တၢ်မၤလိ ၃၆
ဝံထဲတၢ်လၢ နကဘၣ်ဝံအီၤ ဒီးကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိာ်အဃၢခဲလၢာ်
“မ်ပကွံာ်လီၤကွံာ် ကယဲၢ်တၢ်ထုးဃၢပှၤ . . . , ဒီးမ်ပဃ့ၢ်တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢလၢ အအိၣ်ပာ်လီၤအသးလၢ ပမဲာ်ညါ.”—ဧ့ၤ ၁၂:၁.
တၢ်သးဝံၣ် ၃၃ ပာ်ထီၣ်နတၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ယဟိဝၤအလိၤ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် a
၁. ဖဲပဃ့ၢ်တၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤအခါ ဒ်သိးပကတုၤလၢ တၢ်မၤနၢၤဖီတၢၣ်အဂီၢ် ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၁ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပကဘၣ်မၤ မနုၤလဲၣ်.
လံာ်စီဆှံ ထိၣ်သတြီၤဝဲ ခရံာ်ဖိအတၢ်အိၣ်မူ ဒ်သိးဒီး တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢ. ဒီးအဝဲသ့ၣ် ဃ့ၢ်ပြၢတၢ် မ့ၢ်တုၤလၢ တၢ်မၤနၢၤဖီတၢၣ်န့ၣ် အကန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖး လၢအမ့ၢ်တၢ်မူထူယိာ်. (၂ တံၤ ၄:၇, ၈) ခီဖျိလၢ ပတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအံၤ ဘူးကတုၤလၢ တၢ်မၤနၢၤဖီတၢၣ်လံအဃိ ပကဘၣ်ထဲးဂံၢ်ထဲးဘါ ဒီးဆဲးဃ့ၢ်သပှၢ်ပှၢ်. ဒီးဒ်သိး ပကဃ့ၢ်ပြၢတၢ် တုၤလၢအကတၢၢ်အဂီၢ် တၢ်မၢဖိပီလူး လၢအဃ့ၢ်ပြၢတၢ် တုၤလၢအကတၢၢ် တဂၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ကူၣ်ပှၤဒ်အံၤ. အတဲဘၣ်ပှၤလၢ “မ်ပကွံာ်လီၤကွံာ် ကယဲၢ်တၢ်ထုးဃၢပှၤ . . . , ဒီးမ်ပဃ့ၢ်တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢလၢ အအိၣ်ပာ်လီၤအသးလၢ ပမဲာ်ညါ.”—ဖး ဧ့ၤဘြံၤ ၁၂:၁.
၂. ပကဘၣ် “ကွံာ်လီၤကွံာ် ကယဲၢ် တၢ်ထုးဃၢ” န့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ အခီပညီဒ်လဲၣ်.
၂ ဖဲစီၤပီလူး တဲဝဲလၢ ပကဘၣ် “ကွံာ်လီၤကွံာ် ကယဲၢ် တၢ်ထုးဃၢ” အခါ မ့ၢ်အအဲၣ်ဒိး တဲဝဲလၢ ခရံာ်ဖိတဂၤ တဘၣ်ဝံတၢ်ယိးတၢ် နီတမံၤဘၣ်ဧါ. တအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ဒ်န့ၣ်ဘၣ်. နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် အအဲၣ်ဒိးတဲဝဲလၢ တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပတလိၣ်ဘၣ်ဘၣ်န့ၣ် ပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်ခဲလၢာ်. တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပတလိၣ်ဘၣ်ဘၣ်န့ၣ် မၤကဘှၢလီၤပှၤ ဒီးမၤလီၤဘှံးပှၤသ့. အဃိ ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒီးဆဲးဃ့ၢ်ပြၢတၢ် ကန့ၢ်အဂီၢ် ပကဘၣ် ဆိမိၣ်လီၤက့ၤပသးလၢ မ့ၢ်ပဝံ တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပတလိၣ်ဘၣ်ဘၣ်ဧါ ဒီးပမ့ၢ်ဝံအီၤန့ၣ် ပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ တဘျီဃီ. သနာ်က့ မ့မ့ၢ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပကဘၣ် ဝံအီၤန့ၣ် ပတဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤဘၣ်. ပမ့ၢ်ကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်လၢပဘၣ်ဝံအီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတဃ့ၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤလၢၤဘၣ်. (၂ တံၤ ၂:၅) အဃိ တၢ်လၢ ပကဘၣ် ဝံအီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၃. (က) ကလၤတံ ၆:၅ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်လၢ ပကဘၣ်ဝံအီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤ ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၃ ဖး ကလၤတံ ၆:၅. စီၤပီလူး ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်တမံၤလၢ ပကဘၣ်ဝံအီၤ. အတဲဝဲလၢ “ပှၤကိးဂၤဒဲး ကဘၣ်ဝံ အနီၢ်ကစၢ် အတၢ်ဝံတၢ်ယိး.” ဖဲအံၤန့ၣ် စီၤပီလူး အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ဘၣ်ဃးဒီး ပနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဝံတၢ်ယိး လၢအမ့ၢ် ပမူဒါလၢ ကစၢ်ယွၤ အဲၣ်ဒိးလၢပမၤ ဒီးပှၤဂၤမၤလၢပှဲၤန့ၢ်ပှၤ တန့ၢ်ဘၣ်. အဃိ လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤ ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး “ပနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဝံတၢ်ယိး” န့ၣ်မ့ၢ်မနုၤလဲၣ် ဒီးပကဘၣ်ဝံအီၤဒ်လဲၣ်. တကးဒံးဘၣ် ပကသ့ၣ်ညါဘၣ် စ့ၢ်ကီးလၢ ပမ့ၢ်ဝံဘၣ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပတလိၣ်အီၤဘၣ်န့ၣ် ပကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်ဝံ ပနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဝံတၢ်ယိး ဒီးကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပတလိၣ်အီၤဘၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကဃ့ၢ်ပြၢတၢ် တုၤလၢအကတၢၢ်.
တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပကဘၣ်ဝံအီၤ
ပကဘၣ် မၤလၢပှဲၤ ပတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ပမၤအီၤဖဲ ပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သးအခါ, ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤ ဒီးပမူဒါလၢ ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိး (ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၄-၉)
၄. ပတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ပမၤအီၤဖဲ ပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သးအခါန့ၣ် ပကမၤလၢပှဲၤအီၤအဂီၢ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အတကီဘၣ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၄ ပတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ပမၤအီၤဖဲ ပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သးအခါ. ဖဲပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သး လၢယဟိဝၤယွၤ အအိၣ်အခါ ပအၢၣ်လီၤအီၤလၢ ပကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ ဒီးမၤအတၢ်ဘၣ်သး. အဃိ ပကဘၣ် မၤလၢပှဲၤ ပတၢ်အၢၣ်လီၤတခါအံၤ. ပကမၤထွဲ ဒ်ပအၢၣ်လီၤအသိးန့ၣ် အကဲဝဲ မူဒါလၢ အရ့ဒိၣ်ဖးဒိၣ်တခါညါ ဘၣ်ဆၣ် မူဒါတခါအံၤ အတကဲ တၢ်ဝံဃၢလၢ ပဂီၢ်ဘၣ်. နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တ့လီၤပှၤဒ်သိး ပကမၤ အတၢ်ဘၣ်သး. (လီၣ် ၄:၁၁) တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ တ့လီၤပှၤ ဒ်အက့ၢ်အဂီၤအသိး ဒီးအတ့လီၤပှၤ ဃုာ်ဒီး သးလၢအအဲၣ်ဒိး သ့ၣ်ညါအီၤ ဒီးဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ. အဃိ ပရ့လိာ်သးဒီးအီၤသ့ ဒီးပသးခုဒိၣ်မးလၢ ပမၤဘၣ် အတၢ်ဘၣ်သး. (စံး ၄၀:၈) ထဲန့ၣ်တကးဒံးဘၣ် ဖဲပမၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်သး ဒီးမၤဒ်အဖိခွါ မၤဝဲအခါ ပက “ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ.”—မး ၁၁:၂၈-၃၀.
(ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၄-၅)
၅. ပကမၤလၢပှဲၤထီၣ် ပတၢ်အၢၣ်လီၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်. (၁ ယိၤဟၣ် ၅:၃)
၅ ပမၤလၢပှဲၤ ပမူဒါအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်လၢကမၤစၢၤပှၤန့ၣ် အိၣ်ဝဲခံခါ. တၢ, ပကဘၣ် ဆဲးမၤဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ. ပကမၤဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်အီၤအဂီၢ် ပကဘၣ် ဆိမိၣ်ထံ တၢ်ခဲလၢာ်လၢ အမၤန့ၢ်ပှၤ ဒီးတၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ အကဟ့ၣ်ပှၤ လၢခါဆူညါ. ပအဲၣ်ကစၢ်ယွၤ မ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ်န့ၣ် ကညီလၢ ပကဒိကနၣ် အကလုၢ်. (ဖး ၁ ယိၤဟၣ် ၅:၃.) ခံ, ကွၢ်လိ ယ့ၣ်ၡူးအဒိအတဲာ်. ယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် ခီဖျိလၢ အဃ့ထုကဖၣ် ဒီးသးစၢၢ်ဆၢဝဲ တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤလၢ အကန့ၢ်ဘၣ်ဝဲ အဃိ အမၤကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်သး န့ၢ်ဝဲလၢလၢပှဲၤပှဲၤ. (ဧ့ၤ ၅:၇; ၁၂:၂) ဒ်ယ့ၣ်ၡူးအသိး ပကဘၣ် ဃ့ယဟိဝၤယွၤလၢ အကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ. ဒီးပကဘၣ် ဆဲးဆိမိၣ်ထံ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ ပကအိၣ်မူဘၣ် လီၤထူလီၤယိာ်. တကးဒံးဘၣ် ပအဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ် ဒီးပမ့ၢ်အိၣ်မူမၤထွဲ ဒ်ယ့ၣ်ၡူးအဒိအတဲာ် အသိးန့ၣ် ပမၤလၢပှဲၤထီၣ် ပတၢ်အၢၣ်လီၤကန့ၢ်.
၆. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်မၤလၢပှဲၤ ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤလဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၆ ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤ. လၢသးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤန့ၣ် ပကဘၣ်အဲၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးဒိၣ်န့ၢ် ပအဲၣ်ပဘူးပတံၢ်ဒံး. (မး ၁၀:၃၇) သနာ်က့ ဒ်သိးပကမၤသးခု ကစၢ်ယွၤ ဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ် အသးအဂီၢ် ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤန့ၣ် ပတဘၣ် ကွၢ်ကပာ် ဒီးသးပ့ၤနီၣ်ကွံာ်အီၤဘၣ်. နီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ဒ်သိးပကမၤ ကစၢ်ယွၤဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ် အတၢ်ဘၣ်သးအဂီၢ် ပကဘၣ် မၤလၢပှဲၤ ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤ. (၁ တံၤ ၅:၄, ၈) ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပကသးခုဒိၣ်ထီၣ်. တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤဒီမိၢ်ဝၤ မ့ၢ်ရ့လိာ်သးလၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတၢ်ပာ်ကဲအပူၤ, မိပါ မ့ၢ်အဲၣ်အဖိ ဒီးသိၣ်လိသီလိအဖိ ဒီးဖိတဖၣ် မ့ၢ်ဒိကနၣ် မိပါအကလုၢ်န့ၣ် ဟံၣ်ဖိဃီဖိ ကအိၣ်ဒီး တၢ်သးခုအါထီၣ်.—အ့း ၅:၃၃; ၆:၁, ၄.
(ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၆-၇)
၇. နမၤလၢပှဲၤ နမူဒါလၢ နဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၇ ပမၤလၢပှဲၤ ပမူဒါအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်ကဲဝၤမ့ၢ်ဂ့ၤ, မါမ့ၢ်ဂ့ၤ, ဖိမ့ၢ်ဂ့ၤ ပတဘၣ်မၤထွဲထဲ ပကလုာ်ဒူၣ်တၢ်ဆဲးတၢ်လၤ, ပနီၢ်ကစၢ်တၢ်တူၢ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ် အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်ဘၣ်. ပကဘၣ်နာ်န့ၢ် လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ. (ကတိၤ ၂၄:၃, ၄) ဒီးပတၢ်ကရၢကရိလံာ်လဲၢ်န့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ အဃိ ပကဘၣ် ဃုကွၢ်တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ပတၢ်ကရၢကရိလံာ်လဲၢ် အပူၤထီဘိ. အဒိ တၢ်ဂ့ၢ်လၢအမ့ၢ် “တၢ်မၤစၢၤလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်” လၢအအိၣ်လၢ တၢ်ဂ့ၢ်ပိာ်ထွဲလိာ်အခံတဖၣ် အပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လၢ ကမၤစၢၤဝဲ ပှၤဒီမိၢ်ဝၤ, မိပါ ဒီးပှၤသးစၢ်တဖၣ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ အဝဲသ့ၣ် ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ဆၢကတီၢ်ခဲအံၤ. b ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ မ့ၢ်တမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲဘၣ် သနာ်က့ ပကဘၣ် ပာ်လီၤပသးလၢ ပကမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲထီဘိ. ပမ့ၢ်မၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲန့ၣ် ကကဲဘျုးလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ် ဒီးယဟိဝၤယွၤ ကဆိၣ်ဂ့ၤပှၤ.—၁ ပ့း ၃:၁, ၂.
