɛna a kɛ. Bangebagaw, Jehova b’a lɔn ko aw tɛ mɔgɔ dafaninw ye. A be min ɲini aw fɛ dɔrɔn, o ye ko aw k’aw seko fisaman kɛ. Deen b’a latigɛ ka min kɛ, o ye a yɛrɛ ka kunkanbaara lo ye, aw ta tɛ (Talenw 20:11). Nka i ye fili minw kɛ i deenw lamɔ koo la, n’a sɔrɔ i bele be to ka miiri u dɔw la. N’o lo, i dusukunnakow fɔ Jehova ye ani a deli a ka yafa i ma. A b’a lɔn ko i tɛ se ka segi kɔ ani ka i ka koo tɛmɛninw yɛlɛma. Ani a t’a fɛ i k’i deen tanga a ka kɛwalew nɔfɛkow ma. A to i hakili la ko n’i deen ye jijali o jijali kɛ walisa ka kɔsegi Jehova ma, a bena a bisimila ni dusudiya ye.—Luka 15:18-20.

14. Mun na yɛrɛjalaki kojugu ye doni ye an ka ɲi ka min to yen?

¹⁴ Yɛrɛjalaki kojugu. N’an ye jurumu kɛ, an b’an yɛrɛ jalaki ani o be faamu. Nka Jehova t’a fɛ an k’an yɛrɛ jalaki kojugu. Yɛrɛjalaki kojugu ye doni ye an ka ɲi ka min to yen. An be se k’a lɔn cogo di ko an b’an yɛrɛ jalakira kojugu? N’an y’an ka jurumu kofɔ, an nimisara ani an ye labɛnw kɛ walisa an kana segi k’o jurumu kɛ, an be se ka la a la ko Jehova yafara an ma (Kɛw. 3:19). N’an y’o koow kɛ, Jehova t’a fɛ an ka to k’an yɛrɛ jalaki tugun. A b’a lɔn ko n’an tora k’o kɛ, o be se ka koo jugu kɛ an na (Zab. 31:11). N’an dusu kasinin lo kojugu, o be se k’a to an be boli dabila ɲɛnamaya sira kan.—2 Kor. 2:7.

15. N’i be to k’i yɛrɛ jalaki kojugu, mun lo be se k’i dɛmɛ do? (1 Zan 3:19, 20; jaa lajɛ fana).

 ¹⁵ Mun lo be se k’i dɛmɛ k’o doni to yen? N’i be to k’i yɛrɛ jalaki kojugu, a to i hakili la ko Jehova be “yafa” sɔbɛ la (Zab. 130:4). Jurumukɛla minw nimisara sɔbɛ la, n’a yafara u ma, a “hakili tena jigi u ka hakɛw la tugu.” (Zer. 31:34). O kɔrɔ ko i ka jurumu tɛmɛninw tɛna na Jehova hakili la tugun. O la, kana a miiri ko i ka jurumu nɔfɛkow b’a yira ko Jehova ma yafa i ma. Ani kana i dusu tiɲɛ n’a y’a sɔrɔ ko i ka jurumu tɛmɛninw kosɔn, i tɛ se ka koo dɔw kɛ Jehova ka baara la sisan. Jehova tɛ to ka miiri i ka jurumuw na tugun, ele fana man ɲi k’o kɛ.—1 Zan 3:19, 20 kalan.

16. An minw be bolila ɲɛnamaya banbali kama, an ka ɲi ka mun lo faamu?

¹⁶ An minw be bolila ɲɛnamaya banbali kama, an ka ɲi ka “boli . . . ka o sara nin sɔrɔ.” (1 Kor. 9:24). O la, an ka ɲi k’a faamu ko doni dɔw be yen an ka ɲi ka minw ta ani dɔw be yen an ka ɲi ka minw to yen. An kumana o doniw damanin dɔrɔn lo koo la barokun nin na. Nka dɔ wɛrɛw be yen tugun. Yezu ko “nugubagatɔya, ni dɔrɔtɔya, ani diɲɛ hamikow” be se k’an bali an ka boli la (Luka 21:34). O vɛrise ni vɛrise wɛrɛw b’an dɛmɛ k’a lɔn an ka ɲi ka yɛlɛmani bɛnnin minw kɛ walisa ka to ka boli ɲɛnamaya banbali kama.

17. An be boli min na ɲɛnamaya banbali kama, mun na an lanin b’a la ko an bena see sɔrɔ o la?

¹⁷ An be boli min na ɲɛnamaya banbali kama, an lanin b’a la ko an bena see sɔrɔ o la, sabu an mako be fanga min na, Jehova bena o di an ma (Ezayi 40:29-31). O la, kana i seen sumaya! Ciden Pol ladegi, ale min y’a sɔbɛ don o boli la ani k’a ka sara sɔrɔ (Filip. 3:13, 14). Mɔgɔ si tɛ se k’o boli kɛ i nɔɔ na. Jehova ka dɛmɛ barika la, i bena see sɔrɔ. I ka ɲi ka doni minw ta, Jehova bena i dɛmɛ k’u ta ani i ka ɲi ka minw to yen, a bena i dɛmɛ fana k’u to yen (Zab. 68:20). A ka dɛmɛ barika la, i bena se ka muɲu ani ka boli fɔɔ ka see sɔrɔ!