၈. ပတၢ်ဆၢတဲာ်န့ၣ် အကဲဘျုး မ့တမ့ၢ် အမၤဘၣ်ဒိပှၤ သ့ဒ်လဲၣ်.
၈ ပမူဒါလၢ ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိး. ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပှၤတၢ်ဟ့ၣ် လၢအမ့ၢ် တၢ်သဘျ့လၢ ပကဆၢတဲာ်တၢ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ် ဒီးအဘၣ်သးဝဲလၢ ပကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်သးခု ခီဖျိလၢ ပဆၢတဲာ်တၢ် လၢအဘၣ်အဃိ. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်ဆၢတဲာ်တၢ် လၢအကမၣ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ ပျဲဝဲလၢ ပကတူၢ်ဘၣ်က့ၤတၢ် ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိး. (ကလၤ ၆:၇, ၈) အဃိ ပတၢ်ဃုထၢ မ့ၢ်ကမၣ်, ပမ့ၢ်တဲကမၣ်တၢ် မ့တမ့ၢ် မၤကမၣ်တၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိး. ဒီးတၢ်လၢပမၤတ့ၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကမၤတံာ်တာ်ဝဲ ပသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်. ဘၣ်ဆၣ် ခီဖျိလၢ ပသ့ၣ်ညါလၢ ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိးအဃိ ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကတဲဖျါထီၣ် ပတၢ်ကမၣ်, ဘှီဘၣ်ထီၣ်က့ၤပသး ဒီးတမၤကဒီး တၢ်ကမၣ်တခါန့ၣ်လၢၤဘၣ်. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကဆဲးဃ့ၢ်တၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤ.
(ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၈-၉)
၉. နတၢ်ဆၢတဲာ် မ့ၢ်ကမၣ်န့ၣ် နကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၉ ပမၤလၢပှဲၤ ပမူဒါအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. နတၢ်ဆၢတဲာ် မ့ၢ်ကမၣ်န့ၣ် နကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်. နကဘၣ်သ့ၣ်ညါလၢ တၢ်ကဲထီၣ်သး လၢအပူၤကွံာ်န့ၣ် နဆီတလဲက့ၤအီၤ တသ့ဘၣ်. အဃိ တဘၣ်မၤလီၤဘှံးနသး ဒီးမၤလၢာ်ဂီၤ တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ နကပာ်တၢ်ကမၣ်လၢ ပှၤဂၤအလိၤ ဒီးတဲပူၤဖျဲးနသးလၢ နတၢ်ကမၣ်အဃိတဂ့ၤ. နကဘၣ် အၢၣ်လီၤတူၢ်လိာ် နတၢ်ကမၣ် ဒီးကျဲးစၢးမၤတၢ်လၢ အဂ့ၤကတၢၢ်. ဒီးနသးမ့ၢ်ဘၣ်တံာ်တာ် လၢနတၢ်ကမၣ် အဃိန့ၣ် ဃ့ထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် လၢတၢ်ဆီၣ်လီၤသးအပူၤ, တဲဖျါထီၣ် နတၢ်ကမၣ် ဒီးဃ့ပျၢ်ကွံာ် နတၢ်ကမၣ်. (စံး ၂၅:၁၁; ၅၁:၃, ၄) တကးဒံးဘၣ် ပှၤလၢနမၤကမၣ်ဘၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဃ့ဝံသးစူၤက့ၤအီၤ ဒီးနမ့ၢ်လိၣ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ် အတၢ်မၤစၢၤန့ၣ် ဃ့တၢ်မၤစၢၤ လၢအဝဲသ့ၣ်အအိၣ်. (ယၤ ၅:၁၄, ၁၅) ဟံန့ၢ်တၢ်မၤလိ ဒီးကျဲးစၢးပလီၢ်သး ဒ်သိးနတမၤကဒီး တၢ်ကမၣ်တခါန့ၣ်လၢၤတဂ့ၤ. ခီဖျိလၢ နမၤဒ်အံၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ကပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်သးကညီၤ ဒီးအကဟ့ၣ်နၤ တၢ်မၤစၢၤ လၢနလိၣ်ဘၣ်.—စံး ၁၀၃:၈-၁၃.
တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢ လၢပကဘၣ် “ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ”
၁၀. ပမ့ၢ်အိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ အလၢပှဲၤထီၣ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ အကဲထီၣ် တၢ်ဝံဃၢလဲၣ်. (ကလၤတံ ၆:၄)
၁၀ တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ အလၢပှဲၤထီၣ်တန့ၢ်ဘၣ်. ပမ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤပသးဒီးပှၤဂၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ပအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ အလၢပှဲၤထီၣ်တန့ၢ်ဘၣ် ဒီးအကကဲထီၣ် တၢ်ဝံဃၢလၢပဂီၢ်. (ဖး ကလၤတံ ၆:၄.) တကးဒံးဘၣ် ပကသးက့ၣ်ပှၤဂၤ ဒီးပြၢလိာ်သးဒီး အဝဲသ့ၣ်. (ကလၤ ၅:၂၆) ပတၢ်အိၣ်သး မ့ၢ်တဒ်သိးဒီးပှၤဂၤဘၣ် သနာ်က့ ပမ့ၢ်ကျဲးစၢးမၤန့ၢ်ဆူၣ် ဒ်ပှၤဂၤမၤဝဲန့ၣ် ပကမၤဘၣ်ဒိလီၤ ပနီၢ်ကစၢ်သး. ဒီးလံာ်စီဆှံ တဲဝဲလၢ “တၢ်လၢ ပှၤမုၢ်လၢ်ဝဲတဖၣ် ကလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်အဂီၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ် မ့ၢ်ယံာ်တလၢန့ၣ် ပှၤသးကဟးဂီၤဝဲ.” (ကတိၤ ၁၃:၁၂) အဃိ ပမ့ၢ်မၤန့ၢ်ဆူၣ်သး ဒ်ပှၤဂၤမၤဝဲအသိး ဒီးအမ့ၢ်တကဲထီၣ် ဒ်ပမုၢ်လၢ်ဘၣ်န့ၣ် ပသးကဟးဂီၤဒိၣ်မး. တကးဒံးဘၣ် ပဂံၢ်ဘါကလီၤစၢ် ဒီးပကလီၤဘှံးလၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤ.—ကတိၤ ၂၄:၁၀.
၁၁. ဒ်သိး နတအိၣ်ဒီး တၢ်မုၢ်လၢ်လၢ အလၢပှဲၤထီၣ်တန့ၢ်ဘၣ် တဂ့ၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤ ကမၤစၢၤနၤလဲၣ်.
၁၁ ပကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်လၢပမၤတသ့ဘၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တဘၣ်သးလၢ ပကမၤဘၣ်. အဃိ ပတဘၣ် ဆိမိၣ်လၢ ပကဘၣ်မၤတၢ်အါန့ၢ်ဒံး တၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ မၢပမၤန့ၣ်ဘၣ်. (၂ ကရံၣ် ၈:၁၂) ဒီးတၢ်လၢပမၤတဖၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တထိၣ်သတြီၤဝဲဒီး တၢ်လၢပှၤဂၤ မၤဝဲတဖၣ်ဘၣ်. (မး ၂၅:၂၀-၂၃) ယဟိဝၤယွၤ ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤဝဲ တၢ်လၢနမၤန့ၢ်အီၤလၢ လၢနသးဒီဖျၢၣ်, နသးတီဒီးအီၤ ဒီးအပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ နတၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ. ဒီးဖဲပမၤတၢ် တမံၤမံၤအခါ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ဆီၣ်လီၤသး ဒီးသ့ၣ်ညါလၢ ခီဖျိလၢ ပသးနံၣ်, တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီးတၢ်အိၣ်သးအဃိ တၢ်လၢပမၤတသ့ဘၣ်န့ၣ် ကအိၣ်ဝဲ. ဒီးခီဖျိလၢ နသးနံၣ် ဒီးနတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့အဃိ နမၤမူဒါတခါခါ မ့ၢ်တန့ၢ်ဘၣ်န့ၣ် ကွၢ်လိစီၤဘၢ်စံးလဲ အဒိအတဲာ် ဒီးတဲလၢနမၤတန့ၢ်ဘၣ်. (၂ မူၤ ၁၉:၃၅, ၃၆) ကွၢ်လိစီၤမိၤၡ့ အဒိအတဲာ် ဒီးတူၢ်လိာ်ပှၤဂၤ အတၢ်မၤစၢၤ ဒီးမ့ၢ်သ့န့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤမူဒါလၢ ပှၤဂၤ. (၂ မိၤ ၁၈:၂၁, ၂၂) နမ့ၢ်ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ဆီၣ်လီၤသးဒ်န့ၣ်န့ၣ် အကမၤစၢၤနၤဒ်သိး နကဆဲးဃ့ၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤ ဒီးနတမၤတၢ်လၢ အကမၤလီၤဘှံး နသးဘၣ်.
၁၂. ပှၤဂၤဆၢတဲာ်တၢ် မ့ၢ်ကမၣ်သနာ်က့ ဘၣ်မနုၤအဃိ ပတလိၣ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ဘၣ်လဲၣ်.
၁၂ ပှၤဂၤဆၢတဲာ်တၢ် မ့ၢ်ကမၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်. ပတဘၣ် ဆၢတဲာ်န့ၢ်တၢ်လၢ ပှၤဂၤအဂီၢ်ဘၣ်. ဒီးဖဲပှၤဂၤ မၤကမၣ်တၢ်အခါ ပဒီသဒၢအဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ခီဖျိလၢအတၢ်ဆၢတဲာ်အဃိ တသ့ထီဘိဘၣ်. အဒိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ဖိမုၣ်မ့တမ့ၢ်ဖိခွါ တဂၤဂၤ ပာ်လီၤအသးလၢ အတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢၤဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဆၢတဲာ်အံၤ ကမၤဘၣ်ဒိ မိပါအသးဖးဒိၣ်ညါ. ဘၣ်ဆၣ် မိပါလၢ အတူၢ်ဘၣ်လၢ အတၢ်ကမၣ်အိၣ် ခီဖျိလၢ အဖိအတၢ်ဆၢတဲာ်အဃိန့ၣ် ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးဃၢလၢ အနီၢ်ကစၢ်အဂီၢ်. တၢ်ဝံတၢ်ယိးအံၤ ယဟိဝၤယွၤ တအဲၣ်ဒိးလၢ မိပါတဖၣ် ကဘၣ်ဝံဝဲဘၣ်.—ရိ ၁၄:၁၂.
၁၃. ဖိတဖၣ် မ့ၢ်ဆၢတဲာ်ကမၣ်တၢ်န့ၣ် မိပါတဖၣ် ကဘၣ်မၤဒ်လဲၣ်.
၁၃ ပကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ပဝဲကိးဂၤဒဲး တၢ်သဘျ့လၢ ပကဆၢတဲာ်တၢ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ်. အဃိ ပကဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤဧါ တဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤဧါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ပျဲဝဲလၢ ပကဃုထၢလၢ ပနီၢ်ကစၢ်. နတကဲမိပါလၢ အလၢအပှဲၤဘၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲ. အဃိ အဘၣ်သးလၢ နကကျဲးစၢးမၤ ဒ်နမၤသ့အသိး. နဖိန့ၣ် အအိၣ်ဒီးမူဒါလၢ အကဃုထၢတၢ် လၢအနီၢ်ကစၢ် ဒီးအမူဒါတခါအံၤ တမ့ၢ်နမူဒါဘၣ်. (ကတိၤ ၂၀:၁၁) သနာ်က့ ခီဖျိလၢ နကဲမိပါအဃိ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် နကဆိမိၣ်လၢ နမၤကမၣ်ဘၣ် တၢ်တမံၤမံၤ. နမ့ၢ်မၤကမၣ်ဘၣ် တၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် တဲဘၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဒီးဃ့ပျၢ်နတၢ်ကမၣ်. ယဟိဝၤယွၤ သ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်လၢအကဲထီၣ်သးန့ၣ် နဆီတလဲအီၤ တသ့ဘၣ်. ဒီးအတမုၢ်လၢ်ဝဲလၢ နကဒီသဒၢနဖိလၢ တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ခီဖျိလၢအတၢ်ဆၢတဲာ်အဃိဘၣ်. ထီဘိန့ၣ် သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ နဖိမ့ၢ် ကျဲးစၢးဟဲက့ၤကဒါ လၢယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကတူၢ်လိာ်က့ၤအီၤ သပှၢ်တၢၢ်.—လူၤ ၁၅:၁၈-၂၀.
၁၄. တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢ လၢအမ့ၢ် ပတူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤလဲၣ်.
၁၄ တူၢ်ဘၣ်လၢ တၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိ. ဖဲပမၤကမၣ်တၢ်အခါ ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ် ဒီးပတူၢ်ဘၣ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် အတကမၣ်ဘၣ်. သနာ်က့ ယဟိဝၤယွၤ တဘၣ်သးလၢ ပကဆဲးတူၢ်ဘၣ် ဒ်န့ၣ် ထီဘိဘၣ်. တၢ်တူၢ်ဘၣ်တခါအံၤ အကဲဝဲ တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢလၢ ပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ. ပအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိန့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်တဲဖျါထီၣ် ပတၢ်ကမၣ်, ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤပသး ဒီးကျဲးစၢးအဂ့ၤကတၢၢ် ဒ်သိးပတမၤကဒီး တၢ်ကမၣ်တခါန့ၣ်လၢၤဘၣ်န့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ ပျၢ်ကွံာ်ပတၢ်ကမၣ်. (မၤတၢ် ၃:၁၉) ပမၤဒ်အံၤမ့ၢ်ဝံၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တဘၣ်သးလၢ ပကဆဲးတူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိဘၣ်. အသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပမ့ၢ်ဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဒ်န့ၣ်န့ၣ် အိၣ်ဒၣ်ပကမၤဘၣ်ဒိလီၤပသး. (စံး ၃၁:၁၀) ဒီးပမ့ၢ်သးအုးထီဘိန့ၣ် ပတဘၣ်သး ဆဲးဃ့ၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤလၢၤဘၣ်.—၂ ကရံၣ် ၂:၇.
ပပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသးနီၢ်ကီၢ် ဝံၤအလီၢ်ခံ ယဟိဝၤယွၤ တဆဲးဆိမိၣ်ဝဲ ပတၢ်ကမၣ်အဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်, အဃိ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပတဘၣ် ဆဲးဆိမိၣ် လၢၤဘၣ် (ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၁၅)
၁၅. ဒ်သိးပတဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဒံးလၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိ တဂ့ၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤ ကမၤစၢၤပှၤလဲၣ်. (၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၉, ၂၀) (ကွၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂီၤ.)
၁၅ ပကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢအံၤ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပမ့ၢ်ဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဒံးလၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ထီဘိန့ၣ် ပကဘၣ် ဆိမိၣ်ထံက့ၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ် “ပျၢ်တၢ်ကမၣ် နီၢ်ကီၢ်ကီၢ်” အဂ့ၢ်. (စံး ၁၃၀:၄) ဘၣ်ဃးဒီး ပှၤလၢအပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤသး နီၢ်ကီၢ်ကီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ တဲဝဲလၢ “ယတသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် အဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဒဲးဘးလၢၤဘၣ်.” (ယံး ၃၁:၃၄) တၢ်အၢၣ်လီၤအံၤ အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ပတၢ်ကမၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပျၢ်ကွံာ်ဝဲန့ၣ် အတဆိမိၣ်ဝဲလၢၤဘၣ်. အဃိ ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ ခီဖျိလၢ ပတၢ်ကမၣ်အဃိန့ၣ် ပတဘၣ်ဆိမိၣ်လၢ အကဲဝဲ တၢ်အုၣ်သးလၢ ကစၢ်ယွၤ တပျၢ်ပတၢ်ကမၣ်ဘၣ်န့ၣ်ဘၣ်. ဒီးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ ပတၢ်ခွဲးတၢ်ယာ် မ့ၢ်တအိၣ်လၢၤဘၣ်တခါခါန့ၣ် ပတဘၣ် ပာ်တၢ်ကမၣ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ်အလိၤဘၣ်. ယဟိဝၤယွၤ တဆဲးဆိမိၣ်ဝဲ ပတၢ်ကမၣ်အဂ့ၢ်လၢၤဘၣ်အဃိ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပတဘၣ် ဆိမိၣ်လၢၤဘၣ်.—ဖး ၁ ယိၤဟၣ် ၃:၁၉, ၂၀.
ဃ့ၢ်ဒ်သိးနကမၤနၢၤတၢ်
၁၆. ဒ်ပှၤဃ့ၢ်တၢ်ဖိအသိး ပကဘၣ် သ့ၣ်ညါဆိ မနုၤလဲၣ်.
၁၆ ဖဲပဃ့ၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤအခါ ပကဘၣ် “ဃ့ၢ်ဒ်သိး [ပ] ကနၢၤအဂီၢ်.” (၁ ကရံၣ် ၉:၂၄) ဒ်သိး ပဃ့ၢ်တၢ်ကနၢၤအဂီၢ် ပကဘၣ် သ့ၣ်ညါဆိ တၢ်ဝံတၢ်ယိးလၢ ပကဘၣ်ဝံအီၤ ဒီးတၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢ လၢပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ. လၢတၢ်မၤလိ တခါအံၤန့ၣ် ပတဲသကိး တၢ်အဒိတနီၤ လၢအဘၣ်ဃးဒီး တၢ်လၢပကဘၣ်ဝံအီၤ ဒီးတၢ်လၢပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ. နီၢ်ကီၢ်ပမ့ၢ်တဲဖျါထီၣ်ခဲလၢာ်န့ၣ် ကအိၣ်ဒီဒူၣ်ဒံး. အဒိ ယ့ၣ်ၡူးတဲဝဲလၢ “တၢ်အီၣ်တၢ်အီတၢ် အါတလၢ ဒီးတၢ်အိၣ်မူ အတၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤတဖၣ် . . . ထုးဃၢ” ပှၤသ့. (လူၤ ၂၁:၃၄) လံာ်စီဆှံခံဆၢအံၤ ဒီးလံာ်စီဆှံအဆၢ လၢအဂၤန့ၣ် ကမၤစၢၤနၤဒ်သိး နကသ့ၣ်ညါ တၢ်လၢနကဘၣ်ဆီတလဲ ဒီးနကဆဲးဃ့ၢ်ဘၣ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤ.
၁၇. ဘၣ်မနုၤအဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်လၢ ပဃ့ၢ်ပြၢတၢ်ကနၢၤလဲၣ်.
၁၇ ယဟိဝၤယွၤ ကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ လၢပလိၣ်ဘၣ်အဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်လၢ ပဃ့ၢ်ပြၢတၢ်ကနၢၤ. (ၡါ ၄၀:၂၉-၃၁) အဃိ ပတဘၣ် ဃ့ၢ်ကဘှၢလီၤဘၣ်. ပကဘၣ် ကွၢ်လိ တၢ်မၢဖိပီလူး လၢအမ့ၢ်ပှၤလၢ အဃ့ၢ်ဝဲသပှၢ်ပှၢ် ဒ်သိးအကန့ၢ်ဘၣ်ခိၣ်ဖးအဂီၢ်. (ဖံလံး ၃:၁၃, ၁၄) သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအံၤ ပှၤဃ့ၢ်န့ၢ်လၢပဂီၢ် တန့ၢ်နီတဂၤဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဒ်သိး ပဃ့ၢ်ပြၢတၢ်ကနၢၤအဂီၢ် ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤပှၤ. တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပ ဝံပတၢ်ဝံတၢ်ယိး ကန့ၢ် ဒီးကမၤစၢၤပှၤလၢ ပကကွံာ်လီၤကွံာ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢတဖၣ်. (စံး ၆၈:၁၉) ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤစၢၤအဃိ ပကဆဲးအိၣ်ဒီး တၢ်တူၢ်န့ၢ်ခီၣ်ကဲ ဒီးပဃ့ၢ်ပြၢတၢ်ကနၢၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၆၅ လဲၤဆူညါ
a တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကဃ့ၢ်တၢ်လၢ သးသမူ အတၢ်ဃ့ၢ်ပြၢအပူၤ. ဒီးဖဲပဃ့ၢ်တၢ်အခါ ပကဘၣ်ဝံဃုာ်ဒီး တၢ်ဝံတၢ်ယိးတနီၤ. တၢ်ဝံတၢ်ယိးတနီၤအံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး ပတၢ်အၢၣ်လီၤလၢ ပမၤအီၤဖဲ ပဟ့ၣ်လုၢ်ထီၣ်သးအခါ, ပမူဒါလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိအပူၤ ဒီးပမူဒါလၢ ပကဘၣ်တူၢ်လိာ် တၢ်လၢအကဲထီၣ်သး ဒ်ပတၢ်ဆၢတဲာ်အသိး. ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢ လၢပတလိၣ်ဝံအီၤဘၣ်န့ၣ် ပကဘၣ် ကွံာ်လီၤကွံာ်အီၤ. တၢ်ဝံတၢ်ယိးအဃၢ လၢပတလိၣ်ဝံအီၤဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲမနုၤလဲၣ်. တၢ်မၤလိတခါအံၤ ကပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ်ပှၤ တၢ်စံးဆၢ.
b တၢ်ဂ့ၢ်ပိာ်ထွဲလိာ်အခံ လၢအခိၣ်တီမ့ၢ်ဝဲ “တၢ်မၤစၢၤလၢ ဟံၣ်ဖိဃီဖိအဂီၢ်” န့ၣ် နဃုကွၢ်အီၤလၢ jw.org အပူၤသ့. တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤလၢ ပှၤဒီမိၢ်ဝၤအဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “How to Show Respect” ဒီး “How to Show Appreciation”; လၢမိပါအဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “Teaching Children Smartphone Sense” ဒီး “How to Communicate With Your Teenager”; ဒီးလၢပှၤသးစၢ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ “How to Resist Peer Pressure” ဒီး “How to Deal With Loneliness.”